Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 13, 19 December 1861 — Page 2

OLELO HOOLAHA.

                E kohoia ana na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana, ma kela Apana koho, keia Apana koho, iloko o keia Aupuni, ma ka Poakahi mua o Ianuari, e hiki mai ana.
                Ma ka Mokupuni o Oahu, ua hoonohoia na wahi i oleloia malalo nei, no ke koho ana, penei:—
                Ma ka Apana Koho 1. Ma ka Hale Hookolokolo hou, ma Honolulu.
                Ma ka Apana Koho 2. Ma ka Hale Kula, ma Honouliuli, i Ewa, a me ka Hale Kula, ma Pokai, i Waianae.
                Ma ka Apana Koho 3. Ma ka Hale Kula e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope, ma Waialua.
                Ma ka Apana Koho 4. Ma ka Hale Kula ma Hauula, Koolauloa.
                Ma ka Apana Koho 5. Ma ka Hale Kula ma Kaneohe, e kokoke ana i ka Hale Pule hoole pope.
                Ma na Mokupuni o Hawaii, Maui, Molokai, Kauai, Lanai, a me Niihau, ma na wahi i kohoia'i na Lunamakaainana, no ke kau Ahaolelo o ka makahiki 1860.
L. KAMEHAMEHA.
Kuhina Kalaiaina.
Oihana Kalaiaina, Nov. 29, 1861.

OLELO AO I NA LUNA.

                Auhea oukou, e na Luna o ka Hoku o ka Pakipika. Ke kauoha aku nei oukou e hooikaika ma ka ohi ana i ke dala e like me ka mea i oleloia ma na Helu mua. Ua hala ae ka pilikia i na Auhau, a nolaila, aohe kumu kupono e waiho hou i ka ohi ana. Eia no keia, e hooili koke mai i ke dala i ohiia, mai kakali, mai palaka, aka, e hana no e like me ka mea i kauohaia, me ke kuihe ole.
NA NA LUNA.

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, DEKEMABA 19, 1861.

                Ke kokoke mai nei ka manawa e koho ai i na Lunamakaainana o kakou; aole nae paha i manao nui ia ke ano o ka poe e kohoia ana. No ka nui loa hoi o ka poe i komo iloko o keia hana, aole no paha e mahuahua loa ka nui o na balota e haawi ia no kela a no keia mea e makemake ana e lilo i Lunamakaainana, aka, ua lana no ko makou manao e waeia ana no he poe noonoo a me ke koikoi hoi i mea e lawa ai ka hapa nui o ka Poeikohoia mailoko mai o keia poe. O ka mea kupono nae e manao nui ai, oia ke kanaka pono a me ka pololei, i hoahewa ole ia mamua i kekahi hihia ano kolohe. Aole pono iki e haawi i na balota no ka poe nokenoke mau i ke kamailio io ole iloko, me ka manao nui o lakou iho e hoolealea i ko lakou mau pepeiao i ke kamumu o ka leo.
                O na hua hope nae o ka lakou hana, oia ka mea a kakou e nana ai. Mamua, ua nui loa ka poe i komo iloko o ka Hale o ka Poeikohoia me ka makee i na dala ekolu o ka la hookahi, a oia no ka poe i alalai a keakea maoli no hoi i ka holo pono ana o ka hana—o ka holo pupu ko lakou manao, i piha iki ae ai na eke nakeke ole o lakou; a oia no kekahi kumu i manao ai e hoololi i ke kumukanawai, e komo ka poe waiwai iki iloko o keia hana o ke aupuni ana o ka aina, a holo wawa ae la ka hana, me ka hoomaunauna ole, o ke dala o ka Waihona. No ka nui loa o ka hoohalahala me ka uhu i ke dala ole iwaena o keia lahu i keia manawa e noho nei, e ae oluolu mai no paha na mea a pau i ka pono o keia mea, o ka hoopokole ana o ka wa i kau ai ka Ahaolelo.
                Ua laha ae nei ma ke akea ka lohe, he nui na mea hou e waihoia ana imua o keia Ahaolelo e hiki mai ana, aole nae i loheia ke ano oia mau mea; nolaila, aole he hiki ke kamailio no lakou, aia a koikeia mai e na Kuhina iloko o ka lakou mau palapala hoike oihana. No keia mau hana  nui e hanaia ana, he kumu kupono hoi ia e makaala kakou a e koho i ka poe kuokoa, pili ole mamuli o kela aoao a o keia aoao paha, aka, o ka poe i pili paa ma ka aoao e pono maoli ai a e pomaikai maoli ai hoi i ka waiwai a ke aupuni a me na kanaka, me ka imi io i ka mea e hoomahuahua nui ai i keia lahuikanaka Hawaii, a e hoomau no ka noho alii ana o na alii ponoi o ka aina. Ina me neia ka hana a ka Poeikohoia, e mahaloia lakou e na hanauna hou e hiki mai ana, a e hoomahuahuaia ka hanohano o ka inoa o ko kakou Moi Kamehameha IV.

                I kekahi manawa e hele ana kekahi kanaka i ka makeke e kuai i ka eke uwala ona, a no ka loihi o ke ala, ike iho la oia ua maloeloe ka lio ana e hooholo ana, a lele iho oia ilalo, a haawe ihola i ka eke uwala ma kona poohiwi, me ka olelo iho, aole oia i maloeloe e like me ka lio, a ee hou oia maluna o ka lio me ka manao ole ua mau mai no ke kaumaha i ka lio. A me ia no kekaha poe kanaka, ua hana no lakou mamuli o ka mea i kupu wale mai iloko o ka manao me ka noonoo ole, oiai ua maopopo ka hawawa i ka poe noonoo a me ka poe i nana i ka pono o ka hewa wale no. He pono no ke hahao kekahi poe i keia mau manao iloko o kahi ipupaka o lakou a e puhi, malaila paha e loaa ka maneo o ka puu.

                Ma ka moolelo o Keaniniula, i ka lakou nei ae, o Kuahailo ka makuakane, o Hiilei ka makuahine, a na laua mui o Keaniuiulaokalani, a ma ka moolelo i laha ae nei ma ka Helu o ka la 7 o Sepatemaba 1861, o Nanahuulumoku ka makuakane, o Hinaholoholokai ka makuahine, oia iho la no

Auwe makou! Auwe makou!!

                I keia poaha i hala iho nei, (Dekemaba 12,) oia ka la e lawe ia ai o na Leta, me na Nupepa o ka Mokupuni o Oahu nei, a ua hookaawale ke Aupuni no ia oihana $208 no ka makahiki, oia hoi $416 no na makahiki elua, ua mau no ia hana mai ka M. H. 1855 a hiki mai i ka M. H. 1861, a o ka palena ka la i oleloia maluna, ua ike ole ko makou mau maka i ka mea lawe Leta ma ka la poaha e like me ka mea mau, ua luhi inea no ka hoomanawanui ana i ke kali me ka manao nui i na Nupepa, oia hebedoma, oia hoi, ua hala ka wa hiki mai, ua hoomau aku no ke kali ana me ka manao no, ua loohia ka mea lawe Leta i ka pilikia ma ke alanui, oiai aole makou i lohe mua i ke kumu o ka hele ole ana mai, i ka poaha, ua eha paha ka Lio, maloeloe paha. Aia hoi, ua hiki mai o O. H. Gulick me kona mau hoa maluna o ke kaa Lio, me ia pu ka eke o na Leta o Waialua wale no, me ka ninau aku.   No ke aha ka mea i hiki ole mai nei o ka mea lawe Leta i keia la? Ua hoemi ia ka uku no ka Hebedoma! ehia dala? ekolu.
                Ia wa o ka lono ana, loaa mai la ko kakou kumu olelo maluna. Auwe makou! Auwe makou!! Malaila ko kakou kuka ana, kamakamailio iki ana i keia manawa no keia mau hua i oleloia maluna.
                I aha ia iho nei hoi keia mea i hiki ole mai nei? I ke dala ole paha o ke Aupuni. Ua hoemi pu ia iho nae paha ka uku o ka Luna o ka oihana Leta no ka mea, aia pu me ia ka pokeokeo nui o na dala oia oihana, he wahi huna iki wale no kai ka mea nana e kaapuni i keia mokupuni.  O ka oihana anei i na kanaka ka mea e hoemi ai, a o na oihana i na haole e kupaa mau no ia? Pehea ka uku nui o na Kuhina $4,000, me na Lunakanawai Kiekie $5,000 ko na Kuhina $4,000 me ko ka Luna Dute? Ua hoemi ia iho nei nae paha ko lakou? Nani hoi ko makou lohe ole. Pehea ko na Kiaaina o na Mokupuni! Pehea ko ke Kakauolelo o ke Kiaaina o Hawaii? Pehea ko ka Ilamuku? ko na Makai Nui hoi o na Mokupuni? E hai mai ia makou i lohe ia?
                Ko'u manao io maoli, o keia oihana, o ka lawe Leta ma na Mokupuni, kekahi oihana hoonaauao ia i keia lahui kanaka.   No ka mea, ma ka makahiki i kukulu mua ai keia oihana, malaila pu no i hoomahuahua ia mai ai ka naauao.  Ma ka makahiki 1855, 1856, ua ikea ka pii ana mai o ka naauao, ua ike au i ka holo ana o ka oihana Leta i waena o na kanaka a ua mahuahua mai hoi ka lawe ana o na Nupepa, a i ka M. H. 1857, owau kekahi mea i lilo i Luna Hae Hawaii, ua mahuahua nui ka poe i lawe ia makahiki, no ka mea, ua lilo lakou i poe makemake nui i na mea hou e loaa ia lakou iloko o na hebedoma a pau, no ka mea; ua loaa ka mea nana e hoala i ka manao o ka oihana lawe Leta, ua mahuahua mau mai ka pii ana o na Nupepa iwaena o na kanaka; a i keia wa ua hoea mai elua Nupepa hou, ka Hoku o ka Pakipika, a me ke Kuokoa, elua dala no ka makahiki pakahi no laua.   Ua mahuahua mai no ka panee ana, no ka mea, ua paa ka Wea Telegarapa, ma waena o Kalifonia, me Amerika i keia wa, he mau la pokole loa e holo ole ai ka hapalua o ka malama, o ka lohe ia no ia o na Nu Hou, o kekahi hapa o ka honua nei.   Ua puka mai hoi na Nupepa kahi e hoikeia ai na mea a pau.   Lilo mai la kekahi hapa nui o keia lahui i poe puni Nuhou; a i keia mau la, ua lohe nui ia ka manao no ka hooemi ia ana o ka oihana lawe Leta no ka mea, ua mahuahua ae nei kana mau ukana e haawe hele ai i keia Mokupuni no ka hebedoma.
                I mea e pono ai, he mea pono ke hoomau ia keia oihana lawe Leta ma na Mokupuni mamua o kekahi mau hana e ae ke hooemi ia ko lakou mau uku nui. (pokeokeo launa ole.) E lilo auanei paha keia mea i mea ohea i waena o na kanaka no ka lawe ana i na Nupepa.
                E ka lani Iolani ke'lii mai ka po mai. Ke haliu mai a ike mai i keia pilikia o kou lahui kanaka, no ka mea; o kekahi hana nui keia i puka mai i loko o na la mua o kou noho Aupuni ana no Hawaii o Keawe, no Maui o Kama, no Oahu o Kuihewa, no Kauaiomanokalanipo, a ua lilo ia i mea pomaikai i waena o kou lahui kanaka, akahi wale no a pau auanei paha keia mea, no ka mea, ke hooemi ia mai nei ka uku o ka mea nana e lawe na Leta, nawai e makemake i keia hana nui no kahi uku uuku loa? Aole. Aloha wale.
                I ka Ahahui no ka Hoku Pakipika, a me ka Ahahui no ka Nupepa Kuokoa, e lilo keia hooemi ana i ka uku o ka mea lawe Leta i mea noonoo na oukou i keia mau la, o ka hooemi ana i ka uku, o ka emi pu ana mai no ia o ka makemake ana o na kanaka i na Nupepa.
                Kuhi au, aia a nui mai ka hana, nui pu mai no me ka uku, aole ka! Pela no hoi, ina nui ka ukana i hooili ia maluna o kekahi moku, e manao no ke Kapena, e nui ka hana ma ia holo ana, aole ka! Manao hou au, e like me ka nui o na ukana o ka mea hali i na Leta, e nui la hoi ka uku, eia ka o ka hooemi iho. Kupanaha maoli no. No makou kanaka Hawaii nae paha? Pela no.
                E kala mai ia'u, ina ku kekahi o keia mau olelo i ka pono ole.  KAHIWAIOKEHOI.
Oahu, Dekmaba 13, 1861.

                I ka po o ka poakahi iho nei, he halawai Lunamakaainana hou ma Kaumakapili, ua kohoia he barota hou, penei; Charles Judd, W. Webster, Kamaipelekane, a me Solomona.

No J. G. Kahuailua o Wailuku.

                Ua ike au i kau olelo kauoha i na Lunamakaainana e kohoia ana, mai ka puka ana o ka la i Haehae, a ka welo ana i Lehua, no ka M. H. 1862 e hiki mai ana.
                1. "E hooki loa ia na kula pualu a pau mai Hawaii a Kauai." Ia oe e J. G. K., aole i kulike ko kaua manao malaila, no ka mea, ina he rula ia o na Lunamakaainana e hapai ai iloko o ka wa Ahaolelo; alaila, he kumu ia e hoopio hou ai i ka naauao ma Hawaii nei, no ka mea, aohe kumu alakai, nana e alakai i na keiki opio o Hawaii nei iloko o na mea naauao mua , aole hoi he wahi nana e hoomakaukau i ke komo ana iloko o na kula nui, a he kumu no ia e emi hou ai keia lahui.
                Pela no i ka nana ana me na maka, a me ka hoomaopopo ana me na ike e ae.
                2. E hoomaka ia, a e hookumuia hoi ona mau kula ma na mokupuni a pau o ke Aupuni, a e hoonoho ia hoi ona mau kumu kupono loa, i ikeia ka pono, a me ka naauao, a me ka oluolu, i mare i ka wahine, a i ke kane hoi." Ina no kou ike ole ana e J. G. K. kou kauoha ana i na Lunamakaainana pela, alaila, e hiki ia'u ke kuhikuhi aku ia oe, i kekahi mau kula, i maopopo paha ia oe, kekahi mau kula hanai. Aia ma Hilo i Hawaii, a ma Kohala, a ma Makawao he kula kaikamahine, a ma Lahaina, a ma Makiki i Oahu, a me Waioli i Kauai.
                3. "E hookaawale ia na kula keiki kane, a me na kula kaikamahine ma na Mokupuni a pau." Ua hookaawale ia no he mau kula, pela ma Hawaii nei. A penei paha ka pono loa. E hoomahuahua ia na kula hanai ma na mokupuni a pau, no ka mea, aole au i ike ua poho ke Aupuni i na kula, no ka mea, ua loaa mai no ka mea nona e pani i ke dala o ke Aupuni, i lilo ia aku i na kumuao.   Oia hoi ka naauao i loaa ia mai i na keiki, mai na kumu mai.  A he pomaikai nui ia no ke Aupuni, a he mau kia ia e paa ai ke Aupuni. A no ku'u manao ana, o luhi hewa na Lunamakaainana, i ka hapai ana i keia mau rula; i kauoha ia e J. G. K. o Wailuku, nolaila, ko'u hoopuka ana aku i keia ; nolaila, e oluolu na Lunamakaainana, mai ka puka ana a ka la i Kumukahi, a ka welo ana i Lehua, e hapai i keia mau rula i olelo ia malalo iho nei.
                1.  O ka imi ana i na mea e mahuahua hoi ai ka lahui Hawaii.
                2.  O ka noonoo ana i na mea e nui ai ka naauao o keia lahui.
                3. O ka mea e waiwai hou ai ke Aupuni a me na kanaka.
                4.  O ka hooemi ana i ka uku o na luna e noho ana iloko o na oihana Aupuni.
                5.  O ka noonoo pono ana o na Lunamakaainana, i ke kau ana i na kanawai, a me na pauku o ke Kumukanawai e hoololi hou ia ana.
                A o ka eha o keia mau rula, oia ka mea i pilikia loa ai ke Aupuni me na kanaka, no ka mea, ke kokoke mai nei ka wa kala ole, ano ilihune hoi ke Aupuni, oia hoi na kanaka ; a o ka mea hookahi no ia i ilihune ai ke Aupuni, aole o na kula. No ka mea, he emi loa kahi uku, no ka mea, he oihana no ia iloko o ka luhi a me Kauahoo ka ui o Hanalei. A he mea kupono paha ia oukou e noonoo ai e na Lunamakaainana, o ka uku o na kumu. A ke hooki nei au i ka'u kamailio pu ana no keia mau mea. A ke hoi nei ke keiki o ka wai, ua anuanu.
E aloha auanei.
W. S. KAMAKANIKILIOOPU.
Waihee, Maui, Dek. 2, 1861.

                Ua nui ke kamumu a me ka wawa ana o na kanaka a me na haole ma ka uapo, no ka hiki ana mai o ke olai, oiai hoi he mea malihini ia i waena o keia Lahui. O ka hora 12 paha ia o ka la 5, o keia mahina, oia ka poaha.
                Ua ike ia ka haalulu ana o na wahi a pau o ke kulanakauhale nei.  No ia haalulu ana, ua nui ke pioloke o na keiki o ka Uapo. Eia ka mea lohe, mai kekahi kanaka mai: e moe ana kekahi kanaka ano o-o ma ke kae o ka Uapo, ma Ainahou, a no ka pioloke loa o na kanaka i ke kamailio no ke Olai, pane mai la ua wahi kanaka, "ae, moe iho la auanei ua kanaka nei la, o Kumuhea, a ala a la, no ka loihi loa o na kauwa i ka lawe aku i ka mea ai, ukiuki iho la auanei ua kanaka la, keehi ino ae la i ka paia o ka hale, oia ka mea i naueue ai ka honua." Ninau aku la kekahi ia ia, "a aia ihea kona wahi i noho ai?"   " Aia iloko o ka Palihookui, a me ka Palihalawai." "Ko ike ana no hoi." " Ilaila no hoi au a hoi mai nei."

He mau kanaka lawaia.

                Elua kanaka e holo ana i ka lawaia, he kanaka ohule mamua, a he kanaka makole mahope. A ia laua i holo nei i holo ai a hiki ma kahi ku pono i ka lawaia ana, lana iho la laua nei, a ko-a-i ae la ke kanaka mamua i ka hoe, pupuhi iho la i ke kukui, malino ae la ke kai, ike ia iho la na mea a pau o lalo.
                Ia manawa, pane aku la ke kanaka makole e noho ana mahope, "Ka hee nui." Ninau mai ke kanaka ohule, "Auhea?" Olelo mai ke kanaka makole, "Aohe no ke hoi ou ike iho, eia iho no hoi i ke kipuka one la." Nana iho la ua ohule nei i lalo, ike me ke noonoo i ke ano e o na huaolelo a kona ko koolua, alaila, haupu ae la hoi ko ia nei manao a pane aku la, "E kau nei i ke kipapali i ka moalaula-la o lalo aku." Hu ae la ka aka a laua nei, oiai he mau kanaka kina like no laua, a ua pai wale nohoi ka laua hana ana. Pi-pi holo kaao.
B. R. KALAMA.

He mau kahuna hoopunipuni.

                Auhea oukou e na kanaka a pau, ma Honolulu nei, mai puni mai oukou i ka hana a keia mau kahuna hoopunipuni, wahahee epa maoli imua o na kanaka. Ua holo aku keia mau kanaka maluna o kekahi moku okohola, a hoi mai ma ke Kaona lai o Honolulu nei, a kapa aku kakou ia laua he mau holokahiki, eia ka he mau kahuna, a kakou i ike ole aku ai i na la i kaa hope aku, he oiaio ia mea, a i keia manawa he hoopunipuni ka hana.
                Eia ka mea hoomaopopo aku, i ka po o ka poakolu, oia ka la umikumamakolu.
                Ua hana kekahi kahuna o Liwai ka inoa, no ka moni i aihueia, kaena nui loa keia kahuna, e loaa ia ia ka mea i nalowale, nolaila, olioli loa iho la ka mea nana ka mea i nalowale, alaila, pane mai la ua kahuna nei i mau kiaha eha, a loaa na kiaha, alaila, wehewehe mai la ua kahuna nei ina e piha elua kiaha i ke koko, elua kiaha kai, alaila, ike kakou e haule mai ana ke dala mai luna mai, me he paka ua la, a ina elua kiaha kai, elua kiaha wai alaila nana no e kii ke kala i kahi i waiho ia ai e ka mea nana i lawe; pela ke kaena nui o keia kahuna, a ina hoi he mau kiaha wai wale no, alaila, hoomoe hou ka hana a kekahi la hou ae, pela ka hana a keia kahuna hoopunipuni, epa, me ke kaena nui i ko laua mau inoa, o Iehova kekahi, o Iesu kekahi, he oi keia o na kahuna epa nui wale, ina e ike oukou e na kanaka ma Honolulu nei, e hana hoopunipuni ana kekahi kanaka, alaila, e hopu i kona kino maoli, e like me kana hana.  Na IKEPONO.
Honolulu, Dek. 17, 1861.

Heaha la ka mea e mahuahua hou ai keia lahui?

                Ua nana wau ma ka Helu 6 o ka Hoku Pakipika, o ka la 31 Oct. ma ka aoao elua i kakauia e K. Maakuia, oia hoi kela ninau i hai ia maluna ma ke poo o keia kakau ana. Heaha la ka mea e mahuahua hou ai keia lahui. Ua noonoo no au me ka manao, aole paha e lilo loa keia kakau ana, i mea e pololei loa ai ke alakai ana i keia ninau, ma kahi e hiki ai i keia lahui ke mahuahua. Aka hoi, o keia ninau, he ninau maikai no keia. He ninau no i ku i ka ike, me ke akamai o ka poe akamai, me ka noiau o ka poe noiau. I ko'u manao, he mau kumu no e mahuahua ai keia lahui. Ke kuhihewa ole nae au ma keia noonoo ana. Eia na kumu a'u e manao nei e mahuahua hou ai keia lahui.
                E hiki no i ke Aupuni ke noonoo hou i mea e mahuahua ai keia lahui. No ka mea, no ke Aupuni no ka leo mana nui e hoomalu a e hooponopono i keia lahuikanaka. A ua ike no hoi kekahi poe, i ke ano o ke Kanawai a ke Aupuni i hoomalu ai, no ka Hookamakama; ua malama ia ka poe i loaa i na mai ino. Ua hookaawale ia ka poe mai ole, ma kahi kaawale.
                Aole pono i na Luna haawi palapala e ae e Mare, ke haawi aku i palapala Mare, no na mea ano opiopio, aole kupono i ka wa Mare, mamuli haalele wale, aole loaa mai na keiki.
                Aole pono e Mare na mea opiopio, a ano maimai. E like no auanei me ka mai o na makua, pela no e mai ai na keiki, lolo, omino, o ka make ka hope.
                E hiki no ke kauia i Kanawai no na makuahine malama ole i ka lakou mau Kaikamahine. No ka mea, ua hookuu ke Aupuni ia lakou i na Auhau o ke Kino. O ka lakou hana ia, o ka malama i na keiki, me ka hoomaemae ia loko o na Hale, me ka malama i na keiki, aole e hele wale.
                E huli ke Aupuni i laau hoomaemae koko, no na wahine Hawaii. Oia mea kupanaha ia o na wahine. O ka pa honua mai o ko lakou Kanawai, aole e kahe, e lilo ana ia i mea e pa ai na wahine, aole e hanau keiki.
                E alakai na makua i na keiki e lohe i na Kanawai o ke Akua. He mea nui noia, ka malama ana o na kanaka i ke Akua. I ka wa kahiko o Hawaii nei. Penei ka hana ana ia manawa. I ka wa e hapai ana kekahi wahine i ke keiki, kaumaha na makua i ko lakou mau Aumakua. Penei e kaumaha ai. Na Aumakua i ka po, na Aumakua i ke ao, ia Kane, eia ko pulapula, i hanau he keiki kane, i mahiai i lawaia, nau e ke Akua, I hanau he Kaikamahine i kuku aahu nou e ke Akua. Pela ka hana ana ia manawa, ua kaumaha e ia na keiki i ke Akua. A o na keiki aole i kaumahaia i ke Akua, he mau keiki oia lakou. Pela no paha i ka wa o Liloa e noho ana ia Hawaii. Kauoha oia i ke kauoha Aina a pau ia Hakau i kana keiki. A o ke keiki hoi ana i loaa ai i ka la Malukoi, oia hoi o Umi, kauoha hoi oia i kona Aina, o ka malama i ke Akua ia Kukailimoku. Owai la ka mea o laua i pomaikai, a i ku hoi i ka Moku? O Umi no ka mea i pomaikai. Pehea la hoi kakou, i na kakou e hele ana ma ka kauoha a Iehova? He manao lana no ko'u e pii no keia lahuikanaka i luna ke haliu aku na manao imua o Iehova me ka mihi haahaa ana imua ona. Ekolu nae ninau i ninau ia e K. Maakuia, a he mau ninau maikai no. He mau ninau kupono keia i na kau Ahaolelo o ka makahiki 1862. O kakou na makaainana kupa o ka Aina, he pono ke noonoo e mamua o ke koho ana i na Lunamakaainana. Aole pono ke koho ma ke ano hoopilimeaai. Aole hoi pono ke koho me he poe noonoo ole la.
W. N. PUALEWA.

                No ka nele anei o Honolulu nei i ka hoonaauao kupono, a ano hohonu o ka ike? i koho ai oukou i mau Lunamakaainana ike papau, no oukou, heaha ka po o ke koho kakou i ka poe ike uuku, mamua o ka poe ike hohonu i ke Kanawai.

No na Aina e mai!

Puhiia o Warrington i ke Ahi!

                I ke ahiahi o nehinei ua ku mai kekahi moku, no Kapalakiko mai, aole oia i lawe mai i ka eke leta, h e mau nupepa wale no, aole nae i loaa ia makou i kekahi. Aole he hiki ia makou ke hai nui aku i ka nuhou i keia manawa, no ka mea, o na mea i paiia iloko o ka nupepa o Kapalakiko, he mau olelo pokole wale no i hounaia mai ma ka telegarapa. Aia a hiki mai ka moku hou, alaila, no he hiki, a pela makou e hanaia ana.
                I ka lohe hope loa, ua hoolei ia no ke pakaua o Pickens i na poka enaena, a ua kuniia a ua puhiia i ke ahi ke kauhale o Warrington, oia kahi i kapilipiliia na manuwa Aupuni mamua.
                O na koa Aupuni he 10,000 i holo aku nei maluna o ka aumoku manuwa, aole i loheia lakou a hiki i keia manawa; ua holo paha ma ka Hema loa, ma Mobile, a ma Nu Oleana paha.
                Ua kokoke loa e makaukau ka aumoku manuwa Aupuni ma ka muliwai Misisipi e holo ma ka Hema e hoopio i na kulanakauhale e ku ana ma ka pa o ua muliwai nei.
                Ua hooneeia ke kulanakauhale kapitala o ka aoao Hema mai Montgomery, Georgia, a i Nashvile, ma Tenese.
                Ua nui loa ka pioloke ma Charleston, Karolaina Hema, no ka manao e houka kaua ana na koa Aupuni malaila.
                Ua akoakoa ma ka alanui hao e hiki ai ma Beaufort, na koa he nui loa me na pukaa he 70.
                He 60,000 na koa kipi ma Centrevile, Vereginia, a ua oleloia ua lako maikai lakou i na mea kaua a me ka lole.
                Ke noonooia nei ka pono a ka hooholo ana o na mokuahi mawaena o Kalifonia a me Kina, ma ke ku iho i kela holo ana keia holo ana ma Honolulu nei.   Ua hoopii kekahi pee i  ke Aupuni o Amerikahui me ka noi aku e ae ia mai ia manao.
                Ua hoopioia ma ka moana ka moku manuwa kipi o Beauregard a me ka Sumpter. He mau moku ikaika laua a elua.

Ka make ana o W. P. Kahololio.

                I ka po o ka poaha, oia hoi ka la 12 o Dek. nei, make iho la o Kahololio, oia hoi kela kanaka e noho pakaukau pipi ana i Ulakoheo, oia hoi ka Makeke o Honolulu nei. Ua make iho nei oia no kona mai, nolaila, ua kaumaha ka manao o kona poe makamaka, a me kana wahine.
                O kona aina hanau o Laupahoehe Hilo, Hawaii, ua hele mai oia a noho maanei, a i kekahi manawa, ua hele aku oia i na aina e, a hoi mai oia a noho no i Honolulu nei, o kana hana no ia o ke kuai pipi, a make wale aku la ia.
                I ka la 14 o Feberuari 1861 nei, komo oia i ka Oihana Kinai Ahi o ke Kulanakauhale o Honolulu nei, oia hoi ka Oihana Kinai Ahi kanaka maoli, Helu 4. He Oihana maikai no ia i loaa i na kanaka Hawaii.

KA HOOLEWA ANA.

                Ua hoolewaia ke kino kupapau o W. P. Kahololio, i ke ahiahi o ka poaono iho nei oia hoi ka la 14 o keia mahina, i  ka hora 3 ½ ka hoomakaukau ana i ka huakai Hoolewa. Penei, ka hana ana o ka huakai.
                Na Luna Nui o ka Oihaha Kinai Ahi.
                Na'Lii puhi ahi,
                Ka hahau pahu,
                Na haole Kinai Ahi Helu 1,
                " " " 2,
                " " " 3,
                " " Polohuku 1,
                Na kanaka maoli, Kinai Ahi Helu 4,
                Kupapau,
                Wahine kane make,
                Na hoahanau ponoi o ka mea make.
                O na makamaka,
                O kela mea keia mea,
                Houluulu ia keia huakai ma kona wahi, kokoke i ka uapo a Haaliliamanu, i ka hora 4, o ka hele huakai no ia ma Alanui Moi, a hiki i Kulaokahua, haliia a kona lua, ku mai o J. W. Kanamu, a pule no ka mea i make, no kona Uhane.
                O ka pau no ia, a hoi kela mea keia mea, me ke kaumaha o ka manao. Aloha ino.
S. W. KALAMA.
Kekahi hoa O. K. Ahi.
Kamakela, Honolulu, Dek. 18, 1861.

                Ke mau mai nei na lono i loko o keia Apana o Waialua, no na Lunamakaainana e kohoia ana. Aole no nae akaka ko lakou mea oi, ma ka la e kohoia'i. Eia na Luna i lonoia mai.
J. M. Kalanipu,
J. H. Kaakua,
J. W. Makalena,
J. P. Kauwalu,
                I ke koho ana; pono no oukou ke noonoo i keia wa i ka mea pono e hele i ka Ahaolelo no ka 1862. Aole ma ka manao ana i na keiki papa o ka aina, i ike ia na hana mamua, a me ka naauao hohonu ike ole ia aku o kona manao i ka la o ka Ahaolelo ana. Kekahi o na makaainana.
NAHEAIKAIHUANU.
Waialua, Dek. 15, 1861.

No ka Hoopalau ana.

                He mea nui keia iwaena o ka poe naauao e noho la a e noho nei. Aia keia ano iwaena o na lahui kanaka a pau o ka honua, ka poe i puka mai loko mai o ka pouli a i ka malamalama, ka poe i ike lea i ka ke Akua olelo a i lohe pinepine hoi.
                Ua like loa ka hoopalau ana me ka mare ana, hookahi wale iho no mea i like ole ai, oia hoi keia; oia no ke ku ana o ke kane me ka wahine imua o ke kahunapule nana laua e mare; maia mea wale no i like ole ai ka hoopalau me ka mare ana, aka, ma na mea e ae a pau, ua like no.
                Ina e nana kakou i ka noho ana o na mea i mareia, kokua kekahi i kekahi o laua i ka wa pilikia, aloha kekahi i kekahi, hookahi ka hele ana, hookahi ke kamailio ana, kohu no i ka nana aku. Pela no na mea i hoopalauia; aloha kekahi i kekahi, kokua kekahi i kekahi, a hookahi o laua manao ma na mea a pau.
                Ina i makemake ka wahine e holoholo paha a e hololio paha, a oia kona hoa e hele pu ai ma kana wahi i makemake ai. Pela no ke kane, pono no ke kii aku i kana wahine i hoopalauia i hoa hele pu ana. Pela ka pono o na mea a pau i hoopalauia, aole ia he mea e hewa'i. E nana aku kakou i na haole, hele pu laua oiai ua hoopalauia laua, ua like loa me ka'u e hai nei, o ka rula noia o ka poe maikai. Ina e hele ka wahine i ko ke kane wahi i noho'i, i ke ao paha a i ke ahiahi paha; alaila, na kana kane i hoopalauia e hoihoi pololei ia ia ma kona home. Aole hewa keia hana pela, wahi a ka poe naauao, he mea ia e mau ai ka huihui o ke aloha iloko o laua, ma ke kokua o kekahi i kekahi ia laua iho. Ma ia hoalohaloha ana e kuni paa ia'i ka ae like i hana ia iwaena o laua, a he mea ia e aa mau ai ka iini o ka manao, aole hoi e lilo ka manao i ka mea e ae. Aka, i ka manao o kekahi poe, he mea hewa loa ka hoihoi aku o ke kane i kana wahine i hoopalauia i ka wa ahiahi ma kona wahi ponoi, aka, no ka hawawa, iki ole; pela no ka poe o kuaaina loa, aole i ike i na rula oia mea.
                Eia hoi; aole pono i ka wahine i hoopalauia ke launa me kekahi kanaka e, me kona ike maka i kona ano kolohe, a lohe paha i kona ano apiki. Pela no i ke kane, aole pono ke launa aku me ka wahine e, ka mea aole i hoopalauia nana. Ina ua launa ka wahine i kekahi mea e ae me kona hoomaopopo e mamua i kona ano apiki, a kolohe paha, a ua lohe ia paha kona inoa ino, lilo kana hana i kui e hou ana i ka manao o kana kane i hoopalauia. Maluna iho ona kona hewa; aka, lilo nae ia i kumu e ko ole ai ka mea i makemakeia. He mea paa ka hoopalau ana, ke loaa ole kekahi hewa ano nui, aka, ina e akaka lea ka mea o laua i hewa, ua maopopo; no ka mea, i hewa i hoopau i ka laua hoopalau ana.
                Auhea oukou e ka poe opiopio a me ka poe i oo e noho nei ma keia ano o ka hoopalau, ke hai aku nei ko oukou wahi makamaka i ke ano o ka hoopalau ana, e hoonaauao aku ana ia kakou ma ia ano, malia paha ke noho pouli wale nei kekahi poe, me ke akaka ole ia lakou ke ano oia mea. O na manao a kakou e ike la maluna, o ua wahi talena noia i loaa mai ia'u, a oia ka'u e waiho aku nei imua o oukou, a he nui aku no paha na manao i koe ma ia ano, aka, na oukou ia e hoolawa mai, ke ae ia.
J. P. NOHEA.
Honolulu, Nov. 2, 1861.

Make Uwe ole ia.

                I ke ahiahi Poana, oia ka la 30 Nov. i hala'e nei, lohe mai la au i kekahi kanaka, ua make loa mai la ke kanaka. Kakali aku la makou o ka uwe mai, aole i uwe ia. Ia po a ao, mai ia la a po, mai ia po a ao, mai ia la a hiki paha i ka hora eha o ke ahiahi, hali ia ana e kanu, aole loa no, akahi no au a ike.
                O keia mea i make, he kanaka Hawaii i hanauia e ka makua Hawaii, o ka make ana ua like me kekahi o na haole, ka uwe ole ia. Aloha wale ia.
                Peneia no paha ka nui o na kanaka Hawaii, mai Hawaii o Keawe, a Kauai o Mano.
Owau me ke aloha,
A. W. IKEMAKA.

                Pono no i na Lunamakaainana e manao ana e palota i mau Lunamakaainana, no keia makahiki e nee mai nei ke hele a hai pololei aku imua o na makaainana o kona apana e manao ana e palota me ka palau ole, ina aohe e hiki ia ia ke kala ia kaumaha wahi a na makaainana.
                Kekahi o keia mau la i hala ae nei; ua hui kekahi mau mea e manao ana ia lakou i mau Lunamakaainana, a hele i waena o na makaainana e hai i ko lakou mau manao. O kekahi o ua poe la, ua hele oia a palau aku i kekahi o lakou—ma na olelo oiaio ole. Kupanaha maoli no!
BILL KAMAOHA.

                Ke kauoha ia aku nei na hoa a pau o ka aha hoopuka Nupepa, o ka Hoku o ka Pakipika, o ka poaono e hiki mai ana, oia ka la 21 o keia mahina, e akoakoa mai na mea a pau ma ka Hale Hookolokolo, ma ko lakou Rumi Halawai ma ka hora 7 o ke ahiahi. Eia ke kumu, i mea e hiki ai i kela hoa keia hoa, ke hoomaopoopo, he pomaikai kona iloko o keia aha hui, me ka hoomaopopo pu mai hoi, i kona kuleana ana iloko o keia Aha Hui. Ma ke kauoha ka Aha Hui.
W. KA.
Kakauolelo.