Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 10, 28 November 1861 — He wahi Kaao no Mokulehua. [ARTICLE]

He wahi Kaao no Mokulehua.

-0 Wakea, oia kona kupuōakane, o Papaniihanaumoku, oia kona knpnnawahine. Halan o Hiikna he keikikane, i hoowiliwili ai i Xe ahiahi, a hanan i kakahiaka, laweia a kaJewanuu, a ka lewa lani, i ka pihe o ke'kna, iliila au e noho aL 0 oe ia-e—aloha. O Kanikaniauia 1* kua knpunakane, o Hilislahaiab& la kuu kupunawahine. 0 keia knpnnakane o Mokulehua, oia ka mea i hooi Akua nona, aia nae a inaopopo akiL 0 Lonoikamakahiki, oia ka makuakane o Mbtulebau, o ke lii o Haehae, oia kona makiahine i ho<Miwili ai i ke ahiahi, i hanau i 1 ie kakahiaka, laweia a loko o Manomae, [ iliila ko Mokulehua wahi i hanai inakua ole ia ai, o ka Pololei o ka nahele kona hoa lealea ma ia noho ana. Owaa ia. Sia keia, o ua makua o Moknlehua, a zne na knpuna, oia o Wakea ma, aia no i kai o Maimmae. Ke noho nei o Moknlehua i Ma-

oumae me Kaaikaiiiol», kona kaptinakau« Akoa on* maliope, * me na kiikain» o Kaaikajiiula; oia na kab» o k« h«nat a lakoa. 0 , Ktt»isnakik f o KaaUnakilanui, o Ktialtn»kt- I lananai, o K uā!ah*kilapohttkn; «ha ke»poe, ! a ō Kauluknuluna; o Kiiulukaiilalo, o Kaen ekoln k«ia poe. Xo kela poe kanaka a eha i hai moa ia, eia ka lakou mau keikl, o Weloua a me Welola, mno koikikane, & na ka poe ekolo mahope iho, eia ka lakou man kdkikanv, o Keaoiluita, a me Keaoilalo, o lakon na kahn o Mck kulehua o ka noho ann i Manuinae, la. noho an» a nui o Mokulehua, oa pii pn mai kona narii a rno kona matkai ( ua nohea na muka ke noho mai, na ai pono ka manu ilmia ke nana'ku; a i kuu manao wnle ana, nana no ka lai ke nane ae. Ia ia, kuko na kah<i o >foku!chna e hele e imi i wahine na ka honai a lakou. Kuka lakon i ka niea nina e huli ka wahine a ka hanai a lakou. sfa keia hana ana a na kahu, me ka lohe ole o na makua, a ine na kupuna i kal, e hewa auanei mahope. Ua pono i ko lukou manao, o Kualanakila ka mea e hele, oia ka hope mai o Kanikaniaula. la wa hele inai o Kualanakila a hiki ma kahakai, o ka inahiki, o ka pohuehue, kiola aku la keia iioko o ke kai, a ae aku la no hoi keia nialiopo. Ia wa no, e lawe aku ana o Keaumikl a me Keauka ia ia nei, aole okana mai o ua mea he holo, o koia nei lilo mai la no ia, ia hele ana mai aia nei, a hiki mua keia i Laniku, a i a Laupala, i Nihoa, i Kaiīlokunianama/ia, i Kuaihelani, i Hanakaieie, i i Onunui, i Kapuuoneiki, i Kumumalume, i ka moku o Kamohalii, iliila, ike kela i ka a inai o ke ahi a ka Pele, alaila, pae keia i uka o keia aina. Ia Kualanakila e noho ana rna kapa o kahi ana i pae aku ai, ike aku la keia i keia poe wahine ekolo e iho mai ana. 0 keia poe wahine, oia o Pueo a rne kona rnau kaikaina, o Kupawake&iki, o Kapawakeanui, mamua inai o laua o Pueo, halawai pu iho la lakou nei ilaila, i aku no hoi keia, ke haele rnai nei hoi oukou, ae mai no hoi lakou la, ae, ke haele aku nei no hoi makou ma kahakai aku nei, alaila, ninau rnai no hoi lakou la; a hoi kela, ualianai i ka hanai a ui, a kanaka maikai, o ka wahine ole, oia ka mea i ikea'i i o keia aina la, pane rnai o Pueo, hele auanei oe a ihea kahi e loaa ai o kau wahine 1 pane aku no hoi keia, "ihea hoi," aole paha e maopapo ia'u ka loaa o ka wahine o keia walii, e like me oe ka ui la. Ia manawa, pane mai o Pueo, aole o'u ui, he rnai iho nei ko'u i keia mau la. I aku iio hoi keia, aole no hoi ou mai la, he ano ola wale no. Pane mai no o Pueo, he mai ko'u. Ua mai o Pueo he ohao, ua inoino ka opu, ua lapaauia a ola, olelo hoi ke kahuna e auau mau i ke kai i kakahiaka, i keahiahi, pela e hana ai a kualima. Oia ka mea i halawai pu ai lakou nei. Ia lakou e kamailio ana a nui aku, pane aku la o Kualanakila ia Pueo, ke noi aku nei au ia oe, i wahine oe na ka hanai a makou, oia o Mokulehua, ke manao nei au v he wahine kupono oe na kuu alii. Ia wa, koi aku keia e haele pu, i mai no hoi kela; aole paha e pono kaua ke haele pu, aole io pau ka lapaau aua ake kahuna ia'u. I aku no hoi keia, a hea e pau ai ? hai aku no hoi keia, aia no hoi iloko o na la inaikai, e a ai no hoi o ke ahi la, alaila, pau kuu mai; mahope paha oia wa la, hele aku au. E manao mai no nae hoi oe i ko'u hele ana aku. Alaila, pane inai no hoi o Kualanakila, ina oe e hele ae, eia ko waa, hele no auanei oe a kaiiakai, hopu auanei oe i ka mahiki, a me ka pohuehue, hoolei iioko o ke kai, a ae iho no oe, aole au hopohopo ana Aole nae hoi keia i hai aku, mai hele oe maloko o na pahu pnloulon o pilikia e oe auanei, mawaho no oe eJiele ai. A pau ko laua launa ana, a me ke kamailio ana a lana, huli aku la no hoio Kualanakila, hoi no hoi i Mauumae, i ka aina o Moknlehna. Noho iho la no hoi o Pueo, a paa ks auaa kai ana, na kaalima. A hiki i ka po io Muku, oia ka po pau o ka mahina ma ka heln Hawaii, a no hoi ke ahi, hoopau i ka haumia, ke ano hoi ia o ka lapaau ana. Ia pau ana o ka lapaau ana, i aku keia i ka makuahine, e hele ana au, e haalele ana waa i ko kakou noho pu ana ma keia wahi. Hoakaka aku keia i ke kumu o ka hele e like me ka mea i hai ia maluna. I mai no hoi ka makuahine, aole pono oe ke hele, i aku keia, a pehea ka! i pono hoi paha ka hele me ke kauwa pu hoi; o kau hele ka, o oe wale no, i hou mai keia, owai ia ananei kau mau kauwa, i mai no hoi kela, on mau kaikaina no hoi paha, i kii wai, i kii kapa. Ua poao keia manao ia Pneo. Ia manawa,hoomaka lakou nei a ekolue hele i Mauumae, a jrikl lakou nei i kahakai, alaila, lalau no hoi keia i ka mahlki, a me ka pohuehue, hoolei aku la no hoi iloko o ke kai, kau aku la no hoi lakou aāeii. Lawe aku la no hoi o Keaumiki a me Keauka ia lakou iid, kolaleou nei lilo aku la no ia, a paei Mauumae. la pae ana o lakou nei i Mauumae, pii po-

no aku la oo lakou nei ke alanui b»iw na konu. oia ko ke aiii alanui. Heie aku I»kou nei, a hala ka paho poloulou sms, a rae ka lua, a me ke kolu, alaila, ike mai !a ka poe llamoku o Mokulehua, kahea mai la lakou 1«, mawal»o m—e maa ako !* no Ukoo nei ika hele, a kokoke e hik» I ka ha o ka p«hu Puloulou; hopu ia ae la iakoa nei, Uk» na lima ma ke kua, hoihel ia ae la lakou nei mawaho, ma kahi noa, ae ka piiikia pu i io» aa ia lakou. Lawe ia akn 1« Hikou nei ake alo oke kaikuahine o Mokulehua, oia hol Kapaai, I mai la ua alii wahine Bef, e aku kekahi Inna a ia K ualanakila, e hele mai e nana i keiapoe Wahine, malie paha o ka wahine keia a kuu kaikunane, alaHa, ua kina i ko maua hale; * maewaewa iho nei no hoi, oole no lioi hd wehe ae ona. E hiki e maianao Kanikaniula, hai mai la i kona manao, me ka i inai, pehea 1» o Kualanakila? aole paha ona manao i kana mct i imi al a Idaa hoi, kaooha hoi ia lakou I» e bele mai, hele mai hoi lakon la, a maewaewa I kona hale. Pehea mai la kona manao, ia wa aianei e kamailio ana, me ka makaukau o Kanikaniaula e wehe, e holo e mai ana o Kual*naklla e wehe, a hemo na lima, hoihoi aku la no hoi keia rna ua wahi kapu nei. Ui aku o K*paai, pehea la waa ? ua p«ha knu kaikoeke ia'u ? hoole mai ot> Kualanakila, rne a f u wale no ia, weliweli mai la ;ka hoi au, hiki aku la laua nei ika haie, me na pokli no oia nei. Ua noho keia ilaila a poakolu, maikai ka hale o laua nd, i kapoalima, komo lana nei iloko o ka hale o laua nei. A ma keia hoolailai ana o laua, ika manawa pono, loaa ka laua makahiapo, he kaikamahine, oia hoi o ke'lii o Haehae, aole i ike na kaiiu s keia keiki, a hanau wale no, o Kanikaniula wale no kai ike, i ka loiie ana o na kahu o Moknlehua; ua hanau o Pueo, a na ko Pueo nae ia keiki. Inoino iho la ka inanao o na kahu o Mokulehna, ia manawa, hele kekahi kahu a kai o Mauumae i kahi o na makua ame na kupun*. Alapahi wale aku Ia ua kahu nei. Ia manawa i lohe ai o na makua a me na kupuna, he mea'e ka nui o ko lakou huhu, iio ka lohe ole mamua e he waliine ka MokuTīttcAms nmi & nneou ! ka tan*;mē ka hai mai i kekaiii inau huaolelo i na kahn nana i inahima o Mokulehua. Aoie {>ono o ka hanai a keia poe, a ike ika nni, ika ui, a me ka maikai, hoomoe malu i ka wahine, aia hoi paha ka pono a lohe pu, alaila hoomoe i ka wahine. A pau keia olelo ana, aiaila, pane aku ka luna ia Mokulehua, i kauoha mai nei ou makua, a ine ou kupuna ia'u, e kaili ia oe; e hoi oe i kai, aiaila, pane aku o Mokulehua, aole au e hiki. Hoi aku la ua luna nei, a hai aku la ia lakou 3a, me ka i aku, aole e hiki mai, o Kumimi ka luna> Ia nianawa, kena ae ana na makua ia Kapaai, a me ha wahine ona e kii ia Mokulehua e kaili mai. He poe aikane na Knpaai keia poe wahine, o Kalaīaohia, o KaohUula, o Kaohiapuakea, o Maileiki, o Maiiehoe. Pii aku la ua poe wahine nei a hiki; uka, kahiko lakou nei ia lakou nei i ka Awapuhi, i ka Maiie, a me na mea ala o ke knahiwi, alaila, hiki aku la iakou nei i Mauumae, i kahi o Mokulehua i hanaiia'i, ea aku ana no hoi lakou nei, e noho mai ana no hoi iauaia, alaiia, pane aku ia o Kapaai, \ kii mai nei makou e kaili ia oe, i kauoha mai nei na makua o kakou, ame o kaua poe kilpuna e hoi kaua i kai, alaila; pane aku la o Mokulehua ia Pueo, pehea Ia wau, e hoi paha au i kai? i mai hoi o Pueo, mamali hoi au ou i ikeia'i keia aina makamak* oie, na koo poe hoi au i kil ae; noiaila, he aioha kou ia'u, ke noi haahaa aku nei au ia oe, e noho mai no kaua, lele mai la lakou la a apoepue, paa no ia Poeo, oi paa mai ia la a po. Pii kekahi poe a maluna o kaupaku o ka hale, wawahi lakou nei a nahaha, alaila, hoopihaia ka pua IHlii i ka w&i a piha, houhouia a puka-pnka, kulu ka wai, me he paka ua la. Oi aia liu o Pueo ma iapo a kakahiaka, ia pili ana iho no hoi o ka maka oia nei, ka lilo aku la no ia o ke kane aia nei mai ka poli aku, ia hikilele ana'e, mai ka pili ana o ka maka, aole ke kane, kupu mai !a ke aloha o ke kane, aole paa ka waunaka ke pani iho. Kulou iho keia, u* we, a pan ka uwe ana, alaila, hapai ae Ia oia i keia wahi mele a oli aku la, peuei. Aloha kuu kane i ka poli no a iliki ialeu nei, Na holohoio nei i ke kula o Mauumae, 0 kahi a maua e nonoho ai, Me kuu kane—e—aloha, Noho aku maua o ka malu o ke Kou, Mai ka maiu o ke Ki a—kuu kane-—e, Ka mea aloha o ke kane; aole iho n«i—a, Hele aku nei kuu kane, kuu koolua o ke E ike aku ai kaua ia Mokulehua 1% [nai, 0 Mokulehua i ke kai— e,—aloha, E uwe mihi ae ana au i o'a hoa, Kuu hoa. i ka nahele, naheie wale o Anahi Anoano aloha aa lehua o Kalhi—«, « [I*, Ke kini kui pua lei hala o Mokupawa, 1 kahiko, i Poloa, 1 Poae, i Pohina, I ieai, i ka naJu o Hnia ke ala—e, A ala wale ka hala, aia i kai o Kamik>, Ke ktri ia mai la e ka ipo, Ke haiia mai la eke kai hala—e, Hala oe, kuu hoa hoi—e, He hoa i ka ue> kapakea o Laoakila, Mai ke kapa kihae a mehana no i ka ili, Hoomehaoa ako i ka pli o ke boa, kuakai», He iwne no oe he aioha na'u ia, 0 oe ia—e t —eia au Ja, {A<Uetpav.)