Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 7, 7 November 1861 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, NOVEMABA 7, 1861. HELU 7.

 

Hoku o ka Pakipika.

HE MELE

No ka Hoku o ka Pakipika oiai ua hiki mai he malihini no kakou kupono hoi ke mele ai.
E nana mai o a o i ka Hoku no kakou,
He Hoku aha? E hai mai,
He Hoku hoomaikai anei?
He Hoku hinuhinu a lilelile no,
No na keiki kupa Hawaii,
Ke pii ae la ua Hoku la,
Heaha la kona ano?
Nui anei kona maikai?
Malu maamaa anei?
Ua poha kona lama hao,
Ma keia mau Mokupuni a pau,
He kuhikuhi kaulana oe,
No kela poe i hala aku nei,
Ia lakou e hookele ana,
I na peleleu nui kuahewahewa,
Nohea maoli no ke kau mai,
Iluna lilo o na ao,—
Ua hookauhua ia oe ma Honolulu,
I ke kaona nui o Kakuihewa,
Ua hanau ia oe i o Kaaona,
Ka malama like me Malalei,
Kela laau ona a ka la,
Nolaila no ka nohenohea,
O Naholoholo apo Keleawe,
Ua hanau ia oe i milimili,
I hanau kama na ka Ahahui,
I lei hoonani no ia poe,
No na keiki papa o ka aina,
Ia makou i ike ae ai
I ka Hoku manuahi mua,
Pihoihoi kahi manao,
I ka nui o ka olioli,
Auhea oukou e na makamaka?
Na kaikuaana na pokii,
O kela puu panoa wela i ka la,
A kakou i ike like ai,
Ia kula wela nopu i ka la,
He piina ikiiki Puuopelu,
O ka wai aku hoi ia o ka Wao—e,
E luana ai o ka makemake,
Na wahi bola ai kuene iki,
Me kahi ia kailiili nuku,
I kuea ia i ka paakai,
Ua lohe ae nei hoi au,
Aole oukou i lawe ia ia nei,
I ka Hoku nui kau aheahe,
Ke kahea mai la Huiei ia oukou
Keiki o Fatuhiva,
"Wewe mai oukou la
Ua tihe mai te maama,
O Fetuao, Futuawatea,"
O ka Hoku nui hoi keia,
I maalo nei Beterehema,
Pihoihoi na Magoi,
Kela poa kilokilo kaulana,
Na lakou i hoolaha ae,
Ka hanau o ka Mesia,
I ala no ka lehulehu,
Okalakala kunahihi,
Ka io o Herode,
Ka mea ia ia ka lei alii,
Ninau malu aku la i na Magoi,
Mahea la ia e hanau ai?
Ma kela Beterehema,
Pela ka mea i wanana ia,—
Ua ike makou ma ka Hikina,
He Hoku nui kupaianaha,
Nolaila makou e hele nei,
E ike kino i ka malihini,
Me kahi makana iki i loaa ia makou,
I mea e hoike ai,
Ke aloha i ka malihini,—
E na enemi o nei pepa?
O oukou anei ka hoa like?
Me kela Herode hoi,
Ana e manao ana,
E kinai i ka milimili,
Hanau kama a ke Akua,
I hoike ia ma ka Hoku,—
E na keiki kupa o ka aina,
Mai Hawaii a Niihau,
E aloha oukou i ka malihini,
Ka hiapo hoi ia a ka Ahahui,
O ka Hoku Pakipika,
E haawi ae i kahi makana,
Me ke aloha kuonoono,
He mau ia wahi aloha,
No ka Hoku Pakipik.—
Na KUPAHAWAII.

 

HE MOOLELO NO KAILIOKALAUOKEKOA—Helu 3.

                Hoonoho iho la o Kailiokalauokekoa i kahi kahu kuapuu oia nei, i ka hale o Kahalelehua, a hoomaka iho la laua nei, e hele i ka hale o Kauakahialii, nee mai la ka ua noe, alai ia mai la laua nei e ka ohu, a pau ia, halii mai la ke awa, a mao ae la, ike aku la laua nei i ka hale o Kauakahialii, e pio mai ana ke anuenue, mailuna o ka hale a lalo, a ike mai la o Kauakahialii, ia laua nei e hele aku ana, ike aku la o Kailiokalauokekoa i ka pua o ka lehua, mai kaupaku o ka hale a hiki ilalo, mahalo aku la, hookani aku la keia, a eehia iho la.
                Hele aku la laua nei, a hiki, kahea mai la o Kauakahialii, hele mai hoi, a hiki laua nei. Olelo aku la o Kahalelehua, i ke kaikunane, ua hiki mai la ka'u mea i lawe mai la. Eia ka wahine, o oe ke kane, o ko Kahalelehua ike ana iho la no ia, noho a kane a wahine laua nei.
                Ke huli nei o Keliiokauai, a me na'lii, na kanaka a puni o Kauai, aole he loaa iki o Kailiokalauokekoa; hoouna aku la o Keliiokauai i na alii, a me na kanaka e pii i kuahiwi e huli ai; pii aku la lakou, a hoi mai la na alii, na kanaka, a koe ekolu kanaka, o Piimauna, o Hulialii, o Imihia. Pii wale aku la no lakou nei, ma ko lakou manao iho a poakolu hiki lakou nei iuka, a ike lakou nei i keia aina maikai, he wahi aina maikai io no, aole pela o Wailua, pela ka lakou nei olelo i ke ko, kamaia, uala kalo, i na mea no a pau loa, ua poea e ka laau a puni, ua wahi aina nei, aohe he mea nana e ai ka mea kanu, a me na holoholona, o keia wahi aina maikai, oia Pihanakalani, o keia wahi aina maikai, aia mauka iho o Waialeale i Kauai, olelo lakou, eia ka paha ia nei ke alii o kakou; huli aku la lakou nei, a ike aku la lakou nei he hale e ku mai ana, ua olelo mua aku o Kahalelehua ia Piilaau, a me Kawailipoiipoikanahele, oia ka inoa o kahi kahu kuapuu o Kailiokalauokekoa, olelo aku la o Kahalelehua, ia Piilaau a me Kawailipoikanahele.
                E ia aku kanaka o kahi o oukou ke pii mai nei iuka nei, puka aku la o Piilaau a me Kawailipolipoikanahele i waho e nana ai e hoopaapaa ana o Piilaau me Kawailipoikanahele ku ana lakou nei, aloha aku la lakou nei aloha aku la laua nei, olelo mai lakou la ia laua nei. Eia ka olua iuka nei, na olua ka paha i lawe mai nei ke alii, aole o kai ke alii la, auhea ke alii, aole o laua nei ekemu aku, olelo hou aku lakou nei, ua olelo mai o Keliiokauai la, e huli makou a i loaa ka mea nana i lawe mai ke kaikamahine, a ike mai la e Kahalelehua ia lakou nei, kahea mai la ia lakou nei, hele mai oukou, eia ka ai la, eia ka ia, eia ka hale, eia ke kapa la, hoole aku la lakou nei, olelo aku la lakou nei, aia a ike makou i ke alii o makou, o kekahi o lakou nei o Piimauna, olelo me ka huhu, he huhu ino loa, aia a loaa ka mea nana i lawe mai ke alii o makou, e make. Olelo aku la o Kahalelehua i kekahi o lakou, ia Piimauna, ina he make ka oukou mea i pii mai ai, a he make aku no hoi koonei ina he ola ka oukou i pii mai nei, a he ola aku no hoi koonei, ina he maikai ka oukou mea i pii mai nei, a he maikai aku no hoi koonei.
                Eia ka ai, kaia, ka hale, ke kapa, hele mai e ai olelo ae la na kanaka i koe aole i olelo ino mai ia Kahalelehua o Imihia, a me Hu lialii, e hele kaua e ai, olelo mai la o Piimauna, o kakou no ke ai olelo aku la o Hulialii, a me Imihia ua olelo ino oe ia lakou la mamua, ai iho la lakou nei a maona, hele e aku la o Kahalelehua, i kahi o ke kaiku nane o Kauakahialii, olelo aku la o Kahalelehua i ke kaikunane, i hele mai nei au ia oe, e hai aku, he mau kanaka e kolu, ua hiki mai io kaua nei, mai kai mai nei o Waialua ia i pii mai nei e huli i ke alii o lakou.
                Olelo aku la ke kaikuahine, pehea la e make paha, olelo aku la ke kaikunane, hookuu ia mai lakou la ia nei, hoi aku la ke kaikuahine, a hiki i ka hale, olelo aku la keia, o hele nui i kahi o ke alii o oukou, aia i kela hale e ku mai la, hele aku la ua mau kanaka nei ekolu a ike aku la lakou, he hale lehua e ku mai ana, hookani lakou nei i ka maikai o ua keiki nei, mahalo i ka maikai o ka hale lehua, i ka manu, i ka lehu, aole hale e like ai aohe maikai o Wailua, he akua ke hoa e like ai, ua aku la lakou nei, i ka mea kupanaha e! a ke akua i hana ai, olelo aku kekahi o lakou nei i kekahi, aohe kane e ae, e pili ai a ke alii o kakou, o ke kane no keia e pili ai. I mai la o Kauakahialii, heaha ka oukou i piii mai nei, olelo aku la lakou nei, i huli mai nei makou i ke alii o makou, a ua ike ae la no hoi makou, eia makou ke hoi nei, hoi aku la ua poe kanaka nei, a hiki i kai o Wailua, ua hoomakaukau o Keliiokauai i mau imu no lakou nei ekolu, ekolu lakou nei, ekolu imu, hoea aku la lakou nei i kai o Wailua.
                Kahea mai la na kanaka ia lakou nei, eia na imu no oukou la, ekolu oukou ekolu imu, ia nei no la e make ai oukou a pau ekolu, olelo aku la o Piimauna, alia hoi e make a hiki i ke alo o ke alii, alaila hoi mai make, alaila pela no ka lakou nei olelo like ekolu, hookahi no olelo, hele aku la lakou nei, a hiki imua o Keleiiokauai, ike mai la, makau iho la lakou nei, ninau mai la o Keliiokauai, kai noa, ua make mai la oukou, hoole aku la lakou nei, ninau hou mai la kela me ka huhu. Ua like me kekahi mano, ka nui o ka huhu o Keliiokauai olelo mai la ua alii la, heaha ko oukou mea i pakele mai nei, olelo aku la ua poe nei, he wahi hua olelo, a lohe aku ke alii.
                Pane mai la Kealiiokauai, ua loaa kuu kaikamahine ia oukou, ae aku la lakou nei, ninau hou mai ke alii, aia i hea? pane aku la lakou nei, a a i kela ao, e paa mai la la, olalo aku olaila, me ke kane, he kane auanei kela, he akua paha ia, ia wa no, auhau ae la ua alii nei i manele no ke kane, i manele no ka wahine, i ka laau, kaula, i na'lii, i na kanaka, e pii aku la lakou iuka o ua wahi aina maikai nei, o Pihanakalani ka inoa, alaila, olelo ae la ua alii nei, o oukou no hoi ekolu, a me na kanaka, na alii, e pii pu oukou, ia wa no, hui ae la lakou nei.
                Pii aku la lakou nei, a kokoke aku la, lohe mai la o Kahalelehua i ka wawa o na kanaka, hele aku la ia e hai i ke kaikunae. Eia na kanaka la ke pii mai nei, e hiki io kaua nei, pehea la e make paha, hoole mai la ke kaikunane o Kauakahialii, aole, e waiho aku no ka lakou make mamua, no ka mea, he make no ke kanaka he make loa, he make no kaua, a ola i ke kalo, ia manawa no, pau ka laua kamailio ana, hiki aku la na alii, na kanaka, me ka manele, hele uluulu na alii, me ka inoino, a komo lakou nei iloko o ka hale lehua, lalau aku la lakou nei i ka lima o Kauakahialii, hoopea ia ae la na lima oia nei i ke kua, a nakinaki ia na lima oia nei i ke kaula a paa ke kino.
                Lele mai la o Kailiokalauokekoa e paapu laua nei iloko o ka manele hookahi, kii aku la na alii e hoihoi i kona manele, aohe paa ue aku la kela i ke aloha i ke kane elima pah ana me ke kane iloko o ka manele hookahi, pau ae la ka manao ana o na'lii e hookaawale i ke kane me ka wahine, hoihoi ia aku la laua nei a ka manele hookahi, ia wa hoo iho la o Kauakahialii i ka ohe a ia nei ia Kawau, kahea aku la o Kauakahialii i ke kaikuahine e kali oe ia'u a hala elua malama, a i kani ole mai ka ohe ma Koolau nei, alaila ka hoi manao ae oe, ua make au, alaila huli ae oe ia'u mai noho oe, ae aku la ke kaikuahine, me kauwe nui.
                Pau ko laua kamailio pu ana, o ka lawe aku la no ia ia laua nei, a hiki i kai o Wailua ike mai la o Keliiokauai ka makuakane o Kailiokalauokekoa me ka huhu nui olelo aku la o Keliiokauai e hoopaa i ke kane i ka hale pouli, lawe aku la na alii na kanaka, a hoopaa ia ia nei.

KA MOOOLELO O KAPAKOHANO Helu 2.

                A holo ia mea ia laua, pii koke ke kaikamahine iuka, a halawai me ka makuakane, ninau maila o Ola, pehea kau pono? Olelo ke kaikamahine Ua paa ka hale, ua olelo aku au e make ka hanai a ua o Kanaenae, ua ae mai, aole ona minamina, owau wale no kana manao nui, ua olelo aku nae au i ka po o Kaloa e make ai, oia ka'u mea i pii mai nei.
                Olelo mai o Ola, o hoi, apopo a po iho hiki aku makou. Hoi keia a hiki i kai, ninau mai la o Kanaenae pehea, ua makaukau lakou la no ka make o kuu alii? Olelo aku la ke kaikamahine, ua makaukau, apopo a po iho, hiki mai o Ola ma.
                Ia manawa lalau aku la o Kanaenae i ka laau palau a Kapakohano ia Huleia, hoopili aku la ma ka paia o ka hale, nakinaki aku la i na kaula lino a paa loa, i hoomakaukau keia no ka hoouka kaua ia po ae, ina e loaa ua laau nei ma ka lima o Kapakohano, alaila o ka lanakila no ia i ka wa e hoouka ai ke kaua, oia ka mea i nakinaki ai o Kanaenae i ka laau palau a paa loa, i kumu e lohi ai o Kapakohano, make e ia Ola ma.
                A hiki i ka po i hooukaia ai ke kaua, hiki o Ola ma i kai, aia no o Kapakohano e moe ana iloko o ua hale nei, aia no hoi o Kanaenae a me ke kaikamahine ma kekahi kala, aole nae i ike o Kapakohano ke noho pu mai nei o Kanaenae me ka wahine.
                Moe iho la lakou nei ia po, a hiki i ka pili o ka wanaao, o ka hora 2 paha ia, hiki o Ola i kai me na kanaka, ku ka ea o ka lepo i ka wawae o na kanaka.
                Ia manawa, puoho mai la o Kapakohano me ka haohao i ka hohono o kalepo, alaila, kahea aku la o Kapakohano i kona kahu.
                "Kanaenae! Kanaenae!! Pane aku o Kanaenae," "E-o." Olelo aku la o Kapakohano, haohoi ka hohono o keia lepo! he kaua paha? Olelo o Kanaenae, he lepo waiwai ole, ua iho la ka ua makau pili o uka o Peapea, kahe mai la ka ka omakawai, ku mai la ka ehu o ka lepo, aohe kaua, moe ia.
                Moe iho la no keia ia wa, hiki o Ola ma i kai, e hoopuni ana i na upena ma kahi o ke kai e lana ana, no ka mea, ua ike o Ola ina e pulu ke kino o Kapakohano i ke kai, alaila o ka lanakila no ia o Kapakohano, oia ka mea o Ola i hoomakaukau ai i mau upena loa ke hiki i ka hoouka kaua ana.
                Ia manawa a Ola ma e hoopuni ana i na upena mawaho o ka hale, puiwa i ka leo o ka manu ulili kolea, alaila puoho mai la o Kapakohano, a kahea aku la i ke kahu, Kanaenae! Kanenae!! Pane mai la kona kahu O-e; olelo o Kapakohano, haohoi ka manu, he kanaka paha?
                Olelo aku o Kanaenae i ke alii. "He manu waiwai ole, kai maloo aku la o ka puka mahina ana, lele aku la ka manu i ka ai hua limu kala, a hiki mai la i ke kai piha ana, kani ino mai la ka manu, aohe kana, moe ia." Moe iho la no kela. A hiki i ka manawa e makaukau ai o Ola ma no ka hoouka kaua ana me Kapakohano.
                Alaila, kahea mai la o Ola i na kanaka a pau. E Kauai e! Iluna o Kapakohano a make, imua ona a e lanakila.
                Ia manawa, Puoho hou mai la o Kapakohano mai ka hiamoe nui, kaheaa aku ka. "Kanaenae! Kanaenae!! he kaua, homai kuu laau palau, alaila, ala mai la o Kanaenea, lalau hou aku la i ka laau palau, nakiikii hou i ke kaula e like me ka nakinaki ana mamua, olelo aku la ke alii, me ka ikaika loa o ka leo.
                "E aha ana hoi oe e lohi mai nei i ka laau palau, eia ka kau apa mai a kokoke ke kaua," alaila olelo aku la ke kahu, o ka'u hoi ia e wehe ae nei, ua hihia loa ke kaula a'u i loa ke kaula a'u i nakii ai, ua paa loa.
                Alaila, ala mai la o Kapakohano, a lalau iho la i kahi e paa ana ka laau palau, a huki mai la lilo iho la na kaula lino i mea popopo puka aku la kela iwaho hemo aku la na pou nui o ka hale, lele liilii na pohaku, no ka mea, aole oia i puka ma ka puka komo ma kahi no e paa ana ka laau palau, malaila no ka puka ana iwaho.
                Ia manawa a Kapakohano i puka ai iwaho hei koke kela i ka upena, luku ka pohaku me ka laau a Ola ma, lanakila no o Kapakohano maluna o ka upena mua, hei hou aku la no i ka lua o ka upena, o ka pohaku, o ka laau lanakila no o Kapakohano i ka lua o ka upena make aku la oia i pulu ke kino oia nei i ke kai alaila lanakila, hei hou no keia i ka upena o ke kolu ia, ia wa pane mai o Kanaenae ia Ola.
                E Kauai! e ao oukou ia Kapakohano ina e pulu ke kino o Kapakohano i ke kai pau loa oukou i ka make.
                Alaila olelo aku la o Ola imua o Kanaenae, me ka olelo kaena, aole e ola, ua nakii aku la ke olona o Honopuwai ia ia.
                Alaila, haliu aku la o Kapakohano a olelo aku la ia Kanaenae. Ke kuhi nei au na hai ko'u make eia no ka nau e make loa ana oe ia'u.
                Ia ia nei e luku ia ana i ka pohaku a me ka laau, aia keia iloko o ke kai kahi i ku ai elua paha ka hohonu o ke kai kahi a ia nei e ku ana, Homaka keia e noho iho iloko o ke kai i lanakilaa maluna o ka enemi, hapai aku ana o Ola i ka laau palau ana ia Puukapele ma ke kowa o ka uha o Kapakohano, mahiki aku la i ua laau palau nei, a haule o Kapakohano i ke one maloo, loaa mai la i na kanaka o uka, o ka make iho la no ia o Kapakohano a lanakila o Ola.
                Ia manawa i make ai o Kapakohano, kahea aku la o Ola. E Kauai e! Pepehi ia iho o Kanaenae, i hookahi kona make ana me kana hanai. I ka manawa a Ola i kahea mai ai e make o Kanaenae alaila, olelo aku o Kanaenae, e Ola! e Ola!! e aho e ola au; hoole aku o Ola, "aole oe e ola," o ka make aku no ia me kau hanai. Pipi holo kaao.
S. N. HALEOLE.
Honolulu, Okatoba 18, 1861.

He wahi kaao no Melekule. Helu 2.

                I ka lohe ana o Melekule i keia olelo a ua kane nei ae aku ia me ke aloha a me ka uwa. A hiki i ka hiku o ka la oia ka pau ana o ka hebedoma ana i olelo ai i ke kuene, alaila, lawe hou mai ka ai ma kona hale i noho ai e like me mamua. Holo laua nei ma ke kaa i ke kuahiwi nahelehele kanaka ole, maluna o ke kaa, he ahu, he kapolena, i ko laua nei wa e holo ana, olelo ua kane nei ia Melekule, eia kou aloha ia'u, a me kou malama a ola hou wau. O kou wahi e moe ai, malaila kuu pahu, pela kou hele ana e hana lepo, e hanawai, e auau, pela ma na wahi a pau au e hele ai, o kuu pahu kekahi, oia kou aloha ia'u.
                Ae aku o Melekule. I hou mai ke kane, mai minamina i ke dala no ka hoolimalima i kuu pahu, e like me ka uku e olelo mai ai, pela oe e hana aku ai, a pau keia olelo a laua, hiki aku laua i ke kuahiwi, olelo ua kane nei ia Melekule, e oki oe i keia laau me ke koi, i ke oki ana, make ua kane nei, waiho keia iloko o ka pahu, hana a paa, hoi i kai me ke kaa, a ao ae, oia ka poakahi, lawe ke kuene i ka ai i ka hale noho o ua keiki nei, kike aku, aohe wehe mai i ka puka a mahope wawahi i ka puka, a komo aku, aohe oloko, no keia ole ana o ua keiki nei, haunaele o Pelekane, luku, pepehi, huli ma o a maanei, nui ka pioloke no keia nalo o ke alii hue hou ia na kupapau i kanu ia iloko o na la elua, a ekolu, a pela aku. Ua paa ka manao o ke'lii a me ke aupuni, i na e loaa ke kino e ola ana, e make ana paha, a i puhi ia paha i ke ahi, a me ka poe i ike a launa aku ia ia.
                Ua noonoo o Melekule i keia mea, nolaila, houluulu oia i kona poe, a kumakena e lima la, no kona kaikunane, (wahi ana,) kauoha oia i kona poe e kohi i lua kupapau, 15 anana ka hohonu, a kukulu i hale maluna iho. A waiho ia he pahu wale no, aone he kanaka o loko. Mahope iho huli ia mai na wahi a pau loa, a hiki i kahi o Melekule, ninau ia, nowai kela hale kupapau, olelo aku o Melekule, o ko'u kaikunane no, kohi ia a hiki i na anana he 10, haalele ka poe kohi no ka hohonu loa o ka lua. Noonoo o Melekule ma keia hana, nolaila, pakele oia a me kona poe apau.
                Aia hoi ke alii o Farani ke keiki a ka Moi, na hoopalauia me Melekule, ina ke kaulana o Melekule i lawe ai ia nana, ine ka launa kino ole. Hoouna maila ke 'Lii i ke Kiaaina me kona hoailona alii me ka hanohano nui. me na moku he nui loa o kona aupuni, a hiki i kahi o Melekule, olelo a pau, ae aku o Melekule e holo. I ke ee ana i ka waapa, olelo ke lii waapa, eia kou waapa, eia ko ka ukana, hoole aku o Melekule, me ka olelo aku, o ka waapa e kau ai o kuu pahu, oia ko'u waapa e holo ai.
                Noonoo ua l'ii waapa nei ka! i na e ili ka wahine a ke alii malaila, hewa wau hooili no ka pahu ma ka waapa alii. Holo a ka moku olelo ke Kiaaina, eia mahope kou wahi, aia ko ka ukana wahi, hoole aku o Melekule aole, o kahi a kuu pahu e waiho ai, malaila au ae mai ke Kiaaina, e waiho no mahope e like me kou manao, no ka mea nou keia ulumoku a me makou, mamuli hewa mai makou i ko kane.
                Ua mau ko Melekule malama i na olelo a ke kane mua, ai no o ua pahu nei kekahi, a hele no e hanawai, me ka hana lepo, me ka paapu no. A ku i Farani, holo mai ke kaa alii me ke kaa ukana, olelo aku ia Melekule, eia kou kaa, eia ko ka ukana, hoole aku o Melekule me ka i aku, ma ke kaa e ili ai o kuu pahu malaila wau e kau ai, ae koke mai ke 'lii kaa e hooili pu ma ke kaa alii. A hiki i ka hale, hui me ke kane a pau ka ahaaina a me ka mare ana i ka moe pu ana o ke kane ola, o Melekule, o ka pahu, hookahi wahi e moe ai me ke kipa hookahi, a hala ekolu mahina nui ke ano e o ka moe ana, wahi a ke kane, ola ke 'lii nui o Farani, kupanaha ka'u wahine aohe kupono i ke kane a me ka wahine ke pili loa, no ke aha la! olelo mai ke kilo, aohe anei he mea e ae ke moe olua i aku ke kane, he pahu, o ko makou kolu ia ke moe, olelo mai kela, nolaila ka pono ole, e hoi oe a ko wahine, e i aku oe e hookaawale, pela e pono ai, ae mai kela. Hoi aku la ke kane a hai aku ia ia. I kona kamailio ana me ka wahine, olelo mai o Melekule, he ae no au, ke ae oe i kau olelo.
                Penei. E hana oe i hale nani i oi ae mamua o ko'u hale e noho nei, kanalua ke kane, a mahope ae mai, ua hooholo koke ia na palapala i na wahi a pau, me ko ke alii hoailona, a ua hikiwawe mai na mea a pau loa iloko o ka wa pokole, olelo aku ke 'lii ia lakou, eia ka olelo, e hookupu dala kakou, no kuu wahi hale. Ua auhau ia ke 'lii e like me kona waiwai, pela na kanaka, hanaia ua hale nei a paa, ua nani loa.
                O ka oi ia o Farani, a ua nui no hoi ka ilihune o na mea a pau i keia hale, no ka mea, wahi a Melekule, aia a loaa ka nani o ko laua hale i Berekane; ua like iki no me keia hale, aole nae i like loa. Ua waiho ia ka pahu maloko, a na na makua o Melekule i kiai, a hala ekolu mahina, ua pau ko Melekule manao, ua poina loa. Ia wa kiei na makua maluna o kona pahu kupapau iloko o kona hale, no ka mea he aniani o luna iho e papale ae ana ka lima o ua keiki nei iloko o ka pahu, makau na makua, holo e olelo ia Melekule kupanaha oia la; i kiei aku nei maua mawaho o ka pahu e pale ae ana ka lima, makau maua a holo mai nei, e lapu ana paha la.
                A kahi a manao o Melekule, hele e ike, i ke kiei ana maluna iho, nana ae kela me ke pale ae o ka lima e wehe i ka pani, wehe o Melekule, a ola hou kela, o kona ano mau no e nana ia Melekule oia no, pela no hoi kela. Laha aku la ke ola hou ana o ke kaikunane o Melekule mai loko mai o ka make i ike ia. Hoole ke kane mare me ka olelo aku i ka wahine, aole e ola ka mea i make; olelo aku o Melekule ia ia, ua ola hou, olelo hou o Melekule i na manao oe e ike e kukala oe i kou aupuni a pau loa, i hookahi la e hoike ai. Ia wa holo koke na luna, hookahi la ua akoakoa koke mai na mea a pau loa, me he kanaka hookahi la. Ia wa ua hele koke mai o Melekule me ke kane make, he mea e ka nani, a me ko laua like, me ka maikai i oi ae i ko Farani kane.
                A pau ka la hoike, noho like lakou, he kaikunane ka olelo a Melekule no keia kane. Olelo aku o Melekule i ke kane mare, e hoihoi au i ko kaikoeke i Berekane a noho aku, hoi mai au, ae mai ke kane mare. Ia manawa, olelo ia, o na moku a pau o ke aupuni o Farani e holo pu me Melekule, e like me kona hanohano nui, o ko Melekule moku mawaena. Ia holo ana a kokoke i Berekane e komo i ke awa, kau ua keiki nei i kona hoailona alii ma kona hae. Ike o Berekane o ka manawa ia o na pu o ka aina i kani ai a po ka la, ua pau loa na moku i ke kani a koe ko Melekule moku, holo aku a ku i Berekane, olioli no lakou no ka loaa ana o ke'lii a me kona ola hou ana. A mahaloia hoi o Melekule no kona malama ana, a o laua no hoi na'lii o ia wahi o Berekane. Pipi holo ka-ao. Ke hoi nei ko Niuhelewai keiki ua uhi kuawa i na pali.
S. D. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama, Nov. 4, 1861.

Leo Kahea! Leo Kahea!!

E ka Hoku o ka Pakipika.—Aloha kaua:
                E kahea leo kaniuhu aku oe i o kaua kini makamaka mai Hawaii a Kauai, ke kokoke mai nei ka malama o Ianuari makahiki 1862, He la ia e kohoia na luna makaainana hou. A pehea ko oukou manao, e hiamoe anei ma ka leo? E noho palaka wale anei a hiki mai ua la la? Alaila ala ae lalau ka lima i ka balota, o ka lawe no ia a hoo i ka pahu balota, puka mai a waho olioli, akaaka, eia ka ninau, heaha kau mea i loaa? i mai paha oe; o mea ka'u i koho aku nei; he luna pono ia i ko'u manao, pela mau ka olelo a ka poe noonoo ole.
                Nolaila ea, e o'u makamaka ka poe i ike pu i ke kaumaha o keia mea he auhau kino & auhau holoholona e kokua pu mai, e alu ka pule i Hakalau, ia kakou no, luna na luna makaainana, a ia kakou no, luna ole lakou, a pehea kakou? Ke paipai aku nei ia kakou e noonoo mua ina luna pono; Owai lakou; o na kanaka ku i ka wa, oia ka poe luna ole o ke aupuni, pela ko'u manao, mai koho hou ina luna i loaa ka oihana aupuni. O ke kumu ia i paakiki ai na kanawai e waiho nei, a i holo ole ai hoi na kumukanawai hou i ko'u manao, ina hana kakou pela, mama iki ka auhau ma keia hope aku, a e pomaikai ana ka lahuikanaka, ina hoolohe oukou i keia leo kahea, alaila e paa mau ana ke kanawai, a e poino mau ana kakou.
                E wehewehe iki aku paha wau i kekahi mau kumu manao ma keia kahea ana.
                Akahi No na Luna Auhau,
                Alua - - - Helu,
                Akolu - - - Kanawai,
                E koho hou anei kakou ia lakou i poe lunamakaainana? Aole anei? E lohe pono oukou, o lakou ka poe nana e hikiikii i ka pohaku wili palaoa ma ko oukou kani a-i, a e kiola i ke kai, pehea e hiki ai ia mea, a heaha ka ano. Eia ke ano, ia oukou i koho ia ka luna Helu, hele oia iloko o ka Ahaolelo, a noho malaila, hui paha oukou e kakau i na manao e komo i ka Ahaolelo, a hooili aku i ua luna nei a oukou i koho ai, ia ia ka palapala, a penei ka oukou noi. E hoopau ka auhau kino, a e hoopau ka auhau holoholona, e hoololi ae ma ka auhau waiwai, a ike ua luna makaainana nei i keia palapala, alaila, olelo iho la ia iloko ona, aka, hooikaika paha uanei au i hemo io, poho hoi au, elima o'u teneka no ke dala hookahi no auhau kino, a no ka auhau holoholona ina pela; heaha la uanei ka'u oihana hou e loaa mai a noho wale iho la au, nolaila, e hele au e olelo i kekahi poe luna o makou, a hele aku la a loaa o M. & S. & A. he mau luna makaainana lakou no kekahi mau apana e ae, a he mau luna helu hoi no ia mau apana, olelo aku la oia, penei, M. & S. & A. he palapala hoopii hoi paha ka'u, no ko'u apana mai nei, ninau mai lakou, pehea ke ano oia palapala kainoa hoi e hoopau ka auahau kino a me ka auhau holoholona. Olelo like mai la lakou penei, e kiola na palapala hoopii, olelo aku laua nei, penei, a popo e heluhelu aku au i keia palapala, e ku mai oukou e hoomoe ma ka papa, a na'u ia e hoomoe iho ma ka papa.
                Oia ka hana a na luna i lohe oukou. A pela no ka hana a na lunaauhau, ua like no ko lakou manao maia mau mea, aka, e hoakaka a'u i kekahi ano o keia mau luna; koho aku kakou a lilo ae la i luna, hui aku la kakou i kekahi la me ua luna nei e wehewehe i manao komo aku i ka ahaolelo, ku mai la kekahi penei ko'u manao. E pau ka auhau kino a me ka auhau holoholona, a e hoololi ae ma ka auhau waiwai. O ka pane mai noia o ua luna nei, penei, Aole pono keia mau kumu hoopii, e kiola keia mau manao, aole au e lawe ma ka ahaolelo, he mea ole wale no keia, kahaha iho la ka manao o ua poe hui nei, penei, kainoa he lawe i ko makou manao a loko o ka ahaolelo a kiola ia mai alaila pono, ia nei no; ka pau e no i ke kiola, no ko oukou koho ana i ka luna auhau paha, i ka luna helu paha, nolaila kiola wale ia ko oukou mau kumu manao, aole o lakou manao i ko oukou pono, o ko lakou pono iho no kolakou manao nui o ke komo ka i ka ahaolelo, palekana, loaa na dala he haneri kanalima $150.00, o keaha iho la oukou, o ka leho mau no o na a-i i ka imi dala no na holoholona. Alua o kakou lilo, lilo i ke aupuni, lilo i ke kula o na konohiki, a pehea ko oukou manao, aole anei kakou e hoololi ae? ae koho aku i poe luna makaainana hou, noloko o ka poe akamai, oihana ole, he nui loa lakou e noho nei a puni keia pae aina, no ka nele anei o ka poe akamai ma ko oukou apana i koho aku ai oukou i keia poe luna i mea e hoopilikia ai i ka lahui; O ko'u manao hope keia.
                E noonoo mua kakou i keia leokahea, mai kuhihewa, he mea uuku keia, elua malama i koe a hiki mai ua la la, a mahope o ke koho ana, e ike maka aku no kakou, he hewa, ua akaka i paiia ma ke aouli o ka lani, mai ka puka ana o ka la a hiki i komohana, e haliu ae i luna e nana, penei na hua olelo i paiia, oiaio, oiaio, ua hana na luna auhau pela iloko o ka makahiki 1860. A ke kokoke mai nei e puka ia hana pono ole, a pau kakou i ka pilikia, e like me keia mau makahiki e kaa hope nei, ua pau. Aloha oukou e ka poe heluhelu ana i keia wahi manao.
J. H. K. IKEMAKA.
Honolulu, 23, Oka. 1861.

                Pomaikai maoli na moku Okohola i ku mai nei, ua aneane piha lakou a pau, kakaikahi na moku nele.