Nupepa Puka La Kuokoa, Volume I, Number 179, 4 December 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

KA OLELO A J 0 A IA R~ A ~\rRTT A ~MT.TT A. A ike Iho la o Yanekoawa, ua mahnahaa iki ae na pu kau-poohiwi a Kamehameha, aole nae he nui na mea kiaī pono īaīa i ka po a me ke ao no hoi; a no ka maa mau no paha o ko Hawaii neī poe alīi maī ka wa kahlko loa mai; ī hookahi no kanaka nana e kiai ke alli i ka po, i kapaia ke “kiai po.” No ia aho, ua ike o Vanekouwa i , ko Kamehameha hemahema ma la m'ea; alaila, ao mai la oia īa Kamehameha: i mai la. “E malama oe i mau papa koa kīai nou, a e moe kekahi papa i ka po, a e ala kekahi papa e kīaī mai īa oe, a pela no ī ke ao. A pela no e malama ai ia oe i na la a pau o kou ola ana. Ae maī la o Kamehameha ia mau olelo; a a J o iho la o Vanekouwa i na kanaka oKamehameha i ka paikau. A ike mai no hoi o Vanekouwa he alil haipule o Kamehameha, i hou mai la oia. cc AIa ke Akua oiaio maluna ma ka lanī, īna i makemake oe e haīpule ea, e hoi au a £eritania a na’u no e noi aku i ke alii e haawi mai i kahuna nau, a i hiki mal ua kahuna la ea, e ai noa oe, aole e pono ke ai kapu, he mea hoopunipuni īa. Aole akua ma ka honua neī, aia no ke Akua ma ka lani.” A J o hoa mai la o Vanekouwa ia Kamehameha, Maī hoonoho ce i ka haole i Hawaii nei, i elua wale no haole e noho, o Olohana a me Aikake, aka, o ka nui o ka haole, he mea opu ino, he poe kanaka huhu wale, he poe hoomakaulii aina, aole e pono ka haole ke noho mai ma ko oukou paeaīna nei, o hlhia auanei oukou. A ike ae la na alii a me na kanaka, ua ao oluolu mai o Vanekouwa, ua like me he makamaka maoli la, oiuola na kanaka a me na alii iaia. A no kana ao ana maī ia Kamehameha me ka oiuolu, no ia mea, i aka la o Kamehameha īa Vanekouwa. E hoī aku oe a i ke alli o Beritanīa, e malama mai i keia aina o kakou. Aole ī manao o Kamehameha e haawi maoli aku, aka, ma ke kokua wale mai no kona haawi ana aku la Hawaii neL O Lehua ka inoa o ko kanaka Hawaii nana ī mahele ka olelo mawaena o Vanekouwa a me Kameha* meha, he kanaka holokahīki ola. A he maa la mahope Iho, holo akn la 0 Vanefcouwa a ku ma Kauai, a malaila aku holo loa no ke alo haliu 1 Waihanau, Berltania. 0 ka pau ana la o ko Vanekouwa maalo hou ana mai ma keia paeaīna.

——— ■ i “ KA MOKU X KU MAI MAHOPE 0 VANEKOXTWA. Ma ia manawa mai 7 ua nui loa na mokn i ku mai ma Hawaii neL He moka kaal kekahi, he maa moku imi aina kekahi, he mau moku kalepa kekahi, aka 7 o ka nai o na moka ī ku maī, oia no na moku okohola. No Amerika mai ka nui o na moku, a mai Berltania, Farani, Basia, Perasia a me lapana mai, a no na alna e maī kekahL Ma Honolala, Lahaina, Hilo, Kawaihae, Kealakekua, Kaual, na ( wahi ku mau ia e na moku ia mau la; a mahope maī ma na wahi e ae. Ma keīa mau moka i holo maī ai na kanaka o kela a me keia ano helehelena. Aka, Ina e mahele ia laeoa e like me ke ano o ko lakou naau, he elua waie no poe kanaka. 0 kekahi poe, ua hoolohe lakou i ka ke Akua maa kaaoha, a o kekahf poe, aole ī malama ī ke Akaa. Pela no hol na waiwai i loaa maī ma na moku. He maa mea maikai kekahi, a o kekahl, he maa mea e poino ai, O na waiwai nui loa ī loaa maī, oia no ka hao, ka aīla, a me na mea like, na mea hoi i kuonoono ai ka noho ana o na kanaka. O na mea make, a me na mea e poino ai, oia no ka rama, glnī, barani, ka haka, a me na mea hoohihia he nui loa, oia no na mea lealea he nui wale. KO KAMEHAMEHA I. HOOPOKOPONO ANA I KONA AUPUNL Mahope iho o ke kaua ana o Elamehameha me Namafceha ma Kaipalaoa, HJIo, alaila, maopopo ia ia, aole ona enemi i koe, a aia malalo -ona na moku a pau o keia pae aina, koe nae o KauaL Aole no hoi he mea nuī īa īa ka manao ana e kii koke aku ia Kaoai/koe nae, ke kīl ia aka ua Kowalipehu la e inikī e ke keiki kaili ia. Alaila, noho alii iho la o Kamehameha malana o keia pae aina, a hooponopono iho la ī mea e pona ai na alii a me na makeainana. Penei kana hooponopono ana i kona anpuni: Oia hookahi wale no ke alil nui maluna o ka aina, a o kona maa kuhina a me na alii a pau malalo iho ona ; * a ua koho aku o Kamehameha i kekahi poe kanaka akamai I ke kakaoleio a me ke kaakaua ī mau hoaolelo nona. Na lakoa no e Imī mamua i ko Kamehameha mau manao; a īke lakou i ka pono, alaila, kil mai kekahi laia, a hele aku e halawaī me ua mau kohina 'nei ona. A īna ua pono la i ko ke alii manao, alaila, holo ia ahaolelo ana a lakou. Eīa na inoa o kona aha kuhina ia wa. OKeaweaheula, o Keeaumoko, 0 Kameeiamoku a me Kamanawa. Ela hol na kakaolelo: O Kaī, Kapalaoa, Kaaloa a me Kauakahiakahoola. O lakou ko Elamehameha poe hoa e īmi pu ai i kela a me keia mea e pono ai ke aupuni. Akauohamai la o Kamehameha 1 kona maa kuhina, e kuahaua ia ma na wahi a pau o kona Paeaīna kela kanawai gula o ka malu ana 1 makia ai ma Laupahoehoe, ī ka puana alil ana ae, “Mamalahoa Kanawaiī £ hele ka elemakule a moe ī ke alaī £ hele ka luahine a moe ī ke alaī! £ hele ke kelki a moe ī ke alaīī!” O keia ke kumukanawaī a Kamehameha i makia aī ī kona Aupuni Moī ana I naī al, a ī kukulu ai ma keīa mau pukoa nanl o keia Moana Pakipika, a 1 kapaīa, Ke Aupuni Hawaii. Aole kaua, aole pepehi kanaka, aole i ka elemakule, aole I ka luahine, aole ī ke keikikane, aole i ke kaikamahine, aole ī ke kama kane, aole i ke kama wahlne, a pela aku. A ua noho maluhia iho la o Kamehameha ma Hawaii. Aole i pau.