Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 2, 3 October 1861 — Page 1

Page PDF (1.62 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, OKATOBA 3, 1861. HELU 2.

 

Hoku o ka Pakipika.

 

KAHI MELE.

1 Ka pua i mohala mai,
I kukupu a ohaoha,
Lipolipo i ka waokele,
I ka wai o Maluaka.
2 He nohenohea ka ike'na,
Kulukahi la i manua,

I ke kau o Kaaona,
I na paka-ua o ke kau.
3 Kau no oe a kau,
Like no oe a like,
Me keia Aha Hui,
Nana i hoolale aku.

4 Ku ai oe i ka moku,
I ka iu o ke Kaaona,
I ka ula o Halemano,

I ka laula o Ewa.
5 Ia oe i naue ai,
E ka Hoku Pakipika,
Me
keia Aha Hui,
Lai a ke kaona nei.
6 No ia lai ana paha,
Keia piena nui,
O pepa ku i ka wa,
Me na hoa Hui ona,

7 E ka Hoku Pakipika,
Eia la he ihona,
He alu kapekepeke,

No pepa kuikawa.
8 Kokohia mai i paa,
A liolio ka alihi,
A alualu ole iho,
I ola mau loa oe.
9 E hipahipa huro,
E huro olioli,
No kou lanakila ana,
E ka Hoku Pakipika. S. N. H.
Honolulu, Sepatemaba 28, 1861.

Mooolelo no Kawelo.
Helu 2.

                E noho ana o Kalonaikahailaau ma Koolau, o Oahu, ia manawa, nolaila, hele aku la o Kanewahineikiaoha kana kaikamahine mai Waikiki mai oia a hala ka muliwai o Apuakehau, a hiki keia i na niu o Kuaaka, alaila pane aku la o Kawelo ia Kamalama konakaikaina, i aku la, e ukali ae oe mahope o ka wahine a kaua, i lohe ia ka leo ino a ka makuahunowai, alaila, hele mai la no o Kamalama. A hiki o Kanewahineikiaoha i Kulaokahua, hiki o Kamalama i na niu o Kuaaka, pela no ka laua hele ana me ka ike ole mai o Kanewhineikiaoha eia o Kamalama mahope. Pela no a hiki laua i Nuuanu, ilaila ke kapoo ana o ka la. Iho mua aku la no ka wahine, a hiki ilalo aku, auau iho la o Kanewahineikiaoha, pee ae la o Kamalama. * * * * * * * * * *
                Hiki aku la o Kanewahineikiaoha i ka hale o na makua, ua hele o Kalonaikahailaau, ka hai awa imua me na Kahuna, oia hoi ka hale komo ole ia e na wahine, he oihana ia no ka wa kahiko, a o ka makuawahine wale no koe i ka hale, komo aku la ia a uwe iho la me ka makuahine, a o Kamalama pili mai la ia mawaho o ka hale e pee ana. Lohe aku la ka makuakane i keia leo uwe a laua, hoouna mai la o Kalonaikahailaau i kekahi kanaka, e hele e nana i ka mea uwe mai la i kona hale, nolaila, hele aku la ua kanaka la, a ninau aku la i ka wahine a Kalonahailaau. Owai keia malihini o ka hale o olua? olelo mai la ka wahine, o ke kaikamahine a Kanewahineikiaoha.
                Hoi aku la ua kanaka nei a hai aku la ia Kalonaikahailaau, i aku la o ke kaikamahine a olua o Kanewahineikiaoha alaila, hoonoa oe la oia i ka pule, a hoi aku la a hiki i ka hale, ku iho la ia ma ka puka. Ninau aku la i ke kaikamahine, heaha la ka huakai nui a kuu kaikamahine i hiki mai nei? O ka poeleele, o ke akua lapu aumoe nei la-e? Hai aku la ke kaikamahine, he huakai. I kii mai nei au i kekahi hauna laau o Wahieloa na maua me kuu kane e holo ana maua e kuau i ka aina o Aikanaka.  Alaila oli mai la o Kalonaikahailaau.
                E oe e ku ka hauna laau a kaua i ko kane,
                He kole ko kane, he wawae liilii,

                He ulili ko kane, holoholo kahakai,
                I paia e ke kai nui e hina wale ana no,
                He nui pumaia ko kane, ku i kaika,
                He puhala ko kane, he aa kiolea,
                Ku no ka laau a kaua i kou makuakane,
                He nui no mai luna a lalo,
                E pa ke kona a oe e hina,
                E pa ka moae e oe e hina,
                He
hina no'u no ke aalii ku makani alaa pu me ka lepo,
                A lohe o Kanewahineikiaoha i keia leo o Kalonaikahailaau pane aku la la. E! o na olelo no auanei au la ua lohe aku la no kuu kane, i mai la ka makuakane, he keu no hoi ha ke kane pepeiao lohe o kau, aia ia ma Kona, eia kaua ma Koo1au nei, ua 1ohe aku la no ka! i aku la ke kaikamahine, aohe e nalo i ke Akua ike o kuu kane, ia Kalanikilo ua lohe aku la no i ka olelo a kaua. Ninau hou no ua makuakane nei, heaha ka huakai nui a kuu kaikamahine i hiki mai nei o ka poeleele, o ke akua lapu o ke aumoe nei la-e, alaila pane hou aku la ke kaikamahine, i kii mai nei au i kekahi mau kikoo pana iole a kaua na maua me kuu kane, e holo maua e kaua i ka aina o Aikanaka, alaila, oli mai la o Kalonaikahailaau.
                Makehewa no hoi ka mai o kuu kaikamahine,
                I ke kane pana iole,

                Pana i ka iole a ku ka hai ai na'u na ka makuahonowai,
                Pana i ka iole a ku ka hai ai, nau na ka wahine,
                Pana i ka iole a ku ka hai ai na Kamalama na ke kaikaina punahele,
                Pana i ka iole a ku ka hai ai, na Kakuihewa na kahi i noho aku ai.
                Lohe no ke kaikamahine i keia oli a ka makuakane, i aku la ia, o na olelo no auanei a kaua la, ua lohe ua lohe aku la no kuu kane, i aku la ka makuakane, a hai ia paha e oe e ka'u mea i hanau, alaila, lohe ia, aka hoi, i moni oe a puka malalo aole paha ia e lohe. Ninau hou maila no ka makuakane, i ka huakai, o ke kolu ia. Heaha ka huakai nui a kuu kaikamahine i hiki mai ai o ka poeleele, o ke akua lapau o ke aumoe nei
la-e.
                Hai aku la no ua kaikamahine nei, he kuakai. I kii mai nei au i kekahi koi kuawaa a kaua, na maua me kuu kane, e holo ana maua i Kauai e kaua i ka aina o Aikanaka, alaila, oli mai la ka makuakane.
                Make hewa no hoi ka mai o kuu kaikamahine i ke kane kuawaa,
                Kua aku la i ka waa, a waiho i ke pohole,
                Hoi ae la a ka puaa a ka holona pau i ke kalua,

                Loloa hewa ana hoi ka hulu o ka mai i ke kane kuawaa.
                Lohe no ke kaikamahine i keia, olelo aku la no ia i ka makuakane, E, o na olelo no auanei au la ua lohe aku la no kuu kane, i aku la ka makuakane, owai hoi kona mea e lohe ai, ina paha he kanaka owaho e hoomalamalama ae i ke ahi. A lohe o Kamalama i keia olelo a lakou iloko, holo e aku la ia ma kahi e, a i ka hoomalamalama ana, aohe kanaka owaho. A wehe ae la kaia o ke ao, hoomakaukau iho la lakou e paina, a hele mai, alaila, hoi e mai la o Kamalama. A hiki ia i Nunanu, nana aku la ia e pii mai ana lakou la, a hoi loa no keia a hiki i Waikiki a ku aku la makapa o ka muliwai o Apuakehau. Alaila paha mai la o Kawelo i na paha a ka makuahonowai i hana ai i Koolau imua o ke kaikamahine, ua lohe no ia i ke Akua ike ona ia Kalanikilo, a oli mai la o Kawelo.
                E oe e ku ka hauna laau a kaua i ko kane,
                He kolea ko kane he wawae liilii,

                He ulili ko kane hooloholo kahakai,
                I paia e ke kai nui e hina wale ana no,
                He nui pumaia ko kane ku i kaika,
                He puhala ko kane he aa kiolea,
                I ku no ka laau a kaua i kou makuakane,
                He nui no mailuna a lalo,
                E pa ke kona a oe e hina,
                A pa ka moae a oe e hina,
                E pa ka hoolua e oe e hina,
                He hina no'u no ke aalii ku makani ala pu no me ka lepo.

                A lohe aku la o Kamalama o ke oli ia a ka makuakane o ka wahine i hana ai i Koolau, i aku la ia ia Kawelo, kulikuli! he kanaka lohe no ka hoi oe, kena hoi oe ia'u e hele i kela wahi makamaka ole. Ke hoi nei au e ai he pololi ko'u, a hoi aku la o Kamalama, a kena aku la i ka laua aipuupuu ia Pikaulehu i ai, a ia. Lawe mai la ka aipuupuu hookahi kanaha kuala paa, hookahi hoi kanaha laulau puaa, a maona iho la o Kamalama. Hiki mai la o Kalonaikahailaau me Kanewahineikiaoha, a me na keiki kane o Mauiakekai. Ike mai la o Kawelo ia lakou i ka hoea ana aku, alaila, paha mai la no o Kawelo i na paha a ka makuahonowai i hana ai i kana kaikamahine i Koolau oia hoi na paha maluna, alaila, olelo aku la o Kanewahineikiaoha ia Kalonaikahailaau. Aia hoi paha la! e kala au i olelo aku ai ia oe, aole e nele ka lohe o kuu kane, no ka mea, he akua lohe kona o Kalanikilo, i aku la hoi ka makuakane, ae, akahi no hoi au a ike i ke kane lohe o kau, ma Koolau kaua e olelo ai, a ma Kona nei ka hoi ka lohe. Hele aku la o Kanewahineikiaoha a olelo aku ia ia Kawelo e ai lakou a maona, alaila kaalaau lakou, oia hoi kekahi ano kaua. Hoole mai la o Kawelo, me ka i mai e lepo nui auanei he puaa kalua a hoopaakiki hou aku la no ka wahine aka, hoole paa loa o Kawelo.
                Ukiuki iho la o Kalonaikahailaau, alaila, i aku la ia Kawelo, e kaalaau e mamua, e like me ka Kawelo olelo, pane ae la o Kalonaikahailaau ia Mauiakekai ma e ku ae e kaalaau me ko laua kaikoeke me Kawelo. Ia lohe ana mai o Kawelo e kena ana o Kalonaikahailaau i na keiki oia kona mau hoa kaalaau, alaila paha mai la o Kawelo Penei.
                O ke kumu o ka manao hele ae iwaho-e-a!
                Ke ano oia paha, he makemake no o Kawelo o ka makuahonowai pu no kekahi e ku pu mai e kaalaau, no ka mea, oia no ke kumu a lakou. Ukiuki loa iho la o Kalonaikahailaau i ke koi mai ia ia, no ka mea, he mau keiki akamai no kana i ke kaalaau, a
he laau no ka laua o Wahieekeeke ka inoa, nolaila, ku pu ae la o Kalonaikahailaau a me na keiki, a ku mai la no hoi o Kawelo a kaalaau iho la lakou, kakii mai la ka makuahonowai i kana laau, e hu'a lepo ae ana o Kawelo i kana laau, a pa ae la ma ka iwiaoao o Kalonaikahailaau a haule iho la ilalo a a kapalili aku la ka manea o ka wawae, alaila paha aku la o Kawelo.
                Ke lawelawe la nae hoi,
                A make aku la oe ia Kuikaa,
                Ia Hookaa, ia Kaakua, Ia kaalo,
                E ike oe auanei i ka nao hoopai a Malaila i ka laau e wali ai o na ka pulupulu,
                E oki ai o na ka haola,
                E ike oe auanei apopo,

                I ka moa i hanaia i ka la e,
                A puupuu ka lepo,
                A akaaka ka hulu,
                Me he moa au la i ka uwahi,
                A eina ka hulu,
                Hookahi no pekuhana a'u a ka moa i mahi,
                Puko ana–puko ana,
                Hele mai la o Kanewahineikiaoha, a me Mahiakekai ma, a ninini iho la i ka wai e lomi iho la lakou ia Kolonaikahailaau a pohala ae la, kamailio mai la o Kalonaikahailaau ia Kawelo peni. "O ka laha ana iho la no ia o ka laau e like no me ia au i hahau mai la ia'u, nolaila, aohe wahi i koe a'u e ao aku ai ia oe kena ae la o Kawelo i kana wahine a me Kamalama, a me Kalaumaki ma, a me Kauluiki ma, e kii i waa ia Kakuihewa e noho ana i Puuloa, a i waa e holo ai i Kauai, e kaua me Aikanaka a kii aku la lakou.

                A hiki i Puuloa, ninau mai la o Kakuihewa, heaha mai nei ka oukou? Olelo aku la o Kanewahineikiaoha, i kii mai nei makou i mau waa no makou, ninau aku o Kakuihewa, i waa aha? Hai aku la o Kanewahineikiaoha, i waa no Kawelo e holo ai i Kauai, e kaua ai me Aikanaka, ka moopuna a Kahakualamea. A lohe o Kakuihewa, ae mai la ia e haawi i mau waa no Kawelo, no ka mea, e noho ana o Kakuihewa ia wa me ka makau ia Kawelo o lilo auanei o Oahu nei ina e kipi o Kawelo, nolaila, haawi koke no ia i waa, i holo ai o Kawelo i Kauai, aole noho i Oahu nei. A loaa na waa, he mau kaulua, hoi mai la lakou a pae i Waikiki, ia la no, hoomakaukau no lakou e holo, a holo no ia la. Ia wa hoolaau mai la kekahi wahine a Kawelo, o Kou ka inoa, hoole mai la o Kawelo, aole ia e holo. Ee ae la o Kawelo a me kana wahine, ke kaikaina, na keiki, a me Kauluiki ma, iluna o ka waa a holo aku la.
                Holo aku la lakou a Waianae, pae lakou ilaila. Kena aku la i ke kaikaina, na keiki, a me na koa o Kauluiki ma, e kukulu i heiau, a kukulu iho la lakou a paa ka heiau, houluulu iho la o Kawelo i na akua ona, o Kaneikapualena a me Kulaniehu. Kaikai aku la o Kawelo i ua mau akua nei a luna o ka heiau. Paha aku la ia, penei:
                E Kaneikapualena, e ku e hele kaua i Kauai–e–a.
                A ulu a noho, a noho, a ulu,
                Ike aku la o Kawelo i ke kolili o ka hulu iluna o ka lae o ke akua ona. Paha hou aku la oia penei:
                O ua akua mana nei no hoi,
                Mai o'u kupuna mai no a ia'u e–a.
                Houluulu hou ae
la o Kawelo i ka lua o ke akua ia ia Kulaiehu ma ka paha, penei:
                E Kulaniehu, e ku e hele kaua i Kauai e–a,

                A ulu a noho, a noho a ulu,
                Hohe iho la keia akua, alaila, paha hou aku la no o Kawelo.
                O ua akua mana ole nei no hoi,
                Mai o'u kupuna mai no a ia'u e–a.
                Alaila, hopu aku la o Kawelo i ka laau ana ia Kuikaa, a paha aku la, penei:
                A make aku la oe ia Kuikaa,

                Ia hookaa, ia Kaa-kua, ia Kaa-alo,
                E ike oe auanei i ka nao hoopai a Malaila,
                I ka laau e wali ai na ka pulupulu,
                E oki ai o na ka hoola,
                E ike oe auanei a popo,
                I ka moa i hana ia i ka la–e,

                A puupuu i ka lepo,
                A akaakaa ka hulu,

                Me he inoa kau la i Kauwahi,
                A eina ka hulu,

                Hookahi no pekuna a'u a ka moa i mahi la–e,
                Puko–a, Puko–a,

HALE LUINA.

(Aia ma ka aoao elua ka olelo hoakaka no keia kii.)

MOOOLELO NO KEANINIULAOKALANI–Helu 2.

                Ia wa i lilo ai o Hainakalo i ka pupule, a o ke keiki hoi ua nalowale i ke kai, aole no he mea nana i ike ia laua. Ia manawa nae, e hana ana o Olopana he unu oia hoi ka lele, oia no ke kaikunane o Hainakolo, a ua hanau ae nana elua kaikamahine, o Luukianui a me Luukia iki. I ka paa ana o ka unu a Olopana, manao iho la ia e kauia ka ia ulaula, ke kopili, ka awa, ka puaa, ka niu i mea hoolaa loa i ua unu la no kona akua ke hiki aku i ke ahiahi o Kane ka inoa o kekahi la ma ka helu Hawaii.
                Kokoke mai ua la nei, kauoha aku la ia ia Kaholoholouka laua me Kaholoholokai he mau lawaia laua na Olopana e noho ana iuka o Opaelolo. Iho mai la ua mau kanaka nei a hiki i kai hoomakaukau iho la i ka laua upena no na pikoi, a no na pohaku. Ia wanaao ana, hele aku la laua i ka lawaia i kahakai ma na kuuna no i maa ia laua i ka loaa o ka ia. I ke kuu mua ana, aole hookahi ia i loaa, a pela aku no i ka lua, a me ke kolu. Ia nele ana, i aku la kekahi i kekahi "Nani hoi ka maikai o ke kai, pela no hoi ke kai a kaua e hele mai nei, hoi no kaua me ka ia, heaha mai nei la hoi keia?
                Aneane loa e ao, wikiwiki aku la laua i ke kuuna hookahi i koe a laua, a hiki ilaila, au aku la laua a hala iwaho, manao iho la laua
i  ka loaa o ka ia, no ka pumehana maikai o ke kai o ko laua mau ili. A waena konu o ke kuuna, holo aku la kekahi mao, a au hoi kekahi maanei, a pae aku la i kapa. Huki mai la laua i ka alihi o ka laua upena, hukihuki aku la keia mea iloko o ka upena, alaila, paa iho la ko laua manao, he ia. Huki ino mai la laua i ka upena a hiki i kahi o ua mea nei, wikiwiki iho la no laua e awili e hala iuka alaila, wehe, nolaila ko laua ike mua ole, a no ko laua hoihoi loa hoi, no ka mea, ua kakahiaka loa ae la, makau no laua i ka ike ia mai.
                A hiki i ke one maloo, wehewehe ae la laua i ka upena, alaila, ike iho la laua, he keiki kanaka. Pane aku la kekahi i kekahi, E! Kainoa he ia keia he keiki kanaka ka!! Nana iho la laua ua keiki nei, e nana ae ana no na maka, a e hanu ana no, a o ka lua i hei pu ai me ua keiki nei ia wa, he ia i kapaia ka inoa he Pakanaloa. Owili iho la laua i ke keiki a paa i ka lau kawelu a hoi aku la laua me ka nele i ka ia ulaula, no ka mea, ia la no e kapu ai ua unu la no ke akua o Olopana o "Kane." Hoi aku la laua, a hiki i ka hale o Luukianui kekahi kaikamahine a Olopana, he hanai no ia na Kaholoholouka ma. Hoole aku la o Kaholoholokai ma ia Luukia, i aku la, aohe he ia, ua kuu aku nei maua i na kuuna ia, aohe he ia iki, a i ke kuuna pau loa, eia ka mea i loaa mai nei ia maua he keiki kanaka, a o ka ia he Pakanaloa, aohe ia ulaula.
                Wikiwiki mai la o Luukianui e nana i ke keiki, a i ka ike ana, mahalo iho la ia i keia keiki maikai, auhea la ka makua? Koho iho la o Luukia i ua keiki nei nana, a olelo aku la ia Kaholoholouka ma e lawe i ka Pakanalaoa i ia no ka Lele, a kapu iho la ke kapu o Kane ia ia. Olelo aku la o Luukia ia Kaholoholouka ma, e lawe i ua keiki nei na laua e hanai, a o na alaea manu a Luukia, a me na haluku o opu kapa a Luukia, kia, e noa ia mau mea i mea e hanai ai o Kaholoholokai ma ua keiki nei, a kapa iho la no hoi o Luukia i ka inoa o ua keiki nei, o Lopaikihelewale a lawe aku la o Kaholoholouka ma e hanai iuka o Opaelolo a hiki i ka nui ana.
                Hanai iho la Kaholoholouka ma ia Leimakani a nui, aole nae he mea i hele mai e nana ia ia, aole no hoi o Luukia. A i kekahi wa ino, pae mai la o Kumunuiaiweke ma, Kuaihelani mai, na kanaka hoe waa o Keaniniulaokalani no a pau. Ia ike ana o Luukia ma i ka maikai o keia poe kanaka, kuko iho la o Luukia e kii i kekahi poe i kane nana. Nui loa ka mahalo o na kanaka i ka maikai o kela poe kanaka. A i kekahi la, hookikakaha iho la lakou oia hoi, he ano hoikeike i ko lakou kino, ko lakou nani, a me ka ui. A mahope iho olaila, hoao ae la o Luukia me Moanonuikalehua.
                Ma ia hope iho hoi, hoouna aku la o Luukianui i kona kaikaina ia Luukiaiki e pii iuka o Opaelolo, i kekahi mea ana i manao ai, ia Kaholoholouka ma, pii aku la o Luukiaiki a hiki iuka o Opaelolo, a ka hale o Kaholoholouka ma, ike aku la oia i keia keiki maikai e noho mai ana, a i kona nana mau ana, olelo iho la ia iloko ona, aohe he maikai o na kanaka o kai, oia hoi o Kumunuiaiweke ma, hoihoi mai la ia i kona manao mahalo ia Leimakani, a ke komo iho la no ia o ka halaia o ka makemake o keia wahine. Aole i hoi o Luukiaiki i kai ia la, a ua liuliu loa no ka noho ana, no ka aua ana o ka makemake.
                Haohao iho la o Luukianui i kona kaikaina i ka hoi ole mai, a manao no ia ua make paha. Hoouna aku la ia i kekahi kauwa ana e pii e nana, a i kona pii ana, ua loaa o Luukia, e noho ana me kana kane. Hoi mai la o Luukia iki a hiki i kai, aole no ia i hai aku i kona kaikuaana, no kona manao o kaili auanei oia. I kekahi la hou ae hai ia mai la e hookahakaha hou ana ua poe kanaka maikai la o Kumunuiaiweke ma e hoikeike hou ana i ko lakou nani, a me ko lakou mau kahiko. Ia wa no, hai aku la o Luukiaiki ia Luukianui, i aku la, "aohe nani o keia poe kanaka, e like me ka'u nani i ike ai, a ke manao nei au, aia a hiki i ka la hookahakaha o keia poe kanaka, alaila, kii au i ka'u mea i ike ai, oia ka oi ke-la o ka nani.
                Ma ia hope iho, pii aku la o Luukiaiki e hai ia Leimakani i kona manao no ka hele i kai, a hiki o Luukia io Leimakani la, olelo aku la ia i kona manao e iho laua i kai e hoikeike i kona nani imua o kela poe kanaka, no ka mea, aohe kanaka o Hawaii a puni i like ka maikai me kela poe wahi o Luukianui, i ko laua wa i hoopaapaa ai. A lohe o Leimakani i keia olelo a Luukia a e mai la no ia e hele i kai e hoike ia ia iho me kela poe. Olelo mai no nae o Leimakani ia wa i mai la, he uku no paha ka aa mai e hoikeike makou, manao au e hilahila no lakou ke ike mai ia'u, no ka mea, o na poe kanaka la, he poe kanaka wale no no kuu makuakane. A hoi aku la no o Luukia i kai. A kokoke i ka la e hele mai ai ua poe kanaka la, a i kekahi la mai, pii e aku la o Luukia iuka e hai hou i kekahi la ae hoike. I ke ahiahi oia la, kena aku la o Leimakani i kona mau kahu ia Kaholoholouka ma e hele i ka wahie a nui, a ike o Leimakani, ua nui, koi aku la ia i kona mau kahu, e iho i kai o Waipio i kahakai, ae aku la no na kahu. Iho aku la lakou a hiki i kahakai me na pu-a wahie no hoi. Olelo aku la o Leimakani i na kahu e! eia ko'u ia olua, e hele ana au i ka auau kai, e ho-a olua i ke ahi mehana no'u ke hoi mai au, ina olua e ho-a a i pau ka wahie, e kakali no olua i ka a ana o ka nanahu a ina e pio loa ke ahi, aohe wahi huna ahi e koe, alaila, e hoi olua, ua make au.
                Iho aku la o Leimakani iloko o ke kai, hoomaka iho la no hoi na kahu e ho-a i ke ahi. Lawe aku la o Keaumiki laua me Keauka ia Leimakani a hiki i lalo o Kuaihelani, malaila ae o ka mokupuni o Pae. Kakali iho la o Kaholoholouka ma a pau ka wahie, a lehu ke ahi, a koe uuku, a ohikihiki aku la e loaa ka huna ahi, a maopopo ia laua, ua hoi ole mai ka laua hanai, a o ko laua hoi no ia. Ia laua e pii ana i ka pali, pae mai la o Leimakani i kahi a lakou i ho-a ai i ke ahi, a ike iho la ia aole kona kahu, hulihuli iho la ia i ka hunahuna ahi iloko o ka lehu, a loaa iho la, alaila, hopu aku la ia i ka lau Kawelu a ho-a ae la. Ike mai la ua mau kahu la i ka a ana aku o ke ahi, manao iho la laua ua hoi mai o Leimakani, a hoi hou aku la laua a hiki, alaila, hoi pu mai la lakou ua aneane ao. Ke kumu o keia auau ana o Leimakani i maikai ke nana ia mai, i ka nonono o ka papalina i ka ula i ke kai. Hoi aku la lakou a ka hale, moe iho la o Leimakani ma kona wahi, a hiki i ke ao. A kakahiaka ae la hiki mai la o Luukia mai kai mai, oia no ka la hookahakaha. Ike aku la i ka nani, a me ka maikai o Leimakani. Hoolale aku la o Leimakani i kai, i mai la na kahu, i umeke ai ka kekahi, a i ia hoi kekahi, hoole mai la o Leimakani me ka olelo mai he poe okoa no ka mea nana e lawe oia mau mea. Iho mai la lakou o na kahu a me ka wahine mamua, i mai la o Leimakani, E! i mau ka maka imua, mai noho oukou a nana mai i hope nei. Ia hele ana o lakou, o ke kui iho la no ia o ka hekili o lapa ae la ka uila hele mai la ka ua koko, ku ke anuenue, ike aku la lakou i ka nui launa ole o na kanaka, e paa ana me na kahili ma kela aoao keia aoao o lakou, na ai-puupuu e amo ana i na ipu. Ia hele ana o lakou a aneane no hoi e kokoke loa i kahi o ua poe kanaka nei, o ko lakou ike mai la no ia, a o ko lakou pau no ia i ka luu iloko e ke kai i ka hilahila ia Leimakani.
                Ahiki lakou i kai, i ke maoli mai la o Luukia-nui, o ke keiki ana i hanai ia e Kaholoholo-uka ma, a o kona lawe aku la no ia i kane nana. Olelo mai la o Luukia-nui i kona kaikaina, Ka! kainoa no he kane e, a he kanaka e ae kau e mahalo nei i ka nani, eia no ka o kuu keiki. Nele iho la o Luukiaiki i ke kane ole, i ka lilo ana i kona kaikuaana. Hapai ae la o Luukia-nui i ke keiki, a hiki i   ka hanau ana, ike iho la o Leimakani he keiki kane, nolaila, kapa aku la ia i ka inoa o Lono o ka inoa ia o ke Akua ona, a i ka hooholo loa ana oia inoa o Lonokaiolohia. Hanai iho la o Luukia i ke keiki, o ka hoomaka no keia o Leimakani e hele hou me Luukiaiki. Lohe iho la o Luukia i ke kalohe o ke kane me ke kaikaina, o kona huhu no ia, a o ke kumu no ia o kona pepehi ana ia Lono ka laua keiki opiopio.
                I kekahi hele ana o Leimakani, hiki aku la ka lono ia ia, ua make mai la ke keiki a olua ia Luukia, ua hahau ia iluna o ka paepae o ka puka o ka hale, alaila, hoi mai la o Leimakani e nana pono, a i kona ike ana ua make io, alaila, hu ae la kona aloha i kona makuahine, Oli ae la ia penei.
           
O Leimakani hoi au la a Hainakolo.
                O Hainakolo wahine i ka pali o Waipio,
                I walea ai maua me kuu makuahine i ka pala o ka hala,
                I ka hua ulei a maua,
                I loaa ai au ia Kaholoholouka laua o Kaholoholokai,
                I kuu ia au i ka upena,
                Hei he Pakanaloa ko'u lua,
                Lawea au a uka o Opaelolo,
                Hanai makua ole ia au ilaila,
                Ihea wale iho ia ai kuu inoa o Lopaikikauwa-hele-wale mai o Luukia.

He wahi kauwa hana apiki i kona Haku.

                E noho ana kekahi haku me kona kauwa, a hiki mai ka manawa ai o kona aina awakea, olelo mai la ua haku la i kona kauwa, e hoomakaukau i kona aina awakea, ma ka lumi aina. Hoi aku la ke kauwa e hoomakaukau i ka mea ai, a kau aku la maluna o ka papa aina. I ka manawa nae i makaukau ai ka ai maluna o ka papa aina, hiki mai la kekahi malihini imua o kona haku, a kamailio loihi loa iho la oia me ka malihini, a hala na hora elua, a e kolu paha, kakali loihi iho la ke kauwa i kona haku, a no ka loihi loa o ka haku, pololi loa iho la ke kauwa, me ka olelo iho o ke kauwa, "Ka! pololi maoli ka hoi, o ke kamailio mai no ka paha auanei ka ia la, a halawai aku ka aina awakea me ka aina ahiahi, e ai malu ia paha auanei kau mea ai e a'u." Ia manawa kiei malu aku la oia i kona haku, a ike aku la oia, ua nanea loa oia i ke kamailio me ka malihini.
                Lalau aku la ke kauwa i ka pahi a me ke o, a ooki iho la i kekahi uha o ka manu koloa, i hoomakaukau ia no ka aina awakea o kona haku, a huna iho la i kahi o ka uha i moku malalo, iluna o ke pa, a o ka uha i koe, hoikeike ae la oia maluna, a holo aku la oia e ai malu ma kahi e.
                A pau kana ai ana, hoi mai la oia e kiai i ka papa aina o kona haku. Ia manawa, hoi aku la kona haku e ai i kona aina awakea, a ooki iho la i ka uha i koe i ke kauwa, a pau ia uha ia ia, huli hou ae la oia ma kekahi aoao, me ka manao e loaa ia ia ka uha i koe, i kona ike ana iho la, hookahi wale no uha, oia hoi kela uha i pau ae la ia ia i ka ai. Ninau koke ae la oia i kona kauwa, "Heaha la hoi keia manu?" Wahi a ke kauwa. "He Koloa," "Ehia uha o keia manu?" hookahi, wahi a ke kauwa, a pau ka aina o ua haku nei, olelo aku la oia i ke kauwa, "E hele kaua i ka holo kaa," ae aku la ke kauwa, a holo aku la laua ma kekahi kio wai nui, ike ae laua i kekahi auna manu koloa, e ku lalani mai ana ma kapa o ka wai, ua pau i ka hiamoe, ua pau na poo i ka pepee iloko o na eheu, a o kahi uha, ua ekekei loa iluna, hookahi wale no wwae e ku ana ma ka honua. Ninau ae la ua haku nei i ke kauwa, "Heaha la kela manu e ku mai nei?" Hai aku la ke kauwa, "He koloa." Ia wa no, lele iho la ua haku nei ilalo, me ka uepa ma kona lima, holo aku oia a hahau aku la i ka manu, ala ae la ka manu mai o a o, holo like aku la me na wawae elua, a lele like aku la. Ia manawa, huli mai la ka haku la me ka maka huhu, a pane mai la i kona kauwa, "Ka-ha-ha! kupanaha maoli kou hoopunipuni ia'u. Olelo mai nei hoi oe ia'u hookahi wale no wawae o ka manu koloa, eia ka hoi elua la." Alaila, pane aku la ke kauwa i kona haku me ka olelo lealea loa i koua haku, "Ka-ha-ha! kaino hoi i alua wawae i ko holo ana aku nei a hahau iho, e holo ia no hoi paha e oe, a hahau iho i luna o ka papa kaukau au e ai ana, penei no hoi ua puka ae ka lua o ka wawae o ua manu la au e ai ana i ke awakea nei, ike iho la ua haku nei, aole io no ia i hana pela, ina no paha e hana io no oia pela, ua puka io ae no ka lua o ka uha o ua manu la. Bipi-holo-kaao. W. K.