Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 69, 22 May 1893 — Huakai Makaikai i ka Mokupuni o Molokainui a Hina. [ARTICLE]

Huakai Makaikai i ka Mokupuni o Molokainui a Hina.

E Mr. Lunahooponopono; — E kala mai ia ? a i na aa e hoao e hoike iki aka i kekahi maa mea a’u i ike a i mahalo nui ai ma MolokaL nei, oiai he elua *wale no o 5 u pule ma ka mokupuni o Hina. ka wanaaoo ka Poalua, Mei 2, 1893, ua ku aku la o Mokolii i Kaanakakai, a ua lele aku la au iuka. O ka hapanui o na poe I ukali ma &a haakai, ua hoolelela ae lakou ma Kamaloo, a ua hookipa maikai īa e Mr. Kalauokalani, ka Lunakanawai o Molokai. KAUNAKAKAI. la’u i pae aka ai i uka o Klaunakakai, ua hoolele ia aku la au maluna o kekahi uwapo pohaku loihi i kohu kupono ole i na wawae o fce kanaka ke nihi hele. C ke kao ka holoholona kupono e hele ma ia ala ololi kapekepeke. Hehi aku la au i ke one o Kaunakakai, a nana aku la i na kumulaau Kiawe e ku mai ana aole ike ia aku o na kanhalo o na kamaaina. Nana aku la au maluna o ka lau o na kiawe; a ike aku la i na pall me na kiekiena e waiho mokaki mai ana na pohakn aa. ‘He ku i ka hoowahawaha ke nana aku- Mawaeoa o ka ulu klawe au i hele ai a hiki i ( kauhale o na kamaaina, pakele ka maka me na papalina mai poholehole e i na lala knku o ke kiawe. Haalele au me i'iiapoo ia Kauoakakai i ka hora 8 a.m. no Halawa ka ihu o, na lio. Puka aku la mawaho o ka ulu kiawe, komo aku la iloko o ka ulu kīkania. Nui ka hoowahawaha o ka naau. Nana ae makai e poi mal ana fca nalu i ka ae one, a o na pohaku no hoi ke okuu mai ana ma uka. He eha ka maka ke aku. Hao iho ka wela a ka la maluoa. aohe wahi ahe lau makanī e hoomaaliii ae ai i ka wela , o kamahele. Manao au, ua hoo- , pihao Pele ia Molokai I pohaku aa, a holo no Hawalī, haalele ilio i na , puu aa ana. Hala mai o Kaweia, oili akn la ma kela huīī. Ma keia wahi, hoomaka iki mai la ka makani e peahi kolonahe i kuu papalina. Nana ae , au iuka i' na puu, naawawa, ame na kuahiwi, ua ano~laupai i na mea. ulu o kanahele. Ua hooluolu iki la mai ko’u puuwai oiai o ,na mea uliull o ka waokele, na nahi a ? u e hoohie mau'ai. He aloha Hoohihi au I na lau aala onaona o ka waokeie, ka home pilipaa o na manu. Aneane e kahika ka la, hpea maaa ma ka hale o ko’a makamaka, kahi o Mr. J. Nakaleka ma Pukoo. Ua pulama mai kamaaina i ka malihīni. He mau hora mahope iho oili mai o Hon. A. P. Paehaole ame ka nni ohana 5 hoolele ia ae ai ma Kamaloo. Ua hookipa ōluolu mai o Mr, Nakaleka ame kana lede waipahe i na malihini. E mau ana no ke ano kunewanewa ikapaialewa ia e na ale hanupanupa o Pailolo. He mau kamaalna puuwai hamama ; keia, . J • Ma ka auina la, kamoe aku la na kaoo līo i aneane e 20 no ke awawa o Halawa, ma ka hikinā p ka aina. Ua ano molehulehu no hoi o ,ka Po- - alua, hiki na malihini ma Halawa., He aneane 30 mile o Haiawa maī Kaunakakai maL HALAWA. I ka hiki ana aku i ka puu e nana ana ia lalo o ko awawa lai o Halawa, ua kuhikuhi mai la kamaaina i ka ulu kukui kaulana o Lanikaula, kahi e moe nei na iwi o Lanikaula, ka makaula kaulana o Molokal. Nanaaku la au he wahi ula kukui uuku wale no, he i no paha no ka ulu kukul o ko’u aina 3 ka ulu kukui o Kooiau i Kauai. Iho aku lu i ka pali, e waīho mai aaa o Hahiwa, heeiwa haaen kupuai ma ke kumu o ke<fWaawa.! Nuna aku la he aina nahi maolī keia. O na mea hoeha manao a ? u i ike ai ma Kaunakakai, ua kapae ae au ia manao i kuu iko ana ia Kalawa. Nana aku la au i ka nūku e komo mai ai' ka moku, he aneane 3 mile ke akea. Kilohi aku la iuka e lele haaheo mai ana o Mpaula, ka wailele kaulana 6 Molokai, he 3 mile paha mai kaha one mai. Maluna ae o Moaula, he 500 aoi kapuai, e lelehune mai ana ka wailele o Maniania,.a e pllī pu mai ana no ka wailele o Hipuapua. He meakamahao ka ike ana a ka maka he eono wailele e lelē līke ana i ka wa hookahī, oiai aoīe kaawale loa keia poe wailele. Hiki uku la ko makou kaoo lio 1 ' ka hale noho o Mr. Paehaole, kō

• • i makou kamaaina, a aa pulama mai! la na makamaka ina mallhini. Ma ka home o Paehaole ame Kaaiai makou I noho ai a huli hoi wale mai no ka lai o Kon nei. Mai ka mokapuni Kaill la ioa mai kekahi poe ma ka’u huakai. Ma ke ao ana ae, ua hoike mai la kamaaina i ka mooleīo o ko lakou awawa. He kakaikahi na awawa i kokoke i ke kai a’u e hoohalikeae ai me Halawa. Ua ano like me ka loku o Hanalei,” koe wale no be palana īki keia, aka, o ka nani aole ī emī iho. Ua olelo mai kekahi Luna Kula nui mua ia’u ua kaapuni oia ia Hawaii neī, aole oia 1 īko i kekahi awawa nani i like me Halawa, o Hiilawe i Waīpio kana i hoohalike mai i ka nani ano like akn. NA LOI KALO. , He eiwa mahina i hala aku nei, ua kaapuni au ia Kauai, kuu aina hanau, mai Koloa a hiki ī ka wai a Kanaloa ī Haena, aole au i ike ike kanu nui ia o na loi kalo e like me Halawa. Ua huliamahi na kamaaina i keia hana maikai. O keia wahi awawa wale no kahi ano lankanaka o Molokai, ua oi mamua o 200 poe e noho nei, na kane, wahine ame kamalil. O ka mea kahaha loa, he hookahi no pake a hookahi haole, o Mr. H. van Giesen, ke kumukula haole. Aole lapana, aole Pukiki, aole Amenka, aole Pelekane, aole hoi kekahi ano lahui malihini e ae. He maa haneri ka nui o na loi kalo e waiho ana ma kela a me keia aoao oka muliwai. Aole poe hookano o keia wahi, pau kane, na wahīne, ame na kamalīi 1 ka hana. I kakahīaka nui ike aku au i na elemakule a me na kamalii kula e hana mal ana i na loī, a e ihi mai ana na wahine ike kalo. Hiki ika hora kula, hele na kamalii i ke kula, a auina la no, komo hou no i na loi. He hana mau na pee o keia wahl, aole lakou i ike ia mea lapuwale nana e pepehī nei ka lahui he molowa, lima palaualelo. He mau hanerī pai ai e hoouoa īa nei mai Halawa aku i kela a me keia pule a huli ka makahiki no Kalaupapa, Wailuku ame Lahaina. Ua ike aku au i na kanaka koikoi e naku mai una iLoko o na loi. I hanohano no ke i ka hana o na lima. He kauwa hoowahawaha loa ia ka mea lima kiī.. Ma ka aeone, e ku ana ka hale pea lawaia o:Hod. G. S. Nahinu a me kona poe liana he umi a oi. Loaa kAlakou ia lawe i Wailuku ame Honolulu nei ma na waapa. Ma Halawa e ike ia ai ke kulana puni hana o na Hawaii e like rae fca wa kahiko o Hawaii nei. He hana na kanaka maīalo o na ’iii i hala aku. Aole ipau .