Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 7, 7 November 1861 — Page 3
hoopuka i nupepa nui, i wahi e ike akea ia ai ka oukou mau olelo naauao e na keiki o Molokai me Maui, mamuli o ka naauao o na kanaka Hawaii, ua ku ka nupepa imua o oukou, nolaila, ka piena o ka nupepa kuokoa, puiwa i na hoa hui ona; puoho e o H. M. Wini, hikilele na kanaka hoonoho kepau ka ino paha e olelo iho ana oukou, o ka nu- pepa ka Hoku o ka Pakipika, ka hoa walea o ke ahiahi, me ka olelo iho, ke puoho nei ko makou naauao? i kana ukana o ka Hoku o ka Pakipika, a waiho aku iloko o na keena liilii o ka pahu.
E ao ana paha ka nupepa kuokoa i ka poe hupo? i ike ole i ka heluhelu, a koe ae ka poe i loaa ka ike hohonu, ka poe i ao ia a loaa ka naauao ma na kula nui, ua olelo mai ka'u kumu, ina lawe nui oukou, a i ka halawai hoi o ka Luaaha, hookahi no nupepa, o ka naauao nae ka mea nui. PUNINUPEPA.
Ka la hanau o ka mea Kiekie Victoria K. Kaahumanu.
O ka la mua o Novemaba, oia ka la i hanau ai ke 'Lii ke Kuhinanui o ko Hawaii nei Pae Aina, Victoria K. Kaahumanu. Ua hanau oia i ka makahiki o ka Haku 1838, i ka la mua o Novemaba, mai laila mai a hiki i ka la mua o keia Novemaba o ka M. H. 1861 ua like me 23 makahiki, oia ka nui o kona mau makahiki.
I ka hiki ana mai o ka la mua o keia Novemaba, ua malama ia kekahi ahaaina ma kona wahi.
I ka hora 4 paha o ke ahiahi, hele pu ke alii me kona mau hoa, e ai ma ka papaaina, i hoomakaukau mua ia. Nolaila, o ka malu o ka Uwaina, me ka hauoli o ka manao i ka haawi ana mai o ke Akua i na la mua o ka makahiki hou, e hiki mai ana maluna o ke alii; noho iho la ke alii e ai, a pau kona ai ana; hoomaha iki iho la ia wa, a hiki i ka hora 7, hele pu aku la ke 'Lii me kona mau hoa, ma ka hale malalo, e ike i ka poe himeni i hoakoakoa ia malaila.
I ke komo ana mai o ke 'Lii, ua ku mai na mea a pau iluna, me ka hoomaikai mai i ke 'Lii, a noho ke 'Lii ilalo. Ua piha loa o waho o hale, i ka poe makemake e lohe i na Himeni ia po, i ka hoomaka ana nae o ka hana mua, he mele no ka la hanau, na Mataio ma, a pela no ka lua, na Alaioa ma, a pau ia, ku mai hoi keia poe kane, he Himeni ka lakou hana o Happy Land ka leo, ua hoololi ia nae e lakou nei, a o Kilauea ka Leo, no ka hoi ana mai o ke Kuhina Nui maluna mai o Kilauea e hiki i Honolulu nei. Eia ka lakou mele malalo.
1 E i ae Kilauea,
Ke iho mai nei,
I ke kai o Mamala,
I ka nuku o ke Awalua,
A he haekalaunu ia,
Ke oli pulelo mai nei,
Ke Kuhina Nui paha ko luna,
Very happy no kakou.
2 A pili mai i ka Uapo,
Ike i ka lai o Honolulu nei,
Huli haliu na maka o Kalani,
Ike i ke kau a ka Hae Hawaii,
Auhea la o Pahua,
Kuu manu hana kupanaha,
Ke noho nei no paha,
I ka hale lau Inia.
3 A hiki mai Mokuaikaua,
Ike i ka iho lua mai a ka wai,
Ui ae Kiheahea,
Eia ka manawa ua hiki mai,
O kuu La Hanau,
E i ae ke kokoke mai nei,
E olioli pu kakou,
Me ka hoomaikai i ke Akua.
Oia ka hoomaka ana o na Himeni i ka lohe ana aku i na leo o ka poe e mele ana, ua lai maoli no.
I ka hora 9 paha, nonoi ia ka papa Himeni a ke alii, e puka mai a Himeni, a i ka Himeni ana mai, ua nani maoli no. I ka hoolohe ia ana aku o ka leo Himeni o ka poe e mele ana, ua kinikohu maoli no. I ka hiki ana aku o ua poe nei, i ka hapa hope o ka pauku hope o ka papa mele, ua ike ia lakou e hooheheo like ana imua a i hope, me ka hanohano, a me ka nani maoli i ka nana aku, i ko'u ike wale aku. Ua like loa me ka hana akamai, a hihiu loa, na wahine maikai o na aina naauao; Ua mahalo nui na haole makaikai i ka papa himeni o ke 'Lii ia po, ua mahalo ia o Iulia Moemalie no kona Himeni pinepiJe ia po, me ka mau o ka maikai a na leo ia po. Ua mahalo ia o M. Kekuanaoa, no kona hoikeana mai, i ka hana maikai a na keiki hoewaapa o Kaehukai, a me na wahine o Kaheka.
O Lilly Dale! kekahi Himeni ia po ua hoololi ia nae ma ka olelo maoli, na Iulia Moemalie ma laua o P. Keawehawaii i mele.
I ka pau ana o ka hoike ana mai o na mele a ka poe Himeni, ia manawa kona hoi ana me kona poe hoa.
Eia ke mele a ke'Lii i haku ai malalo iho, oia a me kana poe haumana, ka poe kokua ia ia ma ia hana ana, oia hoi kela mele a lakou i hoopoheheo like ai, me ka iini o ka manao o ka poe makaikai. Eia na inoa o ka poe Himeni a ke Alii, V. K. K. me Kaaea, Paakai, me Sarai, o Iulia Moemalie, me Maraea.
HE MELE HIMENI.
1 A Hilo no makou,
I ka ua kanilehua,
I ke kai o Paikaka,
I ke one o Hanakahi,
Kohia mai makou,
Ka makani o Kamoani,
O ka puu lena mauka iho,
Aha lai, lai, lai,
Ke aloha.
2 He aloha no makou,
I ka luna o Piikea,
I ka wai o Kolopulepule,
I ka wai kiponai me ke kai,
Kilihuna e ka ua,
I ka liko o ka ohia
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
3 Hiki mai nei o Kaluna,
Kukinikini no makou,
Makai ae o Puna,
O Puna anoano i ke ala,
O ka milo holuholu,
O wai a Kaea,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
4 Pualu ae makou,
I ka wai koolihilihi,
Wai maka ala a ka mau,
A hiki aku i Kapoho,
Poho na pea o Ianake,
Kahea mai kahi wahine,
O Honuapo o Kawelohea,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
5 Ke kai waluwalu ili,
Pae makou i Kaalualu,
Ka piina o Koihala,
Hala mai ia kula,
Hiki aku makou ma Waiohinu,
O ka wai haule poo,
O kau ipu makani,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
6 Pa ka makani a ke ae loa,
O ka wai hu o Kauwila,
O ka iliili o Kola,
Oni ana Molilele au i ke kai,
Wili e ke au, wili e ka wili,
Koe ke au i Halaea,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
7 Kupu mai kahi manao,
Kukinikini no makou,
A hiki i Kaawaloa,
O ka pali kapu o Keoua,
I ka wai halii lua,
Loaa ia makou ke'lii Iolani,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
8 Ilaila makou i moe iho ai,
He pohaku no ka uluna,
He paku no kahi kapa,
Hoeu mai nei "Papa,"
Ina kakou ua awakea,
Eu! na keiki o Keehukai,
Ina oukou Polena ma,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
9 Ku kinikini no makou,
A hiki aku i Kamakahonu,
Ike i ka lai o Ahuenaena,
I ka wehi o na kou,
Ku o-we a ka lau niu,
Ka one laula o Kaiakekua,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
10 Kamalii o Kiope,
E noho ana i ka lulu,
I ka olu o Hulihee,
E hee ana i ka nalu o Huiha,
E uwe mai ana kuu keiki,
Eia mama ua hiki mai,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
11 Kukini no makou,
Pa mai ka makani, o ka mumuku,
Lauwili ka pilia,
Hoohaehae a ka naulu,
Hiki mai o Launiu,
Pa mai nei e Eka,
Oili aku o ke Ehukai,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
12 Lalau ae o Elikapeka,
I ka hoe uli i paa mai,
Kahea ae i na keiki,
Paa ia mai ke kaulawaha,
Hoalu ia 'ku ke kaula ihu,
Oni ana i ka ale,
O Aloikehukai,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
13 Lahea mai Polena ma,
E ka Lani—e, E ka Lani—e,
Kaia mai ka waa i ka holo,
Pae ka waa, pae i ka ale,
Hookahi no ale,
Hiki makou i Kawaihae,
Puhaukole waiulaula,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
14 Ninau mai Iolani,
Auhea ia waa o kakou,
Pelua iho e ka makani,
Hai iho la Kakaako,
O ka waa o Pika ma,
Hiki mai Ianake,
Hoolana ia ae,
Aha, lai, lai, lai, Ke aloha.
15 Kukinikini no makou,
A hiki aku i Honoipu,
I ka pali o ka Moa,
Kai hee nalu o puakea,
Kau i ka lio,
Holo aku no makou,
A hiki i Kapaau,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
16 A Niulii i ke kai,
A Neue i ka hala,
O Pololu i Honokane,
Kakaauki i Kawailele,
I ka wai kapu,
A po kahikahi,
A mookinikini,
Aha, lai, lai, lai,
Ke aloha.
Hakuia e na
KAIKAMAHINE O KA EHUKAI.
Honolulu, Okatoba 24, 1861
Eia ka mea hilu loa ma keia hui ana, o ka maluhia maoki o ka hana ana, me ka haunaele ole, a hookuu wale no ka Aha me ka ma luhia, e loa hoi ka hana ana a ka poe naau loa, ke ano maikai maoki.
Ua hoi mai ka Moi Kamehameha I V. i Honolulu nei maluna o ka mokuahi Kilauea, i ka la 26 o kela malama iho nei, a ua hoi hou aku no ma Kailua, Hawaii, i ka la 27 iho nei. A no ka pilikia o makou ia pule oia no ke kumu i hai ole aku ai.
Olelo pane aku ma ke Akea.
Aloha oukou a pau loa. Ua lana mai ko'u manao e pane aku imua o ka lehulehu me ke kanalua ole, a me ka ike hookamani ole i noonoo nui ia me ke akaka no o kona mau haina, a me ke kupaa o ka manao e hai i ka oiaio maoli me ka hoopili mea ai ole i mua o ka malamalama o ka la. O ka oiaio wale no a maluna o ka oiaio wale no ke ike ia nei, ua auwi ae na moko o ka naaupo, a me ka paakiki waiwai ole iloko o keia mau la o ka Milenio e hookokoke mai ana. A ke ike nei no hoi au i ka maalo ana ae o na manao he nui loa e holo ana imua a i hope, e ku ana, e nee ana, e waiwai ana, e waiwaiole ana, e mimino ana, e awaawa ana, e hookamani ana, e paio ana, e huhu ana, e nuku ana, e hoolaha ana. O kona waiwai puka anei ke ino o ka manao?
Nolaila, ua maopopo ka Hoku o ka Pakipika, he pepa no ka lehuehu, no ka mea, mai ka lehulehu mai kona ola ana, aole mai ka poe uuku mai, aka, i ka ike ana iho i ka poe pepehi e uhau ana i na pahi oi loa, e ki ana i na pu poha o ka poka e umi ana, e hookii ana i ka ai, e hoomainoino ana, e alu ana, alaila, i ko'u lohe ana, noonoo nui au me ke kulu o ka waimaka, a me ka lohi o ka pane aku. A penei ko'u manao lana, o ka hewa anei o ka Hoku Pakipika ka puka ana ae maloko o ka poe iliulaula? Oia anei? oia, oia no. I ua ka paha maloko o na haole, aole no paha e olelo ia pela. Aloha wale ka poe ili ulaula o Hawaii o Keawe, he ulaula lakou nei, a he ulaula na lii o ke aupuni? pela.
Aole ia. No ka ona o ka nui o na lala o ka Ahahui Pakipika ka mea e ino ai ka pepa? ae pela io no, ua ike no wau ua inu io no, ua ona io no, a ua pono ole io no ia mea. O ka hapalua paha o ka aha ia mea, aole paha? O makou he poe inu ole. O keia anei ka hewa? ea, ae, oia, ma ka nana ana mai ka helu e 1 a hiki i ke 6, aole i hai ia ka hale inu rama, a me na kiaha, ko lakou kumu kuai, ka mea ona e pono ai, e pupule ai, e paa ai, e uku ai, e poino ai, e poho ai, e hana ai a kuawehi i Kawa. O na manao i kupono i ke akea a me ka lehulehu, oia, oia no. Ua hewa anei i ka puka ana mai mailoko mai o lakou? ea! ae, o ke kino ka kekahi makemake o kakou? Ea! Aia o Petero he hoole pakolu, o ka moa ka hoike, he paulele kapekepeke. O ke kai kai ike, a lohe i kona kahea ana ia Iesu. He mau buke kana ke ao ia nei, a eia ia'u kekahi oia buke. Pela o Davida, nana ka Halelu. Ua manuahi ia me Baseteba. O Solomona, hookahi tausani wahine, pehea? He mau buke kana, ke nana nui ia nei me ka olioli i kona ike. E olelo mai auanei oukou, ua mihi lakou, ua haalele i ka hewa. Ae, pela io no, aole nae he kino e ae ke kino i mihi ai, oia kino no, a haalele i ka hewa, oia mau ma ka mua no i ka wa kolohe ana, a pela a pau ke kino okoa. Aole no ka mihi ana, loli ke kino, o ka manao kai loli, pela io no, o ka mihi ka laau lapaau, he 77 mihi ana, alaila, pau ke kala ana. Malie no i hoolana ai kanaka, ae, he mua aku no ka ona o keia poe, he hou mai ka nupepa; ua pono, ua hewa makou, Ae.
Eia hoi, no na olelo hilahila he nui i hookomo ia e hoopili ana no ka naauao, e helu ana mehe hoa ala oia ano, ua hana a aloha, hoolalau ae, pela. Owau no kekahi i ae ia manao, pela no ko'u manao i ka nana ana i ka pono io maoli, oia, aka, o ko'u noonoo no iloko kai hana peia, nolaila, lohi au i ka pane aku, noka mea, i na wau i pane i na olelo ino mai ko'u waha aku, alaila loaa wau. Ia Iesu e olelo ana, no ka piha o ka opu olelo ka waha, kahea koke o Paulo ia'u e wikiwiki ma ka lohe, a e lohi ma ka inaina aku.
He nani hoi nei ke kuka hoahanau nei hoi kaua, ae, pono hoi paha. Nani no hoi ko ike ole i ke mele o Hionaueue ma ka Hae Hawaii o keia makahiki no ka buke 6. Aia malaila he mau olelo hilahila penei.
Hamama pono ka waha o Haena i ka makani,
Kiihelei i na kuemakapali o Makana,
I na pae puu o ka iwi ku iluna,
Kapalili oni ka wai o Limahuli i ka makani,
Keke ka niho o kea lewalewa i ka ino,
Mimino ka lae o ke puhi i ka makani,
Hemo ke alelo o Kaumaka i ka wai,
Imiki e palu i na lehua o Luluupali,
Pali Maunahina paa i ka noe,
Ahu keae hau i ka nuku o Alakai,
Haina ka inoa o ka wahine,
O oe ia e ka haka lewa i ke kai o Nualolo,
Kui a hina na hala o Naue,
A oia, o ua olelo ala ia i ike ole ia ai e oe. Aole nae paha hoi e hihi, o kau mea no i lealea ai, i ka pukaana nae paha mai ka Ilikeokeo ae, i na no paha na ka iliulaula, olelo no oe, paa iho la ka waha.
Eia ka hewa, e laha auanei i na keiki hou. Pela io no, o keia mau keiki a na kahunapule a kakou, e hia lakou? ua umi paha, ae, malaila ka pono ole o ka Hoku o ka Pakipika.
Eia ka pono, mai hookuu oe i kau keiki i k kula o lohe i ka olelo lealea a kuamuamu kekahi, o ike auanei ia Kawa, kahi o ka poe koohe, a haumia auanei i ka nui o kolaila poee hewa. Aohe make hele i ke kau jure o ike i na lunakanawai ame na loio, a me ka poe lawehala. Mai nana i ka Baibala o ike auanei ia Amenona e pue ana ia Tamara, a ia Solomona e kauoha ana i na kaikamahine e imi a loaa ka'u mea i aloha ai e hai aku ua mai i ke aloha. Ma ko'u puka makani nana aku la au, ua halawai pu me ia kekahi wahine hookamakama, apo iho la kela ia ia ke honi iho la, i aku la, i hele mai nei au e halawai me oe, a ua loaa iho nei, i na kaua i maona i ke aloha, elealea kaua i ke aloha, a pela aku. A ia Lota e inu ana a ona moe me na hunona elua. Pehea ia? manao wau ua poina paha oe, aole paha au buke hemolele, a i ole, ua hiamoe paha, i na no oe e ala a nana, ike no a i ole peia. Ua manao paha oe e lawe ana ka Hoku Pakipika i ka hoomana Akua ana, malaila paha ea? pela io paha, owau kekahi hopohopo aku, eia ko'u kanalua, i ka nana ana i na helu i puka, aole au i ike i hoopau ana i ka pule, i ka mihi, i ke kokua, i ka hele a iauna me na kumu, i ke komo i ka hoahanau i ka maluhia o ke aupuni, a me na pono e ae a pau, oia pela io no.
Malie paha he poe kolohe wale no oukou, he poe ona, hookiekie, huhu, mokuahana, hana ino, lokoino, naaupo, hookamani, o ka pono o ka lehulehu ka oukou e manao nei e lilo mai na dala elua. Pela ko makou ano, no ke kula no, no Lahainaluna, no Hilo, no Waioli, a no na kula e ae, ua hewa no, no ka mea, aole hookahi kanaka pono ma ka honua nei. O wai ka lakou nei mau kumu? o na haole o Amerikahuipuia e noho ana i keia wa, a ua make, a ua hele. Heaha ka lakou mau mea i ao ai? o na hua mua o ka ike he 12, oia ka A, a hiki i ka W, a o na hua helu oia ke 1, a hiki aku i ka nui loa. A hala na makahiki he 40, ua makaukau loa. A mahea keia mau hua i ao ia ai, maloko o ka pepa a me na buke? A mahea kahi i loaa ai he hale pai mai no no lakou, oia na kepau, na pepa, na inika. Malie paha no Hawaii nei no ia mau mea? aole, na lakou no. A heaha ka mea i loaa ai ia oukou? o ke ao ana, o ka hana ana maanei, ae, i na no i Mareka e pai ai, o ka heluhelu ana koonei, i na aole la e puka keia Nupepa, pela ko'u manao. Aia hoi ke dala, aole makou i ike i kona anoano e ulu ai, e like me ka ipu hoi, pela ka lole aole o na ulana ia maanei, aole makou e hanawale me ke kumu ole. Pela io no, pololei wale.
A i aha ia no hoi ka Hae Hawaii, a me ka Hokuloa, hookomo aku, pela io no, o ka manao ia, o kona nuku no paha, a paupauaho. A nolaila, imi makou i pepa hou me ka hoonui i kona kino, oia keia. O ka nui anei o keia pepa ka hewa, pau na manao ia ia? O ka pii anei o kona uku e 2 dala. O ka lohe ole anei o na haole keokeo, o ka hui anei o ka poe iliulaula? oia anei? ea!
(Aole i pau, aia a kela pule hoopau loa aku.)
Ka Ahahui mahiai ma Waialua.
Ka Hoku o ka Pakipika.—Aloha oe:
Ua hoomaka iho nei makou iloko o ko makou mau la opio, e hooko i ke kauoha a ke Akua ia Akamu i ko kakou kupuna mua loa, e olelo ana, ma ka hou o kou maka e ai oe i kau ai. A no ko makou manao, ua pili no keia kauoha ia makou, a pela no ia kakou a pau. O ka mua keia o ko makou lawelawe ma keia oihana. Eia ka poe hoomana i ae iloko o keia Ahahui mahiai. John Kaiaikawaha, William C. Keanu John, Tomsa, C. Tomsa, S. P. Haupu, John Kalili, E. Kumukoa, S. Kalehua, Balenaba, a me ko makou kumukula, oia Jno. H. Kaakua, nana e hooponopono i ko makou mahiai ana. He ahanui no na Kaikamahine kekahi ma keia kula, ua hoomaka no lakou i ka hana me ke kokua mai o na makua, na hana kupono i na kaikamahine, o ko makou kumukula no ka luna no keia mau hana.
Ua hooholo no makou i mau Rula e pono ai ko makou mahiai ana, a ua koho hoi i Luna Hoomalu mau, e hoomalu ai i ka wa halawai, ua koho hoi i kakauolelo, e kakau i na hana a keia aha. A i ka hooholo loa ana o makou i na Rula, ua kohoia ka luna hooponopono o ka hana, a ua hoolilo aku no makou iaia i Puuku malama waiwai.
I ka la 18 Oct. hora 3, o ke ahiahi, kukuluia ka halawai mua o keia ahiahi. Ua kohoia a hooholoia e lilo o W. C. Keanu i Lunahoomalu mau no keia ahahui. A ua kohoia a hooholoia e lilo o J. Kaiaikawaha i kakauolelo, ua heluheluia na Rula, a heluhelu hou pakahi i na Pauku, a i ka heluhelu akolu ana, ua hooholo loa ia, eia ua mau Rula la malalo nei.
1st. O ka haumana kane i hiki iaia e kakau inoa malalo o keia mau Rula, lilo oia i lala no keia ahahui.
2d. Na keia ahahui e koho i Luna no ka hana, a e lilo no ka luna i Puuku malama waiwai.
3d. E maheleia ka hana ma ke ano ku like e pakahi ana i na lala o keia ahahui: aka, ina ua loaa kekahi hana hoolimalima i ka Luna hana, e manaoia, he kuleana ko ka poe i hiki mai i hana ia, i na loaa a pau oia hana.
4th. He elima hora ka manawa hana e pakahi ai ina lala o keia ahahui, mai ke kakahiaka e hoomaka ai, a mai ke awakea aku e malama ia no ka manawa kula, pela i na la kula a pau, aka, i kekahi manawa kaawale, a pilikia ole i na Kula, ua hiki no i lala o ka ahahui, a he hana hoolimalima paha.
5th. Na kela mea keia mea o ka manawa hana, e malama i mea paina, ma ka hele ana i ke kula.
6th. I na i hiki ole mai kekahi i ka manawa hana o kekahi, e uku oia he hapawalu dala, a e lilo ia uku no ka mea nonaka manawa, i ekolu hapaumi kumamaono dala ka uku.
7th. Na ka Luna no e mahele i na loaa i loaa mai ma ke ano hui hoolimalima.
8th. Na ka Luna no e hooponopono i ka hana, o ka mea kue i kana e uku oia i hapa umikumamaono dala a e lilo ia uku no na lako palapala.
9th. O ke kakauolelo i kohoia no keia ahahui, nana no e kakau ina loaa a me ka manawa hana o kela mea keia mea.
Ua koho ia ka Luna a oia no ka Puuku e ka ahahui, a ua hooholoia e lilo o J. H. Kaakua i Luna no keia ahahui. Ua hoomaka makou i ka hana, elua mea i koe pau loa makou, i ka nana aku, ua mahuahua na loi i hoomaikai ia, a he mala kekahi i hoomaikai ia, ke kali nei ka Luna i na hana hoolimalima e loaa mai, i keia pule aku e hoomaka hou ana e poai a puni, a pela mau. E na mea hana o Waialua, e hele mai i ka Luna e kamailio no ko oukou hana, a loaa ia makou na hana raiki, pulu iho na loi, alaila, kanu aku no makou. Me ka mahalo.
JOHN KAIAIKAWAHA, Kakauolelo
Kauaula, Waialua, Oct. 29, 1861.
Ka Hoku Pakipika.
Ua nui hohonu kou mau aoao e kilohi nei ma ka haaheo nui me ka uwe loulou, me he keiki makua e ne ana i kana mea e makemake ai, eia mai na mea au e makemake ai i keia la 29, ua lawe aku ka makuahine o ka'u wahine mare, i kana kaikamahine nana e malama, owau nae kai aeia e ke kanawai, mare wau e malama, o ka la 11 Nov. 1859.
O ke kumu o ka lawe ana i kana kaikamahine he lawelawe, hao wale, he makemake e pakike pinepine kana kaikamahine, nolaila, ke kaawale aku nei ka noho pu ana, a me ka hapai ana i na hana o ko maua mau kino, aka, o ke kumu ia o ko maua hoopaapaa me ka'u wahine.
I kekahi manawa hapai me ka oluolu, i kekahi wa, aole pela, nolaila ea, o ka makua anei ka mea kupono? Aole owau o ke kane ka mea kupono i ke kau me ka hooilo, ke malama, a ke ao aku he mea hiluhilu nani ke ao aku o ke kane i ka wahine aloha, pela no ka wahine ka ao aku i kana kane aloha, aka, aole pela ko maua mau rula me ka'u wahine e like me ka poe makemake ole e lohe i ka olelo a ke Akua, a me ka wahine hoahanau ole, a ke haalele nei oia i ka hooponopono, e like me mamua, o ko'u ike, ua hoowahawaha. KAELEMAKULE.
Kapiwai, Pauoa, Okatoba, 30, 1861.
E pono i na makua mea keiki ke noonoo pono; no ka mea, ina e mare kekahi kaikamahine i ke kane, alaila, ua pau ke kuleana o na makua ia ia, o ke kane wale no ka mea kuleana i kana wahine; e hoopau i ko oukou ano naaupo, o pilikia auanei.
I keia mau pule i hala iho nei, ua makaukau kekahi wahine e kaawe ia ia iho. Piipii kona inoa, ma Kaumakapili, Honolulu.
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI OUKOU NA KANAKA A pau, ua kapu loa ko'u aina, o Makao, aole no e komo wale kekahi kanaka malaila. Eia kekahi, aole pono ke hoolilo i kuu aina he alanu e hele ai, ua kapu loa. Nolaila, e makaala oukou, no ka mea, o ka mea e uhaki i keia mau olelo maluna e hoopiiia oia e like ma ke Kanawai.
H. McDONNOUGH.
Koolauloa, Nov. 6, 1861. 6-8t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E KA POE MEA Kuleana mauka nei o Nuuanu nei, e pa oukou i ko oukou mau kuleana a paa i ka pa, alaila, ina komo na holoholona alaila, hiki ke hopu, ina aole i paa i ka pa, aole no he kuleana o ka hopu ana i na holoholona. Ina e kii wale kekahi mea kuleana e hopu i na holoholona, me ka paa ole o kona kuleana i ka pa, alaila kii no au e hookuu me ka loaa ole o ka uku. P. KAHALEHILI.
Nuuanu, Novemapa 7, 1861, 7-2t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA, OWAU o ka mea noa ka inoa malalo nei, ke hai aku nei au ia oukou, ua haalele mai ka'u wahine mare o Mikala, i ko maua wahi moe, nolaila, ke papa aku nei au ia oukou a pau, mai hoaie ia ia, a mai hookipa iki kekahi ia ia, ina o ka mea e hoaie ia ia, aole no au e hookaa aku i kona aie, maluna no ona ko oukou poho. Eia keia, ina o ka mea imi ia ia a loaa, e hoihoi ae no, e loaa no au ma Honokauku, i Honolulu.
Na G. AHIA.
Honolulu, Novemaba 6, 1861. 7-1t
OLELO HOOLAHA.
I KEIA MALAMA AE, OIA KA MANAWA E halawai ai ka Aha Kaapuni ma Lahaina, nolaila, o ka poe makemake ia J. W. H. KAUWAHI, i Loio no oukou, e hele ae no ma kona hale noho ma Kainehe, Lahaina, i na poakolu a pau.
A e ninau hoi ma ka hale ia J. L. Kahoohanohano, a nana no e olelo me oukou.
OLELO HOOLAHA.
E IKE OUKOU E NA KANAKA A PAU MA keia olelo Hoolaha. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei; ua hoolimalima aku au i ko'u kuleana ponoi o Kaluaokaa, ma Ainakea, Kohala, H. ia Kukukamoku, no na makahiki 4, mai ka makahiki 1853, a hiki i ka makahiki 1857. Ua hookaa mai o Kukukamoku, ma ka poho o ko'u lima i na $7.00 no ka makahiki 1853, koe 3 makahiki, aole i hookaa mai i na dala $21.00. Nolaila, ke hea aku nei au i ka poe hoolimalima mai ia'u; e hele mai e kamailio maua, ke hiki aku i ka la 22 o Novemaba, 1861 ma ko'u hale, ma Pahoa, Kamooiliili, Waikiki waena. Ina aole e hiki mai a hala na la i haiia maluna, alaila, pili mai ko'u kuleana me au.
MAKUAKANE KAULAHEA.
Pahoa, Kamooiliili, Waikiki, Mov. 4, 1861. 7-1*
OLELO HOOLAHA!
NO NA AUHAU.
E KA poe i auhauia, e hoomanao oukou e ohiia no, ma ke Kanawai, na Auhau a pau, ke kaa ole ia mamua o ka la mua o Dekemapa, e like me keia pauku Kanawai, penei:
"Ina i loaa ole ka waiwai kupono e laweia; alaila, ina he kanaka kino ikaika kela, e hiki no i ua Lunakanawai nei, ke hooholo, e hookaa oia i kona auhau ma ka hana Alanui, a hana e ae paha o ke Aupuni, he hapaha no ka la,"
Aia ma ka hale ma ke kihi o ke Alanui Alii wahine a me Alanui Nuuanu, e lawe ai oukou i na auhau i kela poaono keia poaono, mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi.
JOHN O. DOMINIS.
5 Luna Auhau.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai i keia. O ka palapala i kakauia e Kapaa e hoololi ana ia Kaholoku ma ko'u inoa, i ka M. H. 1860, he palapala oiaiole ia, ua hanaia mai au ma ke ano hoowalewale, apuka i mea e kau ai au i ko'u inoa me ka heluhelu ole ia mai o na olelo ma ua palapala la, a ke hai akea aku nei au i na mea a pau loa, he palapala oiaio ole ia, a he palapala epa apuka hoi, aole hoi e hiki i na mea a pau ke manaoio ia palapala ma keia hope aku mai keia la aku.
Ua kakauia e a'u i keia la 23 o Iulai 1860 ma Keei, Kona Hema, Hawaii.
6-5t KEOHOULI.
OLELO HOOLAHA A KA LUNA AUHAU.
APANA o Koolaupoko, e uku koke mai oukou i ko koukou Auhau o keia makahiki ma ko'u hale noho ma Heeia, i na Poaono a pau loa, mai lohi o hala ka manawa. G. BARENABA.
5-5t Luna Auhau.
J. F. COLBURN, (KOLOPANA.)
LUNAKUAIKUDALA!
—Ma Alanui Kaahumanu.—
Honolulu. 2-tf
KUAI KUDALA.
J. F. Kolopana.
AINA KALO A ME
KA AINA RAIKI,
E KUDALA IA ANA.
E KUAI ia ana ma ke kudala i ka la 9 o Novemaba hora 12 o ke awakea, ma kahi e waiho ka aina, he mau Apana Aina ma Kalawahine a me Waikahalulu.
1 Apana aina kalo ma Kalawahine, 5 Loi kalo. Ili 732 3-4 anana.
1 Pa hale me ka Halelaau ma Waikahalulu, 17-00 Eka.
1 Apana aina kalo, he 10 Loi 78-100.
1 Pahukoa, &c &c &c
Ma ke kauoha a ka Aha Hooko Kauoha, J. E. Chapman (Kapena) Luna Hooponopono Waiwai o ka Waiwai o Po, ka mea i make.
EIA KEKAHI!
I ka la 12 o Novemaba, e kudalaia ana he mau UMEKE LAAU, he kapa maoli, me na moena. Nui a maikai loa na moena e kudala ia ana. Ua nui no hoi na mea e ae e kuaiia ana ia la.
5-3t Na KOLOPANA, e Kudala.
MOKUAHI KILAUEA.
E HOLO ANA NO O KILAUEA, MAI HONOLULU aku i ka hapalua o ka hora 4 o ke ahiahi, e like me ka mea i oleloia malalo nei, penei:
Poaha, Novemaba 14, no KAUAI.
Poakahi, Novmaba 18, no HILO.
Poalua, Novemaba 26, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 2, no HILO.
Poalua, Dekemaba 10, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 16, no HILO.
Poalua, Dekemaba 24, no KONA.
Poalua, Dekemaba 31, no KAUAI.
JANION, GREEN & Co.
Luna H. S. N. Co.
Honolulu, Novemaba 7, 1861. 7-tf
MOKU KUAKAHI KUAI.
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai he moku kiakahi hou! E hele mai e kamailio me ka mea nona ka inoa malalo nei, a e loaa no au ma ka Hotele ma Aienui.
Ua oluolu loa no ke kuai ana.
He moku hou loa ia, a ua kupono kona nui no ka holo ana a puni na mokupuni.
5-1m. HAME COOPER.
HALE KUAI O AKE.
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea makepono o ke kumukuai, e haele nui paha lakou ma kahi o
AKE,
Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau o maua o na mea nona na inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei maua i mua o ke akea, me ka hai paa aku i ko maua manao a e lilo ia i Kanawai paa ma ko maua wahi iho. Ke hookapu aku nei maua i na kanaka, wahine, kamalii, aole e hiki ia lakou ke hoolilo i na kuauna o ko maua mau loi e moe ana ma Wanana i Kamakela, i alanui hele, ke papa loa aku nei maua, aole e hele hou oukou ma kuauna loi, e hele pololei no oukou ma ke alanui e moe ana mauka o na loi a hiki i ka laau kalakala, aole no hoi nolaila wale kekahi kapu, no na holoholona kekahi, lio, bipi, miula, hoki, puaa a me na holoholona ano like aole e kukulu ma ua aina la, aole iloko o na loi, aole ma ke kula e waiho wale ana aole ka lio o kekahi makamaka, a o kekahi hoaaina paha, a mea pili paha e kukulu i ko lakou mau holoholona malaila; nolaila, ke kauoha aku nei maua e malama oukou i keia kauoha, no ke kanaka hehi kuauna hapawalu ka uku, holoholona hapalua, a e lilo keia i Kanawai paa mai keia la aku o ka laha ana ma ka Hoku Pakipika. KALAKINI.
6-3t W. W. PAHUKULA.
OLELO HOOLAHA
E IKE auanei na kanaka a pau ke nana mai kakou i keia Olelo Hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho ke papa aku nei au i na mea holoholona, lio, bipi, hoki miula, hipa kao, puaa, mai hookuu wale maluna o ke Ahupuaa o Kapalama, Honolulu, Oahu; koe nae na wahi i hoolimalima ia aku. Ina e kue oukou i keia olelo papa, ia oukou no ia, ina e ike kekahi o ka'u mau Luna i kekahi o na holoholona i hai ia maluna ae, a e uku ka mea nona ka holoholona i hookahi dala $1.00 no ke poo hookahi, aia no nae i na Luna ka hoemi iho i ka uku e like me ko laua manao he pono, a i ole e uku ia mai, e hoopaa ia no ma ka pa Aupuni, o Poomanu a me Kuba kou mau Luna nana, ia laua ka mana e hana'i e like me ke Kanawai.
M. KEKUANAOA.
Kahu malama Waiwai o V. KAAHUMANU.
Honolulu, Okatoba 29, 1861. 5-3t*
POHAKU LUA KUPAPAU!
AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana he Pohaku e kau ai ma na lua o ko oukou mau makamaka, eia no au e hoolako ia oukou e like me ko oukou makemake. Ke waiho nei ia'u kekahi mau POHAKU MAPALA MAIKAI LOA, a ina e hele kino mai oukou imua o'u e kamakamailio no au i ka mea e pono ai. Eia ke kumukuai; mai na dala He $20.00 A pii ae. Nolaila, e wikiwiki e hele mai; no ka mea he makepono loa keia. J. T. DONLEN.
3-tf Alanui Alii.
Ili! Ili! Ili!
E UKU aku no na mea noha na inoa malalo eni i ka uku oi loa no na ili, ke laweia mai ma ko lakou hale kuai.
JANION, GREEN & Co.
Honolulu, Okatoba 22, 1861. 5-tf
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei oukou e na kanaka a pau, a me na Haole, na Pake, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ua kuai maua me Naone, i kekahi aina o Mooiki, ma ke kuai lilo loa ia'u, eia nae ke kumukuai, $1.00, oia ke kumukuai i lilo loa ai ia'u.
Na H. M. MI.
Pauwela, Hamakualoa, Maui, Oct. 9, 1161. 4-3t*