Ke Au Okoa, Volume IV, Number 10, 25 June 1868 — Pane aku no na ninau a G. W. Pilipo, no ka Laina Mokumahu. [ARTICLE]

Pane aku no na ninau a G. W. Pilipo, no ka Laina Mokumahu.

Ma ka " Nupepa Kuokoa," o ka pule i hala ae nei, na hoopnka ae oe, a ua puka malaila kou manao e hoakaka ana, no ke kupono ole o ka haawi ena i na $50,000, no ka Laina Mokumahu, holo mau mawaena o Kapaiakiko a me Hawnii nei, a ua noonoo oe, ma ka ae ana o kekahi mau hoa lianohano o ka Ahaolelo, ua kumakaia ia keia Aupuni, a o ka poe i hoolilo i keia mau dala, he poe aloha Alii ole lakou, a aloha aina ole hoi, a o oe e ka mea, i hoole i ua bila ia, o oe ka i aloha i ka aina a me ka Moi. Pehea keia, aole anei o ka Moi% me kona poe Kuhina, ka poe nana ka hooikaika loa i keia Bila Kanawai, a mamuli o ka noonoo maikai ana o ka Moi a me kona Aha Kuhina, i mea e loaa ai ia kakou kekahi pomaikai hou, ke kumu i waihoia mai ai keia bila imua 0 ka Hale Aiiaolelo? A no ka mea hoi, o na Makaainana kekahi mea kuleana e kamailio pu no keia mea, nolaila e pono no paha ka Lunamakaainana akamai o Kona Akau, e toonoo mua mamua ae o kou manao ana e hoopaka i keia mau mea imua ma ke akea. Ke olelo nei oe, ooe kai aloha aina a aloha Moi hoi, ma kou hoole ana aole e ae aku i keia Laina Mokumahu, aole hoi e haawi i na dala he kanalima Uusani, a ioa boi o ka Moi kai ae i keia 'oila, a o na Lunamakaaioana 1 ae pu me ia, e hikianei ia oe ke olelo ae he poe aloha Alii ole lakou, a o ka poe boi i kue ak-u i kona makemake, o lakou anei ka poe aluha Alii a aloha aiaa hoi ? Ke olelo nei au, aole ! E hoomanao oe, ua palapalaia, oka mea hoole i ka ke Alii ua hoole ia i ke Akua, aia la, nolaila, aole au i makau iki e kanlailio maanei, a ke olelo nei au, oka poe i hoole i keia Bi!a Mokumahu, he poe eoemi ia i keia Aupuni, a i ka Moi, a ke olelo nei nae lakou, oka poe kue ka i ka makemake o ka Moi, o lakou ka poe aloha aina, a aloha Moi, pela paha, puka paha aole p»ha ?

A no kou koi mai e hoike aku makou i ko makou manao, e pili aaa i ka pomaikai io e loaa ana i keia Aupuni a me kona Lahuikanakō, he oiaio. Oka Laioa Mokumahu, he mea moakaka lea loa, e like me ka la i ke awakea a me"ka mahina puka mai i na po o Kulu, ke akaka ; pela ke akaka a makou e hoike aku ai i na pooo a me na pomaikai e loaa mai ana ia kakou' ma keia ae ana i ka Laina Mokumahu holo pili aiua mawaeaa o kakou oei me Kapalakiko. Aole paha keia o ka mua o na hana nui, i hanaia, a aole no hoihe mea maiihinii ka poe e noho nei ma keia honua. No ka mea, oka ae ana i keia mea he Mokuahi, oia ke ki e wehe ai i ka pomaikai kalepa o kakou, i mea e hikiwawe ai, na mea ulu o kakou, i kahi i manao nuiia, oia o Kapaiakiko, me ka palaho ole, a he mea no bui e nni ai na waiwai ke laweia mai i o kakou nei me ka hikiwawe, a e haule ana ke kumukuai malalo, a e lnwa ana oe e ke kanaka uuka o kahi dala, i ka paa paina mai luna a lalo i $8 00 ; a ke hoike aku nei makou, mamua iho nei o ka hooholo ana o keia bi!a, he pii loa no ke kumukuai o ka lole, a i ka holo ana iho nei o ka bila, ke emi nei ke kumukuai o ka lole, a $0.75 keneta wale no, ua lawa ka holoku o ka wahine, e nana no ma na Halekuai i ike pono, a malaila hoi e akaka paha ia oe keiaea. A eia hou mai no ua pomaikai ma keia hooholo ana i keia Bi)a Kanawai, ua manao maikai be Aupuni ma o na Kuhinala, bemea keia e pomaikai ai keia Aupuni, aia a hanaia ka olelo aelike mawaeaa o ke Aupuni a me keia poe Hui, aia īlaila na pomaikai i manao ia, ina i hala wale a haule ka manawa i oleloia ma ua olelo aelike la, alaila e ike oe, e poohu ana ka iae o ?a poe Hui la i ke Aupuni, no ka haki ana o ka olelo aelike, a ua maopopo malaila, he mau tausani dala e loaa ana i ke Aupuni, e like ka nui me ia i oleloia maloko e ka palapala aelike e hanaia ana. Eia hou, e like me ka'u hoakaka ana maluna ina e law.e nui ia m&i ka waiwai maluna o keia mau moku, aloila, e mahuahua ana ka loaa ma na dute, maluna ona waiwai i laweia mai maluna o lakou, a e like me ko lakou hikiwawe o ka holo ana mai, pela no e nuj mai ai ka waiwai, a e oui auanei na tona dutj aoi aku mamua o na dola he $50,000, i hooliioia ua maopopo ia makou, i mea e nui ai ua loaa Aupuni keia mea, ua ae aku maknu he oiaio no, he nui ka lilo i ka hoomaka ana, a mahope no e hua mai ona a palua aku mamua oka mea i hooliloia. Ke olelo nei nae oe, aole i hana mua ia na hemahema o kakou mamua oka hoolilo ana i ka puu da!a nui ia hai. Aole anei, o keia haawi ma o keia mau dala, he waele ana ia i ke alanui a muikai, a mnhope o ka holo mai no ia o na uknna a me na pomaikai oui wale, pau ole ke helu aku. E nana kakou i ka oihana mahi ko, he nui wale na dala e hooliloia nna mamua a mahope, he mea maopopo e loaa mai ana no a pakolu, pa ha, momuao ke kumu lilo. E nnna kokou ika olelo okamai a ke J£ahuna ke alii o leru3ulema e hoolei aku i kau bsreno moluno o ka wai, a hala.na la he nui, e loaa hou mai no ia ia oe. Aole no hoi oia wale na kumu, eia mai no kau olelo ana, ua hooloi wale ia keia mnu dala ina pela io, alailo, e olelo anei oe ua pupule kn Aha Knhina, a me ka Moi pu, mamuli o ko lakou noonoo ana i keia mea, a waiho mai imua o ka Ahnolelo, a ina pela kou inanao, heaha no hoi kou mea i olelo 010 ae ai, ua kumaknin mai nei ka Moi, a me na Kuhina ona i ke Aupuni, aka, mai puka no paha, ina la e ole ou hoa e peku e iho ia oe.

Ke hoike mai nei oe i na huahelu uui wale, aka, he oiaio no ua olelo ae nei au he nui ka lilo ika hoomaka ana, a he nui ka loa.i i ka hooko ana. Aka, ke oinau mai nei oe heaha la ka pomaikai, ina ua ike oie oe, e aho no paha e kali a hiki i kona hopena. Akn, ke ake e nei oe e ike mua 20, ua maopopo loa ia mnkou ke kumu 0 keia leue ana 0 oukou i keia mea, no ke ano pili kino, aole no ka ike ole i ka pomaikai e hiki mai ona, aole pela, o ko'u manao maoii 0 ke ake e hele mua keia Aupuni imua, no ka ikeno oe i na hana a keia Aupuni, aka, na oleloia he Aupuniuuku a he nawaHwali, a he Aupuni nawaliwali io no he uuku. Aka, e nana i kana mau hana, a me kona kulana i keia wa, oia kekahi iloko 0 ka heluna 0 kahooaohonoho Aupuni ana 0 keia honua, a ke kau nei ka maka o na Aupuni nui maluna ona, no keaha, no kona ilihune anei, a i ole hoi no kona nawaliwaii paha ? Aole. No ka mea, o ka hoolike ana i ka noho'na Aupuni me na Aupuni nui o ka honua nei, he mea nui loa ia e nanam ni, o*keia haawi ana i uku makana no keia Laina Mokumaho, he hoike ana ia i kou oke nui e holo mua ma ke ano kaiepa a me ke ano noho Aupuni ana e hele imua, aua akaka loa, be Aupuni o Hawaii. O kau hoohalike no ko wahi paa kamaa ls—i, ioa i haawi ia hai, a nele oe, aole likou hoopili ana, no ka mea, ina ua nele io oe, aole au mea i koe, alaila, e aho no paha oe ke aiA, aka, o ke Aupuni, e lilo ann keia ms>J dala, a he dala e waihpana, a e loaa mai ana, aka, he aie ko ke Aupuni e noho nei, pela io no. Aka, aole ia he mea hou, e nana i na Aupuni nui o Europa a me Amerika hoi, he mau aie ko lakou, aole he mea hou na aie Aupuni, aka, wahi au, oa minamina paha oe no ke komo o keia Aupuni iloko o ka aie, pela paha ea, aka hoi, aole paha ia he mea e kanaluaai. No ka mea, e like me kuu hoakaka ana, ma na mea e loaa mai ai ka pomaikai i ke Aupuni a me kakou boi, he mea ia ua maopopo !oa, a e nui io ana ka loaa Aupuni, mamuli o ka aeia ana o keia Laina Mokumahu, a ina he mea kanalua ia oe, no keia man pomaikai a makoo i ike e ai, e aho no paha makou ke hamau, a na ke au o ka manawa e hoike mai. Lanikaula. Ke Kdna Yette.—O keia kuna, ua kn mai oiu mai kona heie auwaoa makamaka ole ana ma ka moana ika Poalima iho nei. Ua haalele aku oia ia Kauai ma ka Poalua, la 4 o keia malama, a mawaho ae o Kalaeloa, ua loaa oia i ka makani lohe ole mai i ke ao', a ua puhi la aku i ka moana a me kona ahonui. He umikumamakahi na la o kona hele aoa i ka moana me ka ike ole mai i ka aina; a mahope ino, ua ike ia mai la ke ao opua aina, he kaoakolu mile mai Anahola mai. Kahi mea laki loa nae, ua nui no ka ai maiuna o ka moku.