Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 8, 14 November 1861 — Page 3
Ma Kau, ua lilo nui na kanaka i ka pulu o ka mauna. Pomaikai o Kau ia Kale Spencer, oia ke kaikaina o Poonahoahoa. Ai ia ia ka hale kuai ma Waiohinu, a ke launa oluolu nei me na kamaaina. Eha keneta kana i haawi no ka pauna pulupulu, ma ke dala maoli wale no.
Ua nui ala. Me ke aloha. S.
Ka la hoalohaloha i ke Akua.
Ma ka Ahaolelo o na Misionari i ka malama o Mei, eia kekahi mea i holo, e paipai aku keia aha e malama na ekalesia a pau ma Hawaii nei i Tarade, hope o Novemaba, oia ka la 28, i la hoalohaloha i ke Akua. Na maua no na Komite i kohoia e hai aku ma ka Nupepa. Nolaila, ke hai aku nei maua, e pono i na kahunapule a me na ekalesia a pau e malama ia la, a halawai, e hoalohaloha, a e hoomaikai aku i ke Akua no na mea maikai ana i haawi mai ai ia kakou i keia makahiki i hala ae nei. Ua hoomalu mai ia i ke aupuni, ua kokua mai i ka oihana naauao, ua pale aku i ka mai ahulau, ua hoolako mai ka ai o ke kino a me ka ai e ola ai ka uhane. E hoomaikai aku kakou ia ia, a e mililani
aku hoi. E. W. KALAKA.
E. CORWHIN.
Na Komite.
E kokoke mai ana ka manawa e koho ai i na Lunamakaainana no ka Ahaolelo o ka makahiki 1862, e like me ke Kumukanawai: a ua haawi ia ke koho ana i na makaainana malalo o ka Moi, na lakou e koho i ka poe kupono e hele i ka Ahaolelo e imi i ka pono o ke Aupuni, a me ka lahuikanaka mai o a o.
O ka ahaolelo kau kanawai, aole ia i like me na ahaolelo e ae; aka, ma ia ahaolelo ka imi ana i ka mea e pono ai ke aupuni, a e imi ai hoi no ke ola o ka lahuikanaka ma ko lakou noho kino ana, a me ke kau ana i na kanawai kupono i ka hoomahuahua ana i ke kalepa, ka hoolaukanaka, a me ke ola o ka lehulehu.
Kupono i na mea a pau ke noonoo a ke aloha i ko lakou lahui iho ; no ka mea, ke emi aku nei no, a e nalowale ana paha ; nolaila, pono i na mea a pau ke noonoo i ka poe a lakou e koho ai ; a pono no hoi i ka poe e makemake ana e lawe i keia oihana e kukulu mua i ke kahua o ko lakou manao e hele ai, oia hoi ka imi i ka pomaikai o ka lahuikanaka a me ke aupuni.
He oihana kaawale loa ka oihana kau kanawai, a okoa hoi na oihana manaoio hoomana Akua ; no ka mea, aole ka oihana kau kanawai malalo ae o ka oihana hoomana, aka, o ke ano hoomana o ka mea e kohoia ana, ia ia iho no ia mea, aole kupono ia ia ke hele i ke kau kanawai e hana i kanawai e hahai ana mamuli o kona manaoio hoomana ; nolaila, e pono ke nana nui ka lehulehu ia kumu manao.
O ka oihana kau kanawai, kupono no ia i ka poe naauao, ike, a akamai hoi ; ka poe hoi i aeia malalo o ke Kumukanawai he pono ke kohoia, a o ka poe hoi e aloha maoli ana i ka lahuikanaka a hooikaika maoli i ka mea e ola'i a e pono ai ko lakou noho maluhia ana malalo o ke Kumukanawai a me na Kanawai.
O ka oihana hoomana hoi, ua pili no ia i ka noho ana ma keia ao me ka hoomana i ke Akua no ka manao e loaa ke ola uhane ana ma kela ao ; a e pale ana i ka manao nui ana ma na mea o ke kino.
A nolaila, e pono i na mea a pau ke noonoo i ke ano kue o neia mau oihana elua, oia ka oihana kau kanawai a me ka oihana hoomana Akua. A e like me keia kue ana, pela no e noonoo ai ka poe e hele ana ilaila, e haalele i ko lakou ano hoopili hoonana oiai lakou e noho ana ma ka oihana kau kanawai.
He mea nui loa keia, a he mea paakiki i ka ike aku i na mea a pau i ka hiki ana ia lakou ke hookaawale ae i na manao hoopili wale, a kue wale aku, oiai lakou e noho ana ma kekahi oihana okoa. Oia ke kumu e huikau ai na hana, a malaila i ulu mai ai ka hoopaapaa i kekahi manawa ; a nolaila hoi i pale ikaika ia'i kekahi poe aole e lawe i kekahi oihana okoa.
Ke waiho nei he mau hana nui na keia Ahaolelo e hiki mai ana e hana, a kupono anei i ka poe elemakule naaupo e kohoia? A kupono anei i ka poe ike hapa ke hele ilaila? A kupono anei i ka poe hoopili kahuna ke hele ilaila?
Ua kupono no i kekahi poe o lakou ke ae ia malalo o ke Kumukanawai, a ke maopopo ia lakou ka hookaawale ana i na kumu manao paa o kela oihana keia oihana, alaila, ua hiki. Kupono ia oukou, na kanaka Hawaii, ke noonoo pono i ka poe kupono e hele i ka Ahaolelo, aole e hahai wale e like me na bipi i houia ke apo hao ma ko lakou pukaihu. He oihana ku kaawale keia, he oihana nui, a e pono e koho i ka poe naauao maoli, hoopilimeaai ole, a aloha hoi ia oukou; a ina pela, alaila, e loaa no ia oukou na luna kupono no keia Ahaolelo e hiki mai ana.
Ke noho nei no he poe ike ku i ka wa, hilinai ole io a io; aka, o ka lakou hana o ka imi i ke ola o ka lahui kanaka a me ke Aupuni. Mai puni i ka poe e olelo ana e hele lakou e hoopau i na kanawai maikai i kauia, a e hoemi i na auhau, a e hoanoe i na hana e waiho nei i ikeia ka pono, a e hoole hoi i na mea hou i manaoia e loaa'i ka pono malaila ; he manao naaupo no ia. Ina pela, heaha ka hewa o ka Moi ke hoolilo aku i keia aupuni malalo o ko hai malu, a e kuai aku paha i mea e luhi ole ai i ka hooponopono? A heaha ka hewa o na'lii ke huipu aku pela? Alaila, e ike no oukou i ka maikai o na ma nao hoopilimeaai wale o oukou; a na ka poe nana oukou i alakai e hauoli wale maluna o oukou no ko oukou poino.
Nolaila, oiai ka manawa kupono ia kakou ke noonoo i na mea e ola'i ko kakou lahuikanaka, aole e pono ia kakou ke hahai mahope o ka poe hoomalimali i mea e poino loa ai kakou. Ke aloha aku nei au i ka lehulehu kanaka Hawaii, no ka mea, owau no kekahi kanaka Hawaii nona ka ili ulaula keleawe e like me oukou; aka, no ke aloha wale no i ko kakou hanauna, a me kokakou mau pono i ke kiola wale ia, nolaila, i kakau ai au i keia kumu manao i mea e hoike aku ia oukou.
Maluna wale no o kakou ka hewa o keia mau hana, ke hoohakalia kakou.
Me ke aloha ia oukou.
A. M. KAHALEWAI.
Me ke aloha i ka poe a pau e nana mai ana:—No ka lohe nuiia o na manao kue Nupepa o keia mau la e hiki mau mai nei, nolaila, ua lana mai ko'u manao e kamailio akea aku, i ike a i lohe ai hoi na mea a pau e keakea Nupepa nei; a me ka poe e ku wale mai nei me ka lawe ole i keia Nupepa, ka Hoku o ka Pakipika.
Kupanaha ka manao o na enemi Nupepa hookamani kanaka, e uluaoa nei iloko o keia lahui me he pihoihoi haalulu makau la o ke auhee pio ana o ke kaua nui! Kainoa ua kaa hope ae nei na la o na hana keakea lapuwala o ka pouli, a me ka makau Akua lapu o ka po! Eia no ka ke pee nei i ka poli o na mea paa Akua hoomani!
E na kumu mai Hawaii a Niihau? ke puka mai nei na leo kupinai o ko oukou hawanawana malu, ma kela wahi keia wahi a oukou i noho ai, me ka oukou mau hana, oia hoi ka uumi pepehi Nupepa o na kanaka Hawaii. I ko'u manao ana i na helu 7 o ka nupepa a e huhu hala ole nei, me ka owala o ko oukou mau hoki iluna, me he mau lio piena la no ke kula o Helemano: Aole au i ike i kekahi hewa hou i puka malihini mai iloko o ke ao nei me ka ike ole ia o ia hewa e na haumana mua, mai ka hookumu ana mai o ka Honua a hiki wale mai ia kakou nei. O na hewa a pau a ko ka honua e hana nei, o na hewa no i ikeia mamua o ka puka ana mai o ka nupepa, ka Hoku o ka Pakipika.'' Ua pipili loa ia mea o ka hewa, mai ke kanaka mua loa mai a hiki i ka mea hope loa o kakou e ola nei.
Ina ua ikeia kekahi hewa hou, a mau hewa hou paha, ua puka mai, mailoko mai o ke kino o keia nupepa, me ka ike ole ia e na haumana mua o ke ao nei, akahi wale no i ko kakou mau la, a lilo io ia i mea e pilikia ai ke ola o ko oukou mau kino, a me ke ola o keia lahui uuku, e puulu nei iloko o ka moana nui; alaila, ua maikai a ua pono loa ko oukou manao e pepehi i keia nupepa, oiai na la o kona opiopio ana; a owau pu kekahi ma ia manao o oukou.
Auhea la ka hewa o keia nupepa a oukou e ioena nei, na hookokoe o na maka? Akahi no anei a puka mai ka hewa i ke ao nei, noloko mai o ka nupepa, "ka Hoku o ka Pakipika." Auwe!! Heaha mai nei hoi keia o oukou e pioloke mai nei, me na manao hi-o? kainoa ua ike no oukou, a o oukou no na hoike, na oukou mai ko makou ike, ua hana mua ke Akua i ka hewa mamua aku o kona hana ana i keia honua a kakou e ku nei; a ua noho ko ke ao nei a pau loa iloko o kona mau poai, puka mai ka nupepa, "ka Hoku o ka Pakipika," e noho ana kakou iloko o na hewa; he poe malihini kakou no keia mau la pokole wale no, he kamaaina mua ka hewa a me na mea pono ole a pau, no ka mea, ua ike muaia ka hewa i na la o ko Adamu ola ana, mai laila mai a hiki i keia la a kakou e ola nei. Aole o ka nupepa "ka Hoku o ka Pakipika," ka makua o na hewa: Aole loa! Ua ike no oukou me ka pohihihi ole.
Eia kekahi mea ano e loa i ka nana aku, o ka hopuhopualulu loa o ko oukou manao, me ka wanana aku imua o ka lehulehu, he nupepa ino "ka Hoku o ka Pakipika," he haumia, he diabolo a pela aku. Aole ka oukou i lawe i ke kino o keia nupepa, a nana i kana mau hana, a ike i ka haumia, pono ole, alaila la hoi, kupono ke oaka ae ka waha he nupepa ino a pela aku. Auhea ka nupepa i hemolele loa ma ka honua nei, i hewa ole kana hana ana i kekahi manawa? na oukou no i "Lama Hawaii," "Kumu Hawaii," "Ka Nonanona," " Ka Elele Hawaii." No keaha i ola ole mai ai kekahi o lakou, i nupepa kuhikuhi pololei loa no ke kanaka Hawaii, no ka mea, he nupepa hemolele loa ka oukou ke hoopuka? Eia ka "Hae Hawaii" ke ola nei, he nupepa pilipili mikanere no: Hemolele paha ia? Ina he nupepa maikai loa ia, no ke aha la ia e make ai i ka malama hope o keia makahiki? He mea make ka ka nupepa maikai e haumia ole ai?
Ina ua makau oukou o haumia ma ka ke kino o oukou, a me ka oukou mau wahine a me na keiki, pehea la auanei oukou e hemolele ai, ke noho iloko o keia Honua, no ka mea, ua hoohaumia mua ke Akua i keia honua i na hewa nui loa? Ua hoikeia mai ke Akua hemolele ana ma ka Baibala eia ka ninau. Nawai i hana i ka hewa? Na Adamu anei? Aole na ke Akua no. Ua hoahiu anei ke Akua ia ia iho me ka launa ole i ka hewa? No ke aea oia i kamailio oluolu ai me Satana ke kupuna o na hewa? Ina o ke Akua ka mea Hemolele loa, pehea la oia i makemake ai e hana i mea hewa? Pehea la e ikeia'i ka pono ino aole o ka hewa kekahi? A pehea la hoi e ikeia'i ka hewa, ina aole o ka pono kekahi? Aole pela ka nupepa "Ka Hoku o ka Pakipika." Aole no i huhu mai ke Akua, aole no i hoowahawaha, eia nae ke lilo nei ia oukou i ka poe hemolele ole, ka huhu, ka inaina, a me na mea like, a ke hoohuli nei oukou i na mea i komo i ka hoahanau, me ka hoopoloke i ko lakou manao, aole e pono ke lawe i keia nupepa, a ua lawe ole io no, e lawe i ka H. M. Wini ka pono. No ke aha la? No ka hemolele o kana? E nana i ka ke Akua mau nupepa iloko o kana Buke. O na olelo pono wale no anei na mea i kakauia ma ia Buke? Aole. O na mea maikai ole no kekahi. A ina o na mea pono ole kekahi; alaila, e oi aku anei ka hemolele o ka H. M. Wini nupepa, mamua o ka hemolele o ka ke Akua? He hewa anei ke hoike aku ke kanaka Hawaii ma ke akea i ka ike a me ke akamai a oukou i ao mai ai? No ke aha oukou i ao mai ai, "Mai hahao i ke kukui malalo ae o ke poi? Kainoa o ka oukou no ka hoi i ka olelo a ke Akua, a ma ka manaoio no e hoopau i na hewa he nui; eia ka o ka huhu hala ole i ka nupepa a na keiki papa o ka aina i hoopuka'i, i waha no lakou e kamailo ai ma ke akea? Ina pela, he poe paulele kapekepeke no oukou ma na hana o ka manaoio Akua. Eia ke oki, e noho no oukou iloko o ka pohai mau o ka oukou oihana; e hoopau i ka oukou olelo papa, e olelo aku i na hoahanau, e lawe i ka nupepa "Ka Hoku o ka Pakipika." Mai hoopaakiki manao kanaka hoomaloka oukou, o lilo ka oihana Kahuna Pule i mea hoowahawahaia. E nana i ka aina makua o oukou, aia malaila ke kaua ino loa i like ole me keia Nupepa.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Waialua Nov. 11, 1861.
Aloha!! Aloha!!
Aloha aku i kou hoalauna e like me kou aloha ia oe iho, na Ie su ia olelo i kona wa i ninau ia mai e ke kakauolelo. Pehea ka wehewehe ana e maopopo ai? Penei: Ina wau e pololi e wikiwiki au e ai a maona, holo aku ka pololi, ina wau e make i ke anu, alaila, e lalau koke au i ke kapa a aahu i mahana, a pela no ma na mea a pau loa. Pela wau e hana aku ai ia hai, oia ke ano oia a me ka manao o loko. Aole o ka huhu ia hai.
He hoalauna anei o "Hoku Pakipika,'' e huhu ia nei, ae, no ka mea, he pepa kona kino, a he aiai, he eleele na hua, mai ke kino ola mai nae, oia no kou hoalauna, e like me kou ano a pau. Ke huhu ia nei me ka olelo he pepa na diabolo, ae, huhu io no. He hoailona anei o ka poe pono ka huhu a me ka papa i kanaka? Ae paha hoi la, e aho e nana kaua ma ka Buke Hemolele.
Eia: O ka hua a ka Uhane ke aloha, ka oluolu, ke akahai, a pela aku, a o ka hua olelo papa, ke akea, huhu, alia oe e pulale mai. Eia, o ka diabolo mau hana, oia ka opu ino, huhu, pepehi aloha ole, lokoino, a pela aku no, o Paulo ka hoike. A heaha keia ike ole ka hoi aohe hana e like me ke kauoha, ea! ko kaua ike hoi. Aia no hoi paha i ka manao ana. A pehea e akaka ai ka poe pono, malama paha o ke pale aku i ka pepa Hoku Pakipika a me ka poe kokua oia pepa? Aole peia ka palapala Hemolele, ina peia, no ke kanaka ia manao.
Eia ka ka palapala Hemolele. "Wanana mai o Enosa ia mau mea, e hele mai ana ka haku me ka umi tausani o ka poe hemolele e hookolokolo i na mea a pau." Aia a hookolokolo ia o ka poe pono koe, a o ka poe hewa hookolokolo ia, no ka mea, ina peia, alaila, he huaolelo wahahee keia, na "Mea a pau."
I ka hoomaopopo ana i ka huaolelo, "Aloha." Iloko o neia huaolelo ka oiaio o ka poe pono a me ka poe hewa. Aia ka la me kona malamalama ke lawe nei ka poe hewa no lakou, na ia nui o ka moana, ua lilo i ka poe lawaia, ka momona o ka wai a me kona ono ua lilo i na mea a pau, aole l ka poe pono wale no. Aole anei o ke Akua ka mea i luhi i keia mau mea. Oia no, a ke aloha nei no oia me ka hana ino ole mai.
A o ke aha ke kuleana e keakea ia nei keia Nupepa o ka Hoku o ka Pakipika e ka poe pono, o ke aha hoi. I mai o Iesu, aole! aole anei oukou i lalau no ka ike ole i ka palapala Hemolele, pehea ka lalau ana, penei! "Ike aku na Parisaio a me na kahuna nui e ai pu ana o Iesu me na lunaauhau a me na lawehala. Olelo aku la, no ke aha i ai pu ai ka oukou kumu me lakou? I mai la o Iesu, o ke kahuna lapaau no ka poe mai noia aole no ka poe ola. Ua maopopo paha ia, pehea hou ae, eia, he nui no ka poe e olelo ia'u ia la e ka Haku, e ka Haku. Aole anei makou i ao aku ma kou inoa, a i mahiki aku i na Uhane ino ma kou inoa.
A heaha mai ka ka Haku uku ia lakou? He hoohilahila, pehea? E hele oukou pela mai o'u aku nei e ka poe hana ino. Pela io no paha, ae, a pehea hou ae. Kainoa hoi ma kau olelo ka hewa a me ka pono, nui no kahi o ka pilikia, he nui no paha ina kaua e olelo noia mea, aole e pau ana a e po ka la, a e ao ka po, ka! ike no oe. Pela kou manao, no ka mea, he 'kua o Iehova no ka poe ola, aole no ka poe make, malama paha no ka poe ola pono, aole paha no ka poe ola hewa? Oiaio paha. E nana hou, ae.
No ka poe ola no, aole i mahele ia no ka poe pono wale no. He kanaka pepehi kanaka la hoi o Mose, nana i pepehi ko Aigupita. A he kanaka kaua o Davika, he kanaka wahine nui o Solomona, he lehulehu haumia o Isaia, he kahu bipi o Amosa no Kekoa? ka! ua mihi lakou, e o no hoi e nana iho, aoi mihi o Mose o ka holo wale no kona, a noho ma Misiana me Iekero.
A ina pau ka Nupepa Hoku Pakipika, pau ka hewa o keia aupuni, ae paha, he luna kanawai auanei au o ninau mai oe, o kou me hewa ka ia? Ae. Ai no hoi ko ninau a o la hoi oe i ike, "ua kuu ia o Satana he wa pokole," malama paha o lohe aku i nei pepa. E! e lohe auanei, he hoa aloha la hoi no ke Akua, kupanaha no, kaino paha he pono kau, aole ka! A heaha iho la ka ia mau pono, Oia iho la no hoi paha. S. D. KALAAUHULA.
He Pane ia S. E. Bihopa.
Ua ike au ma ka Hoku Loa ina olelo hai mai o S. E. Bihopa, no ka manao penei "Ke manao nei makou, ua pono ina "kanaka o Hawaii nei, e kokua mamuli o ka "Nupepa Kuokoa. Aola makou makemake "i ka Hoku o ka Pakipika.''
Ke pane aku au ia oe, e S. E. Bihopa, he oi ka pono o ka lawe ana i ka Hoku Pakipika mamua o ka lawe ana i ka Nupepa Kuokoa; no ka mea, he pepa maikai ia pepa ku i ka wa kuhihewa oe, e S. E. Bihopa mai hoahewa ia kela pepa wale no, pepa kanaka, pili ole o na misionari, keia wale no hoopunipuni ole, wahahee ole, paewaewa ole, keia wale no ku i ka wa, kuokoa maoli. Aole kuokoa ka nupepa o Wini, kona inoa wale no, he pepa pili wale o na misionari, aole pepa kanaka.
Heaha la na kumu nui o ko oukou misionari, makemake ole ana i ka Hoku Pakipika huhu loa oukou i na kanaka e lawe keia pepa; Heaha la ka hewa ke pai makou kekahi nupepa pili ole o na misionari! Hewa anei e pane mai oukou.
Heaha la ko makou weliweli loa o na misionari, e makau paha na pili ole o ke kanaka ia oukou. Heaha ka hewa ina kanaka apau, ina makai a na Lunaliilii e ae e like me ke alakai ana i ka Pipi me ka uea ma ka ihu. Ua pau keia manawa ua hala ia.
Hilahila ole na misionari, i ka paipai wale no ina kanaka apau e lawe i kona pepa pili ia lakou, i haalele i ka Hoku Pakipika. No keaha la! E na kanaka Hawaii, mai hoolohe oukou, he leo hoopunipuni ia, ke paipai aku wau ia oukou, e lawe oukou i keia pepa, oia o ka Hoku Pakipika, pepa kupono ia kakou.
Pehea oukou, e na misionari, make hewa oukou ka paipai ana, hoopaapaa ana me makou, e paio aku oukou me ka Hae Kiritiano, pane aku oukou i kona mau ninau. No ka mea, nui loa na ninau o ka Hae Kiritiano ia oukou kela mea keia mea, aole no oukou i pane aku, no ke aha, e ike ole paha oukou, alaila naaupo, pokole paha kou naauao aole noonoo. He mau haneri pauku paha i ninauia aku ia oukou, aole no he pane hookahi! Kupanaha loa keia poe misionari Naauao loa (Wahi a lakou) aole hiki ke pane hookahi pauku o ka Hae Kiritiano. Na'u W. PELEHOWAI.
E ninau hou aku ia oe e ka Hoku o ka Pakipika, i ke kumu o ka hoike ole ana mai o Oihana o ka Papa Ola i ke kumu o ka make hikiwawe, a emo ole hoi, o na kanaka e noho nei. Ua hiamoe paha na Hoa oia oihana, o ka Papa hoola i hoike ole mai ai i ke kumu oia make emoole, me ka hoike mai i ka mea kupono e ola ai a e oluolu ai ia mai.
He nui na mai e loaa mau nei i na kane, wahine, a kamalii hoi a he mea kupono hoi i ke koi aku i ka Papa Ola e hoike mai. He ano ai paha aohe he ike o ka Papa Ola i ka mea i noi mua ia mamua ma ka Helu 4 o keia pepa, ina i ike ole ia papa alaila e pono no e hoomaopoopo ia ma keia Helu.
Aole keia he mea kapae wae ia ma kahi e, no ka mea e ike ka lehulehu i ka pono o ke Kanawai i hoonohoia oia papa ola ma kana hana. Na'u na ka mea kaniuhu i ka poe make emoole.
J. KAPOLOKA.
Manaaiolo, Oct. 28, 1861.
No ka Neke Moku.
E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe:
Ma kou ahonui a me kou lokomaikai, pela oe e hoomanawanui aku ai i keia wahi manao pokole. A loaa aku ka ona nona keia moku.
Ua ike mau ia o Neke moku e alo ana i na ale kua loloaa mawaho ae o Hana Hikina, e naue hele ana ma ia Kai loa a hala aku i Hilo.
Eia ka manao o na kamaaina o Hana, Maui Hikina; E kipa oe ma keia awa i haiia maluna, a e lawe i na ohua mai Honolulu aku, a me na ukana.
No ka mea, o oe no ke pani kupono o ke Kilauea; pela ka akena ia, aole ike maka. Ina ua ae ia keia manao, e hai ma ka olelo hoolaha No Hana Hikina kalai. Me ke aloha ia. Na L. S. KALAMA.
Honomaele, Hana, Nov. 10, 1861.
Ua nui na kope i waihoia mai no ka Hoku o ka Pakipika, aole nae e hiki ke hookomo no ka nui loa o ka hemahema—o ke kakau ana, a me ke ano ole o kekahi mau manao, a me na mele, a me na kanikau. Pono ke kakau pono mai na mea a pau, e manao ana e hoopuka i ko lakou manao ma ka Hoku o ka Pakipika me ka huikau ole, i ole ai hoi e luhi nui ka Luna Hooponopo ana.
He Manao Kahea.
Ia oukou kuu manao, e ka poe Katolika, mai Moanalua a Maunaloa, no ke koho ana i na Lunamakaainana a kakou i manao ai e koho no keia makahiki e hiki mai ana; nolaila e pono e hele mai oukou e hui pu ma Loma, no ka poe e ku i ka auhau, no ka mea ke kokoke mai nei ka manawa e iho mai ai ka wa wae e ke pulu o lalo. Me ke aloha.
Na'u na GALEKOLIO, K.
Nov. 12, 1861.
MA RE.
No vemaba 7, ma Kahauiki, Kaanapali, Maui, mareia o Keanakualani k, me Upai w, na Rev. S. B. Bishop laua i mare.
Novemaba 7, ma Paala, Waialua, Oahu, ua mare ia o Nakeu, me Pake, na Emesona laua i mare.
Okatoba 25, ma Kuaonopili,, Waialua, Oahu, mare ia o Nakahunaawa, laua o Mahina, na Iokewe laua i mare.
Okatoba 28, ma Ukoa, Waialua, Oahu, ua mare o Kukiha laua o Makemake, na Rev. G. S. Emesona laua i mare.
Okatoba 4, ma Waimea, Hawaii, mare o Kealoha me Kokua. Ma ia wahi no, mare o Pa, me Emeria, na Laiana lakou i mare.
HANAU.
No vemaba 6, ma Waikiki, ua hanau Rose w, na Kaio k, a me Kino w.
Okatoba 29, ma Honouliuli, Ewa, Oahu, hanau o Heaohiki, Kauakahiakua k, na Kauakahiakua, a me Pipali.
Okatoba 30, ma Keei, Kona Hema, Hawaii, hanau o Loisa w, na Kauhi k, me Kauwenaole w.
Okatoba 29, malaila no, hanau o Kamanao w, na Kaluna k, me Mikala w.
Okatoba 29, malaila no, hanau o Inoa ole, na Kanakaole k, me Hoolako w.
Novemaba 10, ma Kailua, Koolaupoko, Oahu, hanau o Kekaua k, na Kahananui me Apiki.
Ma Honokaupu, Honolulu, hanau o Aloikehukai k, i ka la 30 Okatoba na Pake laua o Kahalekala.
Augate 26, ma Laie Maloo, Koolauloa, Oahu, hanau Liki w, na Kaupono me Kahanupaa.
Okatoba 28, ma Laie wai, Koolauloa, Oahu, hanau he kaikamahine, na Kaui me Luukia.
Okatoba 27, ma Waikiki, Oahu, hanu o Kaaihue k, na Pualoa, me Wahine. Malaila no, hanu o Keiki k, na Kahele, me Pauole.
MAKE.
No vemaba 1, ma Papalaua, Lahaina, Maui, make o Kapikapomaikai, he anu a me ka hanu pau kona mai i make ai.
Novemaba 2, ma Mokuleia, Waialua, Oahu, make o Kuhea w.
Novemaba 6, ma Paala, Waialua, Ohau, make o Kalaniwahine, he pupule kona mai i make ai.
Novemaba 6, malaila no, make o Napaahuekolu k.
Novemaba 7, ma Halemano, Waialua Oahu, make Lukia Parry.
Sebatemaba 8, ma Kaluakoi, Molokai, make o Haili w, he mai maoli kona mai i make ai.
Okatoba 20, ma Pukoa, Molokai, make o Kaaua w, he hui kona mai i make ai.
Okatoba 27, ma Kumueli, Molokai, make o G. Naka k.
Okatoba 18, ma Kaunolu, Lanai, make o Kaiakoha k.
Sepatemaba 28, ma Waialee, make o Kahalaloa w, he wela kona mai i make ai.
Novemaba 4, ma Kahehuna, make o Maio w, he mau puu elua iloko o kona mai i make ai.
Okatoba 2, ma Mokuola, Lanai, make o Belekila w, he hokii kona mai i make ai.
MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.
AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m.
Loaa Pomaikai!
Nui na Waki a me na Hoonani!
375 na mea Makana!
AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana i ka pomaikai nui no kahi lilo uuku! e hele nui oukou i ka hale hana waki o KINI, ma alanui Kalepa e pili ana i ka hale Uinihepa, oi ka hale kuai kamaa, a e nana i na mea nani ma ia Wahi. Hookahi dala ($1.) ke kumukuai o ke kuleana iloko o keia waiwai, a 3,000 ka nui o na kuleana. Ua kokoke pau na kuleana i ke kuai ia, aia a pau loa, e pau ana ia mau mea, ao ka poe i loaa ka oi, he pomaikai wale no. I ka la 25 o Dekemaba e hana ai. KINI.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-4t
MANAO MAIKAI.
AUHEA oukou e ka poe e manao ino ana i na makuahonowai, me ka hoino aku ia lakou, eia no au, ke noho nei me ko'u makuahonowai, o J. Kauwe, a manao au, oia no ka oi o na makuahonowai maikai iloko o keia aupuni. Iloko o na makahiki he 15, o ko maua noho pu ana, aole maua i kue, aole namunamu, he noho maluhia wale iho no. A oia no ka mea e maopopo ai i kona maikai. S. W. PILIIWI.
Kohala, Hawaii, Novemaba 13, 1861. 8-1t*
OLELO HOOLAHA.
E KUAI Kudala ia ana na lio ma ka pa aupuni ma Kaelepulu, ke hiki aku i ka la 18 o Nov. oia ka poakahi e hiki mai ana. Ke ano me ka hao malalo nei.
Lio kane ahinahina hao eia H.
Lio wahine puakea, hao eia KS,
Lio wahine lokia, hao ano e,
E hele mai oukou ia la me ka makaukau i ke dala i loa na lio maikai no oukou.
A he mau holoholona e ae no kekahi.
Lio kane eleele, hao eia H.
Lio kane eleelee, hao ano e.
Lio wahine puakea, hao ano e.
E kii koke mai oukou, o hala na la he 30 nele oukou i ka lio ole. POOMANU, L. P. A.
Kaelepulu, Kailua, Nov. 11, 1861. 8-1t*
OLELO HOOLAHA
O KA mea nona kainoa malalo nei, ke hai aku nei oia ma ke akea, ua hoolimalima oia me R. GILLILAND, i kekahi apana aina i kapaia ka inoa o Manini, e waiho la ma Pauoa, a ua papa ia na mea a pau, aole e kua i ka wahie, aole hoi e ohi i na hua a me ke kofe ma ia wahi. O na mea a pau e loaa ana ma ia aina, e hoopiiia lakou e like me ke Kanawai, a pela no hoi na holoholona a pau i komo wale, e hanaia no e like me ke Kanawai. O Molokai no kuu luna aina.
JOHN MITCHELL.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai lakou i keia Olelo Hoolaha, o maua ka mea nona na inoa malolo iho, ke papa kau nei maua i na mea holoholona, LIo, bipi, hoki, miula, hipa, kao, puaa, mai hookuu wale maluna o ko maua aina e waiho ana ma Waialua, o Kalehuanui, ka inoa, ina oukou e kue i keia olelo papa ia oukou, ina i ke kekahi o maua i kekahi mau holoholona i olelo ia maluna, e uku ka mea nona ka holoholona $1.00 no ke poo hookahi, i loaa ka uku e hoopaa no ma ka pa Aupuni, e like me ke Kanawai, e lilo keia olelo i kanawai paa mai kona la e laha ai. JOHN KEAKA.
KAKAE,
Waialua, Novemaba 11, 1861. 8-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai owau, o ka mea nona ka inoa malalo o keia palapala, ke hookapu nei au i na kuleana ma Nuuanu, oia ke kuleana o ke alii wahine o H. Kalama, a me Honokaupu. Ina komo hewa kahi holoholona lio, miula, bipi, hoki, puaa, ilio, kanaka, ina loaa kekahi o keia mau mea i papa ia, e uku hookahi dala. E lilo keia i kanawai paa mai keia la aku.
Na PUHI.
Honolulu, Novemaba, 8, 1861. 8-1t*
LIO HELEHEWA
E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malao nei eia ma ko'u lima kekahi Lio hele hewa, penei kona ano, he Lio kane eleele kikokiko keokeo ma ka lae, ekolu wawae keokeo, he puka ma ke kua, o kona hao kuni, he hapala ma ka uha mua Akau, ina e ike ka mea nona keia Lio, e kii mai me na dala $10.00 no ke poho, ina e kii ole mai a hala na la he 30 mai keia la aku o ke pai ana, e lilo mai ia'u keia Lio. J. H. HEIHEI.
Honolulu, Moanalua, Okat. 24, 1861. 8-2t*
MOKUAHI KILAUEA.
E HOLO ANA NO O KILAUEA, MAI HONOLULU aku i ka hapalua o ka hora 4 o ke ahiahi, e like me ka mea i oleloia malalo nei, penei:
Poaha, Novemaba 14, no KAUAI.
Poakahi, Novmaba 18, no HILO.
Poalua, Novemaba 26, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 2, no HILO.
Poalua, Dekemaba 10, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 16, no HILO.
Poalua, Dekemaba 24, no KONA.
Poalua, Dekemaba 31, no KAUAI.
JANION, GREEN & Co.
Luna H. S. N. Co.
Honolulu, Novemaba 7, 1861. 7-tf
MOKU KUAKAHI KUAI.
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai he moku kiakahi hou! E hele mai e kamailio me ka mea nona ka inoa malalo nei, a e loaa no au ma ka Hotele ma Aienui.
Ua oluolu loa no ke kuai ana.
He moku hou loa ia, a ua kupono kona nui no ka holo ana a puni na mokupuni.
5-1m. HAME COOPER.
S. Johnson (Ioane,)
KAMANA HALE, &c.
UA MAKAUKAU ka mea nona ka inoa maluna e hana i na mea a pau o kana oihana no ka uku haahaa loa.
Na kii o na hale me ka hoakaka aku i ke ano a me na lilo, e haawiia no ka uku ole.
Pahu kupapau koa nui, $12.00
Pahu kupapau pine nui, 3.00
Aia ma Polelewa ka hale hana.
8-tf
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau o maua o na mea nona na inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei maua i mua o ke akea, me ka hai paa aku i ko maua manao a e lilo ia i Kanawai paa ma ko maua wahi iho. Ke hookapu aku nei maua i na kanaka, wahine, kamalii, aole e hiki ia lakou ke hoolilo i na kuauna o ko maua mau loi e moe ana ma Wanana i Kamakela, i alanui hele, ke papa loa aku nei maua, aole e hele hou oukou ma kuauna loi, e hele pololei no oukou ma ke alanui e moe ana mauka o na loi a hiki i ka laau kalakala, aole no hoi nolaila wale kekahi kapu, no na holoholona kekahi, lio, bipi, miula, hoki, puaa a me na holoholona ano like aole e kukulu ma ua aina la, aole iloko o na loi, aole ma ke kula e waiho wale ana aole ka lio o kekahi makamaka, a o kekahi hoaaina paha, a mea pili paha e kukulu i ko lakou mau holoholona malaila; nolaila, ke kauoha aku nei maua e malama oukou i keia kauoha, no ke kanaka hehi kuauna hapawalu ka uku, holoholona hapalua, a e lilo keia i Kanawai paa mai keia la aku o ka laha ana ma ka Hoku Pakipika. KALAKINI.
6-3t W. S. PAHUKULA.
OLELO HOOLAHA!
NO NA AUHAU.
E KA poe i auhauia, e hoomanao oukou e ohiia no, ma ke Kanawai, na Auhau a pau, ke kaa ole ia mamua o ka la mua o Dekemapa, e like me keia pauku Kanawai, penei:
"Ina i loaa ole ka waiwai kupono e laweia; alaila, ina he kanaka kino ikaika kela, e hiki no i ua Lunakanawai nei, ke hooholo, e hookaa oia i kona auhau ma ka hana Alanui, a hana e ae paha o ke Aupuni, he hapaha no ka la,"
Aia ma ka hale ma ke kihi o ke Alanui Alii wahine a me Alanui Nuuanu, e lawe ai oukou i na auhau i kela poaono keia poaono, mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi.
JOHN O. DOMINIS.
5 Luna Auhau.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai i keia. O ka palapala i kakauia e Kapaa e hoololi ana ia Kaholoku ma ko'u inoa, i ka M. H. 1860, he palapala oiaiole ia, ua hanaia mai au ma ke ano hoowalewale, apuka i mea e kau ai au i ko'u inoa me ka heluhelu ole ia mai o na olelo ma ua palapala la, a ke hai akea aku nei au i na mea a pau loa, he palapala oiaio ole ia, a he palapala epa apuka hoi, aole hoi e hiki i na mea a pau ke manaoio ia palapala ma keia hope aku mai keia la aku.
Ua kakauia e a'u i keia la 23 o Iulai 1860 ma Keei, Kona Hema, Hawaii.
6-5t KEOHOULI.
LOIO! LOIO!!
INA MAKEMAKE KEKAHI E KOHO IA
J. W. H. KAUWAHI
I LOIO, e pono no ke hele ma ka hale hana o HALAKI (C. C. HARRIS,) kokoke i ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mawaena o ka hora 9 kakakiaka a me ka hora 3 o ke ahiahi.
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI OUKOU NA KANAKA A pau, ua kapu loa ko'u aina, o Makao, aole no e komo wale kekahi kanaka malaila. Eia kekahi, aole pono ke hoolilo i kuu aina he alanu e hele ai, ua kapu loa. Nolaila, e makaala oukou, no ka mea, o ka mea e uhaki i keia mau olelo maluna e hoopiiia oia e like ma ke Kanawai.
H. McDONNOUGH.
Koolauloa, Nov. 6, 1861. 6-8t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E KA POE MEA Kuleana mauka nei o Nuuanu nei, e pa oukou i ko oukou mau kuleana a paa i ka pa, alaila, ina komo na holoholona alaila, hiki ke hopu, ina aole i paa i ka pa, aole no he kuleana o ka hopu ana i na holoholona. Ina e kii wale kekahi mea kuleana e hopu i na holoholona, me ka paa ole o kona kuleana i ka pa, alaila kii no au e hookuu me ka loaa ole o ka uku. P. KAHALEHILI.
Nuuanu, Novemapa 7, 1861, 7-2t
OLELO HOOLAHA.
I KEIA MALAMA AE, OIA KA MANAWA E halawai ai ka Aha Kaapuni ma Lahaina, nolaila, o ka poe makemake ia J. W. H. KAUWAHI, i Loio no oukou, e hele ae no ma kona hale noho ma Kainehe, Lahaina, i na poakolu a pau.
A e ninau hoi ma ka hale ia J. L. Kahoohanohano, a nana no e olelo me oukou.
Ili! Ili! Ili!
E UKU aku no na mea noha na inoa malalo eni i ka uku oi loa no na ili, ke laweia mai ma ko lakou hale kuai.
JANION, GREEN & Co.
Honolulu, Okatoba 22, 1861. 5-tf
OLELO HOOLAHA A KA LUNA AUHAU.
APANA o Koolaupoko, e uku koke mai oukou i ko koukou Auhau o keia makahiki ma ko'u hale noho ma Heeia, i na Poaono a pau loa, mai lohi o hala ka manawa. G. BARENABA.
5-5t Luna Auhau.