Ke Alaula, Volume IV, Number 4, 1 July 1869 — Page 15

Page PDF (1019.61 KB)

KE ALAULA. 15

 

KA WAHINE KAULANA O KALAELOA.

                Aia maloko o ka Moanawai o Erie, Amerika, ma ka akau o Ohio, he moku aina haahaa e pili koke ana ia Kanada. E moe loloa ana keia moku mai ke Komohana Akau a i ka Hikina Hema. He lae one ke ano o keia moku aina, a ua kapaia o ka Mokupuni o Kalaeloa. Ma ka aoao Hikina Hema o keia aina, ua kukulu ia he hale kukui, e hoomalamalama ai i ka po, he mea e kokua i na moku e holo ana ma ka moanawai.
                Hookahi wale no kanaka e noho nei ma keia moku aina loloa, aka i ka M. H. 1854, e noho ana no ma ka aoao Komohana o keia Mokupuni, he kanaka, o Ioane Beka, a me kana wahine, a me ka laua mau keiki.
                He aina panoa loa kela, a o ka laua hana, o ka hopu ana i na iole hulu pahee, a lole i ka ili, a kuai aku me ka poe kuai ili.
                He umikumamalima mile mai ko laua pupupu hale a hiki i ka hale kukui.
                Iloko o Novemaba, M. H. 1854, he nui na moku e holo ae ana maluna o keia moanawai. Hookahi nae moku kuna i holo mai me ka piha i ka huita. O Kapena Hakeke ke alii moku, a me na kahu moku eono pu me ia. Haalele iho lakou i ke awa ma ke Komohana o ka loko, a holo i ka Hikina. Loaa koke ia lakou ka ino i ka moana, anu loa mai ka po, a paa mai lakou i ka hau a me ka noe. I ka paa ana o ka wai ma ka oneke a me na kaula o ka moku, paa koke iho la ia i ka hau, a kaumaha loa ka moku i ka hau paa. I ke aumoe o ko lakou holo ana iloko o ka pouli, ili lakou maluna o Kalaeloa, a na na ale i hapai aku i ka moku a haule aku maloko o ke kuaau; a poho iho ka moku ma kahi hohonu iki mai o ke kai maloko o ke kuaau. Poho ke kino o ka moku, a koe na kia e puka ana maluna. Malaila i pii ai ke Kapena a me na kahu-moku, a hoopaa ia lakou iho me na kaula, a kali aku no ka wehe ana o ke ao.
                Ua hala aku o Ioane Beka i Kanada, a koe iho o kana wahine, a Abigaila Beka; a me kana mau keiki ma ka hale.
                I kakahiaka, ala ae o Abigaila Beka, a ike ma kahakai, ma ke alo o ka hale, he apana waapa naha. Noonoo kela, ua ili paha kekahi moku a hele kela e imi, a ike aku kela iloko o ka pohina i na kia o ua moku la e ku mai ana, a me na kanaka e kau ana.
                Hoi koke aku kela i ka hale, a hoonoho aku i kahi keiki mua e malama i na keiki liilii. Lawe oia he ipuhao, he ipu ki, a he mau ahi koe, a hele koke aku oia i kahi o ka moku. Aole ona waapa, a no ka ino o ka makani, aole no he hiki ka waa. Houluulu mai oia i ka piha-a wahie a hana i ahi nui. Holoholo mau ka wahine mawaena o ke ahi, ma ka aekai, i ike mai na kahu moku i kona hoomanao ia lakou.
                Ike aku na kahu moku iwaena o ka noe, he ahi e aa ana iuka, a me ka wahine nui e holoholo ana. Makau nae na kahu moku ke au iuka, nolaila paa no lakou i na kia o ka moku, a aui loa ka la. Ia manawa, wehe iki mai na ao pouli a poha mai ka la, he mau minute pokole. Haalele ka wahine i ke ahi, a iho aku iloko o ka wai huihui, a peahi aku i na kahu moku e au iuka.
                Ike o Kapena Hakeke, aole he ola e ae no lakou, o ka au wale no iuka; kahea aku oia i ka malama moku e paa ana ma ke kia mua o ka moku, e au mua au, a ina e ola au, alaila e au mai oe, a ina make au, alaila e paa no oe i ka moku. Wehe ae ke Kapena i kona pililakeke, ua hele a oolea i ka hau, a lele aku i ka wai, a au aku iuka i kahi a ka wahine o Abigaila Beka e ku ana. Kokoke loa aku oia i kahi o ka wahine, a loaa iaia ke au mimiki, a lilo hou aku oia iwaho, a poho ilalo a mai make. Holo mai ka wahine a kahakai, hopu iaia, a hapai aku iaia ma kapa o ke ahi, a hoohainu aku iaia i ke ki, he mea e hoopumehana ai iaia. Ike mai ka malama moku, ua pae ola aku ke kapena, hahai aku kela e au iuka. I ka launa ana aku o ka malama moku iuka. loaa oia i ke au mimiki, a holo aku ke Kapena e kokua iaia, a lilo pu aku laua elua iwaho. E ole keia wahine nui ikaika holo aku oia a hopu ia laua elua, e paa ana kekahi i kekahi, a kaikai aku ia laua a elua, a hiki iuka, a hoopumehana ia laua i ke ahi. Pela hou aku no i au ai na kahu moku elima, me ke kokua ia e keia wahine, pae ola aku lakou a pau iuka.
                He mau la mahope mai, kau aku la o Kapena Hakeke, a me kona mau kahu moku ma kekahi moku liilii e holo ae ana.
                Lohe kekahi kanaka o ke kulanakauhale o Bufalo i ka hana a keia wahine, a no kona mahalo, holo aku oia ilaila e ike iaia. Loaa aku oia ma ka moku o Kalaeloa keia wahine, o Abigaila Beka me kana mau keiki eono. He wahine nui keia, he loihi, he eono kapuai kona kiekie, he kaikamahine no na Anaka. He wahine ike ole keia i ka heluhelu palapapa, aole ona kamaa a me na keiki pu, a na keia haole i hoolako ia lakou a pau i ke kamaa a me ka lole aahu. A lohe ka ahaolelo o Kanada i ka hoopakele ana o keia wahine i ke ola o na kanaka ehiku, haawi lakou iaia hookahi haneri eka aina, ma Kanada, ma ke kae o ka lokowai o Erie, a na kekahi poe ma Bufalo i lohe i kana hana kamahao i haawi hookahi tausani dala, e hoolakolako ai i kona aina i na holoholona, a me na mea paahana.

KE KEIKI I HOOPAKELE I KE OLA O KO KE KULANAKAUHALE.

                Ma kau wahi o Holani, ma Europa, ua kiekie ae ke kai maluna o ka aina, a ua hahauia na pa nui a manoanoa ma kahakai a puni, i mea e pale aku ai i ke kai, i ole e ee mai maluna o ka aina. Ma ia pa ana ua paleia aku ke kai, a ua malu ka aina.
                I kekahi ahiahi e hoi ae ana kekahi keikikane mai kekahi kulanakauhale aku a i kona home, a ike aku oia ua hoomaka ke kahe uuku ana mai o ke kai ma kekahi puka uuku ma ka pa-palekai. Ua lohe keia keiki i ke kamailio ana o kona makuakane no ka naha uuku ana o ka palekai, a hoomaka ke kahe ana mai o ke kai, a emoole naha nui aku ka pa, a popoi nui mai ke kai maluna o ka aina, a pau na hale i ka hoohioloia, me ka make o na holoholona a me na kanaka pu kekahi i ke kai. Ninau kela iaia iho, "Pehea la ka pono; ina e holo aku wau i kuu home a lohe na kanaka, poeleele e no, a i ko lakou hiki ana mai ia nei e nui loa paha auanei ka naha o ka pa, a paa ole no paha ke kai ia lakou."
                Ua paipaiia oia i keia mau manao, nolaila noho iho oia maluna o ka pa, a hoopoa aku i kahi puka iki me kona lima. Oi kali wale aku oia me ka manao e loaa mai paha oia i kekahi poe, aole nale mea i hele mai ma ia wahi, a panee wale aku na hora aumoe o ka po. Ku paa no ua keiki nei i ka hoopaa aku i kona lima. Hoomanawanui oia i ka pulu o kona kapa, ke anu a me ka pouli, a ao ka po. A wehe ae ke alaula o kakahiaka, aia no ua keiki koa nei e haukeke ana me ke anu, aka e hoopaa ana no kona lima i ka puka o ka wai. E hele ae ana kekahi kahunapule ma ia alanui i kakahiaka a lohe oia i ka leo uhu a kekahi, a nana aku a ike i keia keiki e kulou ana ilalo. Ninau no kela, "E aha ana oe maanei, e kuu keiki?" "Ke hoopaa nei au i ke kai i make ole ke kulanakauhale," wahi a ke keiki. Ua hele na lehelehe a me na papalina o ke keiki a uliuli i ke anu, a aneane hiki ole ae kona leo i ka opili i ke anu. Kahaha nui ae ke kahunapule me ka mahalo loa no i keia keiki hoomanawanui. Kokua koke aku oia ma ia wahi pilikia, a hookuuia ke keiki, a hoopaa pono ia ka palekai, a ua hoopakeleia ke ola o ka lehulehu.
                Aole paha he mea e heluhelu ana i keia moolelo i mahalo ole i keia keiki i haalele i kona oluolu iho, a i kiai i na hora loloa o ka po e hoopakele i ke ola o ka lehulehu.
                Heaha la ka mea i paipai iaia e hoomnnawanui i ka wa i uhi mai ai ka pouli, a i haukeke kona mau niho, a haalulu kona mau lala? No keaha la i holo koke ole aku ai oia i kona home maikai, kahi o ka mehana a me ka oluolu? Aole anei no kona ike ana aia maluna ona ka malama i ke ola o ka lehulehu? Noonoo oia i ka poino nui o ka uhi ana o ke kai maluna o na mahinaai a me ke komo i na kauhale; a i kona noonoo ana pela, hoohiki oia e hoomanawanui a ao ka po, a hiki aku paha i ka make.
                Ma kekahi ano ua like no ke kulana o kela keiki keia keiki me ko kela wahi keiki o Holani. He hiki no i kela a me keia keiki ke hoopaa aku i na wai ino, a e hookahe mai paha i na wai hoola e hoopomaikai ai i ka lehulehu. Mai i iho, "Aole maluna o'u ke ola o hai." Maluna no ou ke ola o kou hoa-launa, a ina e imi io kakou i ka pono o hai, e hiki no ia kakou ke hoopomaikai aku.
                E hoohiki paa kakou e ku ma ka aoao o ka pono, ma ka aoao o ka oiaio, ma ka aoao o ke Akua. Alaila e like auanei kou alanui me ko ka poe pono, "Ua like ia me ka malamalama e aa ana, e mahuahua mau ana i ke awakea loa."

                I kela la, keia la, e hookomo iho ma kou waihona i hookahi keneta i oi ihamua o kau mea e lawe ai ia la mai loko o ia waihona. Ina e malamaia keia rula, aole e ole ka waiwai ana a me ke kuonoono o ke kanaka.