Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 37, 27 March 1893 — HE MOoLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOoLELO HAWAII.

» MOKUNA IV. - A mo’a ka Pa, alaila kahukaha ke kanaka lawaia, he pale okoa no ' ia, penei ke kahea ana; “E na aumakua lawaia mai ka hikina a ka la ake komohana aka la, maī ke kukulu akau a ike kukuiu hema, mai ka paa iluna a ka paa ilalo, mai ka hookui a ka hoohalawai, halawai mal a pau ianei, e ike ia 7 u ika lawaia, eia ka l*a mua o ke aho hoau hou he Kahala, e nana i ka ’ ohumu, ka huahua, ka opn ino, hc mua ka ua,' he hope ka ua, e ike ia J u eka la ua, eka ia malīe, eka . la ino, oka la maiie o ko 7 u la la ko ka mea ī lako, e ka la e, e ola ia’u, i ka 7 u wahine, i ka’u mau keikī, i ko J u ohana,* amama ua noa, aka haliu ko nuku ī ka halepa i ka ikuai la, auai ia. 77 1 Apau kapuleana, alaila, ai ka poe a pau oka hale a maona, haa!wi ka i’a, okioki i 7 a, kapi ika paakai a piha ku ipukaī, a huli ae la ke alo oka lawaia iluna a kani ae la ke oli, ina he maamaalea oia ma īa ano hana. ' Ina hoi ho ka lawaia Ahi ana, ma ka pulupulu ka hoopapa ana i ka ai o ke Ahi, he i’a huna keīa a ka poe ■ lawaia i ka'lakou mau pulupulu īho, . aole e ike wale ia. He hookahi , kaau anana kau iho ana ka pulupulu, oka miku ia, a he mau anana hou ( aku ana elīma a umī paha, omau iho ana, o ka manamana, a pela 7 ku ana. He nuī ka ike oka poe kahiko loa ma keia hana, oīai ua kamaaina lakou ma ka nana ana i ke ano 0keau o kela ame keīa ko J a Ahi. Ina no na Kona, a aia i Kau ke au ,me ka ikaika, ma kekahi ko f a, aia 1 ka nuku ke Ahī, a ma kekahi, aīa ika manamana, a i kekahi hoi, aia | iluna loa, no ka mea, ua au ke Ahi - |no ka ikalka loa oke au. A ina i | Kohala ke au, he (aha) pulupulu j okoa no, ina e (pohu) halai ke au, |he pulupulu okoa no, a pela I hoi | nele ai kekahi poe, aole e aina wahi Ahi ia, no ka maopopo ole o keia

anau ano. Ōka mēa -oar ike'jr lealīano a henao, iliili, o ka - aku lanoiao ke AhL Oka hDlonSj ; he pono hoopapa> iluna, ilalo, a i ■ hopu ia ae, he pomaikai loa'ia* Eia kekahi, fpo- e holo ka poe ;; hiki i ke ko’a, lawaia iho hi ā ina e uele, alaila, kuhikuhi ae la ka nele no uka, a olelo ae la: “He knko paha, he makalahia paha, he halia „: paha hoi noka poeoko’u hale, a he pakole pahana ka poeohumu, a i ole, ua lilo aku la paha kela me Liua, ka puni hana nowelo, ke nele nei hoi au i keia ia, a o ka po no ia o ka la, aohe ka hoihe wahi Pa iki, eka ana no nae hoi i ko oukou waha ulaula, a kapi nui iho i na lehelehe ooukou ika paakai, ua _ > ola no au fca lawaia i kahi poo maunu.” Pela oia e hana mau ai, a huki mai oia ike aho me ke kaumaha o ka lima no ka nele i ka i 9 B? He lehnlehu wale na ano e pili ana ika lāwaia makau, mai ka lawaia, nul, a ka lawaia liilii, mai ka moana kai uli a ke kai papau, a ka pali paeaea. No ka Lawaia Upena. He nui na ano lawaia upena ma Hawail nei ika wa kahiko, mai ke - nui aka liilii, ma ke ano o kā- Pa 1 manao ia, pela no ke ano o ka npena e hana ia ai. Eia kekāhi mau upena. Ka upena Akule, Amaaiha,_ lao, OIo, Opae, Opelu,. Opule, Uhu, ". • Kala, Lauahi, Maomao, Malolo, Kehu, Papa, Weke, apela aku. Ina he Papa kā upena, alaila he noi no na ano i*a e hel, o na ano i’a no a pau oke kai papau. O. ka Uhu, Oio ikahi wa, o ke Kole, Maii, Kenue, Kala, Pnalu, a me na ano; • Pa liilii a nui wale. He nui no na . ; . mea e pono ai ka lawaia anā 6 keia ; j upena, he lau kekahl mea e pono - v ai, he elua a ekolu kaau ānana ka -■ loa o ka lau, ma kahi aoao a ma ka-. hi aoao, aia ka Papa iwaena, na ka lawaia e kuhikuhi i ka' “moena” e hoomoe ai ka upena, naka poeluu e luu aku a hooponopono ika waiho; ■^ ana o ka upena, me ka hoopaa anaipohaku ma ka mole oka upena. A moe ka upena, alaila hele like mm ■ la na lauahiki ika hui' ana, lele \ na mea a pau iloko o ke kai mai na waa ihqme na .laau loloa pakui—ana ina laau ilalo, e houhou ana *; ilokoo na lua, aia -hoi ka poe luu; - : maialoe apo aha i ka lau, pela kahele anaa hiki ika waha oka ' upena, a hui ae la ka wahap ka ; , upena, a hooili ae lailuna o ka waa A /. o ka upena iluna o ka waa upenay-o;:g ka lau īluna oka waa lau, Aia a nui ke kanaka, pono keia ano law■}. la, no ka hufci ana ika lau ame ka ; luuanaika mauo ka lau, o ka la- : - waia no ka luna no keia ano lawaīa.