Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 9, 20 January 1890 — Page 3
equal rights of all, with steadfastness and without fear that justice shall be done.
I very much desire to see good and equable administration of the government, and the upholding of all interested to further the advancement of the country in well-being and prosperity, and to evermore preserve the independence of this country, and to be protected by all and for the interest of all those living in Hawaii nei.
I am,
JOHN LOTA KAULUKOU.
Honolulu, January 16, 1890.
KA AHAILONO A KA LAHUI.
Pai ia a Hoolaha ia no na Ona ma na ahiahi a pau iho na Sabati e ka
HUI PAI ELELE.
Helu 65 Alanui Moi, Honolulu, H.I.
NA UKU PEPA
KA AHAILONO A KA LAHUI, 25 keneta o ka mahina.
E hookomo mai i na Hoolala mamua ae o ka hora 12 awakea ina e hoopuka ia ma ia ahiahi.
No ke kauoha a na Ona o
KA AHAILONO A KA LAHUI.
----------------
NA MANAO PEPA.
KA AHAILONO A KA LAHUI.
HONOLULU, IANUARI 20, 1890.
Ua ae ole ia ka hoopaa ana i ka inoa o R.W. Wilikoki, ma ka mahele ekahi o ka apana elima, i ka auwina ia Poaono iho nei. Ke kuhihewa ole makou na olalau maoli no kekahi poe luna o na papa nana i ka manaoio maoli o ke Kumukanawai Koho Balota. A he manaolana ka makau e ae ia ana no o Wilikoki e hoopaa i kona inoa, me kona koho a holo balota pu ma ia apana, no ka mea, aohe maua kanawai e hiki ai ke kue a ke keakea aku iaia, kekahi oiwi ponoi o ka aina, he mea hoi i hele na iwi a “kanaka.”
KA LA.
Oiai hoi eia ke puaiki mai nei ka manawa maluna ae o ka la koho a ke hoomaopopo ia nei hoi e ka lahui ke kulana o na balota o na aoao a i elua, he mea na ike laulaha ia aia ka paio ana ke moowini iho nei maluna o keia ninau: E hooko ia auanei na iini pili aupuni o ka lahui a e hoolawa ia mai hoi ko lakou mau makemake mamuli o kekahi hooponopono aupuni hou, e hoopaa ia hoi i ka pomaikai o ka lehulehu, a i ole, e hoomau ia anei keia hooponopono aupuni ana, mamuli o ko lakou waiwai nui a me ka mana poai pilikana, i ka hookele ana mamuli o na pahele hou mai a e hoomau ia ka hoohana pili aupuni ana o na elua makahiki i aui aku?
Ina ua makemake na poe koho o Hawaii nei e hookomo i ka waina pili aupuni hoi iloko o na omole awaawa malea e paa ia nei e na moho o ka aoao aupuni oiaio, e oi loa aku ana ka poino o na mahele paahana o ka aina nei. Ina nae hoi ma kekahi aoao e lanakila ana ka lahui i na mea e iini nui ia nei, a ma kekahi olelo ana, e hookomo i ka waina pili aupuni iloko o na omole hou, alaila, o ka wa mua loa ia ma ka moolelo o keia aupuni i hoihoi pono ia mai o ka hookele aupuni ana malalo ponoi o ka lahui. Mamuli hoi o ia , e kapae loa ia no na auna, poai a me na anaina ohana mai na lawelawe a hooponopono pili oihana aupuni ana. Aole hoi o keia wale, aka, ka lanakila ma ke koho balota ana, e loaa no i ka lahui ka mana e koi aku no ke ano hooponopono aupuni a lakou e makemake ai no keia mua aku.
Pehea hoi i nei wa ? Ua akaka loa ka hanau kamehai ana a me ka noho ana pili aupuni ekaeka o keia hooponopono aupuni ana, a he mea makehewa hoi ke kamailio wale ana ae no. Ua kapae loa ia na poe mawaho aku o ka poai a me ka aina oiaio ma he opala, la mai na lawelawe ana i na hooponopono ia ana o ke aupuni. O ka mana koho hoi e na oiwi ua poke ia a hapalua i koe iho, a na olelo akea ia hoi, mai na awai a me na nupepa a lakou, aole loa na oiwi ponoi, a no laila hoi, he mea pono no lakou e haawi aku i na hooponopono ana i na haole!
Mamuli o ka hoomanao ana no na pahele pili aupuni i pakali mau ia mai me ka hooko pono ole ia, oia na kumu i hilinai ole ia ai keia alakai aupuni ana e na kanaka Hawaii ponoi o ka aina. Aole nae hoi iwaena wale o na oiwi keia hilinai ole ia, aka, ua hala loa aku a aia iwaena o na poe e ae mawaho. Ma ua ano a pau, ua nana ole ia ka hapanui o ka lahui, ma na wahi hoi a pau e pili ana i ko lakou mau pono. O keia ke kahua oiaio nana i hoohui ae i ko kakou mau mahele lahui like ole no ka hoopakele ana i na pono pili aupuni.
Me ke akaka loa o keia ke kulana oiaio o na hooponopono pili aupuni ana, nolaila, ua hopohopo ke aupuni o nei au ua puawi a popilikia ke aho o ka paa ana i ka mana mahope koke iho o ko lakou kaihi ana ae i na hookele aupuni ana, a mamuli o ia ua nui na enemi i loaa iwaena o na lahui like ole, a e hoohui nei hoi ia lakou me ke kue ikaika ma ka aoao e kokua ana i ka lanakila kalai aupuni a me ka hooponopono aupuni hoopono ma ka inoa o ka lahui holokoa, me ka nana ole ae hoi i na mahele a me na lahui. Aohe e loaa mai ana mamuli o na pahele pili aupuni ana, oiai, ua lehulehu wale na mea i oleloia i hooko oleia; nolaila, aohe mea e loaa mai ana ma o na moho aupuni la, ma o na mana kakoo mahope mai o lakou, koe wale no i poe pelukua i na pono o ka lahui, a i ole hoi ia, he poe kipi i ke kuokoa o ke aupuni, ka mea hoi i aloha nui loa ia e ka lahui oiwi!
Hana mao ole na hanakuli o ka po nei a me keia wanaao a na Pake, a pela no hoi i nehinei, ka la makee loa a ka aoao hoomaemae. I hea la ka hoi na lima hooko hoomaemae o ke aupuni e hookele ia nei e na welo mikanele?
Mau Halawai Lahui.
E haawi ia ana i keia po, maloko o ka hale halawai o Holokahana, he halawai no ka mahele elua o ka Apana Elua, a e hiki aku ana ka moho a me na poe e ae. Ua kono ia hoi na poe o na apana koho e ae e kokoke ana e hele nui aku.
A makai hoi o ka Halepaikau Kahiko, alanui Moiwahine, he halawai no na poe koho o ka apana Ekolu, a e hoike manao ana hoi ka moho lahui o ia apana.
LOAA PONO NA KOLOHE!
PA PONO NA LAE I KA A-LA!
AHU WALE NA IWI O HUA I KA LA.
NA ULELE HOOHENO HOOHALI.
Owai nei—ha-ki-ka!
E hohono mai nei—ha-ki-ka!
Nuinui opiuma—ha-ki-ka!
Poai Hoomaemae—ha-ki-ka!
Auwe mikanele—ha-ki-ka!
E ke Kiai, auhea oe?
Eia no a o AHAILONO,
Ke ko-i oiaio hoi o ka Lahui,
A e ola ai na iwi o na oiwi,
E Kiai oe i ke Punalua,
O pau i ka namu mapono ia ;
A na makou aku hoi ia,
E AHAILONO aku i ke akea.
Apiki no ka hoi oe, e Hawaii Oiaio, he hou pono loa no oe i na piko o na wahi lauwili, a he ihe laumeki okoa no hoi ka Makamaka Oiwi i kela kauna o na Hawaii i puheemiki nui i o.
O na malihini na poe punahele loa i ka poai hemolele loa o ka hoomaemae aupuni, no ka mea, aia o ia poe ka halanui ma na oihana, a koe iho nei hoi na oiwi ponoi a me na kupa o ka aina nei.
Hookahi wale no mana e hiki ai ke kue a ke hoole loa i ko Wilikoki kuleana koho a holo balota hoi, oia wale no ka mana diabolo o na mikanele a me ka poai hoomaemae makee a anunu oihana.
“Lohe mai no i ka makou ola, kuli no make!” wahi a ke Kiai o na Powa o ka Poaono iho nei, e pili an ahoi ia Wilikoki, no na olelo o ka Pauku 61 o ke Kumukanawai, a pela no hoi me ka Pauku 21 o ke Kanawai Koho Balota. Oka makapeni no a ke Kiai ka loea pookoi ma ke kanawai i poino ai o Wilikoki a ma na hoa inea i puni ai i na pahele wahawai a kahi poepoe o Mokuohai, a ihea iho la ka hoi ka ike i ola nui ole ai, aka, puni nui ana i ka make. Hoolohe i ka oukou make, hookuli aku ola!
Owai la kekahi o kela poe hohe wale i ka la 30 o Iulai 1889? Ka i no hoi o kahi poepoe kekahi ma kela kahua o Mokuohai a ku ana i ko hai kauhale ia kakahiaka nui a kikeke ana, a hemo mai la ka puka hoike aku la i ka nuhou a holo auhee no i kauhale, a o ia no kekahi o na poe mua loa i haawi pio a haalele i ka pu. Mamua aku nae hoi o ia la, nana’ku oe la koa, hele a huluaa i ka hohono uwahi pauda. O kekahi hoi, o ka moho aupuni o ka Apana Elua, oia o Ka-ne .— O ia no a me kona wahi paalalo, kau na pu a lei na apo poka, a ike i ke oolea o waho aku nei haalele i na pono kaua i kahi hale hoa’loha ma alanui Ema aku nei paha la. A eia hou iho ia poe hou aku a kinikini wale.
“Ua uku iho nei o Kapena Kaaha o kamoiliili he $100 i kona Loio no kela hana hoopuukahuaia o ka la 30 o Iulai aku nei.” Owai la ia loio? Ka i no o J.L. Kaulukou, ka mea i aloha ole i kona hoahanau, a hookahi ana hana i mea, o ka ume i ke dala no kahi hana ole loa i hana ia e ua moho aupuni nei o Koolaupoko. Aohe o Kaaha i hemo, loaa e nae i ke pai kanono a Kaulukou, a ke Kiai hoi i oluolu aenei e hoike akea ae. Aole no hoi o Kaaha wale, eia iho no he poe lehulehu, oia hoi o T.P. Spencer (Kamaki Poka) a po-hu ana ka lae me $50, a pela aku no a lehulehu wale. Aohe hewa o Wilikoki ma ia mea, o ke kanaka no ka i hewa i ka puni wale, mamuli hoi o na a’o kanawai ana a J. Mokuohai Poepoe, Luna Hoopuka a Luna Hooponopono o ke Kiai o ka Lahui. E Kaulukou, e aloha i kou mau hoalauna, a oiai hoi ua nui na dala i loaa ia oe mamuli o kela kipi ana o Iulai i hala, e hoomaikai oe ia Wilikoki no ia mea, a e hookaa hoi i ou mau aie a pau, alaila, ola pu olua me ko Kiai.
APANA KOHO EONO.
Ka Moho Aupuni Kaulukou.
LOAA KA EPA A MAKE KA MOO NUI I KA MOO IKI.
I kakahiaka Poaono iho nei i oili mai ai ka nupepa namu Advertiser a hoolaha ae ia o Hon. J.L. Kaulukou ka moho aupuni no ka apana o Koolaupoko, a mai ia la mai a hiki i keia la aole loa oia i hoole ae i ka oiaio a oiaio ole paha o ia hoolaha ia ana o kona inoa. Ua piena nae oia (Kaulukou) no na olelo a “Hawaii Oiaio”, ma ka AHAILONO A KA LAHUI o ka Poalua i hala, la 14 nei, a lawe mai la he pane no ia manao i ka Poaha mai, la 16 nei, me ke koi paakiki mai e hoopuka koke ia. Ua hookaulua ia ka hoopuka koke ana aku no ke kowa ole, oiai nae, ua hoike pokole aku no makou no ka oiaio ole o kona kii ia mai i moho no ka aoao aupuni. A ano nae, ua loaa ia makou he wa kupono, a na ka lahui no hoi ia e ike iho i ka oiaio a i ka oiaio ole, a i ka pololei a pololei ole paha o na kuhi ana a ko makou mea kakau. Eia iho na palapala nei a ka makamaka:
KA HOOLE A MR. KAULUKOU.
I ka Luna Hooponopono o ka nupepa KA AHAILONO A KA LAHUI.
ALOHA OE: Ma kekahi o na manao i hookomo ia ma ka leta i kakau inoa ia e “Hawaii Oiaio” ma ka nupepa o ka la 14 o Ianuari 1890, ua ike iho au i kekahi mau olelo malaila e olelo ana penei:
“A ke lohe ia nei, ke kii mau nei lakou i ka Hon. J.L. Kaulukou i moho ma ko lakou aoao.”
Ma ka hoomaopopo pono ana i ke kaona maoli o na olelo maluna, ma he mea la, o ka moho e olelo ia nei ua kii mai ia’u, oia paha na kuhina o ka Moi e noho nei i keia wa, a i ole ia o na poe paha e kokua ana ia lakou a me ke ano o ka hooponopono ia ana o ke aupuni i keia wa.
No ka pane ana aku i keia mau olelo, ke ka aku nei au a hoike aku i ka oiaio imua o ke akea, a e ike na mea a pau mai Hawaii a hiki i Niihau.
Aole hookahi kuhina, aole hoi o lakou, a e kokua ana paha i ka aha kuhina a me ka hooponopono ia ana o ke aupuni i keia manawa i hele mai a noi ia’u e holo balota ma ka aoao o ke aupuni.
He manawa loihi i hala aku nei, ua nonoi ia mai au e holo balota e kekahi poe kupono i ke koho balota ma ka apana o Koolaupoko, a ua ae au ia manao, a ua paa kuu manao e holo balota no ia apana, a ua noho au me ka nana i ka hopena o ia manao, a ma keia ke hoike nei au e holo ana au ma ke ano he moho holo balota ma ke ano kuokoia, a e ku kiai ana no ka lahui me ke aloha i ka aina no ka pono kaulike no na mea a pau me ka manao paa a me ka hopohopo ole o ka pono ke hana ia.
A o ka hooponopono aupuni maikai a kaulike a me ke kakoo mau ana i na kumu a pau e hooholo mua ai i ka aina ma ka noho ana kuonoono a waiwai, a e hoomau loa hoi i ka noho kuokoa ana o keia aina, oia ka’u e ake nui loa nei e ike a e malama makahehi nui ia hoi e na mea a pau a no ka pono o na mea a pau loa e noho ana ma Hawaii nei. Owau no.
JOHN LOTA KAULUKOU.
Honolulu, Ianuari 6, 1890.
Uinaina na pahupahu hanakuli a na keiki o na Aina Pua.