Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 5, 1 May 2022 — Ola ka inoa 'o Pi'ilani [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ola ka inoa 'o Pi'ilani

J KA NA'AUAO O NA KUPUNA V ^ THE WISDOM OF THE KŪPUNA *

Na Kalani Akana, PhD £ f Pi'ilani, he ali'i kaulana o Ē ■ Maui nō ia. He mo'opuna ■ Ē 'o ia na Kahekili a he mo'opuna kualua na Kekaulike. 'O ia ka mea nāna i kīpapa i alanui no Maui Komohana i mea e ho'oku'ikahi 'ia ai nā hono kaulana 'o Honokōwai, Honokeana, Honokahua, Honolua, a me Honokōhau. A ma hope o kā Pi'ilani ho'oku'ikahi 'ana iā Maui Hikina me Maui Komohana a me nā mokupuni o Kaho'olawe, Moloka'i, me Lāna'i ua ka'a nā "hono" a pau o kēlā mau wahi ma lalo ona a puka ka olelo kaulana, "Nā Hono a'o Pi'ilani."

I mea e ho'ohanohano ai i ke ali'i 'o Pi'ilani, ua hana 'o Rick San Nicolas i 'ahu'ula no ke ali'i nui. No Maui mai ka 'ohana o kona makuahine, ka 'ohana Saffery (mai Edmund me Naehu) no Lāhaina, 'Olowalu, me Kula. He 'eiwa kapua'i ka laulā ma ka 'ao'ao ākea loa a ma kahi o 'eono kapua'i ka lō'ihi. Ua ho'ohālike 'ia kāna 'ahu'ula i ka mea i loko o ka Hale Hō'ike'ike Pelekāne, he 'ahu'ula i hana 'ia me ka hulu o ka 'i'iwi, ka mamo, a me ka 00. Wahi a Nicolas, he kinona ku'una ka pō'ai ma luna o ua 'ahu'ula la no Maui me Kaua'i. Ua olelo '0 Nicolas, aia he mau kaukani a 'oi kau 'uo hulu i nāki'i lima 'ia ma kekahi nae ma ka 'ahu'ula hou. Ua ho'omaka 'o ia i kēlā makahi-

ki aku nei a ua pau iho nei ma 'Apelila 2022. Ua 'upu a'e kona mana'o e ho'ā'o e hana i ua 'ahu'ula la ma muli 0 ka pa'akikī. Nui kona aloha i ka hana no'eau hulu. Ua ho'omaka 'o Nicolas me ka hana lei hulu a laila hana 'o ia i kāhili kū, ka mahiole, a me ke ki'i akua hulu 'o Kūkā'ilimoku. 'Oiai ua a'o 'ia iā ia iho ma o ka heluhelu puke me ka noi'i 'ana ua mahalo ho'i '0 ia i ka loea hulu '0 Mary Lou Kekuewa i kona a'o kauleo. Eia paha, ua ili iho ka welo hana hulu iā ia mai kekahi kumupa'a. Me ke kōkua o ia mau kūpuna, ua pau kāna 'ahu'ula mua ma ka makahiki 2004. Ma ka makahiki 2013, ua pau ka hana ho'ohālike 'ahu'ula o Kamehameha me ke ho'ohālike kā'ei kapu a Līloa iā ia. Kupanaha ka mikioi 0 ka hana lima. E hō'ike 'ia ana kā San Nicolas mau 'ahu'ula ma Bailey House ma Wailuku ma ka mahina 'o 'Okakopa. E hō'ike pū 'ia ana nā ki'i o kekahi mau po'e e wahī 'ia ana i nā 'ahu'ula a San Nieolas. Na Kauila Kawelo i pa'i ki'i i ua mau po'e a ua "hopu 'ia" e ia ka ha'aheo, ka ha'aha'a, a me ka hanohano o ia mau po'e kānaka. Mea mai 'o San Nicolas, "Hiki iā 'oe ke 'ike i ka loli o nā maka aia a wahī 'ia ke kanaka me kekahi 'ahu'ula. Uē kekahi. Mino'aka kekahi. Ho'omalule nō!" I ka manawa a Rick i noho ai i loea ma ka Pāka Aupuni o Nā Lua Pele ka ho'omaka 'ana 1 kēia pāhana pa'i ki'i i kapa 'ia "The 'Ahu'ula Project" a i 'ole TAP. Ua olelo 'ia, "Maui nō ka 'oi." Inā pēlā, hiki ke 'ike 'ia kēia welo po'okela i loko o kēia mamo no Nā Hono a'o Pi'ilani 'o Rick San Nicolas. Aia 'o ia ke a'o a ho'omau nei i kāna hana 'ahu'ula ma kona home i Kaleponi a i o Zoom. I Maui ana '0 ia ma 'Okakopa. No laila, e wahī hou kākou i ka 'ahu'ula hanohano o nā kūpuna, 'o ia nō ka 'ahu'ula. Ola ka inoa 'o Pi'ilani. ■ Kalani Akana, Ph.D., is a kumu of hula, oli and 'ōlelo Hawai'i, and a research analyst at the Office of Hawaiian Affairs. He has authored numerous articles on Indigenous ways ofknowing and doing. To read this article in English, go to kawaiola.news.

Kū 'ūhu'ulū ho'ohōlike no Pi'iloni no Rick Son Nieolos (2022). Ki'i: Son Nicolas