Ke Au Okoa, Volume I, Number 9, 19 June 1865 — Na moku mua mai i komo ma ke awa o Honolulu nei. [ARTICLE]

Na moku mua mai i komo ma ke awa o Honolulu nei.

Ua unuhiia k«iamau moolelo malalo iho, noioko ae o kekahi palapala i kakauia e kekahi kahnna pule Beritani», ilokopahao na mao keia Kc*ietūria. Malftila i hoomaopopoia ai no na moku i komo mud ma ke awa a Hoaolulu, a me kekahi mau mea e ae i pili i ke ano o ka noho ana m4 Hawati nei i keia manawa. - »UĀ Wi b Kapena Bft'raUnii %" It'a hioku Jackaii me Kapooa Goactona 'o kambku Lēeboo uiawaho aku o kuaau o ke a"wd o Jfonolulu (iloaa muia a ikapaia e Kap. B. "Awa niaikap' "Fair Haven, ,, ) ikal» 21 o Nov 1794. Ua huimai o Taetere me ia a hai mai, ua kaua ia ka mokupuoi e na kipi mua o Attowae (Kauai,) au& noi aku oia i kona kokua, e paie &&ti ; ia hikou. O Kap'. B;, ua lafeo oia i na pu * rrie ka poada, a no koha palaka, ua hoopae aka tti« i oaiako moku i uka. Hele mai la na et6mi Mki etim«"mfle ke awa, me ka-oleiō hoowēlitreli i ha iakou e lahakila ke kaua akti ika moku. Kuahaua aeta o Ka.p. -B. » kōtoa mau kana&a, a me Mr. Geo. Lampota ka m&lamamoku o JackdU a me kek«hi mau kanaka fewaltf ē hoi aku hieiko Taetere puaii, e paie kku ina enemi. Ika hoomaka ana o'ke kaua, ua mahuka na tfamaaina aua pee "kek&bi poe ma na waa, hookahi na« oka Ealeliini i'maW. He tiui tia hooulea kWa ar«f Wißtia htfpē ih»; aka; rtra ka tā 12, 0 Dekenrat>a he kaua huHamahi loa ia me ka poīno noi« a ma ka la 13 ua hoi aku, oia hoi eot)ofa ka haalele ana ina moku. O na'lii a ine na makaaiiiana o ka mokupuni, ua iioho malie Jakou me ka' maluhia a hiki i ka la 1, o laa«afi 179& -O na luina o ka moku Jackall a me kekahi tnau luina o ka moku '£feftoo ua iele nmi lakou i uka, e pepehi a kopi puaa. 1 ka auioa )a oa hpouna mai o Kap. Baraunu ia Mr. Linipoli iwe na luina eha, e lawe hou i paakai. Ua waiho iho na moku me ke kokoke e nele ioa i na mea koua, iloko o kauwahi uuku o ke awa, a he hiln wale no ke lawe pio ia, me ka hooweliweli aiia i ka mana o Taet£re il&e kona mau alii. O Kapena Baba nona ka moku i noha i ke kau hope loa-o ka makahiki, oa hai ia mai oia e Keopi Ana, ua hooikaika o Kap. Baraunu i na kamaaina, ma ke noi ami e haam pio m&i i ka mokupuni ia ia, a e hoolako mavC aku no koi i namea e pono ai, oia koikaai a~toe kawaiwai, aole nae i ko kona makemake, no ka tnea, uamanao no aa kamaaina e ho&pau, ā e hopu i ka moku ma ke ano mokuahana. ' Eia hoi kahi o ko Mr. Lampota waapa a me na waa ekolu o na kamaaina kai Kuipu 1 'kkaloalo ana i ka A no ka nialia ole' ana mai hoi "ona i kahi i kuhikuhi ia'i, hoouna aku la o K&mohomoho J i koiit tftßii m&kaainana i o lakiu ala, kau aku la maiuna o na mokii i kokoke e'nele loa ioa mea kaua. A pepehi iho la .i ka poe o luna amo ke Kapena, a hoonelē ihd la'ia laiho 6Ka tnokotntik6 ana. la manawa hookahi no hoi, ūa lūkuia ka poe laina o ka mokn i koe i uka, e na kamaaina, a i ka wa i hiki mai ai o iVfr. Latnpota i kahi i hai'irt'kn ft"i,' ua luku tnainoiV)o' ia oia, kona waapaā, a me na leiina, a hiki wāle i Ko lakoo wa i hooki ai i ka hakaka, u& ellakai ia'ku lakou i kau wahi pupupu hookahi mile ka loihi, oift ka wa o; lakou i lohe ai f ka make b ko lakou mau feaperia ame iia' luina. t7a hoopaa ift l»kou ttie ka īokoino, iloko b ua wahi pupupu nei iioko o lea hora hookahi me ka hapalua, a hiki wale i ka wa i lona mai ai ko lakdu hookWiia e faetere, no ko lakou lawe ia i HonoMu i kahi iku ai nU moku. llaila' i loaa ai ke kirto o Kapena BaTaunu, e Waih'o nak'tikTi ia na lima a me na wawāe i ka tffl»u. la ae, ua hoouna ia 'o Mr. 'Lam-" fce alii i hina o ka moku, no ka hoo- i Īmtk&ulcsu e tfolo ka 'moku e Waua' ia līawaii, *u« laahal<? no ia 1a mea. TTa hoolfna "koke ia'ku oia a me kekahi mau luina īluna o ka tna ba la 3, o a ua hana !a--I«>u i ka hanahiki o na ha- ! rta a"Ttttubfttfe a"Tne TanH>hōffloho, a laua i kiipaluai ia lakou me nā ewe alofia o Polehekekai. ■<!) ka nui 'o na pif ona moku he eiwa, mai ka lua maflH ka eono o ka owili, ua waiho ia i uka, utf kau pololei (a i Ha moku ma" "waena o na anana he kanaono mai o lakou aku. * ' 1 3 O kahi e ai o ke awa, ua loa ia, i kumu e pakele oie ai n? ke ! holdri *a po. A malia fa 11, hai ia tnai la r ka Moi, ua makaukei, hoouna aku la oia i na pu Vme-fcrfcQula īluna ō"ka fm>kū~ a ed aku la oia a_Jiie kona mau a|ij a hplo !a na moku elua e aunu ana mawaho o ke awa, & k'u ifiōla ina o Waikil<i. a i keliav t>l s ī <v .<*je i 4 i hi auina la ae hmo mai la o Mr. Booalska ka Knalama moku o Auiia 'o .īāekall e hui|pu me Mr. Lampola, e It\we kaih i ka tncku ' i hora II oia po. _ Holo mua la <> lttl>oo, a mamus\ ae oUa manawa i u olelo 1 Ia o ftlr, Lanti>()Ja i ke knm o ka pu o kef* inoku, *? holo ana mai ka luuii mpi o hope a iluua o ooeki. e kahe» ana i'kona mau kanaka ilalo. "o ka make a iuo ka lanakila ka kako« tj haua ai o aa u»tuute eiuua," ao ua kanaka wale uo ekolu oua> oia wale uo kona m&u hoa i hakaku aku «i gie na ilikini (kanak» mao!i)he iwakalua kumamakolu o ka oneki, hooiuau aku U.i k*i hui pu i kahi hookalii, hahau aku U i oa kutyu o ua pu, a pau loa i ka O ka nui «ae o na kamaaial a Ukou i helu aku ai maluua o ka oueki,|hc k&^Miakuiiwnalua, ilok»o «a iuiuute luui, iwalele na katnaguia i ka m^ku, oke alii ka Mo! Wahin» a me na wahiue a uie kekahi k%u|ika

mammmmmmmmmmm^mmmmm** ,l *'''*i*™ m, ' m hoopaa.ia iloko o ba>urai mahope. Hookele aku & i ka mokni ka oweoweke ads ipai o kai ao, hoee iho la lakou ika Moi, ka Moi Wahine a me kekahi.mau mea e aku iJui)a„o ka waa, a lakou i Mo mai ai mahope o k^.®oku, ; a,,holo aku ia i Hawaii, r Meaaei la e hai aku ho mikou i ka naha bdā o ka moku-kialua (Brig) Arthgr, Kapena H«i«ri Biba, malaila i kapaia ai o Kalaeloa V<Mi haole *'Bhrbor'a point." ; Uaku mai ka ,otoki> Authur, Eap. Baba Jna keia"i»au mok\jpuni ika hapa hope 'o ka Inakahiki 1794. I kona h(Jo aiia mai mai ke a\H-a o Bengala ma «- ke%«a leketooa i ka aoao komOhana akau 0 Amen'ka, a hiki i Kina, a ku oia ma Oahu oei i kona holo alua ana mai Benglila mai 1 ka Mahina o Okatoba 1796. Ku mua oia ma Waikiki, k i ka hōra eono o ktf ahiahi o ka la hope oia hol6 oia ka ma)}koo .ka ma Att6wai (Kauai.) He umi minute o.'ka hoTa 8 i haia, hoto komohaiiia herfla «ia'niai Waikiki mai, he hapalua 'miie paha mai ka aina mai, ike ia'ku la kekahi pukoa nui, he like paha me akahi ekn. A he umikumamahia nae kapuai ka holiona o ka wai maiuna iho o ua pukoa nei, $upuhi mai la ka makani Waikoloa mai ka aina mai, a huki aela 1811011 ika heleuma, no ka mea, ua manao iakou ua kaawale loa ka po'na nalu, aka, ku hou ka moku iiuna oke akoakoa. Ia wa oou loa in&i la ka uiakani, he wahi wa uuku waie iho no ko ka moku o ka luh ana a nahaha olalo, hao mai la ka ale iluna o ka oneki, a komo aku ia mahope, ma ka puka aniani, iloko oia manawa, aole manao o lakou e hoop&keie i ka moko, wikiwiki ino iho la lakou i na *raapa, me ka manao ole i ka ai, ae aku la ka hulipahu me kekahi mau kela ehiku iluna o ka huelo boti, me ka manao e kali mai 1 ka poe i koe, aka r ua puhi ia'ku lakou e ka makani, a pau ko lakou ike aoa i ka moku a me oa kaaaka. O Kap. Baba me kekahi ©au iuina i koe, (he 14)co aku ia lakou i luna o kahi uuku, me kei.kupono ole ke i J»kahi raau jnea mai ka moku maj, eia no kaaa ma,-u mea i lawe mai aj, o ka buke holomoku ame ka panana, iloko o ka pahu. la maoawa, e,nou mai ana no ka makani, a e kupikipikio aua. ke kai a poi ia mai la kahi waapa uuku e ka ftle, elua wale no mea l akamai i ka,au> e iike me Kap. Baba au aku la lakou »e ke Jsahea i ka lep oui a kokoke i ka waapa nui, ,o kekahi mau haole elim?, ua paa Ukou i kahi waapa uuku i ka wa i huli ai t a i ka wehewehe ana.mai o kaiao, loaa lakou i ka waapa nui v e„ulupa ia 'na i kua o kekahi ma.u haole i koe i kau p.u ai me Kap. Baha. m« ,kfthi wa # pa u»ku,.aole i ike ia. Wahi a Kep. Baba A ma kooa manao wale r ua puhi ia iakou ija po oei a, hiki ma ka aoaoikouiohana hema o.j<a «iaa, a maila,ila makpuhi hou ia lakou a iio]ii.«k.e i k,a,i»<)ku v a holo;ajku lakeu i uka, a.ike aku la I&kou i k«ksjgi hp«t liolomoku p l«kou e ..jja,e i»?i v ana me.Ke?»i ame keka.h,i.„m%Vl. k»waaioa. -lia Anakan» «ku q Kap. B&h.a i ,kek#hi mau mea ylur»a o ka moku, .m« lie mea. Ia no(ifi ponoi ia.waiwai 4 uajhp.Qikai.kj» nui lo& na ajia.uwl*ina.o. »a. w»ai.ka waiw«i.ol,(iQa t Q ka moku+.a.ua, nui jio JUoi ,ka »ai.iy,ai i pakele, . . . "E noho aaa o Keoni Ana ma Woahu (Oahu) ia inauawa, a ya popiaikai o,Kapeiia Baba, p^.^ii.|ilo i.k»,ait>.ue Mwuw*. Ua loaa ka nui o g§i ukana o ka moku, aole i poho. No ka naha ana oka moku, holo aku 0 iUpena £abji,pi£ )£eftm Ap« 7 a i Ow§jhee, (Haw&ii)Nov 6, alaila, hoi hou no a lawe aku i haole i koe ma Owaihee, a hiki lakou malaila i ka la 27 o Novemaba f "