Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 9, 21 November 1861 — Page 4

Page PDF (1.75 MB)

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, NOVEMABA 21, 1861.

 

He Mele Aloha no ka Hoku o ka Pakipika.

Ka Hoku Pakipika ka'u aloha,
Ka'u pua rose nani e noho nei,
Ka oi kelakela o Sarona,
Ka nani pau ole o Inia,
Ka puukani hone o Bosetona,
Ka ipo manuahi e kohu ai,
Ka poe hui pepa ua eleu no,
Ka Hoku Pakipika ka'ukemio,
Ke hele aku nei palamimo,
Ka hau anuanu o Kalifonia,
Ka ua kanilehua ko Panaewa,
Ka ua koiawe ko na pali,
Ka wailele ko Hiilawe,
Ka honu au kai ko Ponihua,
Ka Hoku Pakipika ua alohi mai,
Ka ua koko e pipio ana,
Ka hoailona ia o kou hanohano,
Ka bele kuilua ko Polelewa,
Ka hala moe wai ko Neue,
E naue mai oe a hoi aku,
Me oe ke aloha me ka iini,
Ka Hoku Pakipika ka'u aloha,
Ke kau haaheo i ke aouli,
Holo ka malamalama i ka hikina,
Ke hoolai nei ma ke kaona,
Ke kalaihi ia i na mokupuni,
Mai Hawaii no a Niihau,
Ke ala o ka hala ko Kekele,
Ke kawelu holu ko Lanihulu,
Ke kula haole ko Kahehuna,
Ke ala o ka mura ko Nowaiki,
Ke kai anuanu ko Soleata,
Ke ahilele ko Kamaile,
Ke kiaha puaniki ko Berekane,
Ke kiaha rama hoeha kino,
Ka hui nupepa ua lai ia,
E lawe oukou ia ia nei,
E na hoa kuawili o ke aumoe,
Eia kahi hoa e olu ai,
E hiolani ai o ka po loa,
E naue mai oe a hoi aku,
Me oe ke aloha me ka anoi,
Ka Hoku Pakipika ka'u aloha,
Ke ku kilakila i Waialua,
A lua a'u mea e halia nei,
O ka lawe, o ke kuko, oia ka lai,
Ka Hoku Pakipika ua ikeia,
Ua ike kakou ma ka hikina,
Ua nee like ae na mokio,
E pono kakou e naue aku,
I ka Hoku hou ua hoea mai,
Ma ke Aupuni o Hawaii nei,
He pono kakou e hui aloha,
Oiai ke aloha i na hoa,
Hoolana ka manao i ka puuwai,
Ka wai piula ko Honolulu,
Noke olehala mai i Kapena,
Ka limu pahapaha ko Polihale,
Ka ua noe anu ko Maunakea,
Ka lehua maka noe ko Haili,
Ka hui nupepa ua kaekani,
E hele no oe a manao mai,
Me oe ke aloha me ka halia,
Ka Hoku Pakipika ka'u aloha,
Ka iini pau ole o ka manao,
Ka pua laniumu hoeha maka,
Ku kini mama o ke Aupuni,
Ka Hoku malamalama o ke aumoe,
Ka hoa hele pu o Hekekela,
E poai mau ana i ka honua,
He Hoku kaulana o Kauwela,
Imoimo na maka i luna lilo,
I kea kou nani i ka honua nei,
Holo ka hana i ka Ahahui,
Ka Hoku Pakipika ua puka ae,
E haawi kakou i kahi makana,
Me ka hoomau mai i ke aloha,
Ua lawa keia wahi aloha,
Nou e ka Hoku Pakipika,
Puehu ke aloha no na hoa.
D. W. KEUKAHI.
Kalihi, Oahu, Ikatoba 9, 1861.

Mea minamina i pau ole i ka hoolahaia mai e A. Bihopa.

                E ka Hoku o ka Pakipika; Aloha maikai oe, a me ka poe a pau e hanai mai ana i kou kino. Ua ike oe i kela niau huaolelo maluna, "mea minamina i pau ole i ka hoolahaia mai e A. Bihopa; e ninau mai paha oe, Heaha ia mea minamina? Eia; o ka mooolelo o Beriania, a pela aku. Aole i pau pono loa i ka hoolahaia mai ma ka Hae Hawaii. No ke aha la? No ke aha hoi, eia ka olelo hoakaka mua malalo iho; a A. Bihopa.

"He mooolelo Beritania."

                "E manao ana wau e kakau i mau apana mooolelo no ke Aupuni Beritania, mai ka wa kahiko a hiki mai i keia manawa. Aole paha e hiki ke kakau ia na mea a pau iloko o na buke mooolelo a na haole no ka nui loa; a o na mea kaulana nui wale no ke hiki e komo ma keia palapala, ma ka Hae Hawaii." Na A. Bihopa.
                I mea e ike ai ka poe ike ole i keia mau olelo a A. Bihopa. E nana ma ka Helu 8, aoao 32, Buke 2, o ka Hae Hawaii, o ka la 27 o Mei 1857.
                Oia ke kumu o ko'u minamina, o ka pau ole ana o na mea ano liilii i ka unuhiia ma ka olelo maoli. Ua maopopo no paha ia Bihopa, no ka uuku o ka Hae Hawaii, nolaila, aole e pau i ka hookomoia. Ina pela, ua pau kahiko ka moolelo Beritania i ka Helu 31, Aoao 121, Buke 3 o ka Hae Hawaii, o ka la 3 o Novemaba 1858. A ke hele nei no ka Hae Hawaii, a hiki i ka Buke 6.
                Eia hoi, no ka luhi paha, a me ke kaumaha o ka unuhi ana mai ma ka olelo Hawaii, ae, luhi io no, nowai la ka hewa? nowai hoi, eia ka ninau. Hiki na kumu mua ia nei i ka M. H. 1820, heaha ka lakou palapala i ao ai i na'lii, a me na makaainana? Eia no, ua unuhi mai lakou i mau hua palapala he 12, mailoko mai o na hua olelo Beritania he 26, a lilo ia mau hua he 12, i olelo no Hawaii nei, a oia mau hua no he 12 ka na kanaka o Hawaii nei, e kakau nei iloko o ka "Hoku Pakipika." A ma ia kakau ana, a hoolaha ana, ke puoho nei ka poe nana ka noa, i ka loaa i na kanaka Hawaii, ke olelo maopopo nei au. Mamua aku o ko'u ao ia ana i na hua palapala he 12, i unuhiia ma ka olelo Hawaii, aole i nui loa na huaolelo Hawaii i loaa ia'u, e like me ka nui i keia manawa. Aole no i maopopo ia'u ke ano o kekahi mau olelo.
                O ka hua "ae," a me ka hua "aole," a me ka hua e "ku" a me "e noho," a me "e hele," a me "e hoi mai" a me kekahi mau hua e iho no, ua loaa iki nae ia'u, eia kahi mea hilu i lohe oe. O ka olelo ole mai o ko'u mau makua, o kela hua olelo anei o ka "ae" elua hua iloko olaila, he "A," a me ka "E," a pela hoi ka aole, eha hua iloko olaila, he A, he O, he L, he E. No keaha ka mea i olelo ole mai ai o ka makua pela? no ka ike ole: aole maopopo he mau hua kekahi iloko o ka olelo.
                Na na kumu no i kuhikuhi mai i ka hua ka hookui ana, ka hopuna olelo, ka mamala olelo, a me na kiko. A ma ia ao ana a na kumu a ike, a maopopo ae la ia kakou, i na kanaka Hawaii, he huaolelo ka! iloko o kela olelo, keia olelo, kela mele, keia mele, kela kaao, keia kaao, kela olelo ino, keia olelo ino, kela manao maikai, keia manao maikai, a pela aku.
                Ma kela huaolelo maluna, no ka minamina, oia hoi ka minamina i ke ao ole ia ana mai o ka olelo Beritania i kinohi, i ka wa e noho naaupo ana na kanaka, aole i ike i ka lakou hua palapala, pili i ka lakou olelo ponoi. Ina ua loaa ma ka olelo haole i na makua o kakou, a loaa mai ia kakou i na keiki, alaila, ua pau ko kakou minamina i ka mooolelo Beritania, a me na Nupepa, a me na Buke i unuhiia ma ia olelo Beritania, like ko kakou ike me na haole, kamailio haole, palapala haole, pakake aihaa haole, he holokahiki ka olelo. Alaila, aole e luhi nui wale o Bihopa i ka unuhi mai, alaila, aole no hoi e loaa mai ia kakou kekahi Nupepa Diabolo. No ka mea, ua ike kakou i na Buke haole, a me na Nupepa haole, he mau pepa Diabolo ole ka lakou. Aole i paiia maloko oia mau Buke, a me ia mau Nupepa na kii keaka, na kii hooipoipo, a pela aku. Pela paha ea? e, pela hoi "ole mai" E naue ae paha kaua ma ka hale kuai Buke o H. M. Wini, ma Honolulu. Aole paha e loaa ia kaua, "u," aole paha e loaa, i ka nana iho no hoi, e hana keaka ae ana.
                E hoomaopopo hou au i ke kumu o kela minamina, oia no ke ao ole ia ana i ka palapala haole. No ke aha la? eia paha no ke dala ole paha e uku ai i ka poe misionari, nana e ao mai ia kakou i ka olelo haole; ae, pela io no, ua kuhihewa ka wau; a ua hoounaia mai la lakou e ka Ahahui aloha o Amerika i ko na aina pouli, e hele mai la e ao ia kakou i ka naauao, eia ka i hele mai no lakou e ao i ka olelo Hawaii, kuhi au o kela huaolelo naauao, ua pili la i ke ao ia, o na olelo a pau, o ka honua nei, ae, pela no, ahe, pela no ka! olioli au i kou ae ana mai.
                No ka minamina i ka olelo haole. E ka mea minamina e like me a'u nei; e nana ae kaua ma ka mooolelo Beritania i unuhia ma ka olelo Hawaii, i paia ma ka Hae Hawaii, Buke 2, Helu 35, aoao 137, o ka la 25 o Novemaba, 1857. Aia malaila ka mooolelo no Heneri VIII, a me kana wahine o Katarina Paara, kana wahine, aole i pau loa malaila na mea i paiia mai nei ma ka Helu 32, a me 33, o ka Hae Hawaii, Buke 6, aoao 125, a me 129, o ka la 6, a me 13, o Novemba 1861.
                Ua mahaloia no o Heneri VIII, no kana hoomaikai ana i kana mau keiki, a me ke aloha ana ae ona i na wahine mua ana, oia hoi ka makuahine o Maria; a me Ane Borina, ka mukuahine o Elizabeta, ka wahine ana i oki poo ai. He alii huhu io no o Heneri VIII, a he alii puni koko, a oia hoi ka makua o ka ekalesia Enelani e manaoia nei, e hiki mai ana i Hawaii nei. No ke aha la ka mea i pai hou ia ai ia mooolelo o Heneri VIII? no ke aha hoi, no ka manaoio paha oia hoomana, e pili ana i ke Akua kahikolu, e hiki ana ma Hawaii nei; Nolaila, kualena e lakou nei, kuehuehu e i kona ano, kona kumu. E like no hoi me na mea i hai e ia mai ai i Hawaii nei, i ka makahiki 1841, a me 1842, &c no ka hiki ana mai o ka ekalesia Roma. A pela no hoi ka ekalesia Roma e kuekaa mai nei i ko kakou hoomana Kalawina, mai a Papanuihanaumoku mai. Like ole na hoomana, kue aku, a kue mai, e nana i ka olelo a J. W. K. no ka hoomana i paiia ma kekahi mau Helu o ka Hoku Pakipika.

No ka minamina i ka olelo haole.

                Ua lohe wale au, a he kuhihewa paha ia lohe, ua halawai ka na Mi sionari mua i hiki mai ma Hawaii nei, ma ko lakou Ahaolelo, o ka haole ka o Mr. Wini, oia paha ka makuakane o H. M. Wini e noho nei, pela wale ka lohe. Oia ka ka haole nana i olelo paakiki aku, e aoia na kanaka o Hawaii nei, i ka olelo Beritania.
                Ua paakiki loa kekahi poe, e ao no ma ka Hawaii; olelo kahaha! minamina wale ka olelo a kela haole a Wini. Ina paha i aoia i ka olelo haole, he mea hikiwawe loa ke hoololi ae ma ka olelo Hawaii.
                I keia manawa, ke aoia nei na kanaka maoli i ka olelo haole, oia hoi ka poe keiki liilii, malalo o na makahiki a ke kanawai i i olelo ai, "ua oo," ae, ua pomaikai no ka poe nana ia keiki, owai la o kakou ka poe kanaka makua, e hiki ke komo aku e ao i ka olelo haole? Aole ka ole no ia a ole loa.
                No ke aha hoi, eia, ua pau ko kakou manawa, he makemake kahi manao e aoia mai i ka olelo haole, auhea la ke kumu hiki mai ma kuaaina nei e ao ai? Ehia la poe makemake e like me a'u nei, e ao i ka olelo haole? Ehia hoi, ina paha he nui, ina ua ko ka makemake. Aole no e hiki, ua hala ka manawa. I ke aha ana, ua oi loa aku ko'u makaleho, a koii o ka manao i ka olelo haole, mamua o ke tausani dala.
                Ina paha i loaa mua ia kakou ka olelo hkole, heaha ka kakou mea e paipai ai i Nupepa na kakou "ka Hoku Pakipika. Maikai no nae ka loaa ole ana o ka olelo haole ia kakou. I noho no ia a hiki mai ko lakou la ohana mai Mareka mai, ao mai no ia kakou, he mau ala no ka kakou e kipehi aku ai ma-o.
                Eia kahi mea i koe no na luna o ka "Hoku Pakipika' Ma ke noi haahaa ko olua makamaka lalo loa. Ina i makemake olua e unuhi mai i kekahi mooolelo, o na aina haole e unuhi no, a pau loa, e like me L. Kuloko paha koe nae na hua ku ole i ka olelo Hawaii. Owau no me ka mahalo i ka Nupepa a na kanaka Hawaii.

                "E ola ka Hoku Pakipika."

J. H. KANEPUU.

Moanalua, Oahu, Novemaba 15, 1861.

 

Kaua Ana.

                Ma na la i hala iho nei, ua lohe kakou i ka nene kaua o Amerika Akau, a me Amerika Hema, a ke mau nei no ia nene kaua. Mamua aku nae o ko lakou kue ana, ua like ka noho ana, a me na hana ana, i ka nana aku; me he mau manu hulu like la. A mahope mai, ike kakou i ko laua mokuahana ana, a kipi maoli kekahi i kekahi.

                Ua kipu aku a kipu mai na aoao elua, aole nae i pau. Aka, lohe pinepine au i ka olelo haanui a kaena o ko ka Akau poe; e i ana. "e haule ana ka Hema! E haule ana ka Hema!! A e lanakila ana ka Akau. Me he mea la i ke kahua kaua lakou i ike ai, i olelo ai pela, kupanaha ka olelo ana e haule ana ka Hema; oiai aole i hiki aku i ka palena, aole au i ike i kekahi Ninau Helu he hailoaa kona, i haiia ae mawaena o ka hana ana; me ka pau ole oia pauku i ka hanaia, o ka mea mau, mahope o ka pau ana o ka pauku i hanaia, aohe hana i koe, alaila, hai ae i kona hailoaa, pololei; aole pela keia, ke wanana e ia nei ka haule o ka Hema, me he kaula la ua ike au ma ka Baibala, ia Ioane, pau ka wanana a na kaula, aohe kaula i koe ma ke ao nei. Heaha ke kali ole o ka manao a akaka ka haule io o ka Hema, alaila olelo ae, owai ka mea nana e hana wale aku? Auhea ke kuleana e kamailio hou ai? Aka, o ko waha a mai pela, oiai ke ola nei no ko'u kuleana, ku no oe i ka leo, a he puni nau ka haanou, a me ka huhu iho.

                Aia a ike oukou i na olelo maluna, e hooholo e auanei oukou iloko o oukou iho, me ka i ana; o ke kaona o na olelo maluna, ua like me ka Pakipika a me ke Kuokoa. Pela no, no ka mea, ke kue nei na Ahahui hopuka Nupepa, a ua mokuahana maoli i ka nana aku, aneane like me he kaua la. Elua kahua kaua, aia ma Aala kahi i hoomaka mua ia'i, o ka lua, aia ma ka Hale Hookolokolo, kokoke i Ainahou. Ua ike maka kakou I na poka hoopuka manao o na aoao elua maloko o ka Nupepa, aka; ua oi aku nae na poka o ka Hema i ko ka Akau, lokahi paha ko kakou manao malaila. Ke hai hou aku nei au, mai like a like na poka o na aoao elua; ke hoolikeia'ku ka wa o ka hoopuka ana, o ka Nupepa Kuokoa, me ko ka Pakipika. Ua ike maka no kakou i ka mele a Kalanipoo, ina iloko o ka Helu 2 o ka Nupepa Kuokoa. Eia ke kolu; o ka hoomanawanui ole o ka poe kue. Pono kakou ke noonoo ia mau mahele ekolu i haiia maluna.

                1. Ka poka hoopuka manao o ka aoao Akau. Ua ike kakou i na poka o ka Akau i hookui mai, aole kakou e hoole ana ia mea, no ka mea, he ike maka; ua olelo oukou, he nuku wale no na olelo o loko o ka Pakipika, aole wahi olelo oloko i pili i ka hoonaauao i na kanaka, piha ka pepa ia mau olelo pane laula ia au, no ka piha o ka manao i hai ai ka waha pela. Ua ike no hoi au iloko o ka Pakipika, a ua heluhelu mai ka mua a hiki i ka hope, aole i piha na aoao oia pepa e like me kau e olelo nei. Ua hookomo manao no kekahi poe, pela iloko o kona kino, he wahi hapa wale iho no, a o ka hapa nui o kona kino, i kela manao keia manao, oia hoi; Olelo Hoolaha, Kanikau, Kaao, Mooolelo o ka wa kahiko, Nu Hou o na aina e; na rula o ka poe maikai, ka mooolelo o kekahi mea make i aloha nui ia. Na Nuhou o ko kakou pae aina nei, pela a he nui wale aku, mahea hoi ka piha ana e like me ko olelo. Eia hoi; ina i piha e like me ko olelo, i hea nei mau manao a'u i hai ae nei maluna, i ka lewa, kainoa no hoi iloko no o ka Pakipika, i paapu ka maka i ike ole ai oe, Ka! Ahu no kupanaha o ka la i Mana. Eia kekahi; ke olelo ia nei; he nuku ka Pakipika oia ka mea i haalele ai o na kumu, a me na hoahanau, E nana ma Mataio 7: 3, -4, -5. Penei ka mea i kakauia; heaha kau e nana aku ai i ka oula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho? Pehea la hoi e olelo aku ai i kou hoahanau. E homai na'u e unuhi ka pula iki noloko mai o kou maka, a he kaola no ka hoi iloko o kou maka iho? E ka hookamani, e unuhi mua oe i ke kaola mailoko ae o kou maka iho, alaila, oe e ike pono ai ke unuhi ae i ka pula iki maloko o ka maka o kou hoahanau." Ua hai au maluna aku nei, he mau poka no ka ka Akau i ki mai i ka Hema a ua ki like no laua; ina pela, he makehewa wale no kela olelo i ka nuku o ka Pakipika, oiai ua hamama ae kou waha; a ike iho la ka lehulehu.

                Ua pili pono kela kuhikuhi i haiia maluna, o oe ke nana i ka pula iki iloko o ka Pakipika a he kaola no ka hoi iloko ou iho, o oe ke olelo i ka nuku, hookamani wale iho no oe, ua pono ia olelo pela, ina aole i hana ko ka Akau poe. Aka, ke waiho nei imua o ko makou alo ka lakou mau hana, nolaila i nele ai ko'u mau hoa, a pane aku la, ina aole i pane ia mai, aole hiki ke pane aku, no ka mea, aohe mele.
                2. No ke mele a Kalanipoo. Aia imua o kakou na Nupepa, a ua ike kakou i ka inoa o Puuimaemae, aole paha ia he inoa ponoi nona. I ko'u manao he inoa pana wale iho no, heaha kona mea i kapa'i pela? Eia paha; o ka nani o na manao o ka Nupepa Kuokoa. aohe wahi kina iki, Hemolele wale no na olelo oloko, pili i ka maemae, a o kana puni ka maemae, nolaila oia i kapa iho ai i kona inoa o Punimaemae, nolaila ka lawe ana ia pepa, a me ka poe i like na oihana a lakou, a me na mea a pau. A o ka Hoku Pakipika, ua haaleleia, heaha la ko lakou mea i haalele ai? No ka pelapela paha o na olelo, a haumia paha na manao. Ua ike au aohe i like me kau e olelo nei, ke i mai nei; no ke mele kanikau o ka naauao e Kaunamano i hookomo ai iloko o ka Pakipika oia ko makou mea i haalele ai ia pepa, ua akaka paha ia oukou ke kaona oia kanikau, a oia ka mea i haalele ai. Ina pela, heaha hoi ka mea e pane ole mai nei, i ke koi aku a kuu hoa oia o J. W. H. Kauwahi, e hai mai i kahi hewa o ua kanikau la, aole e kala ke kali ana, aohe wahi mea a pane ia mai, no ke akaka ole maoli no, kainoa i pane ole mai ai. Aia iloko o ka Helu 2 o ke Kuoka ke mele a Kalanipoo, ua heluhelu au mai ka mua a hiki i ka hope, i ka nana iho, he wahi mele ano kuamuamu, ke i mai nei ia maloko o kana mooolelo, eia mai kahi kanaenae hoomanao o ka hoonaauao ka ia o ka hoohalikeia mai o ka waha o ke kanaka, me ka Elepi, aohe kuamuamu o ke kanikau o ka naauao, he nani maoli no ia, a keu keia i ke amuamu maoli mai, ina no kakou e nana i ka mooolelo a ua W. B. Kalanipoo nei, e maopopo no. E haalele paha auanei o ua o Punimaemae ma i ka Nupepa Kuokoa, ua akaka ae la hoi kona kee, e like me ka hookae i ka Pakipika, ka'u wahi mea haalele iho ia, a ina aole e haalele i keia hai akaka ia aku, he hookae maoli no i ka pepa a kanaka i kukulu ai, ma ke ano haole paha o lakou, pane mai paha auanei, he hewa e ae no ko makou mea i haalele ai, heaha ia hewa? Oia hoi ka makou e koi nei ia oukou e hai mai i ka hewa, ma na hale halawai, a ma na anaina pule oukou e hai ai i ka pelapela o ka Pakipika, ka mea aole i koi ia aku, aole pane mai, he mea kupanaha.
                O ka hoomanawanui ole o ka poe e kue nei i keia Nupepa. I ka laha ana ae o ka Nupepa o ka Hoku o ka Pakipika i kinohi, ka loaa koke no ia o ka hoowahawaha o ka manao, a i ka hoopuka elua ana, pokole loa ka naau, a o ka pauaho koke no ia, a haalele, aole hoomanawanui. Pehea ka kakou hana i na keiki a kakou? Penei; O ke ao aku ia ia, mai kona wa opiopio mai, ma ka pono, o ke kuhikuhi aku ia ia; penei, a penei e hana'i, o ke alakai ia ia ma ka pololei, a hiki i ke oo ana. Alaila, lilo ia maemae i na maka o kona mau makua, ina ua ike ka makua i ka hewa o ke keiki, o ke ao aku, o ka olelo aku, ua hewa ia, a eia ka pono. Ina pela ke ao ana; o ka pau no ia o kona hemahema, a hele aku la ia me ka laelae. A ina hoi aole e ao iki ka makua i kana keiki pela, mai ka wa uuku mai, aole hoi he hoomanawanui ma ke ao ana, o ka pauaho koke no ia a manaka, a haalele loa, eia ka ninau, pehea ia makua, pono anei? i ko'u manao, aole pono. Lehulehu wale na hoohalike e akaka'i ka oiaio o keia, aka; he makehewa wale no au ke hai aku, no ka mea, ua akaka lea no. Pela no na kumu hai ola a kakou, a me na makamaka i like me a'u nei ma ke koko, i ko lakou wa i ike ai i ka Nupepa a kanaka, o ka haalele koke no ia, aole hoomanawanui. He mea mau keia i kekahi hana i hana ole ia mamua, hemahema ma ka hoomaka ana, a liuliu me ka hooponopono ia, alaila, e pololei auanei. O ka oihana e paa la i na lima o na makua o kakou, oia ka oihana pookela loa mamua o na oihana a pau, a lawelawe ia oihana, o ka hoomanawanui ka pono iloko o na pilikia, pela e loaa'i ka pono mahope aku e like me Paulo i hoomanawanui ai, e like hoi me ko kakou Haku o Iesu i kona wa i iho mai ai a noho ma keia honua. I ko lakou holo ana mai i Hawaii nei, e ao ia kakou, ua hoomanawanui ia ka hana ana, a iloko oia ahonui ana, loaa ia kakou ka naauao, a me ka pono, a ina lakou e pauaho a hoi koke i ko lakou aina, ke akaka la ia'u; ke noho la no na kanaka i ka pouli.
                Akahi no a hapai na kanaka ma keia ano; na keiki hoi a oukou, o ke ao ka pono o oukou o na makua, o ka hooponopono mai i kahi i hewa, ina pela ka hana ana, e pololei auanei, a heaha ka mea e hana wale aku ai. Aka, o ka haalele mai me keia ano, he pono ole ia, eia ka pono; e lawe no, a ike i ka hewa, e ao mai, pela e lawe mau ai me ke ao pu kekahi, a ina ua oi ka hewa mamua o ka pono, i hiki aku ai ka huina a kanahiku hiku hewa o ke kanaka, pau ae la, alaila, haalele iho, ua hana io anei pela? Aole loa. A i ko kakou nana ana i na manao i haiia maluna, ua akaka me he la la ia i ke awakea loa, ua hana maoli ka Nupepa Kuokoa i ka mea a lakou e kue nei i ka Hoku o ka Pakipika.
                Ke paipai aku nei au i o'u poe kini makamaka i like me a'u nei ma ka ili, ua like alike na Nupepa e like me ko kakou ike maluna, a oukou e olelo nei he Nupepa pono ke Kukoa, a he hewa ka Pakipika, ina e lawe oukou i ke Kuokoa alaila, e lawe pu i ka Hoku o ka Pakipika me ka hanai ia ia i na dala elua no ka makahiki. Ke hele malihini nei ia imua o kakou, o ka hookipa ka pono. A e pane aku no au ke pane ia mai, a i ole ia; ke lohe paha. Ke aloha no ko oukou.
J. P. NOHEAIKAIHUANU.
Honolulu, Nov. 6, 1861.

                E heluhelu oukou i ka nupepa me ka noonoo, i akaka ke ano o na huaolelo.

E ka Hoku o ka Pakipika.—Aloha kaua:
                E oluolu iho oe, e lawe kaahele aku, i keia mau manao, iloko o ke kulanakauhalealii i Honolulu; a ma na kahakai pali o keia mau Mokupuni, mai ka puka ana o ka la i Haehae, a hiki i ka welo ana i Lehua, i lohe na Lunamakaainana, e koho ia ana i ka M. H. 1862 e hiki mai ana, i hana ia ona mau rula no kau mau olelo a pau, e lawe aku ai, a i Kanawai paa loa, ma keia hope aku, i ola ai hoi ka lahui Hawaii, ma ou la, e like me kou ola ana i keia mau la hope loa, e hookumu nei, e pii hoi ka lahui Hawaii mahope aku, " Eia na mea e hoopii ae keia lahui.
                Akahi. E hooki loa ia na kula Pualu a a pau mai Hawaii a Kauai.
                Elua. E hoomaka ia, a e hookumuia hoi ona mau kula hanai, ma na Mokupuni a pau o ke Aupuni, a e hoonoho ia hoi o na mau kumu kupono loa, i ike ia ka pono, a me ka naauao, a me ka oluolu, i mare i ka wahine, a i ke kane hoi;
                Ekolu. E hookaawale ia na kula keiki kane a me na kula kaikamahine, ma na Mokupuni a pau, Penei paha ia, ina eha kula keiki kane, a eha kula hanai kaikamahine, ma Hawaii, alaila, pela aku no hoi ma na Mokupuni e ae,
                Eha. E oluolu paha ke Aupuni, e hookaawale i kekahi wahi no na kula hanai o ke Aupuni, mai ka puka ana o ka la i Haehae, a hiki i i ke komo ana aku la ma Lehua. Ina i hoomau ia, na kula keiki kane, a me na Kula Kaikamahine, me ke ao ia e na kumu akamai, noho pono, ao pololei, alaila, e holo no ka naauao, o na keiki kane, a me na kaikamahine, alaila, e loaa auanei ke pani o ka Hoku Pakipika, alaila, aohe poho nui o ke Dala o ke Aupuni, ma keia hope aku, i na kula hanai, e loaa auanei na waiwai puka kelakela loa o ke Aupuni, no ka mea, he makehewa wale iho no ke ao ana o kekahi mau kula pualu o ke Aupuni i keia wa, aohe malu, aohe ao pono ia, he hele lalau no io ia nei, aohe hoopaa pono, aohe imi ina hana naauao, hookahi hana o ka peepee akua iloko o ke alu wawae, o ka hana no ia, ke pau ae ke Kula, aole o kana mai o ke poho o ke Aupuni, mai mamua iki iho nei a hiki i keia la, he puka omilumilu wale no ko na keiki o keia manawa, a iloko hoi o na kula pualu e noho nei, alaila ka hoomaka ana e hana kolohe, a mahuahua iki, pii pu ae no me ke kolohe, aole hoi mailu ae, o ka pana aku la no ia io a ia nei, a pela aku, a nui loa ke ino o ka waihona o na keiki kane, a me na kaikamahine, ina e hoopaa loa ia na kula hanai, me ka paa loa, aole hele laula, na keiki kane a me na kaikamahine, io a ianei, me ka puka ole mawaho o na Pa Kula, hookahi hana nui o ka imi naauao, a hiki hoi i ka wa oo, ina laua e mare ia ka wa oo, alaila, e hua auanei ka hua, he hua oo, no ka mea, ua mareia i ka wa oo, aole hoi e Oa wale, aole hoi e mimino, aole hoi e malili, alaila, e holo no ka la Hui, a e naauao no hoi na keiki Kane, a me na Kaikamahine, ina i hoopaaia iloko o ke Kula hanai, e pipii auane ka lahui Hawaii, me he waipuna la ka pipii ae, e nana kakou i ka poe mahiai, aia a paa mau i ka hana a hala na la he nui, alaila, nui ka mala o ka mahiai ana, a e nui hoi kana hua ke ohi; aia hoi a hana pono ia ke kihapai, alaila, E ulu pono no na mea kanu a maikai loa, me ka hua mau loa i kela kau, i keia kau, na oukou a pau e noonoo mai keia mau manao a pau, ina aole pono, oia iho la no, ina ua pono e pii io no, aole hoi e poho ke Dala o ke Aupuni, ua poho no i kekahi mau kumu; aole hoi i poho kekahi mau kumu, aka, ua hoihoi ia nae ke kumupaa, aole paha, pela kou manao paa, e nana aku kakou ina la i hala ae nei, aole pii, o ke emi wale no ka nui.
                No ko'u lohe pinepine i ka hooiloilo pinepine ia o keia lahui, e na haole, oia ko'u hoolilo ana i keia manao. Kainoa no o ka hoola ka lakou i lawe mai ai, eia ka o ka hooiloilo mai ka lakou ; nolaila, e huli io kakou a pau, i kumu e ala io ai. Oia ae la kou kumu hoola i ka lahui o ke alii.
JOHN G. KAHUAILUA.
Wailuku Nov. 8, 1861.

Loaa Pomaikai!
Nui na Waki a me na Hoonani!
375 na mea Makana!

AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana i ka pomaikai nui no kahi lilo uuku! e hele nui oukou i ka hale hana waki o KINI, ma alanui Kalepa e pili ana i ka hale Uinihepa, oia ka hale kuai kamaa, a e nana i na mea nani ma ia Wahi. Hookahi dala ($1.) ke kumukuai o ke kuleana iloko o keia waiwai, a 3,000 ka nui o na kuleana. Ua kokoke pau na kuleana i ke kuai ia, aia a pau loa, e pau ana ia mau mea, a o ka poe i loaa ka oi, he pomaikai wale no. I ka la 25 o Dekemaba e hana ai. KINI.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-4t

OLELO HOOLAHA!
NO NA AUHAU.

E KA poe i auhauia, e hoomanao oukou e ohiia no, ma ke Kanawai, na Auhau a pau, ke kaa ole ia mamua o ka la mua o Dekemapa, e like me keia pauku Kanawai, penei:
                "Ina i loaa ole ka waiwai kupono e laweia; alaila, ina he kanaka kino ikaika kela, e hiki no i ua Lunakanawai nei, ke hooholo, e hookaa oia i kona auhau ma ka hana Alanui, a hana e ae paha o ke Aupuni, he hapaha no ka la."
                Aia ma ka hale ma ke kihi o ke Alanui Alii wahine a me Alanui Nuuanu, e lawe ai oukou i na auhau i kela poaono keia poaono, mai ka hora 9 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 4 o ke ahiahi.
JOHN O. DOMINIS.
5 Luna Auhau.

OLELO HOOLAHA A KA LUNA AUHAU.

APANA o Koolaupoko, e uku koke mai oukou i ko oukou Auhau o keia makahiki ma ko'u hale noho ma Heeia, i na Poaono a pau loa, mai lohi o hala ka manawa. G. BARENABA.
5-5t Luna Auhau.

KA HOKU O KA PAKIPIKA

E HOOPUKA ia ana ka Hoku o ka Pakipika i kela poaha keia poaha a pau ka makahiki. O J. W. H. KAUWAHI, Oia no ka LUNA NUI, a o G. W. Mila, oia ka Luna Hooponopono a me ka Puuku. He nupepa a na kanaka maoli keia, na ko Hawaii nei poe keiki papa o ka aina i kukulu, a ua manao ka Ahahui e kokua ana ko Hawaii nei i keia hana. Nolaila, aole i manao keia Ahahui e pono e paipai nui i ka lehulehu e lawe, no ka mea, ua ike lea ka Ahahui, e lawelawe no na kanaka Hawaii ma na oihana a na kanaka Hawaii.

Eia ke kumu manao paa.

                He nupepa ku i ka wa keia, aole no e hio io a ia nei, o ka hoonioniolo kana hana, a na na keiki papa o ka aina ka oihana luna maoli ana o ka hoopuka ana. He nupepa keia no ka lahui Hawaii, a ke noi ia aku nei na kanaka o na aoao a pau e hooili mai i ko lakou mau manao e pai.
                Ke waiho la imua o na maka o ka lehulehu ka makou helu mua, a ua oluolu no makou e hooholo no ka lehulehu i kona ano, he maikai paha aole paha. Ua hoopuka ia ka helu mua ma ke ano hopuhopualulu, a nolaila, aole i hiki aku ka pepa i kona maikai.

OLELO HOOLAHA.
PIULA WAI! PIULA WAI!

O ka poe e makemake ana e hookomo i ka Wai Piula ma ko lakou wahi, pono no ke hele lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo nei, no ka mea, ua hiki ia ia ke hana i na Piula me ke ano paa, aole noha koke, no ka mea, o kana hana no ia ana i ao ai a maikai.
                Aia no ia ia na lako a pau e pono ai keia

OIHANA LOIO!

JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke ALANUI NUUANU, ma kai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai no kela hewa keia hewa i hoopiiia'i oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa a me ka pololei i ko oukou mau palapala kuai o kela ano keia ano me na palapala hoolimalima, me na palapala haawi waiwai paa a waiwai lewa, na olelo ae like o kela ano keia ano, na palapala hoopaa o kela ano keia ano, na palapala moraki waiwai paa a waiwai lewa, o na palapala hoohui o kela ano keia ano, a me na palapala hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na palapala kauoha a pau, a me na palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.
Honolulu, Augate 31, 1861.

HALE KUAI O AKE.

O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea makepono o ke kumukuai, e haele nui paha lakou ma kahi o AKE, Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.

OLELO HOOLAHA.
HUMUHUMU PEA!

KE HAI AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei, i kona mau makamaka a i ka lehulehu hoi, ua makaukau no oia e hana i ka hana a pau i haawiia ia ia e hana ai MA KE ANO MAIKAI! A ma ka Uku Emi loa! E pono no ke hele e imua ona, mamua o ka hele ana io hai. E ninau hoi no kona ano, ia Kimo Pelekane a me Paulo Manini.
1-3m. WILAMA G. WOOLSEY.

KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!

AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.

NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!

                A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.

–HANA, OIA HOI–
Na Ki Wai o na ano a pau!
KA PIULA WAI
A ia mea aku ia mea aku e pono ai.
Aia ma ko'u wahi hana ma Alanui Kaahumanu,
Ka Hale
Hana Piula Maikai Loa!

Mai kuhihewa oukou, no ka mea, ekolu na hale hana piula ma ia Alanui, a o ko'u hale, oia ka Hale mauka loa.
2-tf J. J. O'DONNELL.

POHAKU LUA KUPAPAU!

AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana he Pohaku e kau ai ma na lua o ko oukou mau makamaka, eia no au e hoolako ia oukou e like me ko oukou makemake. Ke waiho nei ia'u kekahi mau POHAKU MAPALA MAIKAI LOA, a ina e hele kino mai oukou imua o'u e kamakamailio no au i ka mea e pono ai. Eia ke kumukuai; mai na dala He $20.00 A pii ae. Nolaila, e wikiwiki e hele mai; no ka mea he makepono loa keia. J. T. DONLEN.
3-tf Alanui Alii.

J. F. COLBURN, (KOLOPANA.)
LUNAKUAIKUDALA!
—Ma Alanui Kaahumanu.—

Honolulu. 2-tf