Ahailono o ka Lahui, Volume I, Number 10, 21 January 1890 — Page 3

Page PDF (1001.90 KB)

 

Speeches, very moderate and yet to the point, and replete with telling arguments.   Mr. Lucas, who is growing to be quite an orator, made a burning address, which seemed to make a deep impression on the audience.

            After the departure of these gentlemen Mr. Marques told his audience that he had been invited to the meeting for the purpose of getting acquainted with his electors, who very naturally wanted to know him, know who he was and what he had to say.   He said his past political record was slim, from the fact that he was no politician; never had any itching to get into politics, and in fact hated politics for the mean, contemptible, dirty things politics induced men – otherwise good and honest – to do and say.   He had only once accepted, with good reliance, the invitation to run as independent candidate in the fight between the Gibson and the missionary party in 1885-86, but soon declined the honor, nauseated by the kind of measures which were expected of him.   However, at the time he published a short statement of his political views, which he now took the liberty of reading out to the audience, first to show that he might yet be proud of it, and that he had not changed one single opinion since 1885.   His platform was in substance identical with the platform lately adopted by the national platform party, and whatever might happen, he would venture to say that he would be prepared to stand again in ten years hence before the people, with the same unchanged principles; a boast which many of the other men would not dare to make.   He then spoke of the anti-Chinese Union and reviewed several planks of the National platform which he proved had not been stolen from the government party.

Mr. Marques spoke fluently for over an hour, and every sentence of his remarks elicited the warm applause and approbation of his audience.   In concluding, he introduced Mr. McCarthy, candidate for Noble, who was received with the same popular demonstrations that follow him wherever he goes.

            Messrs. A. Rosa and J.E. Bush followed with some excellent remarks, and the meeting was brought to a close by three rousing cheers for Mr. Marques and the candidates of the national reform ticket, who can be proud of the manifestations of the meeting.   Mr. Marques especially can feel justly gratified to think that such a large audience preferred to go and hear him sooner than reported to the call of the mud-flingers of the government party in the Rifle Armory.

--------------

 

KA AHAILONO A KA LAHUI

Pai ia a Hoolaha ia no na Ona ma na ahiahi a pau (koe na Sabati) e ka

HUI PAI ELELE

Helu 63 Alanui Moi, Honolulu, H. I.

 

--- NA UKU PEPA ---

KA AHIALONO KA LAHUI, 25 keneta o ka mahina

 

E hookomo mai i na Hoolaha mamua ae o ka hora 12 awakea ina e hoopaka ia ma ia ahiahi

 

Ma ke kauoha a na Ona o

KA AHAILONO A KA LAHUI

-------------------------------------------

 

NA MANAO PEPA

 

KA AHAILONO A KA   LAHUI

 

HONOLULU, IANUARI 21, 1890

------------------

 

HOEUEU MANAO KUE PILI LAHUI

 

            Oiai hoi ke kokoke mai nei ka la koho balota eia ke wiwo a ke hopo loa nei ka poai aupuni o hoeueu ia na manao koe pili lahui e ka poai aoao lahui, i mea hoi e poino loa ai o ka paa balota hoopilimeaai, ka paa hoi i hoopaa loa ia no ka waikeke, kopaa a me na pule ana.   Ua hoopoina paha ka puni aupuni he mau mahina pokele wale no i hala ae, ua hoomaka ka nupepa e hoolaha ae i na manaopepa, i manao paa ia hoi, no ka hoeueu ana i na manao kue a lili pili lahui o na Hawaii i na haole.   Aka nae, i ka ike ana o ka poai aupuni i ko lakou hoonawaliwali ia mamua ae o ka mea i manao ia ma keia wa, ano eia lakou ma ka aoao kokua loa i ka hoeueu ole ia ae i na manao lili pili lahui!   Ano koke iho nei no na komo a ua lilo keia hopohopo i mea paa loa iloko o na noonoo ana o na alakai o ka poai aupuni.

 

He mea Makehewa loa wale no paha ka hoomanao ana aku i ka lahui aohe kahua no ka oiaio o keia manao lili pili lahui iwaena o na Hawaii oiwi no na haole, a he ole loa paha wahi mea o ia ano e ike ia maluna ae o ka ili o ko kakou mau kalaiaina ana. O ka mo‚Äôolelo o na la i Maui ae, o ka lahui Hawaii oiwi ka mea nana e pale loa aku i ka okuku ae o na manao lili pili kino me ka loaa ole o ke kumu.   A ua manaoio no hoi makou o ka weli a me ka makau na kumu hoonuinui loa ai na alakai o ka poai aupuni i ke ano io o ka manao o ka ‚Äúhoeueu manao lili pili lahui.‚Äù   O ka mea hoi a ka aoao o na olelo nui wale i hookele ia i oluolu ai e kanaia he ‚Äúhoeueu manao lili pili lahui,‚Äù he mea pono loa e kapaia he hoeueu lili pili mahele lahui wale no.   Ma keia wahi e like la me ia mamua, o ke mo‚Äôolelo i hala a me ke ano io maoli o na Hawaii oiwi ka mea nana e pale loa aka i na manao lili pili mahele lahui, me ke kumu maikai a kupono ole.

 

Aohe mau hopohopo ana, aia io no he lili pili mahele lahui ikaika loa e kue ana i ka hapauuku o na haole e nono nei ianei, aohe no hoi mau hopohopo ana o keia mahele no o na haole ka i hewa no keia mea.   Aka, aole wale no iwaena o na Hawaii oiwi keia manao lili: aia aku no ia iwaena o ka mahele haole e na kuokoa a manao akea, ka hapanui hoi o ko kakou ana ina lahui like ole, a ua huli ae hoi ia hapanui ma ka aoao e kue aku ana i keia poe o ka hapa, uuku maluna o na kahua like i loaa ai i na Hawaii o ke koe ana aku.   Ua Akaka loa no i na poe koho balota o Hawaii nei keia mahele lahui e lili ia nei me ka ponoloa mamuli o na hala o na la i hala, ae, a he mea makehewa loa hoi ka hoakaka a me kuhikahi pono ana aku.   Ua lawa nae ke olelo ia ae, o ka mahele no ia i komo pu aku ai o ka auna ohana, ka poai dala a me ka mahele akenui i na keiki pili aupuni ana.   O ke kumu nui o keia mau mahele i na wa a pau, oia no ka hoomau ana i ke aupuni me ke kue ole ia hoi e ka lahui, na poe hoi ma ka aoao o na mahele hoohui – waiwai a lawelawe hana o ke aupuni nei.

 

He hooponopono aupuni paha-hao a hoopono ole ke kukuluia e kahi ala me ke kuio, malalo o ka uhihui o ka hooponopono aupuni kumukanawai, a puni keia poai auaina a kalaimanao o Hawaii nei, e like la no hoi me na hoeueu ana i na lili ana mawaho aku o lakou.   E like me ka loihi o ke ku ana o keia mahele e kue i na pono o ka lehulehu, pela no auanei ka loihi o na lili pili lahui e kue ana ia lakou a i hoike ia hoi e na mahele lawelawe hana o na lahui like ole e noho nei i o kakou nei, na poe hoi he mau manao holomua pilikino lahui iloko o ka puuwai, Aka, he lili pili lahui keia e kue ana i ka mahele pili kalaiaina o na haku hana hookaumaha, a aole loa hoi e hiki ke olelo ia he lili pili lahui ko ma ke ano io o ka olelo ana!

 

 

HOOMAEMAE LAHUI

‚ÄúO kahi mea Lahui wale no a‚Äôu e ike ana e pili ana no ia (i ka Balota Hoomaemae Lahui nui) oia no ke ino loa o ka kulana o kekahi o na moho.‚Äù   (Haiolelo a ka Moho Hou W.C. Waila, Ianuari 20, 1890.)

Nolaila, o kahi mea akakuu wale no ia e hiki ai i ke keonimana hanohano (?) ke loaa no ka inoa o ka poao Hoomaemae Lahui, oia no ke kulana (pololei a ano e ae paha,) ana hoi e huluaa nei no ko lakou mau moho.   Ua hele na maka o Mr. Waila a ha@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ a o kana mea wale no i hiki ke ike oia na kanaka, aole hoi o na kahua alakai hana.   Ano o ke keonimana ‚ÄúItalia‚Äù ana i hoike ae i na mea oiaio ole i ku i ke keonimana (!) oia o A. Makuisa, a o kahi mea hilu loa e hoakaka ana no oia i ke kulana o kona aoao ponoi ia po ao a ia hora like no, ma ka halawai o ka Apana Ekolu, ma ka Halepaikau Kahiko, penei iho:

‚ÄúAno na makemake au e hoakaka aku iloko o na haiolelo kakaikahi i ko kumu i kapa ia ai o ka aoao nana au i wae ae, owau kekahi moho o lakou o ka Poai Aoao Lahui.   O ke kumu i Lahui‚Äù ai no ka mea, aole o makou makemake e hoolilo aku i ka aina, a i ole, e kapae loa aku me kona kuokoa, e like me ka mea i aneane loa e hana koke ia iho e na poe koo o ka Aha Kuhina o nei wa, koe wale no ko lakou hooweliweli ia ana ma o ka inaina o na oiwi, a oiai hoi o hana hou aku no lakou i na wa a pau a lakou e hooko aka ai me ka loaa ole o ka poino ia lakou iho.   Ua makemake ko makou aoao e hoomaikai a e kakoo i ka hooponopono kuloko ia ana o ka Paeaina nei, kela hooilina laahia o na oiwi ponoi – e like la hoi ka loihi me ke koe iho o na oiwi e hiki ai ke hoopauluulu aku malalo o ka nae kuokoa; hoomaikai, mahalo a makemake makou ia Amerika a me ka lahui Amerika, a ua komohia hoi ke eehia mahalo no ko lakou kokua hoopakele mau mai, aka, na makemake makou e hoopakele ia na Paemoku nei, aole hoi e Amerika wale no, aka, e na mana nui no a pau loa, oiai, ua ‚Äúakaaka no‚Äù i na Kuhina o nei wa, he hiki no ke hana ia.   A aole hoi o makou makemake e lilo i poe Amerika, ae hoomalu ia mai hoi e kekahi o na poe kalaiaina ino a lapuwale e hiki mai e paha ianei, e like hoi me ke kahoaka o ka hoopakele a me ka ohi ana i na loaa pono o ka lanakila, ke lilo hoi o Kapalakiko i wahi owelawela loa no ia poe; ua makemake no makou e noho iho no i mau Hawaii!‚Äù

“Hoomaemae hoi, no ka mea, ua makemake makou i ka hoomaemae oiaio no na mea a pau, aole hoi no ka hooko ana i na iini o na poai a me auna; no ka mea, ua makemake makou i aupuni maikai no ka lahui me o ka lahui Рaole no kekahi poe kakaikahi no ke pomaikai o kekahi poai ohana no ka mea, ua oi loa aku ko makou makemake i na pono pililaula loa, a i na pono piha loa hoi no ka lahui, a oi loa aku nei, e hooi loa ia ka hoopakele ana no ka mahele paahana paaua, mamua ae hoi o ka mea a ka aoao hoomaemae kahiko i moeuhane mua ai e haawi i ka lahui holookoa.”

 

NA KANAKA KUMAKAIA

E ka Lunahooponopono

ALOHA OE :- -Ma kekahi o kou mau kolamu e kuu AHAILONO, i ka pule i hala i ike iho ai au i ka manao o Hawaii Oiaio e kala ana i ke akea, a e hoike ana hoi i na kahoaka i hekau iho maluna o kekahi mau Hawaii ponoi i punukuia ko laua mau ihu e lawelawe i kekahi hana i kue i ko laua pono, ka inoa a me ka noho hanohano ana o kekahi lahuikanaka malalo iho o ka malamalama o ka la.

He mea io no e hookahaha ia ai ka naau o ka Hawaii ponoi i ke ku ana mai a kekahi awe o ka iwi a me ke koko hoohewahewa ole ia o ke kanaka Hawaii, a ike ia aku he mau paio ana mawaena iho o laua iloko o keia mau la e nee nei mamua o ke koho balota, pela au i hookuihe ia ai o ko‚Äôu manao no S.K. Kane a me J.M. Poepoe, aia ua lawe ae i ke kuahu e hoano ia ai o ko laua mau uhane ma ka lilo ana i lako kamana kukulu hale na ka poai o ka Aoao Hoomaemae.   Ina aole laua pakahi i hanau ia mai loko mai o ka puhaka o kekahi wahine Hawaii, ina ua haawi koke au i na ahewa ana a pau maluna o ke Diabolo i kona hoowalewale ana ia Ewa a puni wale aku no o Adamu.

No J.M. Poepoe, o kekahi ia o na hoopilimeaai a me ka Muhee hololua i na wa a pau, a he mea pono e kuni ia na huapalapala o ka hohe wale maluna ona--he kiu oia e kumakaia ana i ko—na aina hanau, e like me ke kumakaia ana o Kenela Anola o Amerika i kona enemi no ka ¬£10,000.   Wahi a Ioane Adamu imua o ke aloalii o Enelani no ke noi ana i ko lakou kuokoa a me ko lakou pono:

“E hooia aku au ia oe e ke Alii, aohe o’u kuleana ukali e ae, koe wale iho no kuu aina hanau i alo pu mai nei me a’u i ka hohonu o ka Atelanika.”

‚ÄúO ke kanaka hoopono, aohe io no ona ukali mawaho ae o ke aloha i ka aina hanau.‚Äù   O keia ka pane a ka Moi Keoki III o Enelani no ka ike ana mai i ke kuokoa o Amerika.

Heaha ka kakou mea e kali aku ai maluna o na kanaka e like me Poepoe a me Kane?   E lawe ana anei laua i ke kulana o Ioane Adamu, a e lilo ka aina hanau i kuleana ukali no laua ma ka hana, a i ole, o ke kulana paha o Kenela Anola? he mea kanalua ole iloko iho o‚Äôu, a pela no paha me kou poe heluhelu e kuu AHAILION, o na kanaka Hawaii keia e lilo i mau kapena moku no kakou, alaila, e hoopunipuni ia mai ana kakou i kahi e ku ai o ka moku i ke awa o mea, a pela aku, pela ke kulana o S.M. Kane i hoopunipuni ae nei i na poe mana koho o ka apana elua i kona kulana holo moho kuokoa no ia apana, a lilo aku la kona uhane a me kona ikiaka a pau ma ka aoao e kue mai ana i kela hakoko hope loa ana ou e ke kanaka Hawaii, no kou noho kuokoa malalo o ka malumalu noho kuokoa malalo o ka malumalu hale o ka maluhia a na kupuna o kakou i waiho iho ai mahope nei.   Ina o keia hakoko a o ka manawa i aa na Lani e wehe mai ai i ka ipuka o kona malamalama, alaila, e hooko ia ana kela olelo kahiko a Kaisara:

“Ua kapae ia e kona aina hanau,

Aua hilahila na keiki;

No ka haalele i ka hoopono,

I ke aloha a me ka manaolana.”

Heaha ka‚Äôu e hoohalike aku ai no J.M. Poepoe?   Ae, e ana aku ana au iaia me ke ana kapuai-kuea o kona hoowahawaha mau loa ia e kona lahui ponoi.   Aole keia he hana hou ia Poepoe o ka Muhee, pelu ma ke kua a puka aku malalo o ka lolewaewae?   He nui na ano, he nui na helehelena, a ua kohu oia ke liloi akua keaka hoomakeakea, ma ka lilo ana ae nei oia ka haku o ka nupepa ‚ÄúKe Kiai o ka Lahui,‚Äù he nupepa i hoala ia no ke paiki wale no i ka uhane o Poepoe, aole no kona kino, huli mai nei a nahu i ka iwi a me ke koko o kona lahui ponoi, a e loaa ana iaia kahi @@@@@ @@@@@@ o Haulepa iloko o hookahi anahulu la a keu i koe.

  Mamua o ko‚Äôu hooki ana i keia kukulumano, ke noi ae nei au i na makamaka, e kilohi aku oukou i keia mau kanaka kumakaia i ko laua aina hanau, a mai lawe i ka laua mau kuhikahi o ke kalaiolelo kuai moraki uhane no keia koho balota ae a hiki mai.

                                                                        KANAKA HAWAII

            Kou, Ianuari 20, 1890.