Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 107, 31 July 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA X. I ka lawe ana ī ke kupapau e kanu, aole e hoopukaia ke kupapau ma ka puka komo ia e ke kanaka, o haumia loa ka hale; uolaila, uawah! īaJ puka okoa ma ka hakala, .a hoopuka aku malaila, .0 lilo kahalei mea hooīloīlo ia, a noake hou aku kekahi mea hou; pela ka mea ī manaoīa. A ina he haīe hou aua minamina ia paha k£ wawahi, alaila, e kapīli hou i puka hou mawaho aku 0 ka puka kahlko, aīa a puka ke kupapau, wawahi ae ua puka hou la, a pela e maemae ai ka hale mai ka hooiloiloīa ana mai ma o ke kupapau la, Kekahi mau mea i Manao nni ia 0 ke Kupapaū. Na maaaoia, o ke kaakaa hou aua mai ona maka o ka mea make he mau hora mahope ibo 0 kona make ana, e nana hou mai ana no ia i ka poe e ola aoa. A ike kaulia ana i kauwahi mea mai malana 0 kekahi mea o ka ohana iho, o ka hoomanao ae la no ia 0 ka ohana a pau no kela kaakaa ana no 0 ka maka 0 ke kupapau. He lehulehu wale na meaoke kupapau i muīamaīa e ka poe e ola ana i mea hoomanao. Oka lauoho, 0 ka muino, o ka niho, 0 ka luai, 0 ke'koko pii maī, a lehulehu aka, a mamuli o ka nuī o ke aloha keīa mau hana. 0 ka luai, a o ke kino holookoa no paha oia ka maunu kuni< a kakuai 'paha iloKo 0 kekahī mau akua e ae i pīli ole ī ka mea i make, ama ia hana ana e pili ai a līlo hoi i mea e pomaīkai ai no ka poe ola. No na Hina Kupapau. 1 ka wa kahīko loa, ua kanu hoakoakoa ia co na poe make ma kahi hookahi, a-ua kapaia he ilina, a ua nui na hooilina kaulana ma na mokupuni a pau, a ua waiho ia no hpi me ka hoomoe pololel ia iloko o na holowaa loloa i kalai ia, oiai, he wa kuapapanui a maluhia no ia 0 ke anpuni a ua kanu pono ia na kupapau ia wa. I ke au mai 0na alii ino, ua huaija na iwl o na ilīna i mea pana iole, a i makau. Ona kupapau kanu hou aku, e huai ia ana i mea kupalu māno, oiai, oia ka mea makemake nuī iu e na alii noka niho mano. No ia mea, ua ulu mai ka mauao no kela ame keīa ohana e imi i wahl e nalo ai na iwi o ka lukou mau mea aloha, maī na lli a na makaaīnana. Nolalla, ua imi nui ia na luameki o na mauna, na lua huna, na anahuna ma na pali kahoho laumania lele a koae; aole i manao ia ka luhi ame ke-kaumaha, a me ka make pu kekahi o ka poe ola no ka pono 0 na Iwl okameamakel aloha nui ia, aia 0 ka leo kauoha ka mea malama. . Ina i Hawaii ka maker-ana, a ua kauoha e kela i o la honua* a i make au, e hoihol oukou i kuu mau iwi i ka lewa 0 Nualolo, a i ole, 1 ka pali hakaloa i Nakoakaaiahina i Kauai, a 1 ba pali kalahale 0 Nlihau, a pela aku.

Ina hol i Oahu nei lea make ana, aia ko kauoha i Huwaii a i Maul, a pela aku; a ua hooko no ka poe ola pela. No Kekahi Mau Lua Hana. A!a ma kekahi mau luahunaa mau auahuna a na kupuna, ua nalowale loa, aole e ikea ia; a ua oleloia aele e hikiikekohi mau kupaao ka po ke hoike mal. A maloko o laila, ua piha i na waiwai makamae a me na alli nui a i hana i na hana kupaa o ke au kahiko o Hawaīi nei. O Pohukaina ko Oahu neī luahuna alii kaulana ioa, aia ma ka pali o Kanehoalani, mawaena oKaaloaa me Kaaawa. Oka puka i manaoia, aīa ma ka paii o Kalo ehnlilai Kaaawa; a o kekahi puka, aia ika punawai o Kaahuula-punawai. O Haillkulamanu kekahi puka, e kokoke ia makai iho o ke ana o Koiuana, i Moanalua; ala maKalihi ama Palwa, ama Waipahu i Ewa, aia zna Kahuku i Koolauloa, o keia na puka o keia luahuna. Ā o kaohuhu o kaupoku o keia hale anahuna, ola no ka mauna o Konahuanni a iho i Elahuku. TJa oleloia, he nui fca poe o ka wa : kahiko i komo iloko me na ihoiho kukul, mai Kona aku neī a puka i Kahuku. A maloko o keīa anahuna he mau haloko wai, he mau muIlwai a mau kahawai, ua hana kinōhinohi ia; a ma kauwahl aku, he maa aīna nni palahaiaha. Ma ka moolelo a kekahi poe, ua olelo ia, he aina lewa o Oahu nei mamua, a hē puka hamama ka aoao o Kahuka, nolaila, ua kapaiaka puka o Kahipa a me Nawaiuolewa. O na kilou i paa al ka apana I kapiliia ai o Kahuku, a paa ua anahuna nei o Pohukaina, oia no o Kilou a mo Polou. O ka luahuna o Kapela i lao, ko Maul luahunā kaalana, ala ma OIopio a pili maka qoao oka pili a Kakae i Kaiakahi. Oa olelo ia, aia kapuka komo ilokooka wai, ao kekahī puka, aia I ka pali laumanīa iaa ka aoao hema. Aia malaiia na alii moi kanlana a pau ioa, ka poe mana, ka poeikaika na kupua, ka poe kaulana a pau e pili aaa i na tnoi- i lawelawe I na hana kupua. > Aote i pau . > I