Ke Au Okoa, Volume I, Number 7, 5 June 1865 — Oihuna Hoonaauao. [ARTICLE]

Oihuna Hoonaauao.

ka ipea, hooholoia e ka Papa Hoonaauao e hoomau ia i hookahi kula wae maloko o ka o\elo.Beretania, no ke kulanakauhalo 0 Honolulu, rna kahi o na kula Beretania e noho nei, nolalla,"ūa iAakemake ia i Kumuno ta kui%. A ke kahea ia nei ka poe Kuma e ana ia oihana, e hooili mai i ko īakoM mau inoa i ke Kakauolelo o ka Papa. E aho no, ina i ike ke kumu i ka ole!o Hawaii kek, a hi. E haawi ana i ka uku kupono. Jl. KBit|UASJkO>» Pereeideaa o ka Papa Hoonaauao. Kkena. Hoosaavao, Mei 18, 1665. 5-1 m. Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa mala,lo uei, J mea e kulike ai me ke Kanawai i kapaia, " He Kanawai no na aina ponoi Moi a me na Ama c ke Anpuni," fhoonja ka la 3 o lanuari i hala aku nei, i niau Bila DaJa A-up»" J be hoakalualeumamaks(u Lawani āala, e hoopukaia akn no a hiki 1 la 7 o Augale, ma ka hora 10 o kakahiaka, 'uo ka poe e makemake ana e K6ho ao ka nku hoopanee o ua mau dala la ; ma na ano a pau e hoakakaia aku ana malmlo. 1. Ō ka poe e koho ana; ka nui e ia a me ka wa e hoi ia ai. 2. Ka ukn hoopanee he eiwa keneta, aohe e ae ia aku kekahi mea e ae ia aku malalo mai o!aila. 15 h&opuka ia aku no Tsi!a Dala Aupuoi, pēoiei : Hookahi hailep, Elua haneri, ' Ekolu E hana ia no hoi pela i ka (ioe r e,B}akemake ana i Hookahi haneri dala, Elai Haneii ēala. , 4, E hoohamama ia aku no ka Keena hana <lk& mea nona ka inoa malalo, i ka poe e mae ma ka la a me ka hora i olelo

U C. de Vaeigjty, Kohiha Waiwai. . Htj 6, 1865. | ip. OLELO HOOLAHA—A ka Papa Hoonaau- 1 ,AOt Ni. HOOiiALC A ME NA y Lukakanawai Apana. \ ' Ke hoikeia'ku nei, ua hoomakaukau ia ke £ lCuda Ao Hana Lima a me ka Eoopoloīei, i | ia e like me ke Kanawai i hooholo-' iaojak»la3o o Dekemaba, 1864, i kapaia ua ILapawai la, " He Kanawai e kauoha ana i ka Papa Hoonaauao e hoonohonoho i Kula Ao H&)ua Lima a me ka Hoopololei, kahi, e maiamaia'i a e hoonaauaoia'i na keiki makaa oie, » i batJele wale ia paha, a i hookalinliia'i ke aao o na lawehala opio.'* A e hiki «o ke }joojgpa ia roa ia kula mai keia !a ako, e īike me£a mea i kauoha ia ma ia Kanawai. M. Kekuakaoa, r JPere6ideua o ka P«pa Hoonaauao. K.«eqa Aopalapala, Aperi!a 1865. Kuepi o w* Komisisa o ka Mor, > Honolulu, Mei 6, 1865. 5 l£e hoike akea ia nei, no ka mea, ua hookoho/a na mea nona na inoa ma!alo e Ka | Komieina no na aina Moi, nolaiia,! m-ea a e nonoi ana e hoolimalima ia j fiiu4 la ( a me na palapala a pan el e haawiia'kn imuao ka Mea Hano-1 hjnJfl' rt T>nmiflis. rib ka mea, oia no Kal Liioa ' F. W. Hptchison, ! * • Cha#C. Hakbi3, | - 1-'"" r r# J. 0. DomNiB. N*ds i Ki Kt Uk NA An?A E «AT — Oiai « o*bo katt matoti i ka moku mai KaHfoni» »»1, ūVttele f na mea hon o na aina e wil B ia mamuo o ke pai ana i

Iloko o keia pulfe i hīrta ae noī, un hoike ia na kula aupueii o ka apana o Honolulu nei. Ua hoakoakoa'ia na kula ma Kawaiahao, Kaumakapili gie Kamoiiūli, pahma, paha. a pakolu na kula ma kahi h.ookahi. Malaila nui ai na makua me na makamaka 0 na haumana, e nana hoike. I kela ame kei%la hoike e ooho tnai ana kekahi hoa o Papa Hoonaau«o, a me k? Peresidena Kakauoleio oia Papa. Ua hakilo ka Peresidena xne ke akahele i ka naauao o na haumapa opiopio, e hele ana iwaena o lakou me koiia mau hooluu o ke*oho hina o na la he nui, 'e paipai ana one k'ona kino elemakule; he oinio, oia ih6 'la no kē feff£au hoohalike, no ua mau hanauna hou 'la e hiki aku ana i na la e like me kona. ■ " '' 0 keia kokua'ana, a hapai pu ana hoi 0 ka Mea Kiekie fta Peresidena, a me na hoa 0 ka Papa Hoonaauao he mea ia e hoomaOpnpo ai i oa Kumu Kula a me ka lehulehu no hoi, ua mau ke kokua ana o ka Papa Hoonaauao i na Kula Aupuni ma ka olelo Hawaii, e like'ole hoimena olelo oiaio ole, imihala w'ale, okekahi nupepa hoolaiau nei, e ofelo pinepine ana, "K hoopau ana na Kula a kakou ! t- hookahuii ana na Kula a kakou !" A oiai e hoornau ana na Kula huwaii, ud manao ka Papa Hoonaauao e bo«maka ia ka Oihana Kula Hanni ma ka OMO Beritania, e like me ke kanawai i hooholoia iioko o ke kau* Ahaolelo 1 hala ae noi. - Ma keia hoike kula ana, ua nui na mea akamai a me ka naauao a lohkou i iko ai, e hiki ole ke hai pakahi ia a pau loa', aka, ua olioli ka nnau i ka ike ana i ka holo mua o na haumiina a Kalauli, Kumu wahine 0 Kawaiahao, a me ke akamai lua ole o ua haumana a Kilikina, kumu wahine Katolika, ma ka hana ana i na" lihilihi, a me na ie. A o ka himeni aua, ua lea maoli no. O ke Kula o Maemae, 0 J. H. Kannamar.o ke Kumu, ua akan>ai a ua hele imua keia kuia ma na Hawaii a ua kaha lakon i ke kii anahonua maikai, a ua olioli loa ko makou naau ika ike ana ia mea. Winamina wale ke nalowale na monolelo o ke one hanau! Aka, o ke kula rna Wailupe, 0 Kaili ke Kumu, ua hemahema !oa na haumanama ia mea, a me ke ano hoi o ko Hawaii nei pae aina. Nmau iho ka hana i nahaumana, ehia mokupuni iloko o keia pae aina, aole i loaa ka haina! _ ■ Ke Kula Wae ma Kawaiahao, 0 Poepoe ke Kumu, he Kula ia kahi i hoomakaukau ia'i iia keiki e komo i Lahainalana, oia kekahi kula i eleu ma ka helu nnau. Ke kula ma Palolo, o Kanepuu ke Kumu, Be poe keiki liiHii»a!e no ka nui, ua holo imna no. Ke kulā" r teiki kane 0 Manoa, o Hookano ke Kumu, ma ke kākao lima ko lakou oi, a ua bsomalu malkai ia ho h<>i ija haumana. Ke kula o T»Bxr6r,-"6 Krsreiīa pttare«a ke ; Kumu, ua holO imua kona mau haumana, Eia ka nui a me ke ano o ka hoike aoa i na kula 0 keia Apana: Poakahi, ma Kawaiahao—Roma, k, Kawaiahao, k, Kawaiahao, (Kula Wae.)P<)aJua, ma Kaumakapili—Kaaī7 XaTīhī-uka/ Moanālun, (2 Kula) Maema'e, Kaumakapili. Poakolu, ma Kamoiliili—Wailupe? Pmlolo,'Kamoiliili, Manoa, k, —Poaha, ma Kaumakapiii—Roma, w, Kamakela, Kapalama; Kawaiahao—Wai-kiki-kai, Manoa, w, Pauoa Kawalahao, w. I ko makou manao, ina e haawiia he wahi makaaa n& na Kumu ikaika, mikioi, e lilo auanei ia he mea e hookonokono ia'i lakou, a e hoohoihoi ai iko lakou mau naau, Ua hoomaha nrkula o keia* Apana; i'hookahi mahina, iyna ka la 3 o lulai e hoomaka hou ai nakula, a ke knuphaia aku nei na makua e ina-. iama pono i na keiki; mai kookuu wale ia !a-j kou ma na aianui e kolohe a e hele lalau ai, no ka mea, aohe hua maikai e loaa malaila, 1 he hua ino wale no,. A hiki i ka wa e hoo-1 maka hou ia'i na kula e hoouna mau ia na ke- ! ki i ke kuia.

Ma ka Poabaso nei, ua lohe makou be hoike kuia ma Kapapanene, kahi e noho nei ka Mea Kiekie, M Kekuanaoa, He mau keiki hanai ka ha ka Mea Kiekie, V. K. Kaahuma.n© malai|a, a ke ao 'ia nei lakou iloko o ka olelo Beritania, a me ka himeni, He p<>e keiki makua ole, ma kaJpkomaikai o ke A!ii Wahine, ua mattui)g. i? ua poe keiki nei ma na mea a pau o ke o!a a me ka hoonaauao. j Ūa hu wale ke aloha o puuwai i ka ike J ana'ku i ua poe kamalii la, e ku mai ana me ko lakou niau e aahu aha hoi i na lole nani, a e helulielu akamai aiia iloko o k« olelo Beritania, a e himeni hoolea ana me na leo han^ane. O na mea a makou i ike ai e i lohe ai hoi iloJip o keia pule i hala,.Qo na kula o kakou, be «>au mea ia e hoohauoii ai, no lta holo mua o naauao iwaena o ka hanauna hou o ko kakou kaona o Honoiulu nei. E ola mau a e hoio mua na kula Hawaii! • - - " La Hoort A! o ka A*«mka.—E like me ke kanoha o ka Peresißena o Amenka Hnipuia, o Anam Johnson, na hoōkaawal<M» kaPoaha. la 1 o lune, i la e hoohaahaa'i ka lahflt Amenka īm«a ok| Ak«a Maea Lr>a, no> w!e* ana f? ?akon ! ka lawe aāa'kn ī ko !akow Peresidena fho n«i?. Ua panf na puka o ka hale koai o ka poe Awerika o Honoh^n, 1 a ua hele nui i ka pule ia Ta. a * '"W. Kula H<>ouolo Moku^ —Ua oleloīn, ua loaa ke kueau ao no keia kula, oia o ■ a ua manaoia he kumu akamai ia, 1 e loaa ana i ka poe t hfl» ma ona la i ka ike. e hiki ai ia lakou ke hoo%iio i na moku m« ka moana aliuii kftbt i ike ole aku ai i ka aina. i

Ua ike, a ua lohe paha ko makon poe rriaĒamaka helqhelu nupepa, ua kohoia i keia makahiki, elūa mau° Lun§. Helu Aulian no kela apana keia apahā, a ua ku.,like 'no ia me ke i?anawai, e olelo ana, i kela ame keia lima makahiki, e palua ia na LunaHeln. ~ A i keia makahiki, e helu .hou ana na aina a pau, oa a me na hate, oia hoi na waiwai paa, e hoakaka ai ke kumu waiwal iloko, a malaila hoi e hoomao|>opo ai ka nui o ka auhau waiwai paa. A e like me ■ki'inea e hooholoia e na Luna Helu i keia mak'khiki, pelaoo e mau ana a pau pono i namdsihiki elima, alaila, helu hon ae,tl āku, like me ke Kanawai. * ,

Nolaila, ke kahea"nei makon i ka pol'mea' aina, mea kuleana, a hale paha, e hol% jtku' i na Luna Holu i ko lakou wa e kip#*sf' rtia onkou la, i ko oukou mau palapala aina,' ! sila nui, palapala hooko, paiapal'a' fii€titn&-" ! lima, i ole e kauia ka aCfhau ftie I ke koho'wale ana a na Lnna ; a e''rfiM"*ina hoi ia auhau iloko o na m&kahiki el nmP Inā 6 e kiekie kiipono ole ana ka' auhaU f&lsAia o ko oukou mau waiwai, alailaZjaa onfibtT wale no ka hewa. Ua ao 1 • Pela no hoi me ka auhau maluna onH waiI wai lewa, e ao oukou e 'k& pōe mea I na." Ma ke ka\i ahaolelo o keīa i f hala, ua* hoohoīoia kekahl e I pili ana ia mea, i kajsai&" Kahayti la, | " He Kapaipai e hoololī al 13 1 o ke Kanawai Kivila, 'noka li^wane^i na auhau/ a e hoomakaukati |elu a e ohi ai me ka*pololei i na a e kau ana hoi i hoop'ai no ka hilha ika waiwai." A eia iho ka io o ualt'anatyi.Tnei ■ " Pauku 392 (a) d mea hoolimalima mai, a mea pafiit |jjoho ana i ka aina e haawi,aku j ka a Helu paha, i jß^jUjJoike ona ino'a ona kapka a munnna Lio. Miula, īakake, a i ku 1 ka auhau e holoqfna me ka ike a me ka ae' pu'ana' o'lC l 'mea nona, ka hoolimalīma mai, ā nīe e nohp ana ika » me_feā aJa jnau holoholona ; a.iga ax)le e ho|ke majj e manaoia na ka mea noiia^k^ lima mai, a me ka mea ē noliō ana i£a ia mau holoholona i inea' ®uh&uia'i ■ Ina e haawi ole mai ka mea hoolimalima mai, a mea paha a TinTio ar iß 1 ka aina i ka palapala home i malunā, e ole paha e hookomō' pu kona ponoi, idaila, e hoopili ia ia a me na poino i haiiatka ka pauleu 'iīahaneri me kanaiwakumamakolu. O ip, mea e hoike oiaio ole ana i kqaa like me ka mea i hoakakaia ma keia a ttip Jra pāuku maluna iho e hiki no oia i ka palua 0 na Stih"au inafutl|uO ka waiww i hunaia pela." ■ *$!& Nolaila, ke ike nei kakou, inaefrgl|| aku kekahi i ka Luna Helu, aole -hope na lohe maopopōia h'ē 'oAoila, ehm da?» lva auhau n&la 15i8' a ina. paha ehai ae kekahi, " a hookahi lio," a ma ,ia elua aq& īlio, a elua p>ha lio, alaila, e palua ana ka auhau maluna oia mau holoholona. Nolaila, be kumu nui uo keia e akahele ai, a e hai pololei aku i na Luna Helu no ka nui 0 ua 'ioloholopa a pau, e piii ana me o.e e k$ mea heluhelu, na holoholona hoi e holo aua inaliina o kou aina, a e pili ana paha me oe a i. kekahi kane, wahine, a keiki paha e noho' ana me oe. i 1 No ka mea, e hoomaka koke ana nā Luna Helu iloko o keia mau bebedoraa e hiki mai ana, e hele e kakau i na uolaila, ke kau leo akufnei Ke Au Okoa ia oukqu e na naakamaka mai Hawaii a Niihau.