Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 1, 26 September 1861 — Page 4
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, SEPETEMABA 26, 1861.
KAHI MELE.
1. Aia la, ke kau nei hoi,
Ka Hoku Pakipika,
Iluna o ke aouli,
Ka lani kiekie;
Lehulehu,
Lehulehu,
Lelulehu no lakou.
2. Nani kona maamaama,
Nani hoi kana hana,
Ke kau mai nei ma ka honua,
Piha loa mai o a o,
Kinikini,
Kinikini,
Kinikini no lakou
3. O Ka Hoku Pakipika,
Hookele no ka ike,
Pailota o ka naauao.
Puu pale pilikia;
Lanakila,
Lanakila,
Lanakila oia.
4. Na makamaka, na hoa,
Mai Hawaii a Kauai,
E Hooikaika kakou a pau,
Ka Hoku Pakipika;
Hanai ae,
Hanai ae,
Hanai ae no ia ia.
5. Mai kue, mai kanalua,
Mai hoowahawaha,
E hookipa a hanai ia ia,
I wehe pilikia;
I pomaikai,
I pomaikai,
I pomaikai no kakou.
6. Kou pilikia, kou manao,
Kaulana, na mea hou,
Hoike ae i ka Hoku,
Nana no e wehewehe;
Pau pilikia,
Pau pilikia,
Pau loa pilikia. JNO. L. NAILIIL.
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
He mau rula maikai no kekahi i malama ia e ko Hawaii nei mai ka wa kahiko mai no a ke nee nei no. Eia kekahi oia mau mea, "o ka noho kahu ana no kekahi alii," a he aha kana hana imua o kona alii, eia, o ka malama i ke kapa o ke alii, ka ai, ka ia, ke kahili, ka lomilomi, ka hauleuku, ka malama ipu kakele, ke kiai i ka po i ke ao, ka mililani, ka hoomikioi, ka hii, ka hapai, ka hookapukapu. A heaha hou iho ua hana? Eia, aia a ike oe ua maikai, kuu alii, kuu haku, kuu milimili, kuu lei ai, kuu hanai, alaila e haku auanei ua kahu la i mele no kana alii, a punahele oe i ke alii, alaila, e ku auanei keia olelo, penei. "Moe malie i ke kai o ko Haku." Eia malalo nei he wahi mele no "Ka Hoku o ka Pakipika."
Hanau kalani kau ka HOKU PAKIPIKA,
Kau ka Hoku paa ke alakai o na moku,
Kau o Helekela, he Hoku i ka palena o ka Aina,
Uwe wale mai o Kaawela i ke anu,
Ka Hoku o ka Pakipika ka'u olioli,
Ka Nu Hou aloha a ka Hawaii,
Ka pua kamahao e kau nei,
I ohaoha kona kino me ke onaona,
E ke koena o ke kaua i Kuamoo,
Hawaii moku nui eia ko milimili,
Milimili ka laau newa i ke kai,
I lohia lima ia o Kau e ke A-e,
E ai okana aku ana ia Kona,
E ai ku ana ia Kohala,
E ai ili ana ia Hamakua,
E ai ahupuaa ana ia Hilo,
Manuahi wale mai ka lua o Kilauea,
E ai kalana ana ia Puna,
Kapu aku la ka ulu lehua o Panaewa,
I lei kahiko no ka Hoku Pakipika,
Ke hea mai nei o Maui ia oe,
Ke ani peahi mai la iluna o Haleakala,
Na laolao kanaka ou mai ke kaua o Iao,
O ke ala apuupuu i Molokai,
O ka piina ikiiki o Lanikaula,
E hele oe e ke aloha ia ia e hele mai,
Eia mai ka Hoku o ka Pakipika,
Ka pua mailoko ae o oukou,
E ike ia kakou hookanaka,
O kipa hewa ke aloha ia Kaunuohua, he puu ia,
E ka mokupuni o Oahu, e kilohi oukou,
Eia ka Hoku Pakipika ke kau nei,
Ke haawi mai nei kona mau kukuna i ka ike,
A nona kekahi malamalama o ka poeleele,
Mai makau oukou i ka ua Awa,
Mai puiwa oukou i ka lapa a ka uwila,
Eia mai ka Hoku Pakipika,
Ke alo aku la i na pohaku paapaaina o Iukuwa,
Aole ona makau i ke anu, me ke koekoe,
A ke hea mai nei oia ia kakou,
Owau no ka hookele a ka Hawaii,
Aole o lakou panana mamua,
O Kaiahua kanaka holo moana,
O kana pule holowaa o Huano,
Hamama ka waha i ka moana,
Aloha ino ka wahine, me ke keiki,
Huli ae la nana i ka Hoku aina,
Hai ke ola no ka Hoku,
Ka Hoku Pakipika, aloha oe,
O Kauai kela he moku ua lewa i ke kai,
Ua ku ki'a a ka po ia Liamaloa,
Ua oni wale i ke anu o Ainaike,
E ao o ikea mai e Kalamamaihiki,
Elua hana i holo i ka manao,
Ua pili pono ka la i Papaenaena,
Ku mai kaena ke'hu kai olalo,
Akahi ke ana ka luhi wale i ke kai,
I ka hunahuna ehu wai o Kikiaola,
E kiki ana ka auwai a ka Melehuna,
E wili ana ka wai ula me ka wai kea,
Hooniponipo ka wai i Mahaihai,
Haina ae la e oe ka maka oia pua,
O ka upolu a ka lau o ka Inia i ka makani,
Makani mai nei luna o Kaala,
Aala no oe i pili ia me ke aloha,
E ka Hoku o ka Pakipika aloha oe,
Ke peahi mai nei ka Niihau o kaua,
Ke kikii mai la iluna o Kaali,
E walea ana i ke ahe a ka makani Naulu,
Ka Hoku Pakipika ka lakou kani a,
I makee ai a ka naau lia ka po,
I huli ai a ka manao wela loko,
Auhea oukou na kanaka Hawaii,
Ke keiki a kakou ua hanau,
Ka elele a kakou holo ka hana,
Ka Hoku o ka Pakipika he inoa,
E o no oe i kou inoa e Kahanohanomakaokalani,
Ka Hoku Pakipika e kau nei,
Nana ia ou hoa holoholo o ka wa kamalii,
Puka ka la i Kumukahi, ilaila oe,
Komo ka la i Lehua pau kou palena,
Ano mai ke ahiahi, aia oe i Anaki.
Kau mai la ke ahi o Kamaile,
Hahai ae no e like me Aahoaka,
Ka ukali a ke ahi me ka Auhau,
Ka-kaiele hewa i ka pali o Nualolo,
Iho mai ke ahi anuanu i na pali,
Ke kakoo loa a ke ahi hele i ke kai,
Haaheo mai ke ahi a ka papala,
Hele huhu ke ahi me ka momoku,
Pua ka auhau welo i na pali,
Ua unua e ke kai ke one o Luhi,
Ua molale ke kumu pali o Kalalau,
Hikikii lua i ke one o Hoohila,
Pau pono na opilua a ka makemake,
Okipau ka hana i ke one kani o Nohili,
Ka houhene-uhene a hano ka leo o ke kai,
Haawali e mai ka Puukolu,
Newa hoona i ka malu o ka ohai,
Ka Hoku Pakipika i ke'hu a ke ao,
Akahi au a ike ia Kaunalewa,
Ua nani ua iliwai like ia e ka liula,
Ua oluolu pono o Lehua i ke kai,
Ka Hoku Pakipika he inoa,
E–o–no, mai Hawaii a Niihau.
S. K. KUAPUU.
Honolulu, Sepatemaba, 19, 1861.
Ka Hoku o ka Pakipika.
E na kinikini makamaka e noho ana ma ko oukou mau opuahuawa hanau, a i hookupaia hoi i na kanaka Hawaii, na kane, na wahine, na makua, na keiki, ke poe nui, ka poe iluna ke alo ka poe hanohano, ka poe haahaa, ka poe naauao, ka poe naaupo, na Kahunapule, na Ekalesia, na Kumu kula, na haumana, mai ka la hiki, a ka la komo. No oukou ke aloha.
Ke hai aku nei au i ko'u manao a'u i manao iho ai, oia ko'u ike nu hou, i kekahi mea aole mamua aku. Eia ua mea la a'u i ike ai, he Nupepa Hou, i kapaia kona inoa o "Ka Hoku o ka Pakipika." E hiki no ia'u ke akena ia ia imua o kakou, "He mea hou keia Nupepa," a owai la ka mea e olelo mai, he Nupepa kahiko Ka Hoku o ka Pakipika?
Auhea oukou, o keia mea hou, aole ia i hoea mai mailoko mai o ka moana, a ma na kuahiwi hoi, aole he mea kupanaha ano e, o ke kino a me ka helehelena, e hiki ai ia kakou ke manao oia ka mea nu hou, a e hoole i ka puka nu hou o Ka Hoku o ka Pakipika. Ke hai aku nei i ka pili ana o Yankee ma ka uapo ma Honolulu, nei, ua lohe koke ia no, aia maluna ona he Kamelo, oia hoi kela holoholona i ike wale ia kona kii ma ka palapala, Ia manawa no, ua piha loa ua moku la i na kanaka e ike ia mea hou. Aole anei ia o ko kakou ike nu hou ia mea?
Eia hoi kakahi, o kakou no na laolao opala kanaka i hanohano ai ko kakou Moi Kamehameha IV, o na kanaka Hawaii, he poe makee haku, he poe nene-ili-kapu, na ko kakou poe kahiko ka ike aku i na 'lii e hele mai ana, a moe honua no lakou ilalo. Nolaila, aole hanohano ke alii kanaka ole, a malaila ua maopopo, aole ke aupuni he pohaku, aole hoi he laau; aka, he kanaka ke aupuni. Nolaila, he mea nui kaulana keia Nupepa hou, iloko o ka wa e noho Alii nei o Kamehameha IV. A nawai i hana i keia mea nui kaulana i kona wa e noho Moi nei? Na kakou ponoi no, na kona poe kanaka, aia ka kakou a hoopunahele i keia Nupepa, e lilo auanei ia he mea e kaulana iki ai ka inoa o ko kakou alii ma na aina naauao, a e olelo no kolaila poe, "He nu hou na ke Aupuni Hawaii." He Nupepa hou na na makaainana o Kamehameha IV i kukulu, aia la, ua puka ka inoa o ko kakou Moi. Nolaila, ina e keakea mai kekahi poe no keia hana a na kanaka Hawaii, aole anei ia o ko lakou hahao ana i ke kukui malalo ae o ke poi?
Eia hoi kekahi, aole paha i pau ko kakou halialia aloha no Kamehameha III, ka Moi i hele aku i ka make, no kona kau ana i Kanawai maikai, e kuleana kela mea keia mea o kakou i kona aina iho, a ua lilo ia he mea kaulana loa iwaena o kona noho aupuni ana, a ma ia hana maikai, ua nalowale ole ko kakou aloha ia ia, a o na keiki a kekahi poe i hanau ia wa, ua kapaia ka inoa, o "Kuleana," a e lilo no hoi ia hana, he mea e luhi ole ai ke ninau ia na makahiki o ka poe hanau ilaila. A pehea hoi ka wa o Ka Hoku o ka Pakipika i puka ai? E hai no ia, ua puka au ma Hawaii i ka wa o Kamehameha IV ka Moi, a e lilo ka manawa o Ka Hoku o ka Pakipika i puka ai, i mea kuhikuhi no na mea hanau, a mare, no ka mea, he mea nui kaulana keia mea i puka ae nei o Ka Hoku o ka Pakipika. Aka, ke kipaku nei kekahi poe i keia malihini, kainoa e kokua i na wahine kane make a me na keiki makua ole, e hookipa hoi i na malihini e like me Lahapa i hookipa ai i na elele a Iosua.
Pehea hoi ko kakou Haku keiki Alii? Ka mea mailoko mai o ko kakou Moi, a ke ulu ae nei oia mai ka opiopio mai. Ke manao nei au, aia oia a lohe he mea hou iwaena o kona wa opiopio, e olelo auanei oia, "He opiopio au, a he opiopio Ka Hoku o ka Pakipika, a e lilo ia i kanaka no ko'u wa opiopio," ina pela, maikai maoli ka manao o ke keiki Alii opiopio. Lilo ka manao maikai i ka uuku, a o ka poe nana i hoike mai i ka malamalama i Hawaii nei, ke kaili hou aku nei lakou, a ke keehi nei i keia hana maikai a kanaka Hawaii, o aha ia la ko lakou pono e keia mea?
Pehea hoi keia? Ka Hoku o ka Pakipika. Heaha ia mea? He Nupepa hou, a nona ka'u olelo i koe ia oukou. He mea kamahao loa keia manao i ka ulu liilii ana iloko o ka naau o kekahi poe kanaka ma Honolulu nei, a ma ka la 26 o Iulai, ua hoohui lakou ia lakou iho no ka hoike akaka loa ua mau manao liilii nei, a i ka puka ana mai o ka manao o kela a me keia, ua ike ia hookahi mea a lakou i kuko ai, oia hoi ka hoopuka ana i Nupepa hou, a o ka hu ae la no ia o keia nu hou ma ke kulanakauhale o Honolulu nei.
A ma ka pule hope o Augate, kukakuka hou keia Aha i ka hale nana e pai keia Nupepa, a koho no lakou i mau Komite e hele e ninau i ka Puuku o ka Hale Paipalapala Aupuni, a i mau Komite e ninau ia H. M. Wini, no kona hale pai. Ma kekahi halawai heluhelu mai o Moanauli, he palapala hoike na H. M. Wini, a no ka hui like ole o kekahi mau Komite no ka ninau i ka Puuku Paipalapala Aupuni; nolaila, ua waiho keia Ahahui i ka noonoo ana i kela palapala hoike hookahi. Aole no i manao mua o Wini, e hoopuka i Nupepa e like ka nui o ke kii me ka makemake o keia Aha, a ma ia hoole ia ana'ku, ae mai no ia mahope.
Ma ia ae ana o Wini, aole no e hiki ia makou ke ae aku, no ka mea, e hoonoho ana ka Hale Paipalapala o ke Aupuni i ke kepau no ka pepa i puka mua aku nei i ka la 7 o keia malama, a pehea la e hiki ai ke hoololi hou, ma ia wa no, ua waiho mai kekahi poe o makou i keia Hui, aole nae he nui o lakou.
I ka puka ana o Ka Hoku o ka Pakipika, i ka la 7; alaila, olelo na Kumu o ko kakou aoao, "He Nupepa Kakolita keia." He Nupepa keia e hoopoino ana i ko Hawaii nei. Oia no ke kumu nui o ko Wini hooikaika loa ana, me he mea la ua kokua kekahi mau hoahanau haole ia ia me ka paipai e kukulu i pepa, i lilo ka mana hoopuka Nupepa no lakou. Ua akaka lea ko lakou hoino i keia Nupepa a me na kanaka Hawaii, makemake no lakou e puka ko lakou mau manao, a e hoopio i ka Ohana Hawaii. Ua hele no lakou ma Koolauloa, ma ka Halepule o Hauula, malaila i akoakoa ai na hoahanau a me na Kumu o keia Mokupuni, a olelo no lakou i na hoahauau e lawe nui i ka pepa o Wini, a e kiola i Ka Hoku o ka Pakipika. Ina pela ke kamailio ana, alaila, ua makau na hoahanau i ka lawe i Ka Hoku o ka Pakipika, o kapae ia auanei lakou mai ka Ekalesia aku, a mai ka noho kumu kula ana paha. Nolaila ka makau o kekahi poe o keia Aha. E ka poe hoino i Ka Hoku o ka Pakipika, owai oukou e hoopouli nei i ka olelo ao, ma na hua olelo me ka ike ole?
Ke hai akaka aku nei au ia kakou, he opua hao Ka Hoku o ka Pakipika iwaena o na kanaka Hawaii; no ka mea, mai na Nupepa mua i hookumu ia i keia aupuni, a hiki mai nei i ka Hae Hawaii, na na haole wale no i kukulu, a o Ka Hoku o ka Pakipika, ke kahea aku nei au, na na kanaka Hawaii keia hana. Akahi no lakou a ao i ka hoopaa Nupepa. Na lakou no ka mana e pono ai na hana o keia Nupepa, aka, ua koho no lakou he haole ka mea hooponopono, i mea nana e unuhi mai i kekahi mau mea hou, mai na Nupepa haole ae, e hana ana nae ua haole nei, mamuli o ka mea i ae ia aku e ka Ahahui kanaka Hawaii.
Heaha la ka hewa i ike ia ma ka pepa o ka la 7? Ke pane aku nei au me ka molakea, akahi no keia Nupepa a hooku ae, a ua kaena koke ia nae ka hewa o kana mau hana e hiki mai ana. E hiki anei ia oukou ke olelo i ka makua o kekahi keiki i hanau i nehinei, "He keiki hana ino keia mahope aku?" Ina pela, e aho no e waiho i ka olelo ana, a me ka wanana ana a ike ia he pono paha, he hewa paha?
He aha ko makou manao ma keia Nupepa? Eia, he makemake e ike i na mea e naauao ai, a e pono ai ke kino a me ka uhane, a me ke aupuni, a e pomaikai ai ka lehulehu. Nolaila, aole no makou e haalele i ka lawe ana i ka pepa hou e ae, aole no hoi makou e keakea aku i na kanaka, aole e lawe i ua Nupepa la e like me oukou. No ka mea, ua ike au, aia a nui ka lawe ana i kela Nupepa keia Nupepa, alaila, nui ka ike a puipui no hoi ko ka olioli waihona no ka ike i na mea o kela nupepa keia nupepa. Nolaila, ke hopohopo nei au i ke kupaa ole o kakou mamuli o ka kakou hana i hookumu ia e na kanaka Hawaii, a e pili wale aku hoi no ka inoa hoahanau, a kumu, a mau oihana paha i haawiia mai, mai hoopuehu oukou i ka hana a na kanaka Hawaii, e like me na ilio hihiu hae iwaena o kekahi ohana holoholona.
Eia hoi kekahi, o na inoa o keia Nupepa, o Ka Hoku o ka Pakipika kekahi, Ka Nupepa kuokoa kekahi. Eia ka mea kupanaha a'u i lohe ai, e kuokoa ana na hana a ua Nupepa la, e like me ke ano kuokoa, ina pela, he mea kuokoa keia Nupepa na kekahi poe wale no i pili i ka hana hookahi. Ke hai aku nei au, ua pakuwa nae kekahi mau olelo, a malaila auanei i lana ai k a manao o kekahi poe. Ke hai aku nei no hoi au, e like me ko'u lohe, he Nupepa kuokoa ka inoa, kuokoa na hana, ina pela, ua kapaia au o Kuapuu, aole nae no ke kuapuu o ko'u kino kela inoa i kapaia ai, aole no hoi no Kamehameha IV, kela wahi moku i kapaia o Kamehameha IV, ua kapaia nae ma ka inoa alii, ua kapaia hoi kekahi mauna o Kaala, aole nae he nui o kona aala, a nolaila kela inoa. Heaha ka hewa o ke kapa ana i Ka Hoku o ka Pakipika, i inoa no ka Nupepa? Aole anei i hilinai mai na hookele o keia pae aina ma ka hoku, a o ko lakou alakai no ia mai Hawaii mai ma ka waa a pae i Maui, Oahu, Kauai? Aole anei i hilinai na haole hooholo moku i na hoku paa, malaila e loaa mai ai ia lakou kekahi pono o ko lakou alanui iloko o ko moana. Nolaila, he inoa maikai Ka Hoku o ka Pakipika.
Aole no makou manao nui malaila, aia no makou ke hahai nei ma na mea maikai e pono ai ka Nupepa, e hiki no nae ia makou ke hookomo i ka manao aloha o kekahi, ina he mea make paha nona ponoi, aole no makou e hoonele i ka noonoo ana i na kaona oia mea, a ina ua kupono e hiki no ke hookowa iki i loaa kahi aheahe makani o ka oluolu.
Ua kokua nui no na haole i keia Nupepa, ua haneri a oi ae ko lakou nui, no ko lakou aloha i neia hana a kanaka Hawaii. Ua hopuhopu no lakou me ka like ole, elima a kekahi, a he umi a kekahi, a eha a kekahi a pela aku; i mea hooili aku na lakou i na makamaka o lakou ma ko lakou mau Home, i mea e ike ai i ka hana a na kanaka Hawaii. I ko lakou hookupaa ana i ka hana o na aupuni nui, iloko o keia mau Mokupuni o Hawaii nei. Pehea hoi ko oukou manao? S. K. K.
Honolulu, Sept. 18, 1861.
Rula o ka poe maikai.
O kekahi kina nui o na keiki o Hawaii nei no ko lakou ao ole ia ma ka rula o ka poe maikai mai ko lakou puka ana mai, mai ke kula mai; a he hiki no hoi ia'u ke olelo, aole loa i loaa iki, a i ao iki ia na keiki Hawaii ma keia mau mea mai ka hoomaka ana mai o keia mea he naauao ma keia pae aina a hiki i keia la, a oia no hoi kekahi kina nui loa o na kula e ao ia nei ma ka olelo Hawaii a me ka olelo Haole pu. O ka rula o ka poe maikai, aole i laha nui loa i na mea a pau. He kakaikahi loa.
Ua kuhihewa paha kekahi poe o kakou e noho nei ma keia wahi aupuni, ua lawa like i na haole ia mea, ke hai oiaio aku nei au aole, he kakaikahi loa.
He mea hiki no ke malama ia keia mau rula, no ka mea, aohe ike ia ka wa e loaa ai ia oe kekahi poe o ka papa akahi, a he mea hiki no ia oe ke hoike aku ma kou ike ana i na rula aole oe he kanaka naaupo ma ia mau kanawai, i kauia i ka makemake nui o kou hoalauna o ka papa akahi e noho malama ana ia mau mea. A o ke kanaka e malama ana ia mau kanawai a pau me ka pololei loa, aole oia e hoowahawaha ia, aole ia e u ia, aole no hoi ia e hoole ia ke komo aku oia me ka poe maikai e launa aku ai.
E hoike ae au i ko'u hilahila nui i kekahi poe o kakou i hele ae i ka ahaaina a kekahi kanaka nui o keia kulanakauhale, i kahi o ke Kanikela Farani. Ua kahea ia ka Hale o na Alii, a me ka Hale o ka Poeikohoia, e hele i ua ahaaina nei. I ka wa i komo aku ai ka hale o na'lii, oia hoi ka poe i hele aku ilaila, ua ae ia lakou, no ke aha keia? No ko lakou ike i ka rula o ka poe maikai, a no ia like, ua launa pu, ua hauoli, ua lealea maikai a hiki i ka wa i pau ai ka ahaaina; aka, o ka poe i hele ae o ka Hale Hanohano o na Lunamakaainana, ua hemahema, ua ike ole, ua kamipulu, a ua hoohilahila loa i ka poe maikai e noho ana ia manawa. No ke aha keia? No ka ike ole i na rula, a no na kumu hoi kekahi a kakou i ke ao ole mai ia mau mea.
He mea maopopo ua ao ole mai na kumu ia kakou ma ia mea. He mea hiki ke hoomaopopo ua ike no na kumu a kakou ia mea, aka, aole no nae i ao mai ia kakou, a he mea kaumaha no hoi ia kakou ke noonoo iho i keia manawa, ka olelo iho heaha la ko makou mea i ao ole ia ai ma ia mau mea? He oiaio ua ao mai no i ka ike, i ka naauao, i ka pono o ka noho ana, i ka olelo pakuwa ole o ke Akua, aka, ua koe na rula liilii, aole lakou i hoike mai, a hoomaopopo mai, i mea e mau ai ka noho pono ana o ka lahui mai ka manawa i lilo ai ia lakou ka mana hooponopono o na mea a pau, a hiki i keia la.
A no keia mau kumu nui e hoomaopopo pakahi kela mea keia mea, i keia wahi mea i ao ia mai ai ia kakou, o kela mea keia mea ma kona wahi, a o kela mea keia mea ma kona mea no kona manawa iho.
Eia keia mea e hoomaopopo hou a kakou, ua ike au i kekahi kanaka naauao, kanaka akamai, ike, a he kahunapule no hoi ia ma kekahi aoao. Ua hele aku oia ma ka hale o ka Moi me ke kapa kupono ole me ka lawe i kana keiki malaila, aole i hoahewaia ia no ia mea, aka, e hoike ana no ia i kona ike ole iho i na rula a me ka mea kupono e hana ia ai ma ko ke Alii wahi. O kahi o ke 'Lii he wahi kapu no ia a e hana i ka mea kupono e pili ana no ke kapu, a me kahi paha au e manao ai e hele aku e kipa, e launa, me ka ike kupono a hiki i kou wa e hoi ai.
I ka wa kahiko o ko kakou pae aina, o ke kanaka ike i na rula a me na kanawai, o ka poe maikai o ia manawa. E like no me na rula a lakou pela no ke ano kupono e hahai ai i keia manawa.
Mai kuhihewa iho ka manao o kekahi poe no ke kahuli ana o ka aina i ka naauao o keia manawa, oia ka mea e kapae ia ai na rula o kahi Alii o na la i hala ae nei, aole. O na rula no a na 'lii o keia aupuni i hana ai i ka wa kahiko, koe nae kekahi mau mea, ka kakou no ia e malama, a e awiliwili pu ia hoi me kekahi mau rula o keia manawa i mea e pono ai. No ka mea, ua haalele kakou i kekahi mau mea ano kahiko o kakou, a mamuli o ko kakou lawe ana ae, a hoohalike aku me ko na haole, pela no hoi, e hoomalamalama aku ai i ko kakou mau naau ma ia mau mea. (Aole i pau.)
Ke kukulu ana o ka Lahui o Hawaii nei, i Nupepa Kuokoa.
E ka Hoku o ka Pakipika.
ALOHA MIKIHILINA OE:–E oluolu paha oe ke lawe aku i keia wahi manao, i kaao na keia lahuikanaka e hoomanao ai, a me ka lahui o na Aupuni kaulana o ka honua e olelo iho ai, no ka hookumu ana o keia Lahui i Nupepa Kuokoa.
Akahi io no a hookumu keia lahui o Hawaii nei, i Nupepa Kuokoa no lakou, i wahi e hiki ai ia lakou ke hoopuka i ko lakou mau manao iho; a me na nu hou e hoopuka ai o na wahi e ae, a ua loaa ia lakou he wahi e hoomaha ai; a kuu ka nae, no ka holo ana ae o ka naauao iki ma keia pae aina. Oia no ke kumu o ka hoomaka ana a makou e kukulu i Nupepa Kuokoa. Ua noonoo no makou he hana nui keia me ke kaumaha no hoi i ka hapai ana i kahi Nupepa hou; aka, mamuli o ke koi a ka makemake nui hiki ole i ke kino ke pale ae. Nolaila, ke hoopuka nei makou i Nupepa Kuokoa, i kaulike i ko kakou iini nui, a hoolawa i ko kakou makemake i hoohui ia nae me ka mea e naauao ai, a me ka pono o ke Akua.
Nolaila, na na kanaka maoli no i ka hoopuka ana i keia Nupepa i Nupepa Kuokoa no kakou, i mea e hoike ai i ko kakou akamai a me ka hookumu ana i Nupepa no ko kakou pono. Aka hoi, ke keakea ia nei e kekahi mau Kumu Alakai. Iloko o ka Nupepa a makou i hoopuka ai ma ka la 7 o Sepatemaba, "Ka Hoku o ka Pakipika," he Nupepa maikai loa keia. Eia ka he ino, a ke paipai nei lakou he Nupepa hou no lakou.
Aole o makou manao e kue i ka pono o kela aoao hoomana, a o keia aoao hoomana hoi, i ku i ka pomaikai o ka lehulehu; a me ka maluhia o ke Aupuni, i ke kalepa ana a me ka mahiai ana, a pela'ku; nolaila, mai kuhihewa, a pane ae pela, "He Nupepa ino keia." Ua lana loa ka manao o ka Ahahui Hoopuka mau i keia Nupepa Kuokoa, no ka puka ana mai o ka la me kona malamala nui, a hohola iho ma keia pae aina.
Aka, ke keakea ia nei e kahi mea me ka manao e hoopuka i kona Nupepa, me ke kokua ia mai eia ohana hulu like, e kokua pu i kela Nupepa ma ka paipai aku, a hoopio i keia Nupepa Kuokoa o Hawaii nei.
Ua manao no makou i ka imi ana e hoohonua i Nupepa Kuokoa no kakou. A he kumu e mahalo ia ai e kahi lahui i hookahua ia mai ai, no ke kukulu ana o keia lahui i Nupepa Kuokoa. A he hewa iho la ka! ia.
E hai no wau me ka oiaio. Ua mahalo loa na haole o Honolulu nei i ka hoopuka ana o na kanaka maoli i Nupepa Kuokoa no lakou, ua makemake loa lakou i keia Nupepa, lawe nui lakou, hookahi pepa, elua, a ekolu, a eha a ka mea hookahi, o ka nui o na haole i lawe aneane hookahi haneri me kanalima, e ke hele nei no lakou ma ka Hale Paipalapala Aupuni e kakau inoa ai.
E ka Lahui Hawaii, mai Hawaii a Niihau. Eia ko kakou Pepa Kuokoa la, o Ka Hoku o ka Pakipika. E lawe kakou ia ia, e hoaikane; ina hoi he wahine ka mea i lawe, e hookane no hoi. E ike ia kakou, e hookanaka o kipa hewa ke aloha i ka ilio. No ka poe e lawe ana i Ka Hoku o ka Pakipika ke aloha me ka mahalo. S. B. KALAIOKEKAONA.
Honolulu, Sept. 18, 1861.
Mokuahana o ka Ahahui Hoopuka Nupepa ku i ka wa o Honolulu.
E na makamaka, na hoalauna a me ka poe a pau e nana mai ana i keia.
Ua pa-e aku paha ia oukou ka leo kaulana o ko makou kukulu ana i Ahahui Hoopuka Nupepa iwaena o na kanaka Hawaii ma Honolulu nei, e like me ko oukou ike ana ma na pepa hoolaha liilii i kakau inoa ia ka poe Hui malalo; a ua ike maka oukou i na olelo paipai a me na kanikau i hoopuka ia ma "Ka Hoku o ka Pakipika," o ka pepa ku i ka wa o Sepatemaba o ka la 7, e hai ana ua Ahahui nei i ko lakou manao paa, kulanalana ole. Aole pela, aole i hooko.
Ua hoomaka keia Ahahui e kukulu ma ka la 26 o Iulai, a hiki i ka la 10 o Sepatemaba nei. Ua mokuahana ka Ahahui, ua mahele ia ka Ahahui elua aoao, o ka aoao kupaa mau a me ka aoao kue mai i keia pepa. Ua paipai ia ka Ahahui e H. M. Wini, ka haole kalepa nona ka Hale Paipalapala ma ka aoao Hikina Hema o ka Hale Leta; ua waiho mai oia i kana palapala hoike imua o ka Ahahui, penei ke ano nui oia palapala hoike. E hoomaopopo ana i ke kaumaha o keia Ahahui Hoopuka Nupepa, a me ka nui o na lilo no ka Oihana Hoopuka Nupepa. Eia ka lua. E noi mai ana e hookuu aku ka Ahahui, ia ia na lilo a pau a me ke poho a me ka puka, a nana ponoi ka Nupepa, a e lilo ka Ahahui i mea ole, a e lawe lakou i na pepa, oia na ano nui oia palapala hoike a H. M. Wini.
Ma keia palapala, aole i huli ka Ahahui no ka like ole me ka aoao mokuahana o ka Ahahui. A ma ka la 9 o Sepatemaba, waiho hou mai o H. M. Wini, i ka lua o kana palapala hoike imua o ka Ahahui, ma Halekauila. Eia na ano nui oia palapala; " E hookuu loa aku ka Ahahui i na poho a pau, a e pai oia i Nupepa like ka nui me ko ka Polunesia. Ma keia palapala hoike, alaila kuli kekahi poe o ka Ahahui a o ka mokuahana iho la no ia, a ke halawai nei ka aoao hina wale aku ma ka aoao o Wini, he Ahahui okoa. A o ka poe i koe; ke kupaa mau nei lakou me ka luliluli ole a hiki i ke ko ana.
O ka mea nana ke Mele i haiia ma ka aoao mua o Ka Hoku o ka Pakipika, he lala no ia no ka Ahahui. Ua wanana oia i kekahi olelo no Ka Hoku o ka Pakipika, ma kekahi mau lalani mele ana, penei:
"Eia mai ka Pepa ku i ka wa,
Ka paula wawahi o ka naaupo,
Ke kila nana e hole a manaka,
Ka ala paa Kauwele au e wali ai,
Ka hao kuni o ka naauao e ku ai,
Ke kaula kaa-kolu e ka manao e paa ai,
Ka uwepa hemo ole i ka hawawa ke wehe."
Ma keia Mele a kekahi lala mau o ka Ahahui, ua ko kana wanana; aka, o ka mea nana i wanana, ua pulelehua a opeapea aku a kau ma ke kookoo haki wale, me he huahua wai-hi la no ka manawa pokole a nalo aku, aole nae oia wale, o kekahi poe e ae no i like me ua mea la nana ke kanikau, pau loa lakou i ka makau i ke aka e maalo ana, me ka manao ole he mea nui ke kukulu ana i keia Oihana Hoopuka Nupepa, ka mea i kukulu ole ia e na kanaka Hawaii, no na makahiki he 40 i kaahope ae nei.
Ninau. Heaha ke kumu o Mr. Wini i hoopuka ole ai i pepa nana ma ka olelo Hawaii, mamua o ka hookumu ana a keia Ahahui i keia Oihana nui? Heaha la? Aole i akaka; aka, i kuu manao, ua hoopuka keakea oia i Nupepa kuokoa nana, aole no ka manao i ka pono o ka lehulehu a me ka hoonaauao i ka lahui. Ua hoopuka oia no na dala puka a me na dala loaa no ka Olelo Hoolaha, nolaila wale no.
J. W. KALAIOLELE.
Honolulu, Sept. 17, 1861.
Ka Hoku o ka Pakipika–Aloha oe:
Mamuli o ke koi ana ae o ka makemake nui, ka mea hiki ole i ke kino okoa ke pale ae me kona ikaika nui, nolaila, ke kauoha ia aku nei oe e hele ae ma na kai ewalu, mai Hawaii a Niihau-manokalanipolua, aohe lua o ka Io, i ka la makani, i ka wehe hookahi a na eheu. Aloha no.
E na hoa o ka naauao, i piha i ka noiau, i ke akamai, ka noonoo a me ka ike hohonu eia ka mea a ka makemake e koi nei, oia no ka Nupepa nui, i like me ko ka Polunesia o keia pepa i kapaia kona inoa, o Ka Hoku o ka Pakipika, na na kanaka Hawaii no i hookumu i keia Nupepa mamuli o ka ike i loaa ia lakou, a he mea no hoi ia e maopopo ai ka naauao o na kanaka Hawaii, me he mea la he poe ua maa i ke paipalapala ka holo o ka hana, aole mea nana i ao mai a i kuhikuhi mai hoi i na kanaka Hawaii i ke ano o neia mea, he Hoolaha Nupepa.
O ka Nupepa i hoopuka ia he Nupepa kanaka Hawaii holo okoa no ia, mai luna a lalo, mai waho a loko nolaila, ua kapaia ka Ahahui Hoopuka Nupepa o Honolulu, ma ka noonoo o na kanaka Hawaii, ina e kapaia keia Nupepa he kanaka Hawaii holo okoa mai luna a lalo, a pehea hoi kakou e nana maka wale iho ai, oiai hoi ko kakou ano Hawaii, eia hoi, o na nupepa i hoomakaia ma keia pae aina, na na Kumu wale no, ua keakea anei kakou ia wa, aole, no ke aha? No ka makemake nui ole o na kanaka i neia mea, e ano poeleele ana no; aka, i keia wa ke kau nei iluna, a ke hookumu nei, ke hana nei, a ua ike ia kona kino, heaha ka hewa o keia hoopuka ana? Aole hewa, i ka wa nae e hoomaka ana na kanaka Hawaii, ua henehene kekahi poe, aole puka, a i ka la i puka ai, kaumaha iho la ua poe la, ia wa komo maoli kekahi poe me ka olelo hooweliweli me ka hoohuli i kekahi poe e ae, he pepa ino he komo na olelo Pope piha i ka pelapela, puahiohio, aole wahi e paa ai.
Nolaila, o kekahi poe; eia lakou mahope o Wini, ke olelo nei kekahi o na Kumu, o ka pepa maikai loa ia, he pono oukou ke lawe we nui, oia ko oukou pepa e naauao ai, pehea, ua loaa anei ka hewa o keia Nupepa a me kona ino a ano pelapela hoi? Aole kakou i ike i kona hewa; aka, no ka manao keakea no. Ua hiki ma Hauula, kekahi mau Haole kalepa, ua lohe ia ka laua olelo, me ka hoohuli nui i na kanaka ma ka pepa o Wini ka pono, keakea maoli ka! Heaha no la hoi ka mea i hoopuka ole ai o Wini i pepa nona mamua e like me keia ka nui? A heaha hoi ka mea i hoopuka ole ai o ua mau Haole kalepa nei i hele ai i Hauula, i nupepa no laua? Ua maopopo no ia'u ke kumu o keia keakea ana.
Ke i aku nei au ia oukou e na kanaka kupa Hawaii, eia ka pepa i puka ae iwaena o ka kakou akamai a me ka naauao i loaa ia kakou, aole no e ae ia na olelo ino e pai ma keia pepa, na olelo pelapela, hoopaapaa, o na olelo maikai wale no, ku i ka hanohano a me ka malu. J. T. WAIOHINU.
Honolulu, Sept. 18, 1861.
He Kanikau Aloha no S. Luka.
Kuu kaikaina aloha e,
Ka nani o Maemae,
Ka oi o Nuuanu,
Nana i apo mai ka la,
Paa ka luna i Waolani.
Na mea nani o Nuuanu,
Kamakahala me ka lehua,
Ka maile me kapalai,
Ka ahihi me ka ieie,
Ke kawelu o Lanihuli,
E nawali ana i ka pali,
Ka hala ala o Kekele,
Awili puia me ka maile,
Moani mai la kona ala,
Ma ke kowa mai Nuuanu,
Na ka makani i lawe mai,
Hauna huluhulu i ke Kaona,
Ua lai no oe, ua lolii,
Ua pale kaua, ua hiolani,
I Wahinekapu i Helani,
Pau ko luhi, pau ko eha,
Na kaumaha o ka Honua,
Ua lewa lakou mahope ou,
Kou kaikaina aloha e,
Owau no kou hikimua,
O oe no ka ukali hope,
Mai kalua hookahi mai,
Aole kaua i noho kue,
Mai Kauai a Oahu nei,
Me oe ke aloha a nui loa,
Ko Maemae pua rose,
Ko Kapena Wailele,
Nome hala ole i Alekoki,
Niolopua i Alewa,
Ko Niupaipai Waiohinu,
Na wilou e pipio ana,
Ka oliva i mohala pono,
I ulu mau i ke kakahiaka,
I nohenohe i ke ahiahi,
Pela oe i hala e aku,
I ke ala hoi ole mai,
Aloha na keiki a kaua,
A me ka wahine kanemake,
Ua oluolu ia ma ka manao,
He ehaeha ma ka naau,
No ka moku e o kou kaula gula,
Paa ole oe ia makou,
Kuu kaikaina aloha e,
Aloha ka la wela o Honolulu,
Kahi au e hele mau ai,
Ka piina, a me ka ihona,
I ka ua, me ka makani,
I ka la a me ka malu,
I ka po a me ke ao,
Pau kou ike ana i ka lehulehu,
Na huikau i-o-i-a nei,
Na kanaka a me na haole,
Na kaa lio holo lealea,
Na lio holopeki kauaheahe,
Na hale pu me na moku,
Na bila, na ohe, na pahu kani,
Ka ulewehiwehi o ke kaona,
Na la hanohano o ke aupuni,
Lele kahauli i ka puuwai,
Na mea inu hoowela kino,
I ko mea puni kauoha,
Mai na makua o kaua,
Ua hala ia ua nalo oe,
I ka palaho, i ka palahuki,
Kuu kaikaina aloha e! Aloha e!!
A. B. W. KEALAKAI.
Maemae, Oahu, Augate 27, 1861.