Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 8, 14 November 1861 — Page 1

Page PDF (1.50 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU NOVEMABA 14, 1861. HELU 8.

 

Hoku o ka Pakipika.

HE MELE NO WAIMEA.

He aloha no Waimea,
Kela pua rose nani,
A ka maka i ike ai,
Hoohihi no ka manao,
E hoi aku ilaila,
Kohia iho nei au,
E ka la o Honolulu,
Ua malu no kuu kino,
Ua pono no ia nei,
E ake no ka manao,
E ike aku i ka Home,
I ka aina hanau,
I ka la wela o Kona,
E holo nei ka hahana,
I ke one o Panaewa,
Wai ula ko Waimea,
Wai kea ko Makaweli,
Naulu o Niihau,
Koolau o na pali,
Ka makani o Waipao,
E mue ai ko nuku,
Hoike mai Hulupii,
Okalakala Hiena,
Kunahihi Nuuanu,
I ka ua Kiowao la,
Napa e mai Lanihuli,
Na pali hauliuli,
I nohea mai ka moana,
Malamalama Koolau,
Hookohu mai Ulupau,
Noho mai la i Mokapu,
Kapu mai nei ko maka,
Aole ike wale mai,
Pukupuku mai ko lae,
Noho mai o Laka iluna,
Hikikii ka ua o Ena,
Ehuehu o Mokolii,
Moku Lapika o Kauka,
He Iole ia no Lehua,
Ke pani o Niihau,
Ka palena o na moku,
Okia e ke kai nui,
Kaawale aku o Kaula,
Pakela o ka hua manu,
E ai oe a kena,
Paki a haalele,
Ono oe i ka ia miko,
Pilikia oe i ka wai,
E maloo ai ko puu,
Ko ole ko makemake,
Ko pakela piikoi,
Eia mai no au,
Ko kuleana ia nei,
Ua pau i ke ana ia,
Ua loaa na hooko,
Na palapala sila nui,
Me ka inoa o ka Moi,
Aloha no Waimea,
Na po lai Au—e—ne,
Koi aku kou manao,
E ike i ke ahi lele,
Papala o Nualolo,
Auhau o Milolii,
Ahi kau o Anaki,
Hulaana o Kalalau,
Kai-uli o Hoolulu,
E lai ai na waa,
Lula mai na pea,
Piena lua o Makana,
Lauae ku i ka pali,
Kee pau ka palena,
Na pali hulaana ia,
Hiki ole na lio holo,
Kai pii a emi aku,
E halelo ai na pali,
Lawe aku o Keaumiki,
Noho mai la i Nihoa,
I ka moku o ka Elapani,
Elepi wahakani oe,
Kohia mai i paa,
Paa hemo ole i ka wehe,
Ke kui keleawe ia,
Hemo ole ke ohiki,
Ua oni paa i ka io,
Ka ueke e hemo ai,
Kuinao oli wale,
I ka wili hoi hope ia,
Iwini o Kopahu,
Pehua aku i paa,
A puka wai ole mai,
Hana e mai ka manao,
E apa nei i ke kino,
E lohi e napa oe,
Lele mai nei ka hauli,
Kawa lele o Manawai,
Nawai oe e ukali?
I ke one o Pawehe,
Wehe au la hemo oe,
Hemo no a kaawale,
Kaa ia laki mahope,
O ka ia oe o kai,
O ka muhee hololua,
Aloha no Waimea,
Maewaewa kuu kino,
I kahi keko apiki,
Apiki mai nei oe,
Hana hua i ka la e
E wali ai ka nahele,
Wale hau o Maluaka,
E pakika e pahee ai,
Hina pu no kaua,
Hemo e na papa lewa,
Kahulihuli Wailuku,
Holuholu a napenape,
Paa ole i ka omau,
He kela hemahema oe,
I ka humu hoi hope ana,
Opi—lua Papaenaena,
Enaena Kilauea,
I ka a mau a Pele,
Haawali mai Aipo,
Ka lehua nee i ka papa,
Na ki paa o Kaunu,
O ka unu kapu aku ia,
E kau ai i ka lele,
E make ai ke kanaka,
I ke ehu o ke kaua,
I ke kula o Kalae,
Ma Hanapepe luna,
Hana apiki Humehume,
Hoohuli pono ia ae,
Ka pu keleawe iluna,
Pakele ai na Lii,
Me na kanaka pu,
I kela hoouka ana,
Humehume me Kahalaia,
Ohumu kipi laua,
E lawe ia Kauai,
He manao hewa loa ia,
Ua make e laua,
Ma Honolulu Oahu,
Kau like na Mokupuni,
Hookahi no Moi,
Nana e noho Aupuni,
Ku Liholiho i ka moku,
I ka heke o ke Aupuni,
Holo pono na hoomana,
E ola mau ke alii!
Kinikohu o Hawaii,
Na welo alii a Kinau..
E ku nei i ka iho,
I ka piko o Haloa,
Na pua nani olaila,
Ka rose waiohinu,
I nohea maikai mai,
I ke kaona o Honolulu,
Ua lai ua Hanohano,
Ko kakou Moi,
E ola mau ke alii!
Akau i ka puaneane,
A. B. W. KEALAKAA.
Maemae, Okatoba 30, 1861.

Mooolelo no Kawelo.
Helu 4.

                I mai la o Kauahoa, aohe e kapae keia laau ia oe, i ka la o ke kaua, ua nokea mai nei ka hoi makou e oe, a ua pau i ka make, a pehea hoi e kapae ai keia laau ia oe. Nau mai no hoi paha, a, he mai nohoi kau e nana iho, a na'u aku no hoi, a, he mai no hoi ka'u e nana iho. Nui ko Kawelo hopohopo ia Kauahoa, aka, hoomanao no oia, i ka laua wa i noho liilii ai, a i ka wa a laua nei i hoolele lupe ai, a moku ka pea a Kauahoa, ia Kawelo, aole nae i pepehi mai o Kauahoa, nolaila, manao no ia e make ana no ia, alaila paha aku la ia.
O Hanalei aina ua,
Aina anuanu,
Aina koekoe,
Aina a ka pea i noho ai,
Noho ana e liu ana e,
Maewa ana ka ukiuki o Honokoa i ka pali o Kalehuawehe,
Pua ka lama me ka wiliwili,
O ka ua lele mawaho o Mamalahoa,
O kauahoa o ka mee ui o Hanalei,
O ke kanaka a Kamalama i hopo ai o Kauahoa,
He mea e ka nui—e—a,
                Eia ka hoi ua kanaka nui o Kauai o Kauahoa, ewalu kaha ku, ewalu ka mana kahawai, ewalu ka poe kaua, mimi mai nei na kanaka iuka o Hanalei, ku kehu o ke one o ke kai, o Mahamoku. Nana ae la ia, i ka wahine a paha ae la.
E Kanewahineikiaoha—e,
Ko pikoi hooleia iluna,
I helelua, i helelua,
I kaupaku o Haneli la—e,
E ala e Hanalei,
A make la o Kauahoa ia oe,
Ai ae ia Hanalei,
Aahu ae i ka pawehe o Niihau,
Ai la oe i ka manu o Kaula,
                I ka pau ana o keia paha a Kawelo, olelo aku la o Kawelo, i ke kaikaina, me na keiki. E! ina oukou i ike i kahi e poha ana o ka la, malaila no oukou e ku ai, i hahau iho no o Kauahoa i ka laau, puka no oukou malaila, aole oukou e pa i ka laau.
                Hoomoe mai la o Kauahoa i ka laau ana, a puka ae la lakou ma kahi kaawale o na lala. Lele aku la o Kawelo mawaho o ka hua o ka laau, a ku aku la mahope o Kauahoa. Kulou iho la Kauahoa ilalo, a hoala mai la i ka laau ana. Hahau iho la o Kawelo, i kana laau, ia Kuikaa, nahae iho la o Kauahoa, mai luna, a lalo a kokoke e lele loa, makau e ka laau a Kawelo, i ke ala o ka lemu, a make iho la o Kauahoa, a o ka pau no ia o na koa o Aikanaka. A po iho la ua la nei, pii aku la o Kawelo ma, iluna o ka puu o Nounou, me kana wahine, a noho no o Kamalama ma ilalo, i aku la o Kawelo ia Kamalama, ke pii nei maua iluna, ina e ike oukou, ua a ke ahi, ua puni ka hoi ka aina ia kakou, a pii aku la laua. A hiki laua i ka hulili, alaila, paha aku la o Kawelo.
                E Aikanaka alii oluna o nei puu nei—la—e,
                E iho mai kaua e ike,
                O oe no maluna, owau aku no malalo,
                A-a ai no kaua ia Kauai, a moe i ka moena.
                Lohe mai la o Aikanaka i keia paha a Kawelo, hoopaapaa iho la lakou, olelo keka-
hi poe, o Kawelo keia, hoole kekahi poe, aole ia e hiki mai, ua luhi ua hiamoe aku la o Kawelo, aole ia e hele mai, ua luhi oia i ke kaua ana i ke ao, a he aha kana hana o ka po, e hele mai ai. I aku la no Aikanaka, o Kawelo no keia i paha mai nei, ia lakou e hoopaapaa ana, paha hou aku la o Kawelo.
                O makou wale mai no, owai—e—a,
                Hai aku la o Aikanaka, i na kanaka oluna o ka puu i koe, o Kaehuikeawakea, o Wekea, elua laua, o Kamakaokahoku, o Paoa, elua laua, o Hilinuiwawaeauha, o Auha, elua laua, o Kapinaonuianio, o Koinanalu, elua laua, awalu no kanaka o ka puu i koe, a o Aikanaka no ka iwa, ua pau loa na kanaka i ka make. A pau aku la keia hai ana a Kawelo, i hou ae la ia, i kona mau kahuna, E! e iho ae au e ike me Kawelo, kainoa paha no Kawelo nei aina e noi mai nei, eia ka no'u no! Owau no ka maluna, oia no malalo. Hoole mai la na kahuna, kahaha! Pehea oe e hele aku ai e ike, he alii oe, he kauwa ia, he helu elelu, kona kupuna, no uka ae nei o Kulahuhu la, o Nanahanaimoa kainoa. Ha aku mai la o Aikanaka i keia olelo, a na kahuna, ia Kawelo, a lohe o Kawelo, kaa aku la ia i ka pali, a ike aku la o Kanewahineikiaoha, i ke kaa ana o Kawelo i ka pali, hao aku la ia i kana pikoi, a paa aku la o Kawelo, i aku la o Kanewahineikiaoha ia Kawelo heaha iho nei keia ou, i aku la o Kawelo i ka wahine, i hilahila au ia oe, i kuu amuamu ia ana mai nei i ke kauwa, i aku la o Kanewahineikiaoha, Ka! kainoa e noonoo mua oe, a maopopo he kauwa io, e ole au e ike aku nei ia oe, ina ua make oe. Alaila, noonoo iho la o Kawelo, a loaa ia ia ka manao, alaila, paha aku la ia, penei.
                He alii ka moa,
                Kau ana nae hoi ka moa i kaupoku o ka hale,
                A hi ia iho ko poo e Aikanaka,
                A lohe o Aikanaka, i keia paha ana a Kawelo, i aku la ia i na kahuna ana, ia Makaokahoku, ke olelo mai nei o Kawelo, he alii ka moa, i aku la ua mau kahuna nei, ia Aikanaka, e olelo aku oe ia Kawelo, he kauwa ka moa, olelo aku la o Aikanaka, he kauwa ka moa, Alaila, paha hou aku la o Kawelo.
                Haku ia nae hoi ka hulu o ka moa, i ke kahili,
                Kahili ia nae hoi maluna o ko kua e Aikanaka,
                He alii ka moa,

HE MOOLELO NO KAILIOKALAUOKEKOA—Helu 4.

                A nakinaki iho lakou a paa kona mau lima, a me kona kino i ke kaula, hoi mai la lakou, o ka wahine, hoihoi ia aku la i kona hale; pau ko laua ike ana, i kekahi i kekahi, aloha nui mai la na'Lii, a me na kanaka i ua keiki nei.
                Aohe loaa aku o ka ai, a me ka ia, a me ka wai, ia ia nei; ia wa no, lawe ia mai la ka ai, ka ia, a me ka wai, na Kailiokalauokekoa, aohe oia nei ai aku, i na mea i laweia mai na ia nei; no ke aloha nui o ia nei i ke kane, aloha mai la kekahi keiki kamaaina, he keiki papa nae ke ano, ia Kauakahialii, i ka paa ana iloko o ka hale ino.
                Hoi aku la ua keiki nei, o ke Kalukaluokewa kona inoa, a i kona mau makua, ka! hele ka hoi au a aloha i ke keiki i hoopaa ia ae nei, makemake au i aikane na'u, aia a poeleele iho, alaila lawe au, i ai na kuu aikane, ninau mai la na makua, owai kau aikane, i aku la o ke Kalukaluokewa, o ke kane a ke alii i hoopaa ia ae nei.
                I mai la na makua, pehea e loaa'i ia oe, ua paa i na kiai, i aku la o ke Kalukaluokewa, alikealike o ka po, alaila loaa ia'u, ke hele aku. I aku la keia i na makua, i ka makuakane, e hele oe e lawaia, i loaa na ia na kuu aikane, ae aku la ka makuakane, no ka mea, o ka nui hookahi no ia a kona mau makua, holo aku la kela i ka lawaia, a loaa ka ia, hoi mai la ka makuakane, me ka ia, i aku la ua keiki nei, e nana oe, i ia kupono, O ka manini, a me ke kolekolea, oia na ia kupono, i ka ono.
                Hoi aku la keia, a hiki i ka makuahine, olelelo aku la na keiki nei i ka makuahine, e hoa oe, i ahi no ka ia, ae mai la ka makuahine, i aku la keia, e koala ka manini, e kepakepa ke kole, e pulehu i kukui, i inamona, e hana oukou, a makaukau ka ai, a me ka ia, ka wai, ka paakai, a pau keia mau mea i ka makaukau, noho iho la keia, kakali aku keia o ka la o ke kapoo aku, noho iho la keia aumoe, alikealike o ka po, hele aku la keia ma ke one o Wailua, a hiki i ka hale o Kauakahialii, i paa'i, nana aku la keia, ua moe na kiai, ae aku la keia maloko o ka pa, hele aku la keia mawaena o na kanaka, aohe kanaka hookahi i ala ae, hele aku la keia ma ke kala o ka hale, hoolohelohe keia mawaho, wawahi aka la keia i ke pili o ua hale nei.
                Lalau aku la keia i ka aho, a hahaki ae la keia, a hamama ae la kahi a ia nei i wawahi ai, kahea aku la keia ia Kauakahialii, auhea oe, i mai la kela, Eia no au, nana aku la keia, na malamalama me he kukui la o loko, i aku la keia. Eia ko wahi ai, me ko wahi ia, he wai kekahi nou. Wehe ae la keia i ke poi o kahi umeke poi, a ike iho la keia i ka ai, i ka ia, i ka wai.
                Ai iho la keia, a maona, ninau mai la keia, heaha la kau mea i manao mai nei ia'u, aole au loaa, olelo aku la keia, noho mai nei au a aloha ia oe, aole no au i manao ma ka loaa, ma ke kipa ana ko'u manao, i aikane oe na'u, ae mai o Kauakahialii ae; heaha la hoi ka hewa, aohe nae au loaa. Olelo aku la keia aole o'u makemake ma ka loaa, ma ke kipa no ko'u makemake, noho iho la laua nei, a kani ka moa kuakahi , olelo aku la o Kekalukaluokewa, e hoi no au a manao mai no au ia oe, i aku la keia, aia no ia i kou manao mai ia'u, hoi aku la keia, aohe ala iki ona kiai, a puka keia mawaho o ka pa, hoi aku la keia ma ke one o Wailua, a hiki i ka hale, moe iho la keia a ao ka po, aloha iho la keia, ua like ko ia nei aloha ana a Kauakahialii, me he wahine ponoi la nana.
                Ua nui ke aloha o Kekalukaluokewa, ia Kauakahialii, a i kekahi po ae, lawe hou no ua keiki nei i ka ai, i ka ia, i na mea ai no a pau, e like no me ka lawe ana aia nei mamua, o ka hapalua paha ia o ka po, lawe aku la keia i ka mea ai, ma kahakai o Wailua, a hiki i ka hale o ke aikane a ia nei i paa ai, ua pau na kiai i ka moe, hele aku la keia mawaena o na kanaka, aohe he mea i ala ae; a hiki keia ma ke kua o ka hale, noho iho la keia ma kahi aia nei i noho mua ai, wawahi ae la keia i ke pili a hamama ae la ua wahi la a ia nei i wawahi ai, hookomo aku la keia i kahi umeke ai, a me kahi huewai, kahea aku la keia, auhea oe? o mai la kela, eo. Eia no wau, pane aku la keia, eia mai ko wahi ai, a me ko wahi huewai, lalau mai la kela, a wehe keia i ke poi o kahi umeke, a ike iho la keia, he lawalu kumu, ua hele a konahau, a ai iho la keia, a maona, a inu i ka wai, olelo mai la o Kauakahialii, maona mai la ka hoi au.
                Heaha la auanei ka'u uku ia oe; i aku la o Kekalukaluokewa, mai manao oe ia uku, ma ke kipa ko'u makemake, no ka mea, ua loaa wau ia oe, i aikane oe na'u, ae mai la kela. Ia manawa, hoomakaukau keia e hoi, i mai la ke aikane, e hoi ana oe, ae aku la kela ae. Olelo hou mai la o Kauakahialii, e hoi oe a hoomanao mai oe ia'u, i mai la ke aikane, aole au e poina ia oe, o ko'u malama iho la no ia ia oe, ina oe e make, alaila pau ko'u malama ana ia oe.
                A hoi aku la o Kekalukaluokewa, aohe he mea hookahi i ala ae o waho o ka hale, ua paa i ka mana o ua keiki nei, noho iho la ua keiki nei, o ka ia nei hana i hoho ai, iloko o ua hale nei, oia nei i hoopaaia'i, o ke ao i ka lele me he manu la, lele aku la keia, a ka lohelau o ua hale nei oia nei; lele keia a kau iluna o kaupaku o ka hale. hoi iho la keia a lalo, o kaia nei hana mau ia, o ke ao i ka lele, a akamai maoli keia i ka lele, o kana hana mau ia; i na po a pau, o ka hana mau hoi a ke aikane, o ka lawe mau i ka ai na Kauakahialii, akolu pule oia nei i hala, i ka ha o ka pule, aloha mai la keia i ka wahine, ia Kailiokalauokekoa, nui mai la ko ia nei aloha.
                Me he opua hiki kakahiaka nui la, ka hiki ana mai o ke aloha ia ia nei, i aku la keia ia Kekalukaluokewa; Ka! ua ola ae nei hoi au ia oe, o ka wahine hoi koe a kaua, aloha mai nei wau, ua make paha, aole paha, olelo aku la o Kauakahialii i ke aikane a ia nei, aia a hoi oe, alaila, hele wau e ike i ka wahine a kaua, ae mai la ke aikane, ae; i aku la keia, e hoi oe a na makua o kaua, e olelo aku oe ia laua, i kauoha mai nei kuu aikane ia'u, na laua ia e ninau mai ia oe, heaha, alaila olelo aku oe, e kukulu i lepa a puni ka hale o kakou, a kahi a kakou e noho nei; pela mai nei la ia'u. I mai la ka makuakane, ka! kainoa hoi paha, he kanaka maoli ko aikane, he akua ka ko aikane, no ka mea, ke olelo mai la hoi ia oe, e kukulu i lepa, ae aku la ua keiki nei, ae; I olelo mai nei i ko'u mau kini a pau, i ko'u mau kupuna, kaikaina, na kaikuaana, pili hanauna, a pili mai, o kona pili aku.
                E hele mai a pau i ka hale o kakou e noho ai, alaila kukulu ka lepa, pela mai nei ia'u la. Noho iho la o Kekalukaluokewa, a po ia la, hele hou mai la no keia, e lawe ana i ai na ka wahine a laua nei, a hiki hou aku la keia ma ke kua o ka hale, a noho iho la keia ilalo, wawahi mai la keia i ke pili o ua hale nei, a kaawale ae la, hookomo aku la keia i kahi umeke ai, a me ka wai, kahea aku la keia i ke aikane, auhea oe, o mai la kela, eo. Eia ko wahi ai, a me ko wahi wai, kahea mai la o Kauakahialii, komo mai kaua iloko nei, ae aku la ke aikane, ae. Komo aku la keia, noho iho la laua nei, aole keia i ai i kahi ai, waiho ia ka ai na ka wahine a laua nei, olelo aku la o Kauakahialii i ke aikane, ua hele wau e ike i ka wahine a kaua, i ko'u hele ana e ike, ua pau ka ike, ua pau ka lohe, e huli ana ke alo iluna, kahea iho la wau, me ka leo nui, aohe lohe, kahea hou iho la au i ka inoa, e Kailiokalauokekoa e, aohe lohe, ae ae la au maluna o ka umauma, kahea iho la wau, me ka uwe nui.
                E Kailiokalauokekoa e; eia hoi wau la, o ka hanai a ke akua, aohe lohe, pikale keia i ka ai, me kahi wai,kahea hou wau i ka inoa, oo a moa ae ana kela, me ka pohihihi o na maka, o ka alima ia o ke kahea ana, a ike ae la ka wahine, uwe iho la kela i ka ike ana mai ia ia nei, hanai hou aku la keia i ka ai, a ikaika mai la ka waha o ka wahine i ka ai, olelo aku la o Kauakahialii, ia Kailiokalauokekoa, e hoi wau, ke olowalu mai nei ka mea, a kela po, hoi hou mai wau, ae mai la kela, me ka uwe mai, i aku la ke kane. E hoomanawanui oe i ke aloha, ae aku la ia, a hoi aku la o Kauakahialii, a hiki i ka hale ona, ua hoi aku ke aikane, moe iho la keia.
                A ao ae la ua po nei, a hiki i kela po, hiki mai la o Kekalukaluokewa, ke aikane aloha a ia nei, ua kamaaina hoi keia i kahi e komo ai, pau ae la hoi ko ia nei makau ana, ike mai la o Kauakahialii, kahea mai la, komo mai, komo aku la keia, ninau mai la kela, i nahea nei kou hoi ana, i mai la kela, i ke kani ana o ka moa kualua, ninau aku la hoi o Kekalukaluokewa, i nahea nei hoi oe, i aku la kela, i ke olowalu ana o ka moa kuaha e ao loa ae ai la.
                Ninau aku la ia, pehea ka wahine a kaua, olelo aku la o Kauakahialii. Ua ikaika ka hoi ka waha i ka ai, pau ae la ko laua olelo pu ana, me ke aikane, a hoi aku la ke aikane, hele hou aku la o Kauahakialii, e hanai hou i ka wahine, a me kahi kahu me Kawailipolipoikanahele, oia kahi kahu kuapuu, ua like pu ko laua make, me ka hanai, no ka hanai ka make, hoomake pu kela, hanai pu iho la keia ia laua, aola ae la laua nei, a elua, olelo mai la o Kailiokalauokekoa, e noho kaua e like me ka kaua noho ana iuka o Pihanakalani, hoole aku la o Kauakahialii, aole wau e noho, e hele ana wau i ku kumakaia i ko makuakane, a hoi mai wau, o oe no ka'u wahine, ninau aku la o Kailiokalauokekoa, ahea oe hele, olelo mai la ke kane, a ka la mua o kela anahulu, alaila, hele wau.
                Hoi aku la keia, i ka hale, moe iho la keia, a ao ae la ua po nei, a po iho la. Hiki hou mai la ke aikane, me ka ai, me ka ia, na mea ai no a pau loa, olelo aku la o Kauakahialii, i ke aikane aloha a ia nei, a ka la mua o kela anahulu, hana oe i kou kino a maikai, alaila hele mai oe, oia ka la e hemo ai o ka puka o keia hale, alaila, hele kaua, ae mai la o Kekalukaluokewa, ae. Eia kahi mea hai aku, mai ka la i paa'i o Kauakahialii i ua hale nei, ka pio o ke anuenue, me ka ua noe, ka ua ula, ka ua awa, a hiki i ka la i hele ai, hiki mai la ke aikane, noho iho la o Lua, ke kahuna a Keliiokauai. A hai aku la ua kahuna nei a Keliiokauai, olelo aku la o Lua, ke kahuna, penei.
                E Kealiiokauai e: Penei oe la, hahau ae i ko hunona i ka ihu o ka puaa, i ka ia ula, i ka niu, i ka aahu, i ka awa, aohe ko hunona he kanaka maoli, he akua ko hunona, elima a ia nei olelo ana pela, aohe hoolohe ia mai o ka olelo a ke kahuna, olelo aku la ke kahuna, ia Keliiokauai, hoolohe ole oe, make oe, aole e ola, olelo hou aku o Lua, ia Keliiokauai, mai hookuli oe; penei oe hahau ae i ka ka ihu o ka puaa i ko hunona, oi noho iloko o ka hale, waiho auanei oe a puka na wawae o ko hunona iwaho, aole e maliu mai ia oe.
                Hoole no ua alii nei, a ao ae la ua po nei, ia kakahiaka nui, uhi mai la ke ohu, a mao ae la ia, halii mai ka ua noe, a mao ae la ia, halii mai la ka ua awa, a pau ia, hiki mai la ka ua nui me ke anuenue.

Olelo pane aku ma ke Akea.

                I na ua hewa lakou nei, alaila, ua hewa na kumu i ke ao ana. A pehea ka mea no na ka halepai a me ka pepa, e hewa ia, no ka mea, noloko olaila keia puka ana. Aole paha peia, no ka olelo ka hewa. Pela io no, auhea ka olelo pono? o ka olelo haole anei? o ka olelo Pake anei? o ka olelo Hawaii paha? o ka olelo ino paha; oia; oia no, e like me nei, ohule, ihuole, a pela aku, aka, aole ia mau olelo ma keia mau helu e 6. A pehea na olelo hoinainau ipo la, mehe mea ala e manu-a he hula ia. A he aha kona hoopai? Ua hoopai ia anei o Solomona? Aole.
                A ia aha ia iho nei hoi na olelo maemae malaila no hi e hoolaha ai? ea! pela no, e like me ka olelo pule la, aia ka hewa ke pili la, he lauwili, he hookamani; olelo pono e like me ke aloha, me ka manaoio akua, a pela aku, o ke aloha ua ikaika e like me ka make, a o ka manaoio, paa ka manao a ike i kou hoa akua hoomana lehulehu, a i aha ka olelo pono ia oe, eia ka olelo pono ia'u, o na pepa hoolaha o keia ao e waiho pela, o na pepa pono i pili i ka oiaio maoli i ka hoomana akua, a pela no, no ka mea, aia ma ko na lima kana peahi e hoomaemae ana i kana hua palaoa, pehea ia, e ulu pu no a ka wa e ohi ai, alaila, hookaawale. Aole anei o Satana kana peahi, oia no. Pehea i maopopo ai, kainoa hoi ia Ioba i hao ia ai kona waiwai kino maoli, kupaa loa kela. Pehea hoi o Iuda, kainoa hoi nana ke kumakaia ia Iesu a make, make hoi ia, ola ko ke ao nei, oia ka oleloia he kalahala, oia.
                A pehea keia olelo he Diabolo keia pepa, he oiaio no, nawai ia olelo? he olelo ia na ke kumu no a J. W. H. K. na oi kelakela o ke Kulanui, akamai no, naauao, minamina wale kona ike, o kona ike keia la? e! oia, alia e noonoo wau, malia aole oia ka palena o ka ike. Ke i mai nei o Solomona, "ka mole o ka naauao ka makau ia Iehova." Kainoa o ke kapa aku he Diabolo, aole he hapa o ka manao i hi-o. Ae, e hi-o ana, aole no ka paha ia o kona ano mau pela. O wau ka makemake e ninau? Heaha la o Diagolo? He moo, aia i hea kona wahi i kolo ai; e hai mai i hele koke au e nana, he kanaka paha? Auhea ia, e hai mai i ike au, i makaala au nona. He pepa, ae, oia keia, oia hoi ka Hoku o ka Pakipika, pela io no. I ka wehe ana ma ka buke hemolele, aole a Diaolo pepa buke, o na Kaula wale no, a i keia wa o na haole wale no. Auwe! kainoa na kanaka iliulaula, aole ka! ua pau ke kanalua, ae, oia hoi au e kuka nei me oe.
                Oia hoi keia o na kumu a kakou, pela paha, aole maopopo ia'u, he mau olelo wawa wale no; o ko kakou mau no he maoi; pela la io no; no kamea, i Hauula au i ka hui ekalesia o Oahu, o G. P. Judd, me Mikaholo, na laua ka olelo nupepa, a lohe na kumu, wae i komite, o ka mea i holo o ka nupepa pono, oia ka manao ino ole, ka ona a pela aku. Nolaila, e nana pu mai no kakou e ka poe iliulaula, ua ike oukou i na olelo paipai i hala. Aia ia oukou ke ola o keia pepa, aia ia oukou kona make, ke lokoino nae oukou a aloha ole no hoi.
                Ua hewa ka ka Hoku Pakipika i ka hoolaha i kau mau mea i manao ai, a i ka naauao o ka poe mua i hala aku nei. Ua hewa ka i ka hoomoe o keia lahui i ko lakou Nupepa. Aia hoi o Ainahou. Ua hewa o aupuni anei? ea! pehea hoi ka puni kauoha a ka Moi i make aku nei; e olelo ana penei, "o ke kanaka naauao o ko'u kanaka ia." A naauao ke kananaka, pehea oukou e ike ai? kainoa i pepa, pela, oia wale no paha i neia puni, a pehea la auanei oukou? Ina ka paha ia e ola ana, ina ua kokua ia na keiki ilihune o kona aupuni? aloha wale no ka hoi, malama paha ua like kona manao me keia Moi, a me na 'lii a pau. Ae paha? meia paha ia ka minamina i kona lahui. Aole no paha i poho pela. O kona inoa no ke kaulana ana i ka naauao o kona Aupuni. He Uku ia he ia no Kahoolawe. E aloha auanei oukou.
J. D. KALAAUHULA.

Rula o ka poe maikai.

                Eia hou kekahi mea hoomaopopo hou aku i ke ano o ka launa ana me na'lii. Mai noho a pane kuaaka, kikoho, a kikoala hoi, e hoomaopopo i na hopuna olelo me ke akahele, mai olelo hoohalikelike me na haole hoohepa o ka leo, make ano kahuli e like me ka haole kamailio ana.
                Ua kaulana o G. L. Kapeau i ka hana e like me keia, a penei no kana olelo. "O ke ra kanaka no e noho ana ma ke kochihanai." "A na rike hoi ke kahi a kera wahi manu me ke Kohahe o kai." Penei no ka pololei. Ua like kela wahi manu me ke Koae o kai. A pela ke ano nui o ka kekahi poe no e hana nei, o ka hookapekepeke i ka hua olelo kanaka a hoawiliwili pu me ka olelo haole. Mai hana peia, o loaa no kou hoohenehene ia mai e ka poe e noho ana.
                Mai noho a ike i kou launa loa me kekahi alii a mau alii paha, nolaila manao oe ua like kou ano me ia, a wahapaa aku, a pane i na olelo kupono ole; e like no me kou ano kanaka, pela no oe e noho ai ma kou wahi, mai pii ae, no ka mea, o na'lii, he poe kapu no ia. Mai noho a ike i kou launa loa me kekahi oia poe, a hoohalike ka hele ana a noho ana, a kamailio ana, me he mea la ooe kekahi oia poe, aole, ua ike no oe i kou paona, a ina oe e makemake e punahele oe ina 'lii, e akahele, e akahai, ka noho ana me lakou, i ku i ka makemake ia e ka poe i ike i ka noho akahai ana, a i ike hoi i na Rula a me na kanawai o ka poe i ike ia mea, aole wale hoi o ka poe i ike i ke ano oia mea, aka, o na kanaka mai o a o. Mai ike i ka launa loa ana, a manao e noi aku i kekahi mea maloko o kona pakeke e like paha me ka pahi, e koli i ko mikiao, ka mea ohikihiki niho, (Cigar) kika, a oia mau mea liilii a pau loa oloko o ka pakeke o kou hoa launa, a makamaka paha. Ina oe i lako ole ia mau mea, alaila, hoomanawanui no, e huli a loaa i kii ole aku i ka hai.
                Mai manao no ka launa hookahi ana, nolaila, ua launa loa oe, a hoomaka koke no i ka olelo, me he mea ua launa loa, e like ma kou malihini ia ia, pela no e hoomau aku ai, a ina no i launa loa mahope iho, mai hoopuka aku i na manao huna ia ia, no ka mea, i ka lohe ana o kou hoa, aole paha oe i ike i ka hana a loko o kona naau, a aole hiki ikeia ka manawa, a olua e noho kue iho ai mahope a aia hoi, ua pau loa kau mau olelo huna i kou hoa, a ina kela e manao e hoopilikia mai ia oe o kou pilikia noia.
                E like me ka mea i hoakaka ia ae nei, pela no ke ano i ka hoolauna ana'ku me na wahine maikai, aka, aia oi loa aku paha ka pono e malama loa i mau kanawai imua o lakou, no ka mea, o ka oi aku lakou o ka maemae a hoohenehene, nolaila, e malama loa i kou waha imua o lakou.
                E noonoo na wahine no ka hoolauna ana me na keiki, a kanaka, maalea, no ka mea, e ka lakou hana o ka imi apuka i mea o puni ai na wahi a komo iloko o ka lakou eke, e hana ana i na mea ino, e noonoo anei i kou inoa maikai, mai manao no ka launa hookahi ana, ua launa loa ia, e ku no i ka wa me ka nana'ku i ka hana a ke kane, me ke kiai mau aku i ke ano o kana hana, a i ku i ke ino, alaila, e haalele koke aku no. Aka, ina he maikai kona, alaila, e hoomau aku i ka launa ana.
                Ua makehewa paha ke ao ana'ku i keia mau kanawai i na wahine o Hawaii nei, no ka mea. O ka ahu o koonei mau wahine o ka hana i na hana ino, a hewa hoi, me ka hookamani ikaika loa i mea e ike ia mai ai, he maemae holo okoa mai luna a lalo. Eia kekahi, ina i ao ia na kaikamahine i ka wa uuku, ina hana maikai, alaila, aole e loaa keia kina nui o na wahine o keia pae aina.
                Mai noonoo oe ia oe iho ina mea a pau mamua o kou noonoo ana i kau wahine. Eia kekahi, i hele i ka ahaaina e kokua a hoolako