Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume V, Number 4, 25 January 1918 — HE MOOLELO NO KA U'I MADELINA I HOEHAEHAIA [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA U'I MADELINA I HOEHAEHAIA

MOKUNA I I keia wa nae a laua e kamailio pu, o ia no ka manawa i hoea mai f»i ke kii no ke kauka mai ke keena, mai maluna, a noho hookahl iho Ia ka Haku Kalewudi He kannka c]jio oia . i loaa iaia na haawina maikai apau a me ka hoopono i kupono i kona k'ulana hanohano a kilakila o ka oiwi kino. Aole loa ona manawa i boao ai e hana i kekahi hena hewa e hoohaahaa'a ai kona kulana, a ma ke ano nui, ua hoao mau aku oia e ae na poe pilikia ame ka nele i hoea aku imua o kona e lo. Eia n&e ho!, i ka wa o kana wahine i aloha nui loa ai i aneane loa e hoomaUa aku iaia e waiho mai la ma ke keena maJuoa Uoko o kena mau hcra o ka nele, aoie iho !a e hiki iāia J ke haawi i k-<na mau kokua ana. I ka hala ana ae o kekahi ma nawa loihi, aia hoi ua uhiia iho ia kale o ke ksuka e kekahi haa wina e hoomauiia si ko lakou mau leo. a i ka haia ana ae o ka hora hookahi o ua kakahiaka la, ua hekau mai la na ao hakumakuma, ke uwekanikau mai la na makani e {3apuhili ana i ea huihui o na kakahiaka kuekea o ke kau haulelau. Iloko o ia manawa i hoouna awiwi aku ai ke kauka e kil ia Hana, kekahi o na kahuma'i makaukau loa i ikeia maloko iho o kahi taona o Kakelad«ina apuni. I koaa hiki ana mai nae, ua pahola koke iho la na nanaina kaumaha maluna o kona helehelena i kona wa i ikē iho ai i fla helehelena nanakea o ka wa'

hine opio poino e walho &e ana iluna o kahi moeJ

I ka hala ana ae o ka hora okoa mahope ihō, ua hui hou aku ia ke Kauka Letesoma me | kana malihini hanohano, me ke kamailio ana sku imua ona i Keia mau oleie: "Ke kaumaha loa nei au no ka hiki o!e ana ia'u ke lawemai ika meahou oi ae," wahi ana. 0 Kalewuda wahine i keia t: *raanawa, aole i loaa iaia he wahi lana mai eiike me ka'u 1 manaolaua loa ai. "Eia o Kauka loane ma keka hi wahi kokeke maanei ae nei ake makemake nei au he niau kuhikuhi ana eme kekahi mau a'o ana ma ; iaia mai. "Pehea, e hiki ana anei ia'u ke hoouna ae i kekahi mea e kii iaia e hele mai e haawi ī kana mau kokua ana?" Ua kau koke mai ia nae na haawina oke kaniuhu ame ke kaumaha maiuna o ka Haku Kalewuda, a o ia nae ka ua kau ka nei i spo aku ai j kena mau lima me ke kamailio anaaku me ka leo kaumaha: Mai hopohopo ee no ia mea, no ka mea, aia oia iloko o na lima aioha o na Lani. Oiai, so!e au e olelo aku ana he kulana ku lana kupiiikii !oa kona, aka, u i olelo iho.nei au ao;e oia i oiuolu maikai elike me ka'u i maInaolana mua āi."

Hala hou ae !a t? h * leheia aku !a ke ] e a n o ka mvati o ka luakini o Kake ladaina, o ka hcra elua ia.

Ua hiki mai ia nae o Kauka Ivana a ike iho la i na haawina kaumaha maluna o ka wahine opio, a oia pu kekahi i ioohia

I iho e na \ !■ . ,; i f. ] 1 kulou īho I nawaliwali e j>; ana i keia ninan na -■ . h" | !i!i aku i kn pan» nn-.; u "koiiV ! pUuwai: "E maki' i,'-! . - r He wa ke' i • w " i J u ai ka puuwai o m p < • . e fcce puni ana i ka rrv e . ' ? I;-. v.m 'hine Opio, oiairi.ni . -.■/•■ hine opio e av> h-!-° ■ , A.112. 0 iia msa e korc i-; 1 rn\loko olaiia. - : _e 0 k h..- va ekō!ut u*" 1 . ioftia iho Ij ku.-a 'to' 1 ke kahea atrg_ae me kd n-.o'u-' 1 kaka, he rreaMioi r<;i. . 1 !.oi*ch,.' ia !akou, iaiu i l.oohu' elike me keis: ' "B Hubefa, a i jhe.- 0 H■ ■ b-1? ; He mea k <-pono is'u ke it.e i' kona rriau maka i'keia wa ano ' .me ka. ole!" , ■'£ ha'l aku iaia e b r eīe mai a mai hoike aku iaia, ai,a he poino maluna nei," i kamaiHo ai o i kena hoakauka me ka lei : He mau minute heiu wale no mahepe iho, aia ka Haky. Kalewuda ke ku la ms ka' -Jo.o 0 kana wahine. I ka ike ana ae o k- wi!:i;;c i ke kane, ua aanii» ae h kona mau hma me ke kam ilio ana ae me ka ieo nawahwa; : u e Hubefa uu kane aloha! Ua heleau a pha i ke pihoihoi, aole he wahi rnēa 0 lakou nei a hoike mai i ka mea oiaio. e make ;;nu anei au?" - No keia ninau a. ka wah : ne ua kulou koke iho la k." kare ilalo e honi ai iaia me hnuolelo hoolanalana o ke .-40 ha wa hine oiaio e puai iho an?, ma ko na waha i ka i sna ih■.-■: "E kuu .aloha, e meka anei oe? Aole, aole he poloiei o ia! E ola ae ana oe elike rr,e ka mea mau. I kela wa i uhi puiai iho ai ka Lede Kalewud?t e kekahi I'ia moe kupaianaha !o:. Me ia ala no o kona noenoo &me mau mEika, ua loaa 0.1.11 u<ia kekahi hihio moeuhar,e auee. | 0 ia hoi, ua ike aku k oia e ku ! ana laua me ke kane na keka'hi 1 wahi.e piii kokoke &nai ka aekai. A ia lau i nae e nanei i na 1 ka. nani o na e .heio ana maiuna o ka iiikai, ua kuhonu2 ae la kek.hi n--Iu rui - po'i mai la maiuna 0 ī iLi'i. A. i ka hoi hou ;;ns c ku 0 i nAa i kona wahi i he.'e ms'l ai, ua hu ki puia ak'.i la c':;i r p I ko 0 moana kai akea. i\». kc:ia m;. - ka'u o pihoio iho, u?j nooho ae Ja pia me ke ano. peupa.u^he: ft E kokua, e kokua el H ibstaS E wiki, o piholo auanei au. E nana mai paha ee la, he mea e ka ikaika o ke au e lawe nei ia'u i ka moana." O ka no hoi ia i nenoi ?-ka ai ke kauka ī-ka Hnk,' K<!-. v.uda no ka haalele aoa ih" ir:a a'hoi aku no kena keena r f a!alo o k'a ! hi pupupnha!e, Oiai, āia'na hoailona o ka maluhiluhi ke hel-.au ihcx!a maluna ona 1 ke'a v,-i. A aia pu no hoi īloko o'na r,u-nao anoe he nui ana i olelo iho ai iaia iho i ka waiwai ele 0 neīa mea he dala. I A i ua Haku KuU vud wif i e inoho hookahi malcl,o e kona |keena, aia oia ke holehoīo m-.u jla iloko o ka rumi m i( i ktkahi jaoao a kekahi me mauaolana ipoho wale o ke k*u maha. Oiai, |ke kau nui aku la oia o ka wehe loa ae 0 ka malamalama o ka La. A iaia no e nan«a hookahi ana, ua iuhe aku U oias k„k<»hi leo moowini ka aiea n&na i hoo ui ae i ka pauaku o kona puuwai, a i ka uLa hoī uana i hoohioio iuo i n jiiuuawai a ka lihi-

<: !i'"ji mal kona.oi.au maka iho. .0 '•? ho' ka it.o nuWbliwaii|o keks- : :.i bcbe e uwe ana. Abte no hoi i liuliu maia hope , ih'o, u-r» 'oi'.e iiku la o.ia ;i ka ha'u'iu o r a kapuaiwawae o kE k'au ka e iho mai aaa ma ke alapii. Ike kaa ana ae o ka > minuiiheokahi, ua hoea mai ia ua kau 1 ka yjei imua o kona alo 'me keia "tfa loa,i ia ae he w?.h' k2;njiki v!'fihine } a : he kaikam'ahine ui ■» n-p: mao!)" o'a, eia nae, zh. ' kau .Wahine iloko o ke ■ kulana ! knpilh-k.ii loa, a e pii aej kaua e ! i•' p iai?i!" -■■'" ;: 'ī- K ;■'/:■ ī■ | ! Oj Ai', oke kanaka i maamau |i n 3 !e~ auwe oka ehaeha eīike |!a ia, aole ia he mea nona e IhooWalaniaia aku al! Aka, iaia i I lohe laku ai ina leo walania o !ke kaniuhu ame ke kalimaha i | oili ae mai ka waha ae o ke ka- ! naka' opio ua hoohaaluluia iho jla k?i papaku o kona piiuwai. ' MOKŪNA ll.| I ke koele ana mai o ka hora o ua kakahiaka la, mai ka leo anoano mai oka bele o kal luakini o Kakeladaina, -| a oiāi hoi na kana haiia o kela ame keia ano e hele ana no kla lakou ■ mau ihana pakahi. j 5 Ke ike puia aku la hoi na wa hine |uwi waiu i ka uwi jnai i ka mau bipi, oiai Da ,ao hakumakuma o kela po i ka nalo aku, a aia ria eheu o ka anela o ka make ke hoholaiho la malunajo ka ha!e o Kaukaj Letesoma, a e kali wale ana ijo o ka' manawa ana e hahau fho ai i kana pahikaua. j He mea pohihihi a paakiki loa t[a hoololi ana ae ike kula-! na ojloko o ua wahi halela. Ua ioli anoe pu aelai no hpi ka malamalama q na ipu kukiii e aa ana maloko. | A no ia mea, ! ua kinai kokeia akp la ia e' hma ke kahuma'i. Uaj weheia ae ty-qa puka olepelepe i komo mai ai na kuknna mah.malama okal^ailoko. Ua haule koke mai, la nae ia ma pa helehelena o ka j wahine opio e pii mau ae la ka nauakea o ka: i kela ame keia sek na. Ke ike aku la kla Lede | Kalewuda ka make e hookokojke mai ana iaia. Oiai !o kona maui'lima i hele a keokep pu me ka huihu', aia mau no ia ke puiiki paa Ja i kohi kamaiki wal'hine. " /""i;"-"; 1 ] I !ka hoea aku oke kane, ua ! nsnā ae la oia ma o a ; maanei

|m j n;aka hoihoi, aka„ ua hoo ■ Uai'a nr>ai ia me oia e' kekahi mea|nana i hoolele ae | i kona hau-ii ma ka hooholo ana iho i kona Ui a u aakoko i kopa wa i I lohe aku ai i keia mau |oīeīo me l ka ieo nahenahe mai waI hine mai i ka i ana ae: | U B Hubeta, kuu a'oha, e na- | na. mai i ka kaua kaikamahine!" j Uia kulou kokeiholal ke ka- | ne ilalo, aoie nae he ike! iho i ka I wiiiHio ae ileko oka poli o kana

iwahine. No ka mea, jua piha jae la kona mau ina w[»imaka e I haloiiloi iho ana a e klahe iho !«na ! ma kona mau papalina, 1 aka, 1 na kamailio hou a!e la no |ka v!ahine ? ka i ana aet i j "Rs kaua kaikamahī'ne Hiliil' iUa kanailio mai nei nle lakou ; inei i Hubeta, ua haalele aku ka jau ilko'u ola ana. Heoiaio anei • hoi ke;«?" ; Ua nana ae la'ua Hubeta nei \ r.a kauka i elua e kuku ana| 'ma iea aoao o ka moe o kana ( waiiir.ee moe ana a naoa pu ( jha po hoi oia ina heiehelena o ke kamaiki wahine, 1 oi'i ae i na hora oka anela oka makee ku "m.-\kauksu mau ana ma ka ipu/ka o kona halikino i ru manafpa», ; • j (Aoie i p#u.)