Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 13, 19 December 1861 — Page 4
KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, DEKEMABA 19, 1861.
KAHI MELE.
Auhea wale ana oe,
Ka Hoku Pakipika,
Ka Hoku kamahao oe,
He hoku kau akau,
Au ana oe i ke kai,
Ma na kai ewalu,
Mai Hawaii a Niihau,
He hoku hele no oe,
No nei pae aina,
Ua like oe a like,
Me na hoku hele i ka lani,
O Ukali me Hokuloa,
O Honua me Holopinaau,
Wedeka me Iuno,
Kereda me Palada,
Kaawela me Naholoholo,
Helekela o ke keu ia,
Kaapuni ana i ka la,
Kaohi mai Makalii,
I ka mole o ka Honua,
Noho mai nei Lonomuku,
I ka olu o ka Mahina,
Auhea wale ana oe,
Ka Hoku Pakipika,
O ke keu aku no oe,
Kuu pua i anoi ai,
Kohu pua hau o Mareka,
Pua kela o Ainahau,
E pili me pua rose,
Pua nani a Solomona,
Eia pua kalehua,
Lihilihi maka onaona,
Aki pohe o Kanahele,
Na lehua o Kukii,
Ohelo nee i ka papa,
O ka hala ala ko Puna,
Niu moe ko Kalapana,
Na lehua i Haili,
Kawa lele o Piikea,
Wailele o Akaka,
Koiawe lua i ka pali,
Pali kui o Maulua,
Elua no olua,
Nuhou ma ke Kaona,
Pono ole na makaainana,
O Hawaii o Keawe,
Aia o Maui la,
Ka luna i Haleakala,
Kukui o Lilikoi,
Na lehua i Lihau,
Kau kehakeha maoli,
O ka hala i Anoilele,
Ke ala ka i Moelana,
Lana mai nei ka manao,
I ka Hoku Pakipika,
E naue mai e hui,
A komo aku o ka olu,
O ka malu ulu o Lele,
O ka ulu niu o Mala,
Malama mai kakou,
I ka Hoku Pakipika,
Kue mai Molokai,
Pulama Honolulu nei,
Na keiki o ke kaona,
Lai ai keia aha,
Nana i kukulu mua,
Laha ae i ke akea,
Loaa kau kumu hana,
E ku-e kaa mai nei,
Kunihi mai Kalalea,
I ka uka o Anehola,
O ka lulu ko Kewa,
O ka lai ko Makaiwa,
He aiwaiwa oe,
Ka Hoku Pakipika,
Ka iini a ka manao,
Mai noho oe a hopo,
I ke alu a ka nui manu,
Hookahi a lakou hana,
O ka hui ahaolelo,
E imi ana e kinai,
E ake e make oe,
Ua pau kou pilikia,
Ua hala kou palena,
I hooiloilo ia mai ai,
E ua kilokilo nei,
Ka hope o Luau,
Ke alu nei no nae,
Ka pule a Hakalau,
E lau mai na lima,
O na keiki Hawaii,
E lalau a hoipo,
I ka Hoku Pakipika,
Nou keia waha,
E pane i ke akea,
E ola ka Hoku Pakipika,
Kau i ka pua aneane,
G. W. K. MANUOKEKULA.
Kapuukolo, Dekemaba 19, 1861.
Pule ana i ke Akua.
O ka pule ana, he wahi alanui mawaena o ke Akua a me ke kanaka, he wahi e hiki mai ko ke Akua lohe a me ka pono i ka mea kino, a pela hoi ko ke kanaka i ke Akua, he wahi e hui ai, he pale o ke Akua a me ke kanaka, he kookoo, he mea kokua. Penei o maopoopo ai. He mai make ko Hesekia ma kana pule ana, penei ia, "e Iehova e hoomanao oe i ka hana a kau kauwa i na la mamua, i ka hele ana a ma ka noho pono ana, ae hoomanao mai oe ia'u iloko o keia mai make o'u." Ua lohe o Iehova a haawi hou mai 15 makahiki hou e ola ai. Aole anei i hiki io mai ke ola i o Hesekia ala, ua hiki mai, e paa kona waha ao la e pule, make no aole ia e ola.
Pela no ke kaula o Erisai, i ka wa i hoopuni ia ai o Samalia e na enemi o Sulia, pule aku ia Iehova e hoomakapo i na maka, a ua makapo lakou, na koa me na 'lii, a ua alakai o Erisai ia lakou iwaena o ke'lii o ka Iseraela mehe mau pio la, nolaila, ua ola ka Iseraela ma keia pule a Erisai. Pela o Elia, ua pule aku ia i na la o Ahapa, e paa ka ua i na makahiki 3 me na malama eono i ka lani, ua ko no ia mea.
Ma keia mau hoakaaka i na mea o ka Baipala, i maopoopo ai he mea e ola ai a e pono ai ka pule, a noloko mai o laila na pule kupono a pololei, a ua maopoo no hoi na pule mua i kakau ia he haku no na pule o kela mau la, oia na pule lehulehu a me na pule me ka leo a me ka leo ole, i ka wa ola, a i ka wa mai, i ka wa noho a i ka wa hele, i ka wa moe, a i ka wa ai.
1. He nui loa na pule, he pule anaana, he he pule aumakua, he pule hoopiopio, he pule alii, he pule makamaka, he pule wahine, he pule keiki, he pule makua, he pule no ka waiwai, a he pule no na aina e, he pule no ka poe hewa, he pule kakahiaka, he pula awakea, he pule ahiahi, he pule o ke kiihamole, he pule pololei, he pule hookamani, he pule waimaka.
2. Eia ka Iesu, a i pule oe mai kuawili wale aku i ka olelo, hewa ka pule lauwili, pakaawili, hihia, no ka mea, no ka nui mai o ka olelo aole e ole ka hihia, a i pule oe mai hoohalike me ka poe hookamani, pule ku ma na hale halawai a ma na huina, ua loaa ko lakou uku ia he mahalo, e like me nei, maikai ka mea pule pololei, hipaole iho ka leo, o ka uku ka oia ka mahaloia, aole no ka i lohe aku la ke Akua. Kupanaha ke poho wale oia mau pule. Ehia la ka nui?
3. Pule hookamani, hana no i ka hewa, pule no ka waha, noho no me ka pono ole pule no, huhu no pule no, kuko no pule no i mua o ka lehulehu, ohiki i ko hai koe, koe no kona me ka wili iloko o ka naau mehe Kanapi huluhulu la ke-o-o o na niho ke nahu iho, mue ka lehelehe, kuu ke puna ua mea he nui o ka nuku.
4. E hoomaopoopo i ka Parisaio pule hoohinuhinu waiwai ole, e kuhi ana ua makole ke Akua, a me ka makapo e ike ole ia mai ai ka lauwili o loko, nolaila, ua poho kana pule. A pehea kakou nei, eia paha me kakou kekahi poe hookamani, e hoopu nei mehe mau popoki la ka poepoe o na maiao.
5. Ke pule oiaio, oia kou hai ana i kau mea i hana ai me ke koe ole iho iloko o kou manao, alaila, he mea maopoo ia i ke Akua, he naau maemaea pelekunuole ia naau, a e hiki no ia ia e kiei mau mai ma ia wahi i ko ke kanaka noho ana, e like menei: "Ke nana nei o Iehova i ka naau." He aha iho la ka momona nui o ka naau i puni ia ai ia wahi? Eia, o ka laulau ia o na manao a pau loa, oia hoi o ka iho, o ko ka manao hale hana, a mai laila aku i na wahi e ae, alaila, noho ka ai a me ka ia ma ia wahi, o ka hapalua o ke kino no ia o ka opu, noloko o laila ka laha ana o ke kanaka, oia o Eva iwiaoao o ka opu e pili la me ka naau.
A o ka naau ke ke kino o ke keiki a me ka iewe, a me ka piko o na keiki liilii, nolaila, ua maopoopo no na pule waiwai, oia ka ka Lunaauhau pule, nolaila, he mea nui ka pule a ma ka manao oloko. E ao o kuhihewa. Pela ko'u ike pono iho iloko o na olelo mua. D. S. KEOLANUI.
Niuhelewai, Kapalama, Dek. 16, 1861.
He makemake nui ko'u e ike lea i ka mea a kakou e manao ai, a e makemake, no ka mea, ke uluaoa nei na leo kahea maloko o na Nupepa, mehe mea la, e noi mai ana i ko kakou naau e noonoo ina mea a kakou e manao ai no na Lunamakaainana, kupono e hele ai i ke kau Ahaolelo o ka makahiki e hiki mai ana.
No ka Mokupuni o Molokai ka'u e kahea aku nei me na Mokupuni a pau o keia pae Aina, e nana mai ana i keia.
Ke puka aku nei mai loko aku o keia kulanakauhale, a e hele ana ma na apana e, a ma na Mokupuni e aku iloko o keia Aupuni kekahi poe naauao kupono ke hele i ka Ahaolelo kau Kanawai, he poe ike nui i na Kanawai, a he hiki hoi ke ike i ka pilikia o o na makaainana me ke Aupuni.
Aka, ua waiho ia mai ia kakou he mana koho i mau Lunamakaainana ma ke Kumu Kanawai a me na Kanawai, e like me ko kakou ike ana he kupono: aole no hoi e hiki ia kakou ke hoole wale aku i ka mea e koi mai ana, oia, a o lakou paha kekahi o na Lunamakaainana, i na aole lakou i kue ia ma ke Kumu Kanawai, a me na Kanawai.
Nolaila, ua waihoia mai he mau maka elua mamua o ke poo, e ike i ka mea a kakou e makemake ai.
Aia hoi iloko o ke poo, he noonoo i na mea ku mai ana, a e maalo mai ana imua o kakou.
Nolaila, e haka pono oukou, a me makou hoi i na Luna kupono e hele i ka Ahaolelo, e nana pono i kona ano maikai, a me kana mau hana, i na he ikaika, a he makaala hoi.
E nana no hoi i na Luna ano lolo, palupalu o ka noonoo; a ma ke kau paloka, ikaika, koa, a hala ia la, noho lai lakou la, a hiki i ke kau Ahaolelo, alaila, hoohilinai noho wale iho no hiamoe, ka naau. Alaila, e manao kakou, a e ike maka aku no hoi ("Hoopanee ka halawai.") O ka hapai koke no ia o ka lima.
Nolaila, e ko Molokai, ua hele aku nei he mau keiki kamaaina no ia Mokpuni, e manao ana o laua na Lunamakaainana; a ua ike no oukou i ko laua maikai a me ko laua noho ana a me ka laua mau hana.
Nolaila, ua waiho aku keia "leo kahea," a me keia mau kumu na oukou no e nana a e makemake, a ua ike no oukou i ka manao a me na hana o na mea e ku ana imua o ke ao nei: Ua kupono paha laua? Aole paha? na oukou no ka olelo hooholo e like me ko oukou manao he pono. Pela no i na apana a pau, e hooikaika oukou e makaala loa.
Ma kela mau kumu, ua pau ka paipai ana ia kakou iho no na Lunamakaainana, a kakou e nana ai a koho. Eia na mea i koe.
E pono e kamailio kakou no kakou makaainana iho; no ka mea, he nui ka leo kaniuhu e wawa nei iloko o ke kulanakauhale; e olelo ana penei. Pilikia! Pilikia!! E hoopau na Auhau!!"
Pela na leo kupinai e wawa nei; Eia ka ninau. Heaha ia pilikia? o ka Auhau holoholona anei? o ka Auhau kula paha? o keaha la? o ka Auhau waiwai paa, a waiwai lewa anei? nolaila mai anei kela mau mau huaolelo kaniuhu? "Pilikia! Pilikia!!"
Ina o na pilikia keia i manao ai kakou na maakainana e koho i mau Lunamakaainana, e hoopau i kela mau Auhau, alaila, ke olelo nei keia makaainana malalo o ka hoomalu Aupuni ana o ka Moi, he mea makehewa wale no.
No ka mea, ke ike nei kakou, aole i pilikia a kaumaha kakou ma ka Auhau waiwai paa, a waiwai lewa hoi, ua emi loa ka Auhau, a a me ke dute ana maluna o ka waiwai, aole no i pili kaumaha keia Auhau maluna o kakou; maluna o ka poe waiwai ia kaumaha, mai kamailio hou kakou malaila he makehewa wale no, a poho hewa ka manawa i ka noonoo ana ma ia mau kumu.
Ke olelo nei kekahi poe, "E hoopau ka Auhau holoholona." Aole he pololei o kela noonoo. Eia ka ninau: na ke Aupuni anei i kauoha e malama kakou i na Lio wiwi ino, Miula, a pela aku? aole, na kakou no: Ua noonoo nui ia kekahi Kanawai i kela mau kau Ahaolelo i hala, e hoopau i ka malama ana i ua holoholona ino. Aka, aole i pau ka manao paakiki e malama i na holoholona pono ole, e kuai no ka hapaha, a me ka oleloa; nolaila, he makehewa ke olelo no ia mea.
Ke olelo hou nei, "no ka pii o ke Dute o na Awa ku Moku, ke kumu i haalele ai na na Aumoku Kohola i keia Awa ku Moku."
Ma keia kumu, ua makehewa loa ke olelo pela. Eia, ma na Helu mua o ka Hae o keia makahiki, ua oleloia, no ka haalele ana mai o na Moku Kohola i ka moana e kokoke ana mai o kakou aku, no ka ia ole, a ua holo na Moku ma ka moana kokoke i ke 60º ma ka Akau; nolaila, he hiki i na Moku ke holo e kuai ma na Aina e pili koke ana ia lakou, i mau mea ai, a he mea makehewa wale no ke holo i keia pae Aina, a nolaila ka hapa o na Moku e ku nei ma ko kakou Aina.
P. KAUOALONO.
Kaumakapili, Honolulu. Dec. 12, 1861.
Koena.
E na makamaka mai Hawaii a Kauai, ka olelo paipai hou aku nei au ia kakou a pau ke kokoke mai nei ke kau o ko kakou, Ahaolelo, e noonoo nui kakou, he mau keiki kakou na ka makuahine moa hookahi, aka, he nui ke ano o na keiki moa, o kekahi keiki moa, he ulahiwa, o kekahi he puahau; o kekahi he alae, o kekahi he lawa, a pela aku e helu ai a pau ke ano o na keiki moa.
Aka, noloko o ka ohana moa hookahi, aole lakou a pau i ku like noloko mai o ka ohana moa. Ua olelo ia i ka wa kahiko, he mau moa ikaika o Kauhelemoa, Ohunuikuakamano kekahi, a he mau moa laua ua kaulana ka ikaika i ka hakaka, a he kahua hoohakaka moa, ka mea i oleloia, no na moa hakaka. Aka, i na he kanaka koa, he nui kona ano ke olelo ia he kanaka koa, maka koa, koa o mea, ka hauna laau a ke koa, ka hooili ana a ke koa, a he nui wale na kahua hoouka kaua, i ka wa kahiko.
O kakou, ua hooikaika i ke kaua, me na kino, a ua hookahe koko no hoi; a ke olelo nei kakou ua pau ia kaua. A ua pau na kahua kaua, lehulehu o kakou ia wa. Hookahi wale no kahua kaua o kakou i keia wa, oia hoi ka Ahaolelo e hiki mai ana. Ma ka noonoo ka hoakaka i koe, a me ka hoopuka ana i ka olelo, no ka mea, no kakou no ke kahua, aole no hai.
Aka, ke mau nei ko kakou hemahema, aole nae kakou i kaulana, no ka makaukau, aka, ua loaa ia kakou ka noho, ka okoa ana, malalo o na Kanawai, o ko kakou Alii, ua kanu ia he pomaikai no kakou, ua malamaia ka maluhia no ka lahuikanaka, a me ka hoonaauao ana. Ke malamaia nei keia mea no ke ola ana, a me ka waiwai o ke kanaka, i hiki ai ia kakou ke hoolawa i ka wa kaulana oia mea, me ke kanalua ole, i ole ai kakou e pee ae malalo o ka pilikia, a hookaulana mau kakou ia ia, a haawi aku i ka pomaikai no hoi, no ka mea, o kakou no na moopuna, a ko kakou mau kupuna.
E hiki no ia kakou ke kuauhau no ko kakou komo ana iloko o ka pilikia hookahi, he mau keiki kakou na ka makuahine, iliulaula hookahi, ua hiki ia kakou ke paina pu ma kahi paina pu paakai, a paina luau, paina kala. Ua maa kakou i keia mau hana, a nolaila paha ka olelo i kaulana i kekahi wa. E aloha ia kakou hookanaka, o kipa hewa ke aloha i ka ilio. Nolaila ke kaulana nei ko kakou ilihune dala ana i keia manawa. I na ua nele kakou ia mea, pela no kakou e nele ai ko kakou Paneko, kahi e waiho ai ko kakou mau dala, ke ike nei kakou, ua kokoke e haalele ia mai kakou eia mea a ke ake nei kakou e launa hou me ka hanohano i hala iho nei i ke kahi mau la. Ina paha kakou e halawai hou e like me na la mua, a o kakou, alaila, e lawe hou ia ka pomaikai a kau maluna o ka lehulehu. Aka, ke mau nei no ia mea me kakou, i owai la la kakou ka aku ai ke aho i ko kakou Ahaolelo, oia ke kuleana o na mea a pau ke hapai ia nei na hana maluna o lakou, aka, na ka Ahaolelo e noonoo i kahi e puka ai ko kakou hana, ua lako ko kakou mau aina i ka waiwai aole o kakou hemahema, ke malama ia ko kakou mau aina. Aka, eia ko kakou pono ole, aole o kakou ike i ka malama i ko kakou waiwai he hoomaunauna, aole hoi i malu ke kanaka i ka malama ana i kona waiwai oia hoi ke kumu waiwai o kekahi poe lahui kanaka e noho mai nei iloko o keia Aupuni, ma ka hana i loaa ia lakou, a ua loaa ko lakou waiwai malaila, aka, ua komo mai lakou iloko o keia Aupuni.
Eia nae ko lakou ano, he poe hoomakaulii lakou i ka hoopukapuka waiwai, no ka mea, aole lakou e hoolele ana i ko lakou Aupuni, e kamailio ana lakou me kakou, e ke kua nae me kakou, o ko lakou ola, oia no i ko lakou aina hanau, aole nae lakou e waiho ana i ko lakou Paneko waiwai iloko o keia Aupuni, aia no ko lakou Paneko iloko o ko lakou Aupuni.
Nolaila , pehea la kakou? e nana pu mai, ua ike ae la no kakou, o ke kau leo wale aku no keia, oiai na la o ke aloha me kakou, e hoolawa ae ana i ka pomaikai no na mua a a me na hope ae o kakou. Mawaena konu o ka lokomaikai nui o ko kakou mau hope alii e noho nei, no ka mea, oia hoi ka hope Moi, a ua ili mai ka hanohano Alii ia ia, a pela hoi kakou, o kakou na mua i keia mau la, ae malama kakou i na kulana o ka pomaikai no kakou, a pela kakou e hoolawa aku ai i ka pomaikai mahope ae o kakou. Nolaila, ua hala na mua o kakou me ko lakou mau la, a ua pau e ko lakou, helu ana me kakou, a pela kakou i ko kakou ola ana. (Aole i pau.)
K. MAAKUIA.
Kaopuaua, Honolulu, Dek. 18, 1861.
No ka Heluhelu ana i na Mooolelo
Helu 4.
E nana mai kakou i ke ano o na Aupuni, o ka wa kahiko, a me ka hua o ka lakou hana ana, a me ke ano o ko lakou manao, e hailuku ana, a e pepehi ana kekahi i kekahi.
Kaua ma Maratona.
I ka makahiki 490. Ua hoouna aku la o Dariu i kekahi poe Koa ona he nui iloko o Helene, e kaili i ko lakou waiwai me ka manao e lanakila koke; aka, ua kuhihewa loa ia. O ka mokuna uuku o Atika, o Atenai ke Kulanakauhale nui oia Aina, oia wale no kai hoopau i ka ikaika o ko Peretia. Ma na papu o Maratona, ua hoolanakila ia ko Peretia poe e kekahi poe o ko Atenai. O na papu o Maratona, ua lilo ia i mea hoike kaulana no ka hana ikaika i hanaia'i e ka poe makemake e noho aku i Kawa e like me Hawaii nei, a me kekahi aupuni e ae.
Na kaua ma Ceremopele, a me Salamis. A make o Dariu, ua lilo ke aupuni ia Kerete kana keiki, ka mea pani i kona hakahaka. Ua paa ka manao o Kerete ke keiki a Dariu e holoi aku i ka hilahila o kona makuakane, me ka poe koa he nui loa i oi aku mamua o ka poe i hoouna ia aku e Dariu, ua hele kino aku e ku e aku ia Helene. Ua lanakila hou ko Helene, ua puhiia no nae o Atemai i ke ahi i ka wa kaua. O ka hoolanakila o na koa o Kerete ma Ceremopele a me Pelatia, a me ka make ana o kona poe moku ma Salamisa a me Mukale, oia na mea hoike hou i ka oi nui aku o ka mea iloko o ka poe Helene e hooikaika ana e ku i ka wa me ko lakou malama pono ana. Pela no oukou e ka Ahahui o ka Pakipika, e noho ku i ka wa e like me ko Helene poe, me ko oukou malama pono i ka oukou Oihana nui me ka noho ku i ka wa, e like me ka manao o kekahi poe alii e hooikaika ana ia ia e hoonui i kona aina, ma ka hana e hoopau i ka maluhia a me ka pomaikai o kona aina e, pela no paha ke ano o na kumu a kakou, o ka hoonui i ko lakou waiwai ma ka honua nei, o kahi ia e pau ai i ka mu a me ka popo wahi a Iesu. Wahi mai no hoi a lakou, mai puni waiwai oukou, mai make-e-e, mai alunu, eia ka o lakou aku ka oi pakela o ka alunu a me ka make-e-e i kahi pomaikai uuku i loaa i ka poe iliulaula, no ka mea, eia no i ko lakou lahui ka hapa nui o ka pomaikai o Hawaii nei, e hoonui ana, a e hoihoi ana i ko lakon aina.
No ia mea, ua ane like me Dariu, ka poe Iudaio. Malalo o Ezera, ua hoihoi ia ka poe Iudaio i kekahi o ko lakou ano ma ka malama aupuni, a me ka hoomana i ke Akua, ua ae aku no nae lakou i ko Peretia, ia manawa, ua noho a kaulana e Nehemia a me Malaki, na Kaula o ka poe Iudaio. Pela no hoi o Hawaii nei, eia no ma ka malu o na olelo a lakou, a ua hoouna aku ko Hawaii nei i ka malamalama i ka pae aina pouli o Fatuhiwa, a me Maikonisia, a me ke kukulu ana i ka Nupepa Hoku Pakipika, o na hua maikai ai a na kumu a kakou i loaa iloko o ko kakou wa naauao, eia ka, o ka olelo mai e kinai i keia ahi nui o nui, ae auanei ka a ana. Eia kekahi, ke olelo nei lakou, he Nupepa Diabolo no ka aoao lealea. He Hilu he Ia noenoe. Hele mai no na Misionari me ka olelo a ke Akua, hiki pu mai no me na lealea i oi ae mamua o ko Hawaii nei.
Ka mahele ana o ko Alezanedero aupuni. Aole i waiho o Alezanedero i kekahi i hooili ana o na makahiki he nui e pani i kona hakahaka, nolaila, he nui ka haunaele a me ka paio i kona make ana.
Eia ka mea e haunaele ai, o kekahi mea i hoonoho ia maluna o ka noho alii i hookaawaleia, o ke aupuni nui loa ana i hookumu ai. A mahope o na paio nui ana, a nui ke koko i hookaheia no ka puni hanohano o na luna koa o ke'lii i make, o ka imi ana o kela mea keia mea e loaa ke aupuni nona iho. Pela no paha ke ano o na kumu a kakou, a me na manu hulu ano like o lakou a pau, e manao like ana o lilo auanei kekahi pomaikai o ka hoolaha nupepa. Ka poe i pani i ko Alezanedero hakahaka. O Makedoria malalo iho o Anetipate, a mahope o kona make ana malalo iho o Seuku, a o Aigupita malalo iho o Potolemi, o Lagu, o Terake, malalo iho o Sukimaku. He oia no, i kekahi manawa, pau loa na aina o ko Alezanedero aupuni i ka lilo, he wahi paio mau.
Na aoao o ka poe Iudaio.
I keia manawa, ua maheleia ka poe Iudaio i elua aoao nui, ka aoao o ka poe Paridaio a me ka aoao o ka poe Sadukaio. Ua ku okoa lakou kekahi i kekahi, e like me ke ku okoa ana o ka poe ekalesia o Roma, a me ka poe Perotesane. Olelo kekahi poe, (ka poe Paridaio) ua like ka oiaio o ko ka poe kahiko manao me ka ke Akua olelo; a o ka poe (ka poe Sudakaio) olelo lakou, ua ike ia ka oiaio iloko o ka ke Akua olelo wale no.
Ua mahele nui keia mau aoao elua. I ke kue aku i ko lakou poe enemi, ua hui ia keia mau aoao ma kahi e, ua hoike lakou, ma na mea e pili ana i ka malama aupuni a me ka hoomana ana, i ka inaina nui kekahi i kekahi, nolaila, ua kupu nui mai na mea e poino ai ke Aaupuni, no ko lakou manao haakei. O hawaii nei ka mea ku i ka wa me ke ano kulanalana, ua hoohewaia ano e haule loa, pela ka olelo a na kumu a kakou me ka wanana ana. E holo ana keia lahuikanaka i ka make, a e nalowale loa ana no ka ino o ka kakou Nupepa, oia ka Hoku o ka Pakipiki. Nolaila, ua kupu mai na manao hakaka no ke kiekie o ka manao. Elua hoahanau o Hurekano a me Arisetebulo, ua ku e laua kekahi i kekahi, a o ko kona lima oia ka mea e hoopau ia ku e ana.
A nolaila, o Iehova ke Akua kiekie loa ka mea na na e hoopau i ke ku e ana mawaena o na ili ulaula, a me na ili keokeo. E aho ka hoi ua kau ka la ma Maili aia ma ke Kaha o Kualakai, wahi a na kaikuahine o Lonoapamano. K. H. KAUKALIU.
"He Rula no ka poe maikai."
Ma ka helu e 8, ua hoike ia ka malama ole o na kane i na wahine a lakou ke hiki i ka wa ahaaina. Nolaila, e pono no ia kakou ke hoomaopopo, mai kinohi o ka ai ana. A i ka hele ana aku i kahi o ka mea nana oe i kahea mai e hele aku i ka ahaaina.
He pono no ina e makemake ana kekahi o ka poe e makemake ana e haawi i kekahi ahaaina e kuai i na lako o ka ai ana, ka pahi, ke o, ke puna, ke pa kupa, ke pa ai, pa uuku iho, ua like paha me eono ano o ke pa. No ka mea, he wahi waiho pua hoonani mawaena konu o ke-pakaukau, pau ia.
Eia ka mea mua loa, no ke kahea ana i ka ahaaina. E kii i Card, a maluna oia Card, (he pepa oolea e like me ka pepa hahau ka nui,) a e pai ia ka olelo maloko o ua Card nei, penei.
Ua oluolu o Mea a me Mea e hele mai o Mea i ka aina awakea, (Dinner,) i ka hora e mea o ke ahiahi, o ka la mea.
( Inoa.—————
Honolulu,1849. (Inoa.———
I ka wa e loaa aku ai keia palapala, alaila, e palapala koke aku ka mea i kahea ia penei.
Ua olioli o———i ka loaa ana mai o ka olelo kauoha, a e hai aku ia K——— a me W———e hele aku ana i ka ahaaina i olelo ia. Inoa.———
Honolulu———la———1849.
Alaila, e pono ke hoomaopopo i ke kapa, penei, wawae eleele, puliki eleele a keokeo paha, puapuamoa, hainaka lei ai keokeo, a eleele paha, mikina lima keokeo, hainaka holoi keokeo. He pono no ke komo i ke kuka, aka, o ka pono loa i puapuamoa, palule keokeo. Mai komo i ka mikina lima keokeo lole, e pono no i ili, a ina i ole i kilika. Mai hele me ka pau ole o ka lepo o ko mikiao, e hana i ka hale a maemae na mea a pau, alaila, hele. Ina ua loaa oe i ke kunu, a hupe nui paha ka ihu, e pono e hai aku i ka mea nana oe i kauoha mai, aole oe e hiki aku, no ka mea, i na e hele oe a kunu, a hooke i ko hupu i ka wa e ai ana, he mea hoopailua no ia no ka poe e ai ana, a ua like no ia me ka hoinoino aku i kou mea nana oe i kauoha.
Mai noho a hala ka manawa i kauoha ia, e pono no e hiki aku oe, i mau minute, a i umikumamalima paha minute, mamua aku o ka manawa ai, i hele a kuia i ke kahi hana, e hoole aku no, e haalele aku, e hookuli loa i ka olelo a kela mea keia mea, a hikii ka hale o ka mea nana oe i kauoha.
I ko wa i hiki ai ilaila, puka mai no ka mea nona ka hale, a hookipa aku ia oe, e paa no oe i ko papale ma ko'u lima, a na ka mea hale no ia e kii mai, alaila, haawi aku. Ina ua piha oloko ina wahine, e pono no e hele e kamailio pu me lakou, aka, ua haalele nae oe i ke aloha mua aku i ka wahine na na ka ahaaina, e kamailio uuku no mea, alaila, e ku ae a kamailio, a aloha aku paha i ke kahi wahine e ae, mai hawanawana me kekahi. Ina e kamailio, e kamailio no i ke kahi kumu manao, i mea e lohe ia ai e na mea a pau o loko o ka rumi, me ka hoohalahala ole o kekahi pepeiao i ka mea au e kamailio ana.
A hiki i ka manawa i olelo ia, alaila, e ku no ka mea, nona ka hale, a e olelo malie aku i na kane e kii i ka lakou wahine e like me ke kuhikuhi a ka mea nana ka ahaaina penei, o ka poe kiekie mua, a o ka poe maka hanohano aku, a o ka poe kaulana aku, a pela aku no, no ka mea, nona ka hale, e olelo oe, o mea kau wahine, a o mea kai ala, a pela aku. Mai hoohalahala kekahi i ka kekahi i ka mea nona ka hale e kuhikuhi mai ai, i ka wa e hele ai e like me ka mea i hai ia maluna, E hele lalani noo, a hiki i ka papa kaukau ahaaina, noho ke kane a me ka wahine, e like me ke Card i kakau ia na inoa o———ma kana palapala aku.
I ka wa e noho ai na wahine a me ka mea nana ka ahaaina, alaila, e noho like ilalo, a o kekahi poe he pule mamua o ka aina, ka ka ooe Beritania mahope o ka ai ana i ka mea ono, alaila, pule ka pule a pau, alaila, laa ka ahaaina a ke Akua.
(Aole i pau.)
E malama i na nupepa, mai haehae wale.
OLELO HOOLAHA.
HUMUHUMU PEA!
KE HAI AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo nei, i kona mau makamaka a i ka lehulehu hoi, ua makaukau no oia e hana i ka hana a pau i haawiia ia ia e hana ai
MA KE ANO MAIKAI!
A ma ka Uku Emi loa!
E pono no ke hele e imua ona, mamua o ka hele ana io hai.
E ninau hoi no kona ano, ia Kimo Pelekane a me Paulo Manini.
1-3m WILAMA G. WOOLSEY.
KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!
AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.
NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!
A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.
OLELO HOOLAHA.
PIULA WAI! PIULA WAI!
O ka poe e makemake ana e hookomo i ka Wai Piula ma ko lakou wahi, pono no ke hele lakou imua o ka mea nona ka inoa malalo nei, no ka mea, ua hiki ia ia ke h ana i na Piula me ke ano paa, aole noha koke, no ka mea, o kana hana no ia ana i ao ai a maikai
Aia no ia ia na lako a pau e pono ai keia
–HANA, OIA HOI–
Na Ki Wai o na ano a pau!
KA PIULA WAI
A ia mea aku ia mea aku e pono ai.
Aia ma ko'u wahi hana ma Alanui Kaahumanu,
Ka Hale
Hana Piula Maikai Loa!
Mai kuhihewa oukou, no ka mea, ekolu na hale hana piula ma ia Alanui, a o ko'u hale, oia ka Hale mauka loa.
2-tf J. J. O'DONNELL.
OIHANA LOIO!
JOHN L. NAILIILI, AIA KONA KEENA Oihana Loio ma ke ALANUI NUUANU, makai iho o ka Hale Kuai o A. S. Cleghorn, ma ka Hale ai o na kanaka Hawaii, i kapaia o "HALEOLA," ma Honolulu. Ua makaukau oia e kokua ma ke ano Loio i ko oukou mau pilikia ma ke Kanawai no kela hewa keia hewa i hoopiiia'i oukou, a ua makaukau no hoi oia e hana me ka maemae loa a me ka pololei i ko oukou mau palapala kuai o kela ano keia ano, me na palapala hoolimalima, me na palapala haawi waiwai paa a waiwai lewa, na olelo ae like o kela ano keia ano, na palapala hoopaa o kela ano keia ano, na palapala moraki waiwai paa a waiwai lewa, o na palapala hoohui o kela ano keia ano, a me na palapala hoopii i na Ahahookolokolo no kela hewa keia hewa Kivila a Karaima, a me na palapala kauoha a pau, a me na palapala a pau o kela ano keia ano. E ninau no ia ia no ka uku.
Honolulu, Augate 31, 1861.
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei oukou e na kanaka waiwai o kela ano keia ano, mai hoaie mai oukou ia Lahaba ka'u wahine mare ua haalele mai ia ia'u, aole au e hookaa i kona mau aie, a maluna ona ko oukou poho. Na AKAU Pake.
Kukuihele, Hamakua, H. Nov. 13, 1861. 10-4t*
S. JOHNSON (Ioane,)
KAMANA HALE, &c.
UA MAKAUKAU ka mea nona ka ina maluna e hana i na mea a pau o kana oihana no ka uku haahaa loa.
Na kii o na hale, me ka hoakaka aku i ke ano a me na lilo, e haawiia no ka uku ole.
Pahu kupapau koa nui, - - - $12.00
Pahu kupapau pine nui, - - - 3.00
Aia ma Polelewa ka h ale hana.
8-tf
HALE KUAI O AKE.
O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea kupono o na ano a pau e kuonoono ai i ka noho ana, e haele nui paha lakou ma kahi o
AKE,
Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.
Loaa Pomaikai!
Nui na Waki a me na Hoonani!
375 na mea Makana!
AUHEA oukou, e na kanaka maoli e makemake ana i ka pomaikai nui no kahi lilo uuku! e hele nui oukou i ka hale hana waki o KINI, ma alanui Kalepa e pili ana i ka hale Uinihepa, oia ka hale kuai kamaa, a e nana i na mea nani ma ia Wahi. Hookahi dala ($1.) ke kumukuai o ke kuleana iloko o keia waiwai, a 3,000 ka nui o na kuleana. Ua kokoke pau na kuleana i ke kuai ia, aia a pau loa, e pau ana ia mau mea, a o ka poe i loaa ka oi, he pomaikai wale no. I ka la 25 o Dekemaba e hana ai. KINI.
Honolulu, Nov. 13, 1861. 8-6t
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai i keia, ua loaa ia'u kekahi pihi gula palule, ma Alanui Emma Street, a me alanui Beretane, ma ke kihi oia huina, ina o ka mea nona ia pihi gula e kii koke mai, a e loaa no au ma ka Halepaipalapala o H. M. Wini, a i hala na la 30, alaila lilo loa keia pihi gula
ia'u. S. KANAKAOLE.
Honolulu, Dekemaba 5, 1862. 11-2t
LOIO! LOIO!!
INA MAKEMAKE KEKAHI E KOHO IA
J. W. H. KAUWAHI
I LOIO, e pono no ke hele ma ka hale hana o HALAKI (C. C. HARRIS,) kokoke i ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, mawaena o ka hora 9 kaka hiaka a me ka hora 3 o ke ahiahi.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI na kanaka a pau, ua kapu loa kuu aina o Opuoao, aole e komo wale na holoholona maloko, a me kekahi kanaka e hoopoino wale ana. Nolaila, o ka mea e kue i na olelo, a me kekahi kumu e ae, e hoopiiia no oia e like me ke Kanawai. KAIKUNANE.
J. K. Kakauolelo.
Opuoao, Kohala, Dek. 6, 1861. 12-2t