Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 47, 22 April 1920 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Moolelo Kahiko o Hawaii Nni) Kuauli) ■■ . ■■■■ -> . ■ • V: ■■: „ - '■ ~.■< . KAHEI.E MAKAIKAI ANA 0 KEPAKAILIULA I ka loaa ana o wahi waa iftia, ua haalele ibo la keia ia Maui meka'ike ole ia e kekahi uoea, a na holo aku la keia a hoea uuawaho ae o Maunalua, Oabu, a o hooiana no ma kela wahi no ke kaīi ana ika qjaatnaaraa Ina ae f ai ka wehe aHalaiai o kaiao, ike aku la keia ika Mokupuni o Oahui a o kona la no ia i ka holo malie anp hoea pono mawaho o Waikiki, alaila» pae aku la kpia i uka o'Ka'aina. I ko ia nei wa nae e lana aua } ke kai mawaho ponoi ae o a ia iiq he mau aauenae e pk\ sn<Linaiuua q kō la svahi

waa a a ūa ulu ka haohao i ka p,e o uka I feQce ana mai i keia wahi waa keia mau anuenue e pipio aoi-., aua hoomaopopo koke iho la uo ka poe o uka he Alii kuko kiekie keia e holo mai uei maluna o kela wahi waa. () ke alir e hoemalu ana ia Oahu ia nunawa oia no o Kaamoali, » he hoahanau ponoi no Makaoku ka uiakuakane o I k» wa o kela kaua ma Maui mawaena o Kepakailiula ame Kaikipaananea, ua kui aku la no ke kaulaua a hoea i Oahu, a ua maopopo no i keia Alii e nolio hoomalu ana ia Oahu na mea pili i keia Keiki a laua, a oiai ua maopopo no iaia na mea pili i ka hoailona kapu o &o lakou lalaui alii, oia hoi ka pioo na aouenue, a koho koke iho la «o ua Alii nei e noho hoomalu ana ia Oahu, aole keia anueiiue no ka mea okoa, aka, no ka laua keiki Haku no, a ua huomakaukau koke ae h no oia i na mga~e pono ai ke kip® uialihini aua aku o ka laua keik 1 Haku.

Ia Kepakailiula nae i pae aku ai i ke aeoue o 'Waiiiiki, ua hapai ia aky la ko ia uei waa e eono mau kanaka o kela wnhi, ame ko ia nei kau uo nae iluna o ko ia nei wahi waa. Hc nianao kokua ko kela poe leaaaka uiakaainana mamuli o ko lakou ike an» uiai i keia Keiki kaaaka ui uui wak, auie ka hooniaopopo ole i ko ia nei kulan» ali{ kiekie. I ka hoea ana mai o ka Makuakane alii Kaumuali. \ ka Hapai ia o ko ia uei Waa e kela m«u kauaka me ka hoooiaopopo ole paha 1 ko ia uei kapukapu alīi, ua hopu ia iho la kela mau k«n.)kft koku& w&aiuli o ke £auoha a k t >k alii o Oah«, a ua pepehi ia lakou/ kau i lele, mamuli o ka ae w&ie a«a i ke kapu o keia Ali' opio 0 Hawaii, a make ua wale ke!a poe kanaka manao kokua i ka hapai eua i ka wa» o Kepakailiula, a u;i lilo nae U hana » kona oiakuakane hoah»nau i tne* ole no Kfpakailiuh, ahoohoU iho ia nokeia 1 koua iuauao ao!e keia e njho iuiui aua w* ka iuokup u ni o Oahu, O kei* make u» w«le «na o kela poe kanaka roa k*\ hapai w•*! eana' ao i k« o Kepaiuiliula» he Loike »ua raai 110 i ka euaeua ke kapu o na alii koko kiekie o kt>a w n o k?i *ins t & e mr*ke H oH oke mswnlij o w knpu o n» *tH o **«»• ;

[ Hoihoi ia aku *!a keia e kona makuakane hoahanau i kona hale a!» f a hooklpa ta aku ]a hoi me ka hanohano, a aa makaukau inai la hoi na mea ai kupono o ke a!o o a paina iho la keia me koon Makaakaiie hoahanau, a 1a manawa no hoi keia i hoike aku ai i kona manaahele i Ka" hiki, a e imi hoi i kahi o ko lakou ma« kupuna i boea mai ai. laia nae e hoike an»t i keia manao i ke Alii Kaumoaīi, ua ninaU koke mai la 'ke Alii mpkua ona iaia i keia ninau. V "E kuu Lani alii e, hetha h'oi ka mea oka hele ole aria mai me ke kanak», a e hoe ai hoi i kou Waa, a he waa hoi e lawa ai i ,Ica ai tne ka i'a, a e hoike i 1 m-ii ai hoi kou kulana j»lii aimoki'? īka lohe ana o Kep'akailiuU 1 keia mau olelo a kona m»kuakāne hoahanau, ua kamailio aku la oia i ka hana a kana Aikane ma kēkauoha ana e'wawahi na waa apau loa 6 Mani, a i hana hoi ke aikane ana mn ke aloha inia, a mainuH oia ihana ana a ke aikane, nele [loa'o Mani i ka waa kupono, a e |ole kekahi mau elemakule lawaia o Kaanapali loaa ai kona Wahi waa o ka holo ana mai . I keia lohe ana o ika makuakane hoahanau, ua komo Ikōke iho la no hoi ka nianaO iloko ! ona e kaupal'e i ka holo ana o ka laua keiki i ka moana ma ka hana like ana e like me ka hana a kela eiuane a Kepakailiula. He manāwa j pokole wMe no mahop#iho o kela

kamailio ana a laua, ua hoouna malu ia aku !a na kukini e haawi \ ke kauoha i na poe apau e wawahi i ko lakon "-.au wa», at loaa ole hoi ka W ;l a o ke Alii Ke* pakailiula e bo!o moanaāku ai, a ua hana no paha o Kaumoali i mea

hookaulana pu iaia iho, oiai, he hana no kekahi mau alii o ke āU kahiko o keia ainā i kekahi mau hana i kamii hookaulana ia lakou iho. Aole i ike o Kep.ikailiula i keia hana ? oohoka h kona makuakane hoahanau iaia I kona manāwa nae i hele holoholo akn ai ma kahakai kahi i waiho ai o kona wahi waa i holo tnai ai, ua ike akn ]a oia i na apana waa nei ona, ua wawahi ia me ke koi pahoa, a i kona nana ana ae hoi il >ko o na Halhiiwaa o ke Alii o Oahu, ua ike aku la oia i na waa nui «a pau-wftle no i ka wawāhi ia, a o kona hoo. manao koke ae Ia no ia i ka hana a kana B ikane, ā mihi iho la oia i kona hoike ana i kela han,-» a aikane i kona makuakane hoahauau, a ia manawa no nae hooholo

iho la no ola i kona enanao e hele makaikai ia Oahu, a mea paha o loaa aku no iaia kekahi waa i huna ia e like no hoi me'ka han& a rnau elemakule o Kaanapali. laia nei nae e nan» ana i na waa i wawahi ia mamuli o ke kauoWh! ke Alii Kaumoali, ua ike aku la keia i ka waiho mai o kekahi ''papa heenalu nui," a he papa wi;tvriH hoi hoi e ka« ai ke k&naka! Uunn me kā palekana. He papa| heenalu keia no makuakane' hoahanau nei ona t ae hele pu ai i ka heemilu me kana wahine alii, a e katt ai ka wa!tine mamua o ka papa heenalu me k» pu'u o'e ī ke kai. ahee i ka n.Ou k*u!ana o Ka-lehua-wehe. Hooholo koke iho !a no keia i kona ma"''o lawe malu' i keia pap» heenalu o kooa mnkuakane m a ka hele kaapuoi ana ma' ke kai ia 0»!;«. a ina no e !o?ia o!e »fta kona waa i Oahū, ;Maita, kau ms keia papa wi!i w iti a holoi aku no kekahi mokupuni okoa aku. j Ao!e nae e por,o e ike ia kvia ha^a' a ja nei, a !Uo paha la i nie.i e wawahi hou ia ai na p*pa heenalu o ka mokupuni holooko* o ] Hoi aku la kt\a t k& ha!e o ka | m»k»«Mane hofth!»n.in, a iho >a i keU po a hoea i k* wa«mo. M»tnua nae o t* hvVā vt«a ! o ke k s knh:*k.\ a e mo!ehu ! [lehn ana m\ oko u nei aU taa!uj

ae la no ia, a hele pololei akn la i leahi o ka hal&uwaa, a aku la i ka papa lieenalū wiliwili o kona makuakahe hoahanau a lana anali ke kaf, a kii bou niai ]a keia i kekahi heewaa a walho aaa ilnko o

kela halauwaa, ao ko ia nei aku la nd ia maluna o ua papa wiliwiH nei a hoe aku la keia no wahe o ka monna. 'A puka keia mawaho o kuanu o Waikiki. alalla 0 ko ia uei hoe afou la uo ra ma" waho ae b kuaau, a e holo aiia boi Ima k« ala hōlo malalo'o Ewā ma. Aole he mea i ike i keia holomalu iana oia nei, a aole no hoi i hoof maopopo kona makuakane hoahanau ua piihala-hio keia. I ka hoo. makaukau la. ana o na mea ai kakahiak?, ua kii ia aku Ia keia e hoala ma kona i moe a ike Iho la ka makuakane aole ua keiki Haku nei a laua, alaila, hanpu wale ae la no ka maku&kane hoahanau, *uā jaahuka mai'u keia mauka d ka a J na. Hoomakaukau koke iho la no oia no ka imi āna ī ke keik! a laua *o Makaoku, a ua kauoha ae 1a oia i ka aipuupuij o i kona alo alii, e hoomak&ukau pu noikaaia ke alii opio, ai Ioa ? a aku no i'kahi e loaa īii, alaila hanai no i ke alii opio me ka ai i hoomakaukau ja nana.

E huh'»e hoi kakow e hoomaopopo i k£ia huakar holo moaua a Kepakaitiula malima o ka pap& heetialtt wiliwili, ai makau ole ae hoi i i'a waha nui oka moatia. Mamtili no_A ka l«ōa_o kela 'papa wiliwili o ke alii Kaumoali, aole no i anuanu ua alii ul nei o ka uka iuiu o Kaunuamoa, a i ka aina kaulana o Hilo Hanakahi.. laia eiawaho ae o lae o Kalaeloa i keia manawa a kakou e lohe eei- «a atio «o loa ae I&, <1 ua

|ike aku'īa oia u uka o ka aiua/ & I mamna 6ka puka ana mai o ka la ano liookokoke loa aku Ia keia i a nooneo iho'la e paei'nkk o ka aina. I keia manawa nae a ia'nei e'hoe akn nei i ko ia nei pepa heenalu," ua hekau iho la no na anuenue iluna o ia nei, a ia' manawa no i ike koke i* mai a? kela e ko Waianae poe, a na akoakoa' mai l a ]akou i kahi oia tiei e pafe aku nei Ua ike kok e ia mai la ko ia nei ano kanaka ui pookeīaj a ua hooho ae Ia na kanjika no'keia kanaka onio kanaka ui maoli 1 , a be kulana alii nui hoi, oiai, aīa'no na anuenue ke poi ala no ilunat oia nel. ] hakalia no keia a !?le 1 uka o ka aina 'mai ko Ja nei waa papa heenaiu|aku, ua koi feoke ia mai la

no keia ! e ke Alii oia wahi e hoi I kauhale'e paina at i kona aina kakahiaka', a mamuli no lioi o ko ia nei poloii u* a e kokeaka la ke;a ka !eo kono a Hov nktt !a 'keia i kauhale o te alii ai Kalaip oui wahi, a ua uīuūu lsok»j la uo ua aiii u«i iaia uei. "Ka, aole anei lioi oe o iliula ke alii opio o Hawaii, a o ka hol nan* i pepehi o K*īklp3an»neaf ke alii koa kaulana o ©e i manao ai o Kepaka. iiiula W4U, slu iioi i uvuau mai uei ia'u no ia uioa, . "Matfcmli no ho! o ko tuakcu lolie mu* ī ke ano oi.i aīn, o:a !ioi he alii kan#ka m oia, » he *no kiu*) ikaika no boi ma ka nana kekaai no hoi & tn*kon e Uoutiua|)Ooo aku ucs, aoie no hoi e km miiei UvMilotui o ke auueuue iluua o ke klii koko kiekie ok 4 a oiai o oe ke aV.i l hek*u u e keu tr»au lioike o ka po, nolaī*a, e hoTke T>o?o1e? oe i A m«koti. o pov.-o f «uanei hoi ko makou ola i ko oia(kiKikAue ho«bau«»u. a o ko mskon aUī 4iuipku Uoi « uei i k«i\ Mamiili o ko m*n»oskt* m«ke manwale ana o keia m*u kAnaka o Waiklki tra ka hapai w*le aua uo i kona wa'ai ua aoo)HH) koke iho !a oia, iua io paaa e "hoiKe o!e aku oU i koua knt««wi *IH V aUil*, r iH d i k> mai au«o«i kela piHkia maluua o k«;a j>v>v lokoui.iikAi iau. r l * -