Kuu Hae Hawaii, Volume I, Number 7, 6 June 1913 — Page 7

Page PDF (473.49 KB)

KUU HAE HAWAII  7

 

mana e hooluhiehu ana maluna o ke kino make.
                Ua lilo maoli no o Keaka i makaikiu i lawa me na ike he nui elike me ia a kakou i hoomaopopo ae nei, a ua noho iho la oia ilalo a noonoo hou iho la no na mea i ikeia ma ia po, a hooholo iho la i kana alahele no ka lawelawe hana ana aku i keia hihia pohihihi loa, a ua hoikeia aku kana noonoo ana no kekahi wa loihi i hala ae, alaila olelo ae la oia:
                "E Gila ke manao nei au ua oi loa aku ko kaua pono e hookaawale loa mai keia wahi aku, elike me ka olelo a ka poe maau hele i ka wa e loaa ai ia lakou he hana."
                "Manao anei oe e Keaka e loaa ana ia kaua he hana?" wahi a Gila.
                "I ka nana aku pela ana ke ano, a aole nae o kaua makemake i kekahi mea e aku e hana mai maluna o kaua," wahi a Keaka.
                "E pono e hoike aku kaua no ka loaa ana o ke kino make," wahi a Gila.
                "Kemanao nei au," wahi a Keaka, "e waiho malie kaua ia mea a kekahi poe e aku e hana pela, aole pono kaua e makemake e lilo i hoike no keia hihia, a i ole, lilo mai paha kaua i mea hoohuoiia. E waiho malie no kaua i kela kino malaila a hoea mai ke kakahiaka o ka la apopo, ia wa e puka mai ai ka la a puka mai na mea apau au i manao mua ole ai, e loaa mai ana no kela kino make, a e hele hou mai no hoi kaua ma keia wahi e naana ai i ke kino make me kekahi poe e aku e ake ana e ike i na mea hou hoolele hauli."
                Akahi no a loaa ia Gila he hoomaopopo ana, oiai he ulolohi kona noonoo mamua o ko kona hoahanau, a ua emipu iho no hoi ka maukau olelo a pela pu me ka hikiwawe ame ka eleu, aka i kekahi wa no nae e lilo no kana mea e kamailio ai i kumu maopopo maikai.
                "E Keaka,'' wahi a Gila, "mahope o ka hala ana o kekahi mau minute anoai paha o ikeia mai no kaua i ka hoi ana aku mai keia wahi aku, alaila aole kaua e ike ana i ka mea e manao a e hanaia mai ana no kaua e ka poe e ike io mai ana ia kaua i  ka hoi ana aku mai anei aku a oia ka'u, e olelo aku nei ia oe, he oi loa aku no paha ka pono no kaua e hoike aku i ka loaa ana o ke kino make ia kaua. Aka nae, ua makemake loa ia au e lawe kaua i na ala maalahi apau e loaa ana ia kaua no ko kaua palekana mai ka owilipuia ana aku iloko o na manao hoohuoi wale mai a ka lehulehu."
                "Ua ike no au e he mea pono io no ia kaua ke lawe i na alahele maalahi apau, aka hoi ina kaua e hoike ana i ka loaa ana o ke kino, alaila, o ka hoohauleia ana ia o ka'u kahua hana o ka imi ana aku i keia hihia pepehi kanaka," wahi a Keaka.
                "A ano, ua loaa ae la ia he manao pela e holopono ai keia mea a'u e manao nei." O keia na olelo hoohikilele a Keaka ia Gila, a olelo hou aku la no penei:
                "Ke makemake nei au ia oe e Gila i keia wa, ano, e hele oe i Nu Ioka, a owau hookahi hoi ke hana i kekahi wahi hana akamai, o ke ano pahele, a elike me kau i olelo mua mai nei, aole kaua i ike i na mea e manao a e hanaia mai ana no kaua. Eia nae, e aho no kaua i hookahi wale no e hoohuoi ia mamua o ko kaua pau pu ana, eia hoi, he kahua hana ka'u i manao ae la e pono ke hoohana kokeia aku, a aole no hoi au hana malaila i keia wa."
                Ia wa i pane mai o Gila, "Alaila, ua makemake oe ia'u e hele i Nu Ioka ea, i keia po no anei?"
                Ae aku la o Keaka ka Makaikiu me ka olelo pu aku e hele wawae no nae oe.
                Ua hoonohonoho pono aku la ka Makaikiu Keaka i ka Gila papa hana e hoohana ai, oiai e hele ana ma ke alahele e hiki aku ai i Nu Ioka, i na mea hoi e hooloaaia mai ai he wahi pono no ka hihia a ua mau makaikiu nei e komo poo pau hi'u laua ma ka hoohana ana i ko laua mau lolo, a ua hoalakai pu aku no hoi o Keaka i na anuu apau e hoopakele ia ai o Gila mai na poipuia ana e kekahi o ka poai pepehi kanaka.
                A elike no hoi me ko Gila ano maa mau, ina e hoohana ia ana oia malalo o ke kauoha ua like kona oiaia elike me ka hao kila e uwila ai ka Paea a e a ai no hoi no ke ahi elike me ka oleloia:
                He pulupulu ahi no ka la wela,
                A he ahikoe hoi no ka la makani.
                Ua apono aku la o Gila i ka papa nana a Keaka i waiho aku ai imua ona, ame ke kali hou ole iho ua aloha poeleele aku o Gila i kona hoahanau ia Keaka, a hele aku la oia no Nu Ioka elike me ke kauoha, a Keaka iaia.
                He loihi maoli no ke alahele ma keia hele ana a hiki i Nu Ioka Hikina, kahi e loaa ai iaia he kaa holo alanui me ka mama (kaa uwila).
                Ut hoololi o Gila i kona helehelena ame kona aahu ia wa, a ua makaukau maoli no oia ma ia hoololi helehelena ana e like kona ano me
(E nana ma ka aoao 10)

 

KE A'OHOKU.
Mokuna II.
Na Alapoai.
(Orbits)

                1.—Heaha na alapoai o na Hokuhele?
                Ua poaipuni mau na Hokuhele i ka La, ma kekahi alapoai poepoe. E poaipuni ana na Hokuhele mai ke komohana a i ka hikina.
                2.—He kaulike anei na alapoai o na Hokuhele kekahi i kekahi?
                Aole no lakou i kaulike loa, ua hio iki ka ili laumania o kekahi alapoai, i ka ili laumania o kekahi, a aia no ka La iwaenakonu. E ikeia no ka Honua (earth) ma kona alapoai, a o Hokloa (Venus) ma kona alapoai. O ka La no ke kikowaena hookahi o na alapoai elua, aka ua hio ka ili laumania o ko Hokuloa alapoai, i ka ili laumania o ko ka Honua alapoai. Ma ke kaha o ka hui ana o na ili laumania elua, ua kapaia na Node o ko Hokuloa alapoai. O kahi e hoomaka ai ke alapoai, o ka Hokuhele (Hokuloa) e pii, aia no ia ma ka akau ae o ke alapoai o ko Honua, ua kapaia ka Node Pii, a i kona iho ana aku i ka hema, ua kapaia ka Node Iho. Pela no na Node o na Hokuhele e ae.
                3.—Pehea ka nui o ka hio ana o na alapoai o na Hokuhele i ko ka Honua?
                Eia ka papahelu: O Ukali (Mercury) 7 deg. 0 min. 4 sec. 5, o Hokuloa (Venus) 3 deg. 23 min. 29 sec. 5, o  Holoholopinaau (Mars) 1 deg. 51 min. 6 sec 2, o Kaawela (Jupiter) 1 deg. 18 min. 53 sec. 3, o Naholoholo (Saturn) 2 deg. 2 min. 35 sec. 7, o Urano (Uranus) 0 deg. 46 min. 28 sec. 0, o Nepetune (Neptune) 1 deg. 47 min. 1 sec. 7, o Pellas (Ast.) 34 deg. 42 min. 30 sec.
                4.—He poepoe loa anei na alapoai?
                Aole he poepoe kupono loa, ua oi iki kekahi anawaena o ke alapoai i kekahi anawaena. Ua oi iki ke kaawale o ka Hokuhele i ka La, ma kekahi hapa o kona alapoai i ko kekahi hapa. Nolaila, he mau poailoihi (ellipse) na alapoai o na Hokuhele apau, he aneane kupono nae i ka poai maoli. Aia no ka La ma kekahi o na kikowaena elua o ka poailoihi (ellipse).
(Aole i Pau)

                Nohea ka la he uwahi kona kapeku e hei ai?
                No Puawalii.  Oiai ua holo i ke mele:
                "Ke na-i la i ka luna o Kaauwana,
                He uwahi ke kapeku e hei ai
                Ka Ia manu o Puawalii e—."