Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 2, 3 October 1861 — Page 2
KA HOKU O KA PAKIPIKA
POAHA, OKATOBA 3, 1861.
No ka mea, ua olelo nui ia e na hoa o ka Ahahui Hoopuka Nupepa, ka Hoku o ka Pakipika, ma na pepa mua i hala aku nei, he Nupepa keia no na kanaka maoli, a he kanaka maoli no ka poe nana i kukulu, a ke noho nei he Ahahui kanaka maoli. Nolaila.
E maopopo lea auanei ia oukou a pau, he kanaka maoli no ka Luna Nui o keia Nupepa, a ua kohoia mamuli o ka halawai ana a me ka hooholo ana o ka Ahahui Nui nana i hookumu. Nolaila, aole keia he pepa na ka haole, aole hoi i kokuaia e kekahi haole ma ke ano e ae; aka, ma ke ano wale no e pololei ai ka hana ana o ka pepa.
He kanaha makahiki i hala mai ka hoomaka ana mai o keia lahuikanaka e aoia, a e ike i ka palapala a me na mea naauao o keia noho ana, mamuli o ke ao ana a na misionari Amerika; a hiki i keia makahiki, ua kanaka makua na keiki, ua kani moopuna, a nolaila ke kukulu nei a ke hoolaha nei i Nupepa no lakou iho, e hoonaauao i ko lakou lahui; ua pau ka noho ana ma lalo o na makua oia na Kumu, a ua oo hoi, ua paa ka manao, e hoonaauao aku i na makamaka. Aka, ke keakea mai nei na makua, me he mea la e olelo ana, aole oukou i hiki i na makahiki e oo ai, na makou no ia hana, a ma ia ano, ke hoohuli ia nei i kekahi mau keiki.
Nolaila eia ka'u ia oukou e na kanaka maoli a pau, mai Hawaii a Kauai, aia no ia oukou ke ola o keia pepa, ina oukou he makemake e hoike aku i ko oukou ike, naauao, haipule, eia no ka pepa nana e hoike aku. Makemake no keia pepa i na manao naauao, ike, akamai, hoomana, haipule, a me na manao e pili ana i ka pono nui a me ka manao like. No na kanaka Hawaii keia pepa, nolaila aole makemake iki ia e hookuee i na kanaka Hawaii; aka, e noho like malalo o ka Moi a me ke Kumukanawai a me na Kanawai.
He pepa kanaka maoli keia, a e pono no e paipai aku i na kanaka maoli, i ka hapai i keia pepa.
KA HALE LUINA.
O ko makou hoa, o Father Damon, ke kahunpule o ka halepule luina ma Honolulu no na makahiki he nui i kaa ae nei, ua haawi oia ia makou i keia olelo hoakaka no ke kii o ka hale luina i pai ia ma ka aoao mua o keia pepa.
Ua pono paha e hai aku, no na makahiki he umikumamahiku i hala hope ae nei, o Mr. Damon no ka makua hooikaika, a me ka lokomaikai o na luina o na lahui a pau i hiki ma Honolulu nei. Aole i ike ia kekahi hapa o kana hana lokomaikai ana i hana ai; ua nui loa ka poe luina ilihune i loaa kahi kokua ma ona la. Ua nui loa hoi ka poe mea keiki luina i holo moku ma na wahi a pau o ka honua nei i palapala mai ia ia e ninau ana no ka lakou poe keiki, a nolaila, ua nui kona luhi malaila. Ua hoolilo no oia i kona manawa a me kona ikaika a pau ma kana oihana me ka oluolu loa, a e pono ka mahaloia o kana hana, e laa me ka poe a pau loa nana i hooikaika nui ma ka lakou mau oihana. Penei ka mooolelo o ke kii ma ka aoao mua:
O kela wahi kii, ke kii no ia o ka Hale Hookipa Luina ma Nu Ioka; ua kukuluia he iwakalua makahiki mamua. He 3,000 ka nui o ka poe e noho ana iloko o ua hale nei i na manawa a pau. Iloko o na makahiki mua he umikumamawalu, he 56,194 ka nui o na hooholo moku i hookipa ia ma ia wahi. I keia wa e noho nei, ua laha keia hana lokomaikai, oia hoi ke kukulu ana o na hale hookipa luina, a ma na awa kumoku nui a pau ma Amerikahui a ma Enelani kekahi, ua hoohonua ia keia hana. Pela ka mooolelo o ua kii nei.
Eia kekahi mau mea hou aku e pili ana i na hale hookipa luina. Ua kukuluia ka hale mua oia ano ma Liverpool, Enelani, i ka makahiki 1830. A no ka holo pono o ka hana ma ia hale mua, a no ka pomaikai nui i loaa i na luina, ma ke ano kuonoono a me ka haunaele ole, ua hapai koke ia ka hana ma na wahi e ae. O ka ai maikai, na moe maikai, a me ka lokoino ole, oia ke ano mau o na hale oia kaina. Ua manao nui na ona moku i ua mau hale nei, no ka mea, ua hoopomaikaiia lakou no ka loaa ana i na luina maikai. O ka hana mau no ia a ka poe manawalea, o ka hookumu ana o kahi hana e hoopomaikai aku ai ia hai.
O ka Hale Luina ma Honolulu, ua hoomoe ia ka pohaku kihi iloko o Augate, 1855; na
ka Moi ke alii i hoomoe. Ua lilo ma ia hana kokoke i ka $16,000. Ua haawi wale ia mai keia puu dala e ka poe lokomaikai o Honolulu nei, a na Rev. Mr. Damon no i hooikaika nui ma ia hana, a ma ona la ua hookoia keia mea ku i ka mahaloia.
No Ka Hoku o ka Pakipika.
I ka la poaha iho nei, oia ka la 26 o Sept. i hala iho nei, oia ka la i puka ai o na Nupepa elua, nui ka hoouka kaua ana o ka akau me ka hema ia hoouka kaua ana ia la o ka Hoku o ka Pakipika, kai lanakila ma ia hoouka ana, o ka Nupepa Kuokoa kai pio, o ke kumu o ka lanakila ana o ka Hoku o ka Pakipika ma ia la, o ka lawe nui loa o na haole o Honolulu nei hookahi haole, elua, a ekolu, eha, elima, pepa a ka haole hookahi, no ka manao nui o na haole e puka ka Nupepa a ka lahui Hawaii, nolaila ko lakou lawe nui ana, i mea no hoi kekahi e hiki ai o ko lakou mau manao iwaena o ka lahui Hawaii, i holo ai ko lakou makemake.
A he nui no hoi ka poe e hoino mai i Ka Hoku o ka Pakipika, o ka poe nae i keu aku o ka hoino, oia ka poe nana i lawe mai ka naauao ia kakou, a oia naauao ka kakou e hana nei e like me ke akamai a lakou i ao mai ai. Makehewa maoli ka lakou lawe ana mai e haawi mai ia kakou i ka ike a me ke akamai, a oia ike a me ia akamai ka makou i hana iho ai, a e lilo ka ia ike a me ia akamai i mea enemi no lakou, a o keia Nupepa o ka Hoku o ka Pakipika, ua lilo ia i punalua no lakou ma ka nana aku.
E na kanaka maoli mai Hawaii a Niihau, e lawe hoi kakou i ka Nupepa o Ka Hoku o ka Pakipika, e like me ko Honolulu nei poe kanaka a me na haole e lawe nei i keia Nupepa o Ka Hoku o ka Pakipika, he pepa maikai keia e hiki pono ai o na manao o kakou, e lawa ai o ka makemake, mai paupauaho oukou ia ia, e hookipa aloha oukou ia ia ma ko oukou mau wahi moe, wahi noho, a e lilo hoi keia Nupepa i hoa aloha no kakou, i aikane, i hoahanau ponoi e like me ko kakou nei hanauna ponoi a ko kakou mau makua, i mau hoa aloha.
No ka mea, ua olelo ia mai keia Nupepa he lapuwale, he hoopuka i na hua pelapela, i na pela, ea, he lapuwale no hoi ka Palapala Hemolele, no ka mea, ua komo no ka hua olelo moekolohe, aihue, hookamakama, aole i holo na palapala a pau i ka pono wale no, i pono nei mea he palapala i ke komo o na hua pono a me na hua hewa. Aole paha he pepa ma ka honua nei i holo na hua olelo i ka pono wale no, a me ka maikai wale no, pela ko'u manao ana, i na he palapala kekahi ua holo loa i ka maikai, e hai mai no oukou i ike makou. NA KEKAIOMAMALA.
Honolulu, Okakopa 1, 1861.
Rula o ka poe maikai.
O ka poe i kahi alii, a me ka poe i noho ma ia kaona i na la mamua, mai haalele oukou i na wahi mea uuku o kahi alii i loaa ia oukou, e malama no. I ka wa i kaapuni ai o ke lii wahine, mea hanohano Pauahi, (Mrs Bihopa,) a me ka mea hanohano L. Kamakaeha, a me na mea hanohano, Mr. Bihopa, J. Kamaki, (Dominis,) D. Kalakaua, ma koolau o Oahu, ua hele lakou i ka makaikai ma Kaliuwaa, a hoi ma ka hale o ke kahuna pule o Rev. Kuaea, a i ka hele ana, ua halawai lakou me kekahi wahine, ua ano a-oo no, i kona ike ana mai i na 'lii, ua heluhelu koke mai ia i ka inoa o ua poe alii la, a pau ka heluhelu ana, alaila, hoomaka mai la ke aloha. O keia hana a ua wahine la ua maopopo koke i ua poe alii la, aole no ke kuaaina loa keia wahine, aka, ua noho no ia i ke alo alii. Mahalo iho ua mau alii nei i ka hana a ua wahine nei, a aloha aku la a aloha mai, a hoi na 'lii me ka olioli no kela wahine e noho ana ma kuaaina, ua ike i na kanawai a rula hoi o kahi alii.
Mamua nae o ka hoomaka ana i ka kuhikuhi ma na rula e ae, e hoomaopopo ae au i keia rula e haki pinepine nei i ka poe kakau manao e waiho mai nei no ka Hoku o ka Pakipika, Hae Hawaii, a pela aku. Eia ua rula la, i na e hoomaka e kakau i manao no loko oia pepa, aohe kupono o ke kakau ma ke poo o ua kumu manao nei, penei. Aloha oe e ka mea, e ka mea i ka mea, ka pua o ka mea, a ka Hoku o ka mea i ka mea, a mea ka mea, a pela aku, a e hoopiha ana i hookahi aoao o ke kalana i ka manao mahalo no ka Hoku a no ke Kuokoa paha, a no ka Hae Hawaii paha. No keia olelo mahalo i ka pepa, aole i pomaikai kou kumu manao i manao ai e hoopuka, no ka mea, i ka olelo mahalo no a pau loa kekahi aoao o ke kalana, alaila, hoike akula kahi kumu manao, he uuku loa kahi i koe, pau e no i ka olelo mahalo, aohe maopopo o na kumu hoike au i manao ai e hoomalamalama aku i ka lehulehu.
Eia keia olelo nui o ka poe kakau no ka Nupepa, aka, maloko no nae o ka Hae Hawaii ka nui loa o keia hana, penei.
"Aloha oe e ka Hae Hawaii,"
Ka pua o ka mea, welo i ke kai o mea,
A o ka olelo pani oia mau olelo mahalo o ka olelo iho, "a nau no ia e lawe aku a ike ka lehulehu." Ua maopopo no, i na e puka ka Hae–e hele ana no ia mao a maanei, e ike ana no kela mea keia mea. I mea aha la ia o ka olelo ana, no kona molowa paha i ke kaikai i kana mau olelo, nolaila, kauoha kela i ka Nupepa nana no e lawe. He nui na ano kupono ole ma ka hoike manao ana o kekahi poe ma na Nupepa, a he kumu hoike no hoi ia e maopopo ai o ka poe ike, aole i ike ka mea nana i kakau i kela kumu manao i ka rula o ka poe maikai.
E like me ka hana a na Nupepa haole, pela no kakou e hoopili aku ai, aohe make mahalo aku i ka Nupepa, a pau hoike ae i ka manao, no ka mea, ua maopopo no ka maikai o ka Nupepa i kela mea keia mea. Aole i puipui ae hoi ke kino o ka Nupepa i ke komo ana aku o kou mau manao mahalo, aka ua hoopau wale nae i kekahi mau lalani i kupono i ka hoopiha aku i na manao, e makemake ana e hoopuka aku i ka lehulehu. I ka olelo mahalo wale no oe e kope ai, a i ka hiki ana mai o kahi e makemake ana e hoopuka i kou manao, uuku loa ka mea e puka.
He kumu alakai keia i na Nupepa a me ka poe makemake hoopuka manao maloko o na Nupepa, he rula no hoi e hiki ke hoomaopopo ia a e hoolilo pakahi iho kela mea keia mea. O na olelo a Keolanui maloko o ke Kuokoa, he oiaio he lea ua huaolelo kapilipili ma ke ano hoohalike, aole nae he hoike i ke ano e pomaikai ai ka lehulehu ma ia kumu manao mahalo wale no. E hoike i na pomaikai, ke ano nui i mea e ike ai ka lehulehu e ka pono o nei mea he Nupepa a me ka ole.
Ua kaulana na keiki o Lahainaluna i ka wa mamua aku nei no keia mea, a he mea hiki no hoi ke hoomaopopo maoli iho, aole lakou i ao ia ma ia mau rula i ike ole ai.
Eia keia rula, mai ike i keia mau olelo a kaeo iho ka manao o ka poe hele ilaila, he mea maopopo, aole i ka hale kula kahi e ao ia ai ka ike wale no, mawaho ae no kekahi. He kumu alakai kahi ike i ao ia ai iloko o ka hale kula no na hana mawaho nei. I ko wa i hele ai i ke kula, ua ao ia oe, a i ko wa hoi i puka mai ai, ua hooko aku oe i na mea a pau i ao ia mai ai. (Aole i pau.)
No ka Hoku Pakipika.
Owau no kekahi i lawe ia Nupepa, no kuu manao e ike i na mea hou malaila e naauao ai, i ku like no me ko Ka Hoku o ka Pakipika, a no kuu aloha no hoi kekahi i ka hooikaika okoa o na kumu o kakou e paipai ana e lawe i ka Nupepa Kuokoa, a e haalele i ka Hoku o ka Pakipika, aole nae pela ka manao o kekahi poe luna ekalesia, ua lalau no mao, maanei, no ka mea, aole he mea hoolako mai kekahi nupepa, a he mea hoonele kekahi nupepa. Auhea la ka nupepa nana i hai mai, ua pau loa na kanaka o kekahi aupuni i ka make i ka hoopuka ana i ka nupepa. Eia paha ma na aina haole, e hai mai, no ka mea, he nupepa maikai wale no ma Hawaii nei.
Ea! i makemake kakou i ka nupepa no ke aha? eia, no ka ike i na mea hou, a me na mea a pau i pili i ka naauao, a me ka lehulehu, a e maluhia ai ke aupuni, a o ka poe a pau e lawe ana i kela pepa keia pepa, he poe mea naauao ia.
I kuu ike ana i ka Nupepa Kuokoa, aia hoi, he kii Kamelo, heluhelu iho la au ma kahi a'u i manao ai e hoolauna me keia Nupepa, a kahaha iho la au i kuu pepa no ke kau ana o keia kii a paa poho wale ia wahi o ka pepa me na huaolelo ole, a manao iho la au, he mea hoopili wale ia i ka nupepa. I kuu huli hou ana ae ma kela aoao, aia hoi he moku ahi nui, alua au mea i manao ai, he poho ka lawe ana, he aha ka waiwai o ke kii?
Mahope iho o ko'u manao ana, a pono hou ae la au i keia mau kii, eia nae paha ke kanalua, o ka pau e ana o keia mau Kamelo i ke kudala ia ma Kalefoni, a nolaila mai ka Halewai. Nani kuu olioli i ke Kamelo e hoonoho ia ia ma Kalefoni, a o ka moku ahi hoi i moku mawaena o Hawaii nei a Kalefoni. I na o ka manao ia o ka mea nana i hoopuka keia nupepa, ua holo loa ka hana o ka nupepa no ka loaa o keia mau kauwa.
Alaila, penei ka mahele ana o ka laua hana, e lawe ka moku ahi i na Nupepa mai Hawaii nei aku, a Kaliponia, alaila pau, a hiki ka Nupepa i Kaliponi, aia hoi he Kamelo e noho ana, alaila, nana no e lawe aku ma ke kuahiwi a hiki i Maleka a mao a maanei. Nolaila paha keia mau kii ea? Aloha oukou.
S. K. KUAPUU.
Honolulu, Oct. 2, 1861.
Holo ka Hana.
I ka poaha iho nei, oia ka la 26 o Sepatemaba, ua puka ae na nupepa hou elua, ka Hoku o ka Pakipika a o ka Nupepa Kuokoa. He mea e ka nunuku launa ole o na kanaka iloko o na hale pai o keia mau nupepa. Ua manao ia he nui ka poe i hele ma ka hale pai palapala o Wini, a he oi nui loa aku hoi ma ka hale pai aupuni, i kahi o ka Hoku Pakipika. He mahalo nae ka naau i ka puka ana o na pepa elua; aka, ua oi loa aku ka mahalo ia o ka ka haole, no ka mea, ua maa lakou e hoopuka nupepa no lakou. Eia no ka mea hou, o ke kukulu ana, a me ka hookahua ana, a me ka lawe maoli ana o na kanaka Hawaii i pepa na lakou ponoi i hoopuka, i ike akea ia na manao o ka lahui Hawaii. Oia iho la no ke kuleana o ko makou lilo ana i Ahahui, i hiki ia makou ke hoopoho ole i ka manawa o ko oukou mau puupuu lima, a me ko oukou mau hoailona, a na makou no e hoopuka i na wa pono.
Ina he nupepa maemae kekahi ma Hawaii nei i keia mau la, alaila, ua ike no ka paha lakou he mau pepa ino wale no ma Hawaii nei mamua. Eia mai ka nupepa a na kanaka Hawaii e ku ai o ke kaena, ka Hoku o ka Pakipika no kakou ponoi.
Ka Raiki.
O Dr. S. P. Ford (Poka), ka haole nana i hooikaika nui loa e hoike aku ai, he mea hiki no ka hooulu ana o ka raiki ma keia pae aina, aole hoi he mea e ae i hooikaika nui e like me ia, ua hoomakaukau oia he wahi palapala e hoike ana i ke ano o ka mahi ana o ka raiki, e like me ka ike i loaa ia ia ma ka hana maoli ana ma ia oihana, a i keia poaha ae e waiho ia ana ua palapala nei imua o na maka o ka poe heluhelu i na aoao o ka Hoku o ka Pakipika.
Make Emoole.
E ka Hoku Pakipika e:
Aloha oe, he wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau ia e lawe aku ma na kihi eha o keia mau mokupuni, mai Hawaii a Kauai, eia ua wahi ukana la, ua make Emoole kekahi wahine, o Nakahuelua kona inoa, i ka po o ka la 1 o Okatopa nei.
Eia ke kumu o kona make ana, ua loaa ia ia ka mai kauhola ma ke poo iho ka hoomaka ana, a paa mua ka waha, a mahope iho, lolo na lima, a me ke kino a pau.
I ka wa nae o ka hoomaka ana o keia mai, kahea aku la oia i kana kane, e hele mai e opa ia ia, hele koke mai la kana kane, a lomi ho la ma ka umauma o kana wahine, olelo ae la kona wahine ia ia, "mai lomi ikaika loa oe; ua wela kuu opu," ia wa no. Kahea aku la kana kane i ko laua ohana e ala mai, e kokua pu ia ia ma ka lomi ana, alaila, haliu iho la ke alo o kana wahine ilalo, kani iho la ke uhu, a o kona make no ia.
Pela i hooko ia ai ka Baibala Hemolele, Iakoba 4:14. Heaha ko oukou ola? He mahu no ia i pua iki ae, a nalowale aku.
E aloha auanei,
W. H. Puniwai.
Apua, Honolulu, Oahu, Okat. 2, 1861.
Ua pomaikai kakou e na kanaka Hawaii a pau, i ka loaa ana ia kakou ka waha kamailo, ka wehe pilikia a me ka makua nanana e hanai mai ia kakou i ka ike a me ka naauao, oia hoi ka Nupepa Hoku o ka Pakipika.
No keia pomaikai i loaa ia kakou, e hiki no ia kakou ke koi aku, ke noi aku a ke hoopii aku i mea e pau ai kekahi mau pilikia o kanaka e noho nei, a o keia pilikia aole no hoi i nele pakahi i kela mea keia mea ka ike me ka manao iho he mea pono no hoi ke kala ia ae.
Ua maopopo o keia pilikia oia no hoi na Auhau o ke Aupuni e kau nei iluna o na kanaka, na kalepa, a me na hana o kela ano keia ano. Mai ka hookumu ana o ka auhau hookupu dala o keia Aupuni a hiki i keia la, ke koi nei no, a ua koi no na makaainana i keia makahiki i hala ae nei e hoopau ia kekahi mau auhau o ke kanaka, ke koi nei no hoi ka poe kalepa a me ka poe hana e hoemiia ka uku o na palapala laikini i mea e loaa ai kahi ola uuku ia lakou.
Ke manao nei au ua pono ke koi ana i ke Aupuni, ke hoopau iki ae i kauwahi oia pilikia. Ke noho nei kakou me ka ike ole i kahi e loaa mahuahua mai ai ke dala, ke uwe nei na Nupepa i ke dala ole o ke Aupuni, mai o a o, a ina e manao ke Aupuni e mau no na auhau o keia mau manawa, a pela aku no a hiki i keia makahiki ae e hiki mai ana, ke olelo nei au, mahea la e loaa ai i ke kanaka ke dala e hiki ai ke hoolawa aku i kona Auhau.
I ka wa e lawa ole ai ka auhau o ke kanaka, ke kudala koke ia iho la no ia o kona wahi waiwai uuku, a o ka hopena no ia o ka haalele o nei kanaka i kona aina, kona kuleana paa mai na kupuna mai, a ua haalele no ia mamuli o ke ano keeo, a o ka hele loa noia o nei kanaka i Kahiki. Ina e mau ka hoopaa ana o ke Aupuni i ka Auhau o na kanaka e like me keia ano, alaila, e maopopo no auanei, aole e koe ana hookahi kanaka oia aina ae, oia aina ae. E mehameha loa ana na kalana a me na ahupuaa o waho i kanaka ole, a o ka pau no ia i ka hoi mai i Honolulu nei i ka haha papai, ina aole e holo loa i kahiki. E imi ke aupuni i mea e paa ai kanaka i ka aina nei, aole o ke kudala inoino i kona waiwai i mea e kipaku maoli aku ai no i kanaka.
E noonoo kakou e kanaka Hawaii i keia kau Ahaolelo ae o keia Aupuni e noi aku, e huli amahi kela kanaka keia ma ke koho ana i na luna kupono e wehe ai i keia pilikia o kakou, e wehe ae i kekahi mau kaumaha o na auhau e pili nei i ke kino, he mau no ia, aka o ka alima la o kela kanaka i ka makahiki he mea kaumaha no ia.
E noi kakou e wehe ae i kekahi mau auhau o kakou, no ka mea, e like me ko ke aupuni pilikia i ke dala ole, pela no hoi na makaainana e noho nei, ua pilikia no lakou i ke dala ole. E like me ka uuku o ke dala o ke aupuni, pela no hoi e hooemi ia ai ka uku o na luna e noho nei i na hana aupuni ma na wahi a pau o keia pae aina. E like hoi me ko makou pilikia i ke dala ole, pela no oe e ke aupuni e oluolu mai ai ia makou i na makaainana. Mai hoopoina mai oe e ke aupuni ia makou, mai kiola loa, no ka mea, "I ole makou na iwi o ke kino, aole e ulu ae ka io.''
O kakou o na makaainana ka mea e kokua nei i ke aupuni i kela makahiki a i keia makahiki, a e like hoi me ko makou pilikia i ke dala ole e kokua aku ai i ke aupuni pela no hoi e oluolu ia mai kakou e hooemi iki mai i kau wahi auhau.
E like me ka pilikia o ke aupuni i ke dala ole pela no e hooemi ia ai ka uku o na Luna nui, na Kuhina, a me ka poe paahana a pau o ke aupuni, me na hana e pili ana i ke aupuni. Iloko o keia hooemi ana e pono no hoi ia kakou i kanaka maoli ke hooemi iho i na wahi mea kanu a kakou, i kahi kulina, papapa, ohia, kakipi, akaakai. E like me ka emi ana o na mea a pau, pela no e pono ai ke hoohalikelike ia. Alaila e hooemi no auanei na kalepa i ka lakou mea kuai, a me ka poe paahana, a iloko o ka emi like o na mea a pau, he maopopo lea, me he mea la ke mau nei no ke aupuni me ka wa dala, aole kaniuhu kela kanaka keia kanaka no kona pono iho, alaila, ke mau la no na hana a pau mehe mea la e like me ka mamua, me ka wa eiai na niho, eiai hoi ke dala, holo pono kela hana keia hana me ka emi nae.
A na kanaka a pau, a i loaa ke keneta hookahi i ke alanui a me na 1-10 kime a 1-8 kime i keia mau la aku, mai haalele, no ka mea, e hoouluulu no i na wahi keneta i loaa i ka lima, a he mea maopopo no hoi e hiki mai ana ka manawa e pau ai ka hoowahawaha ana o na kanaka i keia mau dala liilii i hoolei wale ia i na la i hala ae nei.
Mai noho palaka kakou i ke koi ana, a hoomaopopo i mea e pau ai ko kakou pilikia. Kakau mai no i ka na makaainana pepa i ka Hoku o ka Pakipika.
J. B. KEAHIAKAWELO.
Kauluwela, Honolulu, Sep. 30, 1861.
Kue ia la Hoku o ka Pakipika.
E ka Hoku o ka Pakipika e:
ALOHA OE:–Ua loaa mai ia'u kekahi palapala mai a J. S. L. mai, o ka la 27 o Sepatemaba nei, a eia na olelo o ia palapala.
"Ia J. L. Nailiili e, aloha kaua. Ua lawe mai au i na kope o ka Hoku o ka Pakipika, ua nui ka poe makemake e lawe ia ia; aka, eia ka hewa, o ke keakeaia e na Kumu a kakou, (na misionari,) pela ko lakou manao. Ina he hoahanau (hoahanau ekalesia,) e lawe i ua Nupepa la, e hookaawale ia ia, (kipaku mawaho o ka ekalesia.) Nolaila ke kanalua o na makamaka o kaua; aka, o ka manao, aole pau ka makemake i ka Nupepa hou, oia ko'u manao. Nolaila, aole i loaa ia'u na inoa e lawe i ka Hoku o ka Pakipika. Oia ko'u manao."
Pela io no paha, ua keakea io no na misionari i keia Nupepa. Heaha ke kumu pono no keia keakea ana i ua Nupepa nei? Aole maopopo. Aka, ke olelo nei ua mau misionari hoole pope nei, o ka pono ole o kela Nupepa, o ka pono ole o ka poe nana e hoopuka ia ia, o ka pelapela o na olelo maloko, o ka naaupo o ka poe nana i kakau na manao iloko o ka Nupepa. Ea! pela io no paha, aka, alia paha ua mau misionari nei e olelo pela, alia no hoi e keakea; no ka mea, akahi no a hoomaka na kanaka Hawaii e hoopuka i Nupepa kupono ia lakou iho. Mai ka hiki ana mai o na misionari a hiki i keia wa, no na misionari wale no na Nupepa hoolaha ike, a ua piha no ia mau pepa i na olelo misionari, a me kahi mau manao o kanaka. Aole anei pela ke ano o keia Nupepa, o ka Hoku o ka Pakipika? He hoowahawaha anei keia nupepa i na olelo Kristiano a na misionari ke hookomoia ma keia Nupepa? Aole, he olioli loa keia Nupepa i olelo hoopomaikai, a me na olelo hoonaauao e pili ana i ka lehulehu. Nolaila ea, alia paha e wikiwiki i ke kue a me ke keakea ana. E pono no paha e nana i kona ano a me kana hana ma keia hope, a ina he pono ole ia, a he pelapela paha, alaila, pono no ke keakea ia pela; aka, o ka hoomaka ana keia o ka Pepa, puka e mai no ka manao keakea. Owau no kekahi mea keakea, ina e ike io ana au ma keia hope i ka pono ole o keia Nupepa, alaila, e hoowahawaha no au, aka, ano no, akahi oia a hoea mai, e pono no ke nana a maopopo, ina he ino a he maikai paha. Ea! e akahele paha o pau loa auanei na hoahanau i ke kipakuia mawaho o ka ekalesia, ke makemake lakou e lawe i ka Hoku o ka Pakipika. Owau, ua lawe au i ka Hoku Loa, ka Hae Hawaii, ka Hoku o ka Pakipika, a me ka Nupepa Kuokoa, aha a'u Nupepa e lawe nei, aole nae like na olelo hoonaauao iloko o kela mau Nupepa. Nolaila, heaha ka hewa ke lawe kela mea keia mea e like me kona makemake iho, i mea e hoonaauao ai ia ia? A heaha ke keakea ana a me ka papa ana pela? Ke pii mai nei ka naauao iwaena o keia lahui, a ke makemake nei i na pepa hoolaha ike, nolaila, aole pono ke pani koke i ka puka i mea e poeleele mau ai. E hoohamama, a ike pono ia na mea a pau o ka maamaama, alaila, ina no he ino, e pani ae, a ina he maikai e hoolaha mau aku. Ke lohe ia mai nei ke keakea ana o ua poe la iloko o keia kulanakauhale, a ma na wahi kuaaina. E! alia e wikiwiki i ke pani ana, e nana i kona hua a me kana mau hana, aia a maopopo kana hana ino ana, alaila e kue ai. He manao okoa paha ia? Pela io paha. E nana mahope. JNO. L. NAILIILI.
Honolulu, Sept. 30, 1861.
E ka Hoku o ka Pakipika:–Aloha oe:
E ka opua hiki kakahiaka i ka puka ana a ka la i Kumukahi, a me ka welo ana'ku a ka la i ka mole aku o Nihoa, i hoa olelo oe no'u i na kai ewalu a me na makani kauaheahe o ka aina nei, he wahi puolo lauae mokihana ka kou makamaka e hooili aku nei ia oe, a nau no ia e lawe haaheo aku ma na kihi eha o keia pae aina, a na na keikikane maka palupalu nohenohea ia e kilohi iho i ka wai olu o wai Kapuna, imua o oukou me ka mahalo. Eia ka manao i kupu ae a ke ninini aku nei, imua o oukou ka poe opu akamai, noonoo, noiau ma na hana o ke ake akamai, he nui na makahiki i kaa hope ae. Aole kakou i hooko i ka hana a na makua o kakou, i hooili mai ai, i haawi mai ai, a i kuhikuhi mai ai, me kela me keia e hana ai, a iloko
o keia mau malama i kaa hope ae nei, ke hoopuka mai nei ka poe ake akamai noonoo, noiau, i keia hana i ka hana ole ia i na makahiki i kaa hope, ke mahalo aku nei wau i ka hana a ka Ahahui Nupepa o ka Hoku Pakipika. E hoopokole ko'u manao malaila, ua nui ka poe e paipai ana i ka hele akahi o ka naauao. Eia ka lua o ko'u manao, ua lohe wale mai nei wau, ke kukulu nei kekahi poe keiki kane kupa kamaaina o ka aina hanau, i aha hui puali koa, a ke hoomau nei lakou i ka halawai ana, ma ka hale kula Kaumakapili. A no laila ke mahalo aku nei wau i ka hana a na keiki, aole owau wale ke mahalo i keia hana a keia poe keiki, o kakou paha a pau, ke oiaio maoli ka hana a keia poe keiki, e like me na kaikuaana, i hana ae nae i ka lakou hana, a ua ko io, ke hele nei kona kino mai Hawaii a Kauai, a pela io oukou e hoomau ai i ka oukou mea i manao ai e hana, a e hapai i ka hanohano o ke aupuni a e paa, ina wawae o ka noho alii o ko kakou, moi, a me ka maluhia o ke Aupuni, he mea maikai io keia a oukou e hapai nei, ke kaa mai nei ia hai ka malama i ka noho alii o ke aupuni o kakou, a o kakou o ka poe ponoi o ke Aupuni, ke waiho wale aku nei kakou, e hapai like kakou i ka maluhia, a me ka noho ana 'ku malalo o na kumu kanawai. O ko kakou pae aina nei, a me ka lawe ana mai o kakou i ka hanohano, i lipine no na papale kauaheahe o kakou, ke pane aku nei wau, aole paha e holo keia hana nui, ke ae ole mai ka mea nana ka oihana.
Auhea oukou a pau loa, e ala mai oukou e hapai pu a keia hana, a na keiki e hookumu nei, mai nana maka mai oukou e ka poe ake akamai, noonoo noiau, ma keia mau hana, a me na mea e ae.
Owau no ko oukou hoa aloha.
E. J. H. KAAUWAEPAA.
Ka Hoku o ka Pakipika. Aloha oe:
O ka haupa o ka manao, me ke kukia i ka po a ao wale no, nolaila, ke kauoha 'ku nei au ia oe e lele haolahalaha 'ku ae ma waena o keia mau mokupuni mai Hawaii a hala loa 'ku i Niihau, a na moku panina, aohe lua i ka Noio aukai lahalaha maikai ke lele mai. Aloha no.
E na hoa o ka naauao, i piha i ka ike oi kelakela, e ia ka mea a ka manao i kukia'i, i hiaai o ka po, i kaii-koi-a, i haakai ai, me he mea 'la a ia ilaila ka makamaka me ka manao. Oia hoi ka nupepa nui, elike me ko ka Polinesia, o keia pepa i kapa ia kona inoa o ka Hoku o ka Pakipika, o keia pepa nae na na kanaka Hawaii no i kukulu mamuli o ka ike i loaa ia lakou me ke manao e laha nui keia pepa i waena o kakou, a nana e hoomalamalama ia kakou me ka hoomahuahua mai i ka ike, a e hoolawa ana i kahi ike ole ia. E na kanaka puni ike, na keiki papa o Hawaii o Keawe, a me o'u hoa o Maui o Kama e haliu mai ke alo e na uhaiaholo o ka naauao, hoa holoholo pali o Wailua; mai ka ua apuakea i ka moana, ke nihi ae la ma ke alo o Alau; ka ua kupuni kapa o ko laila keiki. O'u hoa hee pue wai o Waiohonu; he wai na ke kohola i lawe mai, makani hoohuli i ka lau o ka amau. E huli mai e na hoa, eia ka mea a ka manao i iiniai, e lawe aku, e hookipa, e hoohale, e haoipo, me ka hanai mai ia ia i ka ai; mai hoauepuu, a hoopauha a kau ae na maka i luna. Aole pela e na hoa, e lawe no me ke kanalua ole. E o'u hoa o ka nahele paoa i ke ala o kahala, o kanahele aala o Kanehaikana, mai na pali pahee o Koolau i ka ua, o kanahele anu o Opuola, mai Kahale paia ala i kahala, aala ka uka o Piiholo i kapaia mai e ka makani moae, ua hoa no hoi mai ka ua Ulalena o Lilikai ke hai a mu mai la iluna o ke kukui, ka palahea a ka ua ula i ke pili, pili a'i ka uka koa o Haiku. E ku mai oukou i luna e na hoa me ka haoia mai i ka Hoku Pakipika, no ka mea, eia na pepa elua ke puka nei, a ke hele aku nei i mua o oukou, a na oukou ia e hoomaopopo iho me ka ninau. Owai la ka mea a ka manao i hiaa'i? I kukia'i, i moe ole ai o ka po. Eia ka haina o ka Hoku o ka Pakipika. O ka mea a ka manao i kaiikaiai–a e ko ana no ia, no ka mea, aole i paupauaho ka poe nana e kukulu nei i ke kahua o keia nupepa me ka mano no e hoouna'ku ia ia i mua o oukou. A o ka nupepa hoi no na ke kahua i kukulu mua ia e ia o Hoku Pakipika, a o Nupepa Kuokoa, he ukali ia.
Ma ka nana ana i ke ano o keia Nupepa Kuokoa, ua ike ia kona ano maoli. Ninau mai paha oukou, Heaha kana ano maoli? Eia: he ano ku i ke keakea. O kana ano maoli ia, nolaila, ua hoomaopopo au me ka noonoo nui i ke ano o keia mau pepa a elua, a aole no hoi e lilo ana ka Nupepa Kuokoa i hooilina no ka makemake o ka poe puni mea hou, a puni mele, kaao, kanikau o kela ano, keia ana, aole loa. Ao ka haoilina maikai o ke aloha a me ka manao ea, o Hoku Pakipika. Oia wale no ka mea hiki ke hoounauna me ke kani uhu ole, a paupau aho ole me ka lawa pono o kona mau kukuna i ka ukana au e makemake ai e hooili, no ka mea ke ike nei au i kona mau aoao a pau, ua piha a makolukolu i ka momona o ka meli. Aole pela o Nupepa Kuokoa, ua nana ko au ia ia, aohe lawa iki o ko'u makewai, no ke piha a kikoola i na mea waiwai ole, oia hoi kamelo, a me mokuahi.
Nolaila, e na makamaka a pau o ka Hoku Pakipika, e pono oukou e haawai mai ia ia i na mea maikai a pau, na nuhou, na olelo ao, na olelo paipai i pili i na mea mahiai, a i pili ma na olelo oke ola, a e haawi pu mai hoi i na dala no kona ola, no ka mea, o ke kahu o keia nupepa, he kahu kupo, pololei, a hana no ma ka oiaio. Mai kanalua, a kuihe, a hopohopo, a hoopili mea ai wale me he keiki makua ole la. E lawe no ia ia a hookipa ma ko oukou homa, i hoa haina i mau mea ipo na kanahele.
E aloha i ke kahu o ka Hoku Pakipika, a me na lala hui oia Ahahui Hoopuka Nupepa o ka Hoku Pakipika. Owau no.
J. W. P. Kahaekirikiano.
Moanalua, Oketopa 2, 1861.
I loko o keia pule i hala ae nei, aole i ku mai kekahi moku me ka eke leta, nolaila, aole no he nu hou mai na aina e mai. Eia kekahi, no ka pilikia o ka mea nana ka hooponopono ana o keia pepa, i ka hoopololei ana i na inoa a na luna i hooili mai, aohe hiki ia ia ke hoonani i keia pepa e like me kona makemake, aia a hooponoponoia, alaila e hiki ai.
Ma ka halawai a ka "Aha Hui Hoopuka Nupepa Kuikawa o Honolulu" o ka hora 7 ahiahi o Sepetemaba la 30: Nolaila, ua hanaia kekahi OLELO HOOHOLO penei.
"Ke mahalo aku nei keia Aha Hui ina haole a me na kanaka maoli mai ka poe kiekie a i na makaainana, no ko lakou kokua ana mai i ka Aha Hui ma ka lawe mau ana i ka "Hoku o ka Pakipika."