Ke Alakai o Hawaii, Volume I, Number 40, 31 January 1929 — NA HOME HAWAII MA KALANIANAOLE SETTLEMENT, MOLOKAI [ARTICLE]

NA HOME HAWAII MA KALANIANAOLE SETTLEMENT, MOLOKAI

Pehea, o kekahi poe loaa mau holoholona a 6 kekahi poe aole a lakou holoholona, A pehea iho la hoi « kaa al ke dala a ka poe ! iioloholona o'e? A oiai. eia no j ua pof: ploi nei ke _ āTTn&Ta'T7isl : nei no, aa poe mea holoholona ' - --- knrr.!s!na i ike o!c . mai ai, a : ka olelo nae a ua poe Imea pipi nei, ua aihueia kuu Ipip! a ua -naliwale. : He aīna mahiai helu ekahi keia o Kaiamaula mauka i oi ae mamua o Koolehua, ela ka e hoolUoia. aha i wahi hooholo pipi. Ua kuponō loa kela wahi no kela poe town lot o Kalamaula makai, e loaa ia lakou. Ma kekahi ahiahi o kekahi la 0 ka malama o Aukake o ka 1928 1 hala aku ia, ioaa aku la ia'u kekahi Kepani malihini niai Waluawa, Oahu mai ma ka : uwapo o Kaunakakal e hoi ana I no Wahia'Aa, a niiiau aku la au, 5:1 ' . K.lil O j aku oia e ke anaalna Jackengen ! jo ka papa komisina e hele mai }ia neī e nana i ka lepo o kela | ■ ama. hoopulapula o Kalamaula,.] : a ina maikai, alaiia hōollmaiima I |ia kela, aina no ke kanu halaj ; kahiki. Ua r.a na wau «aole no ' j maikai ioa, aama ioa ka iepo, j i P ala no ka maka- | ;h > ka elua aku o ; ! \ 3le maikai, . .' I E na ienuiehu, e ka ahaolelo | e nono mai ana i keia makahiki, j no ka kahi o keia papa? iCia hoi j ka papa hooiimalima o ka Papa [Komisina o na Aina Aupuni f eia ! ka o iakou ae nei no ka keka- .j jhi kuieana e hoolimalima i na j l'.wahi i hooliloia ae no na Home | I Hawaii, Pehea keia e na hoa o j 1 ka ahaolelo, pololei anei, aole < ;paha?

] Aole au i ike ma kela piia ka- | nawai hoopulapula, he kuleana j hoolimalima kahi o keia papa j aoie loa-no. I Aole no hoi he kuigana o ka paI pa. komisina o na aina aupuni 1 e. kli mai a hoolimali.ma aku i |na aina i haawiia no na Home . i Me he mea la i ka nana āku, | aia iīo keia pu-a kao alilu maiwaho o lia pa hipa a ka Hak'4 | kahi i kuko nui mai ai e komo, I a e hui pu me lakou. Ov, ai !a , keia e hoao ia ,'hei? O ka papa I komisina anei o na Home Hawa- | ii, a i ole o ka poe noi anei 1 na ! aina hoopulapula? I ka hiki ōie ana i ka poe noi aina ke loaa ke dala iloko o ka manawa i oleloia, nowai ia hemahema? A pehea e hana ai a pau ia hemahema? A nawai e hana? ' O ka aina o na Home Hawaii e nohoia nel aole ia he aina (lako i na mea ai, he aizia ia 0.-na ! mauu ai a na holohoiona wale ; no, aole o kekahi o na kumulaau 1 hua ai kekahi maluna o keia ' mau wahi, a aole no hoi he aina ! e kahe ana o ka wai. He aina | makani ame ka lei"«3 ame fca puI ahiohio e wili ana i ka lewa, a | he aina ua mau ole. No nei keikahi mele kaulana I Ula Kalaeloa i ka lepo a ka i maku:.:- -. Ina penei ke ano o l ku pehea e manao ai ke j komisina a i ole o ka makua paha € keia ninau hoopulapula. e loaa koke ai ka 3000 daia mai j ka mea noi home Hawaii mai,.! oiai, iaa e hooniaopopo pono mai! kakou a pau ka poe no lakou 1 keia ninau Home Hawaii, aolo ! loa he wahi mea e oia ai no : kekahi mau mahina loihi a { makahiki no, koe wale no ka j mea he wahi da!a kana maioko ! 0 kona pakeke. Oiai o kou aie 1 a 3000 daia, aole ia he dala e ; hoio mai ana no kau mea al ke-!

fcahi a no /kou lako hale hol, aole. Nolaila, o ka poe i hele mai me ka ohanu, mc ke dala o)p, aole hiki—. Ina ft<? 10 inakahiki ka manawa hoao a he S(KK) dala ka hoaie, Ina ua holopono Ina keia h«n-« mo ka hoopilikia ol<T ia. 1 2000 ei&ia i oia lio koia po<? noi ,no ka lawn o 4 makahiki. O n;t nina r,\u nu u,;>nawa p&akiki loa, a. o na mekahlkl hop*» aku he no ia, no ka mea, ua maopopo pouo )ho ia k(. ano o ka uo)v» ana. O ka n«le ana l rm mea e oia m <> ka ivjho *i>*. rna!nna o keJa mau aina. h<? kumu la € hoonaueue ia ai ka -nanao o ka iuLa i o' ( h" < t i! ii <lala i nma e ola ai oia ame kona ohana ; a haalele iho 3a j kona alna. Pela «ekah poe e hele ne{ ® e haaleie nei. O ka 5000 dala a'u i hoike ae nei mamua, ua hiki loa ia ke hoihoi ia e ka mea nol me ka hoopilikla ole iaia Moko o 10 makahiki me ka maalahi, ina i kulfīrsu i»- keia nlnau ihma oia kahua. aka, aole. I ke ku ~āha iiuna o kahua 5 makahiki hoao ame ka 3000 dala ( ua haiki kela m'anawa. O ka nlnau hoao i ninau ia. ae nel mamua "Owai keia e hoao ia, nei maluna o keia ninau na Home HawaŪ?" kā'u halra o 1 Viu no a pau loa. O kahi nae o ka laki o kekahl— o ka lawe ia ana o ka ! ninau ma ke ano Ho-a-o. Nolaiia ua hoao o ahaolelo makua ia I?omisina, komisiria ia pr*vrtel, 0 ka mea i maopopo loa rna ka ••hoohui-ana, ua'hlkl ke ikeia rne ka inaopopo loa, ua pupu ke kai o ke Alalaua. , [ Nolaila o ka poe noi 1 home hoopulapula, ua like loa lakou | me ka poe moa na ke komMna, 1 ka haawi ana i wahi e holoholo ai nq ka moa a olelo aku, e ka moa, eia kou aina a e holoholo no oe, a he lepo kau ai ame na hust kiawe Nolaila, hoao ka moa e noho a pololi, pau i ka auwana | a f>au no hoi i ka make i ka ua imea o ka iokolno o ka hana a ke kahu hanai; a no ka mea, he mea'maa maii ia. Ina na hai !ka holoholona, aohe e malama pono ia ana. o na la mua pāh'a, r * ai t pono ana, a 'mah'ope aku, Peia no ka poe hanai kelki: 1 kinohi wikiwikl kn nol i keiki a hai, a mahope aku hoolilo ia kela keiki i hoa enemi Pela iho la keia "na pua a ke alil Kamēhameha," a ke keikl alii Kalanianaōle hoi i nai ai 1 ke kanawai hoopulapula a loaa ia kakou. Na'i ke alii Kamehameha i ka aina, a noho alii āimoku oia A na'i hoi ke keiki alii Jonah Kuhio Kalanianaole i ke kanawai hoopiilapula a loaa. Na kona pauaho koke ana mal i ke ola ana ma keia ao, pela i ike ol€ ai oia i ka hua o 'kana hana, 1 hoomanawanui ai i ke noi i ka ahaolēlo o Ameilka i pono ne kakou na pua o Hawaii. Ke haaheo nei kakou i ka hana hoomanawanui a, Kalaniahaole j kukulu ai. He nui kona paio ana iio ka ae ia mai o kona manae no ko kakou pomaīkai, rae ke kue ikaika ana mai o ko kakou maii hoa makaainana Amorika mamuli o ka Hi. Oiai ma ka, ill ulaula a hapa ulaula wale ne ke ana i ae ia mai ai e loaa'ma ke kanawai hoopulapula, E hoala ia mai ana anei ua kanawai hoopulapula nei e ka makua ka ahao?ēlo o Hawaii nēi no ke kalanalana hou ana ae i kekahi mau pohihilii e hoopilikia nei i keia'-ninau o na Home Hawali? He iini nui ko'u e loaa ia noii ana inai a ko kakou ahaolelo no nā kumu hoopilikia ia o .Heia ninau o na Home Hawaii, a mamua hoi e ka wehe hou ia. ana aku m'a kekahi wahi o ko kakou Teritore nei, o kea mau ana hoopulapula, e ike oe e ka iftakua ahaolelo, e ike mua oe i keia inau oehaa, hoopillkia i ka ninau e na Home Hawaii, a manao € hoololi ae pahā i mea e holomua ai. Heaha auanei ka waiwai o ka olelo ae a ka p&pa komisina — Ke holomua nei keia ninau hoopulapula, oiai, ke pau nei ka manawa o 5 makahiki, aohe nae he kaa o ka 3000 dala. Aia no he mau hoaloha ke makou ma Amerika ma na aina kanu mea kanu, a ke ike mal nei no lakou 1 ka holomua ok 0 ka hana hoopulapula ma Molokai. Aia kela poe i kahi mamae mai a kakou nei aku, eiā nae ua hiki ia lakou ke ike mai i ka haule o keia nmau iloko o ka lua. Uā nele anei oe e ha makua 1 ke aīoha 1 kau poe keikl' 5 Owai hoi ka makua e hāawi aku i pohaku i ai, a 1 moo i ia na kana poe keiki ke uwe ināi lakou t ka pololp Owai hol ka mea papani i kona pepeiao i ka uwe ana o ka mea nele. ana i kahea aku ai, aohe hoolohe la mai. ' -