Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 9, 21 November 1861 — Page 3
Aloha oe E. Palea o Iole i Kohala, a me kou hoahui hoopuka manao. Ua ike au i kou manao o ka la 17 Oct. ma ka Helu 3 o ka "Nupepa Kuokoa," e olelo ana no ke kuhihewa a me ka ike moowini o Kekaiomamala, a me S. K. Kuapuu, a me Kaleilehua, aole nae noloko olaila ko'u manao, aka, noloko mai o keia mau lalani olelo au, penei:
"Ke hai aku nei au me ke kanalua ole; na oukou no e keakea i ko oukou Nupepa, i ole e laweia, he makehewa ko oukou kuhi aku na na kumu, no ka mea, o oukou no ka poe nana i kukulu ia Aha Hoopuka Nupepa, a ua hoounaia ka pepa mua, a ia'u i ike ai hauoli maoli ka manao, a owau kekahi i manao e lawe, aka, hookahi mea nana au i keakea, aole e lawe, o ke kui ana mai o ka lohe mai Honolulu mai, a ua hele pu mai no me ka hohono pilau launa ole i ko kanaka ihu, a o ka pau no ia o ko'u manao lana no ua Nupepa nei aole na na kumu. I iho la au iloko o'u, aia ka auwai ina e hana ia ka lepo ma ke poo o ua auwai la, o ka lepo no ia mai ke poo a ka welau o ka auwai."
Iawai la i pili ai kela mau huaolelo, "hohono," a me na huaolelo, "pilau launa ole? I ka inoa anei o ka Nupepa? I ke kino anei o ua Nupepa nei? I na kino anei o ka poe nana i kukulu a hoopuka? I ka nana aku, o keia mau mahele ekolu ka mea i oleloia, "hohono," " pilau launaole."
1. No ka inoa o ka Nupepa, "Hoku o ka Pakipika." Heaha la ka hohono a me ka pilau o ka Hoku? Ina he mea hohono a pilau ka hoku; no ke aha la i olelo ai o Iesu, owau no ka Hoku Loa malamala? Ua oleloia no ka honua a kakou e noho nei, he hoku a me kona mahina, eia ka ninau: Pehea la auanei oe e pakele ai i ka pilau a me ka hohono o keia hoku? Ke ku nei anei kou mau wawae malua o ka mea i kapa ia he hoku? He mane anei mai ka lani mai kau ai e ai nei, a me na mea e ae e pono ai ke ola ana o kou kino? Ina pela, ua pololei no kau olelo ana.
2. No ke kino o ka Nupepa. Ke waiho mai nei ia imua o ko'u alo, aole au i honi i ke kauwahi hohono, a me ke kauwahi pilau, o kona ala wale no ka'u e honi nei me ka oluolu. Ua hoikeia 2,000 a keu o ka poe lawe i keia Nupepa, aole anei i lohe mai i kekahi o lakou, ua luai, a ua poluea mai, no ka hohono a me ka pilau o keia Nupepa, Aole loa! O oe no kekahi hoike no keia mea.
3. No na kino o ka poe nana i kukulu a hoopuka i keia Nupepa. O ka Baibala ka Buke Hemolele a kakou e hilinai nui nei, ua hoikeia mai maloko olaila, "aohe kanaka pono hookahi ma ka honua nei.'' Iawai i pili ai keia olelo, i ka poe hoopuka Nupepa wale no anei? Aole. Ina mea a pau loa. Ina ua hohono, a ua pilau launa ole oe, no ka hewa o na kino o ka poe nana i kukulu a hoopuka i keia Nupepa, a me ka Nupepa pu; ala'la, pehea ko ihu i na Halelu a Davida? I mai paha oe, "aole, ua ala kana no kona mihi i kona hewa." Ae paha, kainoa o ka hewa ana i hana ai, he hewa ia e popopo ai na iwi, aole i like me na hewa e ae. Pehea hoi na palapala a Solomona, ua komo ia iloko o ka Buke Hemolele, ua piha loa paha ke ao nei i ka hohono, a me ka pilau pakui launa ole? Pehea ko Solomona ano, ua mihi io anei oia i kona hewa? Aole i maopopo kona mihi io ana. No ke aha i hookomo ai na kumu i kana mau palapala iloko o ka Baibala ka Buke Hemolele loa? Pehea hoi na palapala a Samuela, no ka mea, he keiki oia na ke kanaka hoomana, moekolohe, i lawe i elua wahine? Aohe paha ou nana o piha ko ihu i ka pilau? He keu o ka hookamani!!
Auhea oe e ka hoalauna a me kou hoa kuka! Mai hoopuka ma ka waha i na olelo e puni ai ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, a kuhi io auanei lakou, he Nupepa ino ka "Hoku o ka Pakipika." Ina ua lepo ka auwai no ka lepo i hanaia ma ke poo, alaila, pehea la ke ao nei no ka Baibala? E noonoo oe, no ka mea, he kanaka no oe e like me a'u nei, a he pono ia oe ke lawe i keia Nupepa, no ka mea, na kou lahui i kukulu a hoopuka i keia Nupepa.
Ua oki ke kamailio,
He ole ka pane mai.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Waialua, Nov. 19, 1861.
No E. Palea o Kohala.
ALOHA KAUA:—Ua ike au i kau olelo pane no ka Nupepa "Hoku o ka Pakipika" ma ka Helu 3 o ka "Nupepa Kuokoa," mamuli o ka olelo a Kekaiomamala, Kalailehua, e me S. K. Kuapuu.
Ua lawa paha oe i ka pane ia'ku e kekahi ma kekahi mau kumu, aka, ma ka baregaba akolu, e me ka ha, ke kukulu ana o ko kaua mau kumu kamailio.
I iho la wau iloko o'u, aia ka auwai, ina e hana ia ka lepo ma ke kumu o ua auwai la, a ka lepo no ia mai ke poo a ka welau o ua auwai la."
I ka nana ana, a me ka hoomaopopo lea ana i kela olelo au maluna, ua pili no ka Aha Hui nana i hookumu ka Nupepa Hoku o ka Pakipika. No ka mea, ua olelo ia iwaena o ka aoao kue, he poe ona ka poe kukulu Nupepa (H. P.) a he poe kolohe, a pela aku. Pela io no paha, aka, oia ka ninau.
I kou halawai ana me ka Hoku Pakipika, ua ike anei oe e ona aku ana ua Nupepa la, a e hana aku ana i kekahi hewa e maule ai kou ola opiopio ana, a e hoowalewale aku ana ia oe e hana i na hewa e kue ana i ka hoomana Akua ana? I kuu manao ana aole loa.
A pehea oe e olelo nei? O ka pono ole o ke kumu nana i hookumu ka Nupepa, oia ka mea e lilo ai ka Nupepa i ka hoowahawaha ia, no kona "hohono," a pelapela paha. Ina pela; alaila, pehea ko Amerika Hui?
No ka mea, ua hoounaia mai na kumu mai Amerika Hui mai, a ke noho pu nei me kakou iloko o na makahiki loihi, e ao ana ia kakou ma na mea pili i ka hoomana Akua ana, a me na mea hoomanao he nui; aia nae malaila na haunaele kaua nui a me na hale kuai rama. Lilo anei ka lakou ao ana i keia lahui i mea hohono a pilau paha? E olelo auanei paha oe. "Ae, no ka mea, ua hanaia ka haunaele lepo ma ke poo Amerika Hui, a o ka lilo noia o ke ao ana a na kumu Misionari i mea hoowahawaha ia."
Ina pela, he kahaha nui ko'u; no ka mea, ua maemae na palapala huli manao e waiho mai nei imua o kakou, aka ma Amerika wale no ia ino e hana ia ai, a koe mai no ka nani o na palapala hoonaauao a me ka Buke Hemolele.
Ua olelo mai oe, "he poe huna ole na misionari i ka malamalama 41 makahiki. He oiaio no ia, eia ka ninau. O ka La wale no anei ka malamalama i kauia ma ke aouli o ka lani? Aole anei he mahina a me na Hoku kekahi?
Ke olelo nei au; O ko na misionari malamalama ka lakou i huna ole, e kapaia ia o ka malamalama o ka La paha, a o ka malamalama o keia lahui e manao ana e hoopuka i Nupepa, oia ka lakou e hahao nei malalo o ke poi, aole o lakou makemake e ikeia ke akamai, a naauao o kanaka Hawaii; Pela na ouli oia ano e ku nei imua o'u i keia mau la.
Eia ka'u olelo hope ia oe, E. Palea, wahi keiki a Nuuanu o Lamaloloa. Ua ike au, ua kapaeia o J. Kaleikini mawaho o ka ekalesia o Lahaina no konu inu rama. Ua haumia anei ka luakini o Kohola, i kana hookumu ana i ke kahua? E olelo auanei paha oe. "Ae, ua haumia."
Ke olelo nei au, aole loa, no ka mea, maluna ona iho no kona hewa, aole e pili ia hewa ma ka luakini. A pehea hoi ka Aha Hui Nupepa a me ko lakou Nupepa? E pono ke noonoo ma ia mau kumu.
E! Auhea oe, owau no kou hoa holoholo o ka aina hanau e noho mai la. E pono ia oe e hookaokoa i kou ike kuokoa, hoopilimeai ole, e like me a'u nei. Mamuli e lilo oe i mea pili wale mamuli o hai, a lilo pu me kou ohana i ka hoopunipuni.
Me ka Mahalo. A. KAPAKUAKINI.
Kakaako, Honolulu, Nov. 20, 1861.
He olelo papa.
E pono paha ia oe e kokua pu ma keia wahi manao, a nau ia e kaikai hele aku imua o ka lehulehu o ko kaua lahui. E na makamaka a me ka poe mea dala, no oukou ka'u olelo papa, mai hoaie oukou i ka oukou dala i kanaka holokahiki, oia hoi na luina o na moku okohola, o poho oukou, e like me ko'u mau dala i poho i na kanaka holokahiki no ka mea, he poe akamai i ka olelo malimali a me ka hoopunipuni, penei lakou e hana'i ma ka malimali a me ka hoopunipuni, i na e lohe kekahi kanaka holokahiki, o mea ka mea dala, e hele kakou e aie i dala na kakou. Eia ka lakou olelo i ka mea dala a lakou i lohe ai, i hele mai nei makou i mau dala ua makou ia oe, a ohi ae ke kati o makou, alaila, loaa mai ke dala o ka aila a makou, alaila, hookaa'ku makou ia oe i ko kuupau ma me kahi puka pu o ko dala, ninau aku la oe, owai ko oukou moku? hai maila lakou la me ka hoopunipuni, o Onward a o Hibernia, ua lohe mua oe he mau moku komo i ka aila, o haawi aku la no ia i ke dala, noho oe a pau na la hoomalu ewalu, a hiki i ka manawa e ohi ai ke kati, iho aku la oe a ka hale kepa o ua luina, aole e ike iki kou maka ia lakou. Aole no lakou no ia mau moku.
Lohe hou ae la oe he moku aila ole ko ua poe nei, alaila, manao ae la oe i kou poho, ma ka hoopunipuni o na holokahiki. A ina hoi o ka poe o ka moku komo kai kii mai i ke dala ia oe, aole nae ia oe wale no e kii ai, i kela mea keia mea dala. A oi ae mamua o na dala hookahi haneri o ka aie ana.
Eia ke kumu o ka nui loa ana o na dala i pau ia ia, aole hai aku ke kanaka holokahiki ia oe, ua aie ia mea aku ia mea aku, a i ka la e ohi ai ke kati, ilaila oe e ike ai i ka nui o na dala i pau aku a kela mea keia mea i ke kanaka hookaho, a pela kela kanaka holokahiki keia kanaka holokahiki pakahi. O ke dala loaa o ka aila, ua emi mai malalo o na dala i pau ia ia, o ke poho iho la no ia o ko oukou dala ponoi.
Eia hoi, o na kanaka e makemake ana e kepa a holo i ka moku okohola, eia ko lakou hana, ina e lohe lakou o Hale ka mea dala. I aku la ka holokahiki i launa ia Hale, e hele kakou e aie dala ne kakou ia Hale, owau hoi kai launa ia Hale, na'u ia e olelo aku apo po olua ohi ke dala, ua paa na inoa. A loaa mai ke dala ia olua, haawi hou mai olua na'u kekahi mau dala, a holo ia mea ia lakou. O ka hele no ia me ka makau ole, a hooko e like me na olelo maluna, loaa mai ke dala, pau ka hele ana ilaila, hele hou aku ana he mea dala hou aku, e hoopunipuni ai, a nui ka aie aole o kana mai o ka apiki o na holokahiki, imi loaa paha ma ka hoopunipuni, he nui na ano like o ka lakou olelo hoopunipuni e hana ai, i mea e loaa mai ai ke dala ia lakou, i ka manawa kepa hoi, aole oe e ike ia lakou, pee lakou a nalowale oe, kepa lakou a pau ke dala ia lakou, eia ka mea loaa ia oe, o ka hoka, pela i nalowale iho nei ka'u mau dala i keia mau la iho nei, aole owau wale paha ko oukou mea e lohe ai, aole ko'u he lohe, he ike pono ko'u i ka'u mau dala mailoko aku o ko'u poli, a, aole i hoihoi ia mai. E wiki oe, e ka Hoku o ka Pakipika, o lilo e mai na dala a ko kaua mau makamaka. E aloha auanei.
J. H. KAPOWAHA.
Honolulu, Nov. 19, 1861.
Iloko o keia mau la iho nei, aole i ku mai kekahi moku no Kaliponia mai me na Nuhou, nolaila he wahi pilikia ka nupepa i keia pule no ka hiki ole ke waiho aku i kekahi Nuhou no na aina e mai.
He ano nui ka Nuhou i hiki hope mai nei, aole nae i lohe makou no ka hoouka kaua nui, aka, ua lilo ke kulanakauhale o Lexington ma Misouri o ka poe kipi. Ma Kenetuke, ua nui loa ka hooikaika o na kamaaina e hoopio i na kipi malaila, a ua manaoia e ko io ana no ko lakou mea e hooikaika nei. He mau hoouka kaua liilii malaila, a ua lanakila mau na koa o ka aoao Akau, hookahi wale no auhea ana o ka poe aupuni. Ke hoolaha aku nei o Gen. Fremont, e lilo ana no ka waiwai a me na nika hooluhi o ka poe kipi i ke aupuni, a e hookuu wale ia na nika, aole e hooluhi hou ia me ko lakou makemake ole.
Ua holo aku nei kekahi aumoku manuwa, mai Nu Ioka aku, me na koa he 10,000, aole nae i loheia kahi a lakou e holo ana. Ua hoopio ia mamua ke kaikuono o Pamlico, oia hoi kela kaua ana ma ke kowa o Hatleras, a ua manaoia e holo ana no keia aumoku ma ke kulanakauhale o Charleston, kahi o ka houka kaua mua iloko o keia hookahuli ana ma Amerikahui; a ke hoomakaukau ia nei kekahi aumoku hou aku, me na koa he 20,000, aole nae e loheia ka lakou mea e hana ai. O ka hana mau no keia o ke aupuni e noho nei, aole i hoolaha ia na mea e hana ia ana, o hoolalelale auanei ka enemi e pale ai ia lakou ke hooukaia mai.
Ua makaukau loa ka poe koa o Gen. Makalelena i keia manawa, ua hoolakoia lakou i na lole maikai a me ka ai kupono no na koa, a ua akamai loa i ka paikau; a nolaila, ua manaoia, aole e auhee hou ana lakou e like me ke auhee ana ma Manasse. Ua makaukau loa no hoi na koa o ka aoao kipi, a ina e hoouka hou, e ikaika loa ke kaua ana, no ka mea, ua like loa no ka wiwo ole o na aoao elua.
Aka, ua oleloia e kekahi poe akamai, i ke kaua, e pilikia ana na kipi mahope, no ka hoouna ana o ke aupuni, i na koa ma na aumoku.
Koho Luna Makaainana ana.
I ka po o ka la 19 o keia mahina, ua halawai kekahi mau makaainana ma ke keena nui o luna o ka Hale Hookolokolo. Ua hoomaka ka hana ana i ka hora 7. Ua kohoia o Wm. S. Keolaloa i Lunahoomalu, o W. Ka, i kakauolelo.
Pule o Solomona a pau. Ma ke noi a J. W. Makalena, e noonoo ia na inoa o na Luna ewalu i hoopuka ia iloko o na nupepa ; oia hoi o
J. Komoikeehuehu C. C. Harris,
E. P. Kamaipelekane, L. McCully,
E. O. Hall, S. P. Kalama,
Wm. Webster, P. Naone,
A ua hooholoia, e hoolilo ia o
J. Komoikeehuehu, S. P. Kalama, Wm. Webster, (Uwepa) O. Rhodes, (Kapena Loke) i mau Lunamakaainana no ka apana o Kona nei, no ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1862, e hiki mai ana, a ua hoopanee ia ka hana.
W. K.
Ka Loio a me ka Hoike.
Mamua iho nei ua kohoia kekahi loio no kekahi hihia hakaka, e ninau aku ana i ka hoike i ke ano o ka puupuu i kuiia ai. Ninau aku ka loio, Pehea ke ano o ka puupuu i kuiia ai ? Pane mai ka hoike, E like no hoi me ke ano mau o ke kui ana. E kuhikuhi mai i ke ano o ka puupuu. "Aohe nae o'u ike i ke kuhikuhi ana." " E hoike mai ia'u, pehea ke ano o ke kui ana." "Aole e hiki ia'u." "E hai mai oe." "Aole au e hai aku.'' Ia wa hoopii ka loio i ka aha, a hai mai ka aha, ina e koi ka loio e hai aku i ke ano o ka puupuu, alaila, e hai aku no oe. "Ke mau nei ko'u koi no ia mea, pela ka ninau a ka hoike." A ae mai la ka loio, " A heaha la hoi, mamuli o kou koi ana mai ia'u e hoike ia oe i ke ano o ka puupuu, alaila, e hai aku au i ke ano o ka puupuu. Me keia ke ano o ka puupuu," a o koia nei kui aku la no ia a ku ua loio nei, a hina ilalo.
E hele ana kekahi kahunapule maluna o ka uapo, e kokoke ana ma kahi o kekahi mau kanaka e lawaia ana, a lohe aku la keia i kekahi e hoohiki ino ana, (oia na olelo ino a ka haole e olelo nei.) Lele iho la keia ilalo a nikiniki i ka lio ona, a hoomaka keia i ke kamailio me ua kanaka nei e olelo ino ana, me ka ninau aku i na ninau he lehulehu loa no ke ano o kana hana, a mahope ninau aku keia, Heaha kau maunu e maunu nei? A pane aku keia, He nui ke ano o ka maunu—he ano okoa no kekahi ia, a he ano okoa no kekahi ia. A olelo aku ke kahunapule, Aole anei e hiki ia oe ke lawaia me ka makau wale no, aohe he maunu? Pane aku keia, Aole, me ka nana pona aku oia nei i ke kahunapule, e pane aku keia, He poe hawawa loa ia ke apo mai i ka makau wale no. Aka, ua ike au i kekahi kanaka lawaia, he nui loa na ia loaa ia me ka maunu ole, wahi a ke kahunapule. A owai ia? Pela ka ninau a ke kanaka lawaia. Hai aku ke kahunapule, O Dobalo, oia ke kanaka lawaia me ka makau wale no. O na mea hoohiki ino a pau loa, e loaa ana ia ia me ka makau wale no, a o ke poe hewa e ae, me ka maunu e loaa ai.
Aole kupono ke hookomo wale i na manao io ole iloko o ka kakou Nupepa, no ka mea, ua makemakeia ka Nupepa, i wahi, a i waha e hoonaauao ai i ka lahuikanaka ma na mea o ka ike hohonu, aole ma na ma na mea o ka ike hohonu, aole ma na mea lapuwale. Ua loaa no ia makou he nui na palapala, aka, he mea ano ole ka nui. Eia no nae ko makou manao aole e hooleia na manao naauao, a ike, hoohauoli hoi, aka o na olelo e ae, he mea lapuwale ke hoolahha aku ia mea.
O kekahi wahine kaukau alii, komo aku iloko o ka lumi komo kapa o kana kaikamahine. He kaikamahine opiopio, he 14 paha na makahiki. E hao ana keia a linohau, a oia nei, (o ka makuahine) ua hele no hoi keia a paihi; ua hoonaniia i ke kula, a ninau aku i ke kaikamahine, Heaha kau mea e haawi ai ke like kou nani me kou mama? A pane aku ke kaikamahine, Aole e like ka nui o ka'u mea e haawi ai e like me kau ke loaa ia oe ko'u opiopio.
No ka mea, e like me ka ike ana a ka Luna Nui he pono i kona manao.
Nolaila, Ua kohoia o Asa Hopu o Hana Maui, i Luna no ka "Hoku Pakipika i hui pu laua me L. S. Kalama, e noho Luna laua ma Hana ma ka apana o Koolau, Maui.
P. Kahoa, no Waialua, Oahu.
J. W. H. KAUWAHI.
Luna Nui,
Ka make ana o M rs. Louise Kukuilau.
Ua make iho nei o Loui se Kukuilau ma ka hora 11 o ka po o ka la 9 o Novemaba nei, oia ka wahine mare mua a Kelama haole e noho la ma Wailua, Kauai, i oki iho nei. Ua hoomaka kona mai ana ma ka malama o Iulai mai, he anu, wela, kunu, nalulu, a ua mau no ia mai ana a hiki i kona la i make ai. He keiki kana e ola ana ma Kauai i keia la, a he mau kaikaina a kaikunane hoi e ola ana i keia wa. Kokoke kanakolu kona mau makahiki i keia wa mai kona hanau ana. Nui ke aloha o kona mau makamaka ia ia, a ua hele nui mai e uwe pu me kona mau kaikaina; a he nui hoi ke aloha o kona kaikaina ia ia, a ua kau iho i wahi leo mele kanikau no ko laua noho ana ia Oahu, Kauai, a ia Hawaii hoi, ko laua onehanau.
Auwe kuu kaikunane mai ka aina hanau,
Mai ka la maka hooponiuniu ai ole o ka aina,
A kaua e holo ai i ke kahakai,
E nana aku ana o ka lau o ka ai i ka iho mai,
Hoomaona aku ka la pololi i ka lau limu,
I kahi hakina ki, hapuu, o ka Aina,
I ka ia paili o ke kanaka,
A Kaua e hoholo ai i ka uka mehameha.
E waha ana oe i'au ma ke kua,
E hahai ana i kaua mau makua,
Aia i ka uka i ka nahele o Wai lapa
I kai i ka malu niu o Eei o kaua hale,
E nana i ka lai malino a ke kai o Kona,
I ka pa aheahe a ka makani he Eka,
I ka paliulua a ke Kehau o na Napali.
E pupue ana ka ili i ke anuanu,
I pupuu a mahani i ka poli,
Hoopumehana aku i ka poli o ke kaikuana,
O kuu kaikuana i ka lai o Kona,
A kaua e noho ai i kaua hale i Puaa,
I ka pihe leo kanaka o Huliheo,
E pi ana i ka wai o Kiope,
E nana ana i ka piha kanaka o Kaiakekua i ke one,
A kaua e pii ai i ka uka o Kuahewa,
E huli i ko kaua mau makua,
Aia i ka nahele i ke kilo ai,
Noho au me na makua o kaua,
Hele oe a noho i ka moku Oahu,
Noho i ka hala o ke kane hanaukama,
Ka makamaka o ka aina i noho ai,
Imi mai au ia oa me na makua o kaua,
O oe ke kuleana noho loa ai Oahu,
Kamaaina ai kaua ia Honolulu,
Na olua wau i malama me ka kaua kane,
I hanai keikiia e olua i ko olua alo,
Me na makua o kaua a pau,
Noho ai i ka la o Ewa,
Make na makua o kaua ilaila,
Noho au i kau hale o ke kane aohe pono,
Hoi ka pono ia oe i ka hanau mua,
Hele ae ia Kauai me ka kaua kane,
Imi aku wau ia oe mahope,
O oe ka makamaka ikeia ai o Kauai,
Hui mai nei kaua noho ia Honolulu,
I Honolulu nei kaua haalele oe i'au,
Hele oe me na makua o kaua,
Noho au me ka u me ke kanikau,
E uwe aku ana ia oe kuu kaikuaana,
Hoa ohumu o ka po a me ke ao,
Hoa noho hoolaukanaka o ka hale,
Ka makua, ka mea nana e hoomaemae mai,
E hoaahu mai ai i ke kino,
E noho lia ai keia wahi makamaka ole,
A kaua e alo aku ai i na lae ino,
Na makani ino o ka aina,
Ike ia ai ka nani o ka aina,
Ka lai ana iho o ke kaona,
A kaua e holoholo ai i ka po, a me ke ao,
He ao keia noho au la,
O ka po hoi na la hele oe,
Hele oe, hele hoi ole mai,
Auwe kuu kaikuaana e,
O kuu kaikuaana hoi ka mea 'loha.
MRS. FANNY KAOIWI.
Honolulu, Novemaba 11, 1861.
He Mele la he Aloha.
Auhea wale ana oe,
E ka Lu sini onaona,
He ala ka'u i honi,
Kawai oia pua,
Hai pono mai oe,
E ua hoa hui nei,
Ua hui aku kaua,
He ano o ke awakea,
Kapili o ke aumoe,
Moe hookahi kuu hoa,
Poina iho nei au,
Ko kau leo ana mai,
Ua pono kou manao,
Ua hui me hiiaka,
Aloha wale he poe
Wahine kui Lehua,
Kapali e kukii,
Ehuehu mai Lilinoe,
Ka wahine kahiko mauna,
Aahu i ke kapa kea,
I ka hau e ka mauna,
Mauna aku kuu kino,
I ka holo ana o ke kai loa,
Oni ae nei kuu kino,
E iki i ka pua rose,
Aole hoi e hiki
Ka pane walania ana,
Pae mai Haleola,
Paweo ai kuu maka,
Kaulana hewa kuu kino,
Aole i hookomo pono ia,
I ko'u awa ku moku,
Ko aka kai pili mai,
Ko kino i ke aniani,
Ina paha oe na'u,
Kaohi ke kaulawaha,
O ka holo aia lio,
Ku ko apa i ke Kaona,
Ua ana ia mai au,
Ua kuhi no au me Hanala,
Ua ala ae nei no hoi oe,
I ko'u hoa mamua,
Pehea ko hoahui,
Hoi nele i ke alo kapu,
O ka olu o Milolii,
Hoolaulii ka manao,
Ika apa a ke aloha,
Lolii i ko'u kino,
Akahi au a ike,
Kela ia akamai,
Paa ole i ke aho mua,
Kai ku i kau lihi,
E ole no o Mareka,
Komo ai i ke aupuni,
Ua puni hei no au,
Ka pua Rose lani o Mareka,
Haalele ia mai au.
Ka pua rose lani,
Nani wale kuu ike ana,
Aole hoi e hiki.
Ke kali ia mai nei au,
Hoi nele i Leleo,
Ua naauao au,
Ika ihu o ke Kalepa,
I ka hao ana pea,
J. G. KALAIAUOHEIKEKAI.
Honolulu, Novemba 19, 1861.
HANAU.
No v. 6, ma Paala, Waialua, Oahu, hanau o Napahuekolu k, na John Nous, me Kepane w.
Nov. 8, ma Keoneoio, Honuaula, Maui, ua hanau o Melika 2, na Kahu, me Keanialele.
Okatoba 26, ma Leleo Honolulu, Oahu, hanau o Kahaumanu k, na Kahaumanu, a me Kalaimalama.
Okatoba 12, ma Keokea Kula, Maui, hanau o Aihala w, na Kapaula w, me Kaolulo k.
Okatoba 19, hanau o Ellnor w, na Lame me Holartia.
Novemaba 4, ma Waikiki, Oahu, hanau o Kalei w, na Kuhi, me Inoaole.
Novemaba 8, ma Koiuiu, Honolulu, hanau o Kamai k, me Kou k, he mau mahoe na Kapiioho w, me Maunalei k.
Nov. 5, hanau o Peekauai k, na Kaaoao k, me Kula w.
Nov. 17, ma Aiea, Ewa Oahu, hanau o Kealoha k, na Kalohi me Keaka w.
Novemaba 3, ma Pukoae Lahaina, Maui, hanau o Heneriata A. Paniani w, na Paniani me Mrs M. Paniani w.
MAKE.
No vemaba 2, ma Kalepolepo make o Kuhaulua w, he nahu ka mai i make ai.
Okatoba 13, ma Waiohuli, Kula, make o Kuekaa, aole akaka kona mai i make ai.
Novemaba 6, ma Kahauiki, Kaanapali Maui, make o Pine k.
Ma Honokeana, Kaanapali Maui, make o Kekukama w.
Novemaba 6, ma Kolo, Mana, make o Miss. A. Ekaula w.
Novemaba 14 ma Waiawa, Ewa, Oahu, make o Keo k.
Novemaba 14, ma Papawai, Ukumehame, Maui, make o Halua w.
Novemaba 12, ma Paala, Waialua, Oahu, make o Kekoanaole k.
Novemaba 7, ma Auwaiolimu, Honolulu, Oahu, make o Kalaaumaloo k.
Sebatemaba 14, ma Wailuku, Maui, make o Haalou w.
Okatoba 20, ma ia wahi no, make o Kaneolili k, he make hiki wawe kona.
Okatoba 12, ma Kamaloo, Molokai, make o Kalalike w.
Okatoba 21, ma Kumueli Molokai, make o Pauahi k.
Okatoba 27, ma ia wahi hookahi no, make o Nakaa k.
Okatoba 28, ma Kalauao Ewa, Oahu, make o Kanehenehena w.
Okatoba 11, ma Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, make o Halawai w.
Sepatemaba 17, ma Kaohai, Lanai, make o Kukona w, he pehu kona mai i make ai.
Novemaba 17, ma Leleo, Honolulu, Oahu, make o Kawaihoa w.
E NANA MAI! E NANA MAI!
He Kaua! He Kaua!
E HOOLOHE KA POE KAUA LIO
O NA hoa a pau o ka pualu koa i oleloia maluna, ke kahea ia nei lakou e halawai ma ka hale o ka poe kinai ahi, oia hoi ka hale o ka poe Lou, a me na Alapii, i ka po o ka poakahi, Nov. 25, i ka hapalua o ka hora 7, i mea e noonoo ai no ka pono o ka hoonoho hou ana o ua pualu koa nei, a nolaila ke nonoi haahaa ia nei na hoa a pau e hele mai ia po, a e hoike mai i ko lakou mau kino, i mea e hiki ai ke hoike aku i ka Oihana kaua o ke Aupuni, ka mea nana i haawi mai ke kuleana e pualu ai no ka oihana koa kaua Lio; a e hoikeia ana ia po na mea ano nui. E hele mai i ka wa kupono, mai hakalia.
Ma ke kauoha. C. W. VINCENT,
Kapena.
R. C. WAKEMAN,
9-1t Kakiana.
POI! POI! POI!
AUHEA oukou e ka poe e makemake ana e kuai i ka loi kalo! Aia no ia'u kekahi mau loi ma Pauoa, ua oo loa ke kalo, a ua makemake au e kuai aku, no ka mea, ke manao nei au e kanu i ka raiki ma ia mau loi, nolaila, e kuai make pono no au. E hele koke mai, mai lohi oukou, o lilo e auanei ia hai. KEO BU.
Pauoa, Novemaba 20, 1861. 9-2t
OLELO HOOLAHA.
E KUAI kudala ia ana kekahi mau lio o ka pa Aupuni, me elua Bipi kane, i ka poalima o keia pule, oia ka la 22 o keia mahina, i ka hora 1.
Lio kane ulaula, hao manamana.
Lio wahine ulaula, hao eia, W akau 4K hema.
Lio wahine lokia, hao VB akau.
Lio wahine ulaula hao ano e.
Lio wahine eleele hao I hookahi kaha iwaena.
2 Bipi kane kua keokeo aole maopopo o ka hao.
2 Lio e kudala ia i kela pule aku, i ka poakahi oia ka la 25 o ko laua hao he ano e.
1 Bipi wahine ulaula hou, e kii mai ka mea noaa keia Bipi oi pokole na la, kona hao he manamana. He mau lio e ae no kekahi ua ike ia e ka poe nona ka Lio.
O na huina e kau ai o ka hoolaha lima no na holoholona hele hewa i hookomo ia mai i ka pa Aupuni i Paaoa nei. 1 Kaopuaua, 2 huina e Aikake, 8 Ulakoheo, 4 Monikahaae, 5 Kaholoakeahole.
E makaala kela mea holoholona keia mea holoholona i keia mau huina i haiia maluna.
NAPUNAKO, Luna pa Aupuni.
Pauoa, Novemaba 19, 1861. 9-1t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau loa, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei wau i na kanaka a pau o kahi e, aole e hiki ia lakou ke holo aku me ko lakou waa, a upena paha, maluna o ko lakou waa, a lawe i na ia a pau malalo o ka ia i hoomalu ia, ka inoa o ua aina la, Kaalawai, ili aina ma Waikiki, aole nae i papaia na kanaka ponoi e noho ana maluna o ua aina la, o ka Anae kau ia hoomalu, na kuu luna e nana poolei, ina o ka mea kue i keia, e hana no au e like me ke Kanawai.
S. KUKAHIKO.
Hononolulu, Nov. 19, 1861. 9-1t*
MOKUAHI KILAUEA.
E HOLO ANA NO O KILAUEA, MAI HONOLULU aku i ka hapalua o ka hora 4 o ke ahiahi, e like me ka mea i oleloia malalo nei, penei:
Poaha, Novemaba 14, no KAUAI.
Poakahi, Novmaba 18, no HILO.
Poalua, Novemaba 26, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 2, no HILO.
Poalua, Dekemaba 10, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 16, no HILO.
Poalua, Dekemaba 24, no KONA.
Poakahi, Dekemaba 30, no KAUAI.
JANION, GREEN & Co.
Luna H. S. N. Co.
Honolulu, Novemaba 7, 1861. 7-tf
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, e pau ana ka hoopuka ana o ka Hae Hawaii, i ka pule hope o Dekemaba, nolaila, ke manao nei ka Ahahui Hoopuka Nupepa o na kanaka maoli e nonoi aku i ka poe lawe Hae Hawaii, e maliu mai i ka HOKU PAKIPIKA, ka Nupepa a na kanaka papa o ka aina e hoopuka nei. Ua hiki no ke lawe i ua pepa la no ke koena o ka makahiki, me ka uku mai o na dala no ka manawa i laweia'i. Eia kekahi, e hooili mai i na olelo Hoolaha no ka HOKU O KA PAKIPIKA, he makepono loa ka uku. No ka manao maoli o ka Ahahui e kokua mai ana oukou i keia oihana a lakou i hapai ai, nolaila, ke manao nei lakou, ua makehewa ke paipai nui aku ia oukou.
J. W. H. KAUWAHI.
34-5t G. W. MILA,
MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.
AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m.
LOIO! LOIO!!
INA MAKEMAKE KEKAHI E KOHO IA
J. W. H. KAUWAHI
I LOIO, e pono no ke hele ma ka hale hana o HALAKI (C. C. HARRIS,) kokoke i ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mawaena o ka hora 9 kakakiaka a me ka hora 3 o ke ahiahi.
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI OUKOU NA KANAKA A pau, ua kapu loa ko'u aina, o Makao, aole no e komo wale kekahi kanaka malaila. Eia kekahi, aole pono ke hoolilo i kuu aina he alanu e hele ai, ua kapu loa. Nolaila, e makaala oukou, no ka mea, o ka mea e uhaki i keia mau olelo maluna e hoopiiia oia e like ma ke Kanawai.
H. McDONNOUGH.
Koolauloa, Nov. 6, 1861. 6-8t
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai lakou i keia Olelo Hoolaha, o maua ka mea nona na inoa malolo iho, ke papa kau nei maua i na mea holoholona, LIo, bipi, hoki, miula, hipa, kao, puaa, mai hookuu wale maluna o ko maua aina e waiho ana ma Waialua, o Kalehuanui, ka inoa, ina oukou e kue i keia olelo papa ia oukou, ina i ke kekahi o maua i kekahi mau holoholona i olelo ia maluna, e uku ka mea nona ka holoholona $1.00 no ke poo hookahi, i loaa ka uku e hoopaa no ma ka pa Aupuni, e like me ke Kanawai, e lilo keia olelo i kanawai paa mai kona la e laha ai. JOHN KEAKA.
KAKAE,
Waialua, Novemaba 11, 1861. 8-3t*
OLELO HOOLAHA
O KA mea nona kainoa malalo nei, ke hai aku nei oia ma ke akea, ua hoolimalima oia me R. GILLILAND, i kekahi apana aina i kapaia ka inoa o Manini, e waiho la ma Pauoa, a ua papa ia na mea a pau, aole e kua i ka wahie, aole hoi e ohi i na hua a me ke kofe ma ia wahi. O na mea a pau e loaa ana ma ia aina, e hoopiiia lakou e like me ke Kanawai, a pela no hoi na holoholona a pau i komo wale, e hanaia no e like me ke Kanawai. O Molokai no kuu luna aina.
JOHN MITCHELL.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai i keia. O ka palapala i kakauia e K epaa e hoololi ana ia Kaholoku ma ko'u inoa, i ka M. H. 1860, he palapala oiaiole ia, ua hanaia mai au ma ke ano hoowalewale, apuka i mea e kau ai au i ko'u inoa me ka heluhelu ole ia mai o na olelo ma ua palapala la, a ke hai akea aku nei au i na mea a pau loa, he palapala oiaio ole ia, a he palapala epa apuka hoi, aole hoi e hiki i na mea a pau ke manaoio ia palapala ma keia hope aku mai keia la aku.
Ua kakauia e a'u i keia la 23 o Iulai 1860 ma Keei, Kona Hema, Hawaii.
6-5t KEOHOULI.
S. Johnson (Ioane,)
KAMANA HALE, &c.
UA MAKAUKAU ka mea nona ka inoa maluna e hana i na mea a pau o kana oihana no ka uku haahaa loa.
Na kii o na hale me ka hoakaka aku i ke ano a me na lilo, e haawiia no ka uku ole.
Pahu kupapau koa nui, $12.00
Pahu kupapau pine nui, 3.00
Aia ma Polelewa ka hale hana.
8-tf
LIO HELEHEWA
E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea nona ka inoa malao nei eia ma ko'u lima kekahi Lio hele hewa, penei kona ano, he Lio kane eleele kikokiko keokeo ma ka lae, ekolu wawae keokeo, he puka ma ke kua, o kona hao kuni, he hapala ma ka uha mua Akau, ina e ike ka mea nona keia Lio, e kii mai me na dala $10.00 no ke poho, ina e kii ole mai a hala na la he 30 mai keia la aku o ke pai ana, e lilo mai ia'u keia Lio. J. H. HEIHEI.
Honolulu, Moanalua, Okat. 24, 1861. 8-2t*
MOKUAHI KILAUEA.
OLELO HOOLAHA.
I KEIA MALAMA AE, OIA KA MANAWA E halawai ai ka Aha Kaapuni ma Lahaina, nolaila, o ka poe makemake ia J. W. H. KAUWAHI, i Loio no oukou, e hele ae no ma kona hale noho ma Kainehe, Lahaina, i na poakolu a pau.
A e ninau hoi ma ka hale ia J. L. Kahoohanohano, a nana no e olelo me oukou.
Ili! Ili! Ili!
E UKU aku no na mea noha na inoa malalo eni i ka uku oi loa no na ili, ke laweia mai ma ko lakou hale kuai.
JANION, GREEN & Co.
Honolulu, Okatoba 22, 1861. 5-tf
MANAO MAIKAI.
AUHEA oukou e ka poe e manao ino ana i na makuahonowai, me ka hoino aku ia lakou, eia no au, ke noho nei me ko'u makuahonowai, o J. Kauwe, a manao au, oia no ka oi o na makuahonowai maikai iloko o keia aupuni. Iloko o na makahiki he 15, o ko maua noho pu ana, aole maua i kue, aole namunamu, he noho maluhia wale iho no. A oia no ka mea e maopopo ai i kona maikai. S. W. PILIIWI.
Kohala, Hawaii, Novemaba 13, 1861. 8-1t*