Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 20, 6 February 1862 — Page 4

Page PDF (1.64 MB)

KA HOKU O KA PAKIPIKA.
POAHA, FEBERUARI 6, 1862.

 

He Inoa no Iolani.

O Iolani oe o ka maka o Iouli, o ka maka o ke Kuiauli-iomea, ke lii nona nei inoa ke huli la.
O Kamaoha kai huli nana ia Lihue la,
Huli aku a aloha i ka ua Kuahine e,
Huli hou ae no moe i ka wehi palai la,
Mai hoopalai kue oe i ka manao e,
Lumilumi ka awapuhi lopo i ka ua la,
He mea mau ka ua ula no Halemano,
Ke kahiko mai la i luna o ka laau la,
O ka nahele o Kaana a ka hui,
Hui ia iho nei loko e ka makemake,
I ka ike 'na aku e mohala mai ana,
Auhea oe, eia wau,
Aia la o ka lale o Kaiona la,
O ka lale makaonaona o Kanehili e,
Ua pee wale i ka lipo malu Ohai la,
Ke ona nei no ka manu i luna o ka pua la,
He pua lei no na wahine o Hamao la,
O ke kaha o kaolina i Kualakai,
Ke kaina mai nei ka moe io'u nei,
Ke ohai nei au a paa me he Ilio la,
Auhea oe, eia wau.
M. KEKAUONOHI.

Huli lua ke koolau hao i Puakei la,
I huli aku e huli i Papiohuli e,
Komo i ka hale o hai o Limaloa,
Uhi malu iho la ke kukui launiu e,
Ke haawi ia ela e Aimaike la,
E ike pu ka pono me Waiolone e,
E haele ai ka wai haale o Mana la,
E hoonana pu ae kakou ia ianei,
O kuhia mai auanei ua eha,
Auhea oe, eia wau,
O Puna kai ku-nana i ka makani la,
E nana ana i ke alo o Wahinekapu e,
E kapu he milimili na ka Welomahamahaia,
Na ke kupuna kahiko no o na 'lii nei e,
He Muhee ia nei he ia holo lua la,
Aohe lua oi ala ka hookohu a kohu,
Me he limu kohu la,
KELIIAHONUI.

Huli Nuuanu i ka ua me ka makani la,
Kahulihuli ka holo a Keahole e,
Huli Lanihuli kaka hewa i ka makani la,
Haupu au kuhi o Kahuailanawai e,
He waiwai ka loko e malama nei la,
O ke ala no a'u i honi ai e,
Kuhi ae nei au he oiaio la,
Mai puni hei au i ke Kamakahala e,
I ka hoowalewale ia e ka Ahihi la,
Ua hihia au i ke ala o ka hala,
I hoohala ia la ka moe i ke aha,
O ke kuleana no ia i kipa mai ai,
Auhea oe, eia wau.
Aia la o ka ua kea apuakea la,
Ke huikau ia ela e Mololani e,
Lea ka apaapa i ke kula o Ahuli la,
Mai lili hoi au ina na'u oe,
Au e hoowalewale nei ia'u a puni la,
I kuhi oe he akua au i pane ole mai ai,
E panea mai e oe pono maoli,
Ina ua hala keia luuluu,
Auhea oe, eia wau,
KEALOHA.

O Haili kai huli po i ka lehua la,
Hulihuli ka hooku alo i ka ua e,
Nua aku la i ka lau lehua a Kaulumano la,
O Panaewa ua komo pu i ka nani e,
Ua moe hinano wale me ke onaona,
Ke kalukalu o ka pua i ka laau e,
Ke hoolau nei no ka manao ilaila e,
Ke kuhihewa nei o kona kahu ia,
I kahu oe i kuleana no ka moe,
I makamaka hoi nana e hea mai,
Auhea oe, eia wau.
Aia la o ka uka o Wahinekapu,
Ke ho ano ia ae la e ka wahine e,
Mai noho oe a kakaha i ke one la,
O puni kaua i ka ua awaawa la,
Me he lipo aumoe la Kulili i ka ua,
Ke kauluwela nani o Puna i ke ahi,
Me he ahi paila la ke aloha i ke kanaka,
Ka puni hei a ko'u kino ia oe,
Auhea oe, eia wau.
W. P. LELEIOHOKU.

Huli Haleakala lele i ka makani,
I huli aku e huli i Waiahualele e,
Huli kupanaha o na Waiohuli la,
E uwe ana i ka la makakehau e,
Aloha wale ka Olohe e apa la i ke kula la,
I ke kula o Kamaomao i Kealia e,
Alia oe e kuu manao e koi nei la,
Ke manao nei no au ia Kahului,
I ke kai holuholu o Kapoipoi,
E poi ana wau i ko'u ipukai a paa,
O wehea wale ia mai auanei,
Auhea oe, eia wau.
Aia la o ka luna o Kaukini la,
Ona lehua iluna o Makamaka ole e,
Ke ako hia ae la e Kahakahalani la,
Ke kui ia mai la e kaoio e,
Ua pau na pua iluna o Waiokila,
Mai hookilakila oe e ka makemake ia'u,
O kuhi ia mai auanei ua paulele nui aku la,
Auhea oe, eia wau.
D. KAOPe
D. Kauhane ka mea hoopuka.
Honolulu, Oahu, Febuari, 3, 1861.

He Kanikau aloha no Paulo i make.

Kuu makuakane mai ka makani o launiu o Kapalama,
Kuu makuakane mai ke kaika pahee i ka ua,
Hoa nana huakai hele o ka lanakila e,
Kuu makuakane mai ke kula la o Kaiwiula,
O ka la a kaua e hele ai,
Hoomaha aku i ka malu o ka manako,
O omao nahele, e hoi aloha oe,
ERUENE HULIHEE.

Kuu kane mai ke kapa hau o Nuuanu e,
Ua anu iho nei ka po i ka hele o ka hoapili o ke kane,
Aole no he kane he makua no kahi makuaole,
Kuu kane mai ka hale lewa i ke kai,
I ke kai aku la e ka wehewehe,
Wehe mai nei oe i ka pili a kaua,
Huli aku la ke alo i ka hikina,
Keehi aku la paha oe i ke one lauana a kane la,
Kuu kane mai na kai ewalu,
E nana ana i ka hono o na moku,
e nana ana i ka ua kualau ma ka moana,
O oe no paha ia e hehei mai ana i ka ili o ke kai,
Kuu kane mai ke kai hawanawana o Ponahakeone,
Kuu hoa mai ka la wela o Pahonu,
Ola kaua i ka wai kulou ilalo e,
Kuu kane e, hoi mai kaua he au koolau keia,
Aia la o ke kuahiwi o Konahuanui,
Ke uhi mai la ka ohu kolo i na pali koolau-e,
Kokolo anoano mai ana ke aloha io'u nei,
Eia no wau me ka luhi o kaua,
I alo ai i ke anu me ke koekoe,
Hoomahana aku i kai o Kikihale e,
Kuu kane-e, e hoi, aloha kaua,
KELUIA POOULIULI.
Niuhelewai, Kapalama, Ian. 28, 1862.

HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 6.

                A pau keia hula ana a ua mumuku nei, i hou ae ua o Manamanaiakaluea, ua loaa olua ia'u no Puulena, i mai o Hiiakaikapoliopele, ua loaa no ia oe kekahi Puulena, koe ae no kekahi Puulena. E ake ana no o Hiiakaikapoliopele e ai no keia i ua mumuku nei, o ka nui o ka ana a Wahineomao, no kona makemake i ka mumuku no ka lea i ka hula. A! ia manawa, hai aku keia i ko laua wahi ma ke mele, penei.
                A Puulena i Wahinekapu,
                I pua e—a ilalo o Halemaumau—e,
                Nolaila—e,
                Nolaila paha—e,
                A pau ia oli ana mai aia nei, ma ia mele a Manamanaiakaluea, pau ae la ka manao o Hiiakaikapoliopele e make ua o Manamanaiakaluea, no ka mea, ua loaa io ko laua nei wahi i hele mai ai ia ia nei.
                Emi no ke kai, holo hou aku no keia i ka lawaia, i nana iho ka hana o Manamanakaluea, e moe ana kekahi Ia nui, he Mano, alaila, pane aku ua mumuku nei ma ke mele, penei.
                O ka Ia iki maka inoino,
                Ihu meumeu o ka moana,
                Keau lele ku o kai,
                I ka puoa o Kaiuli e,
                Auwe! pau au i ka mano e!
                E ka mano nui—e,
                Emi no ke kai, hoi hou no keia lawaia, popoi no ke kai, holo no keia i kula, o ka hoi keia oia nei, oli aku keia no ua mano nei no, penei.
                Ka auwaa lalua,
                I ka moana la,
                Kupekupe ka hoe,
                A ka lawaia,
                Ahu kai a ka Moae,
                Popoi i ka lae o ka Mano,
                E ka mano nui e,
                Pau au i ka mano—e,
                A pau ia hula ana a ua mumuku nei, lalau iho la no keia i ka ianei ia me ka eke, uhao keia i ka ia i ka eke a pau, ko ianei hoi aku la no ia a ka hale, noho iluna o ka makuahine, hoolale keia i ka makuakane i ao-ao-a, oia ka inoa o ka ilio ia manawa ina akua unihipili. O ua mumuku nei no hoi iluna o ka makuahine, i ka luau, a kaumaha, hoi mai, ua a ke ahi i ka makuakane.
                Hoo'ho o Wahineomao, ke a mai la ke ahi o kahi o ua mumuku la, i mai o Hiiakaikapoliopele, ola. Manao no o Hiiakaikapoliopele, aia no kahi e make ai o ka hale, i ka wehe ana o ka luau. Oia a mai no o ke ahi aohe i emo kalua ka imu, aole i liuliu iho, hiki ana laua nei.
                I loa no ia laua nei a hiki, huai koke no ka imu, a komo i ka hale, hana aku la no ia o ua mumuku la i ka luau, o ia wehe no ko ia nei i ka luau, a pau ka luau i ka hana, ke nena aku nei o Hiiakaikapoliopele i ka ekekei ae oia nei i ka wela, i ka mu-ki-ki ae hoi i ka wela i ka luau, i ka ike la hoi i ka wela, a miki ae hoi ka lima i ka waha. Aole oia nei hana iki pela, hoomanawanui loa no keia i ka wela, a pau ka hana ana aia nei i ka mea ai, a maikai, alaila, kaumaha o Wahineomao a pau, ai keia, a pau ka ai ana, alaila, lapaau o Hiiakaikapoliopele ma ia Manamanaiakaluea, no ka mea, ua make o Manamanaiakaluea, o ka uhane keia ona e hoomakaukau nei ia Hiiakaikapoliopele me Wahineomao, aia no kona kino kupapau iloko o ka puoa, a no ka nui o ko Manamanaiakaluea hana maikai ana i na malihini, nolaila, hu ke aloha o na malihini, a lapaau ia ia, ia lapaau ana a laua nei, ia la no ola, o ke ola ae la no ia o Manamanaiakaluea.
                Ia ola ana oia nei, ko laua hele aku ia no ia, ia laua nei e hele ana, make hou aku no o Manamanaiakaluea mahope, ia la hookahi no a laua i hele ai.
                Ko laua nei hele mai la no ia a malaila mai, e hoomakaukau ana he waa e holo ana i Molokai.
                Ninau ana laua nei, he waa ko oukou e holo ana i hea? hai mai la lakou, he waa e holo ana i Molokai, pane aku la laua, pehea la hoi o kakou ke holo? i mai no hoi lakou la, he makemake olua e holo i Molokai, ae aku laua nei, ko lakou hoouka aku la no hoi ia ia laua nei iluna o ka waa, no ka ike mai o na kanaka i ka wahine maikai o laua nei. Ko lakou nei holo pu aku la no ia a pae i Molokai. Ku ae la no laua nei hele, ko laua nei hele aku la no ia, a e uwe ana keia mau wahine i ke aloha i ke kane, no ka lilo i kekahi wahine e aku, hookii laua nei i ka ai, o Iloli ka inoa o kekahi, Hoolehua ka inoa o kekahi, ua hele wale ua mau wahine nei a lei-oa i ke aloha o ke kane.
                I nana aku ka hana o Hiiakaikapoliopele e uwe ana laua la, kani aku ana ke oli a Hiiakaikapoliopele, penei.
                Kui na ohia hele o ke Kaha—e,
                Lei hele i ke kaha o Kapalailiohi,
                Mau akua noho i ka lai—e,
                Ua hele wale,
                A lei-o-a ke kino—e,
                Pane mai ua mau wahine nei, ka! e ole hoi ka lei-oa o ko maua kino i ke aloha i ka maua kane, lawe ia aku lilo, nolaila, haalele maua i ka ai, ko ia nei huhu iho la no ia i ua mau wahine nei, o ka make iho la no ia o ua mau wahine nei, kaha aku la no laua nei hele, kani aku ke oli aia nei, penei.
                Kui na apiki lei hele,
                O ka maloko—e,
                Akua heahea,
                I ke kaha o Iloli,
                He Iloli aloha,
                Ke wi la ke kino—e,
                Ko laua nei hele mai la no ia a malaila aku, e holo ana he waa i Oahu nei, ku ana laua nei, ninau ana i na kanaka o ka waa, e! he waa ko olua e holo ana i hea? i mai ua mau kanaka nei, e holo ana i Oahu, i aku o Hiiakaikapoliopele, aloha ino ka ike ana ia Oahu, i mai ua mau kanaka nei, o ka waa ia.
                No ka ike o ua mau kanaka nei i ka ui o laua nei, hoi ua mau kanaka nei a na wahine a laua, olelo aku, e noho olua, a holo hou aku, alaila, holo kakou.
                I hoouka mai nei ka hana i na ukana no o ke komo no ia o ka waa. O ke kumu keia hoonoho ana a laua nei i na wahine a laua, no ka ike ana ia Hiiakaikapoliopele me Wahineomao, nolaila, hoonoho i na wahine a laua, a noho io no na wahine ponoi a laua, a holo no lakou nei.
                Ia holo ana mai no a lakou nei a waena moana, nana mai o Hiiakaikapoliopele ia Ulamawao, i ke kane a laua me ke kaikuaana me Pele, uwe mai o Hiiakaikapoliopele ma ke mele, penei.
Kuu kane i ka pali, kauhuhu kahi,
O Makapuu, huki i ka lani,
Ka lae o ka Laau,
Kela pali makua ole olaila,
Amu ka ua i ka pali o Ulamawao—e,
E mao wale ana i ka lani kela pali,
Kui hainu i ke kai i ke kai hoi ke'kua,
A pololi a moe au—e,
Kuu la pololi a ola i ko aloha,
Inai pu me ka waimaka—e,
E uwe nei, e kaua e,
A e uwe kaua—e,
                A pau ia mele aia nei, pae ana ka waa o lakou nei i Oahu nei, ma Wawamalu ka pae ana o lakou nei, i loa no i ke kau ana o ka waa o lakou nei, ko laua nei kaha aku la no ia hele ana.
                Ko laua nei hele aku la no ia, huli ma Koolau ko laua nei hele ana, manao keia e hele ma Kona, hele no hoi auanei keia ma Kona, aole hoi auanei keia e ike i kona poe hoahanau, ia Makapuu, Kekuapololi, Malei, i ke kane ia Kanahau, nolaila, hele ai laua nei ma Koolau.
                Ia hele no ko laua nei a ike e aku no o Hiiakaikapoliopele ia Makapuu, uwe aku keia ia Makapuu i kona hoahanau ma ke mele, penei.
                Noho ana Makapuu i ka lae,
                He wahine o Kekuapololi,
                Pololi ai ole, make i ka pololi—e,
                A pau ia uwe ana aia nei, pane mai e Makapuu me ka uwe "aloha, i aloha maua la i keia wahi, i ka nehe a ka waa pea o keia wahi, i na pea huli lua o ianei, ma Molokai mai, ma Oahu aku nei." Uwe hou no keia ma ke mele, penei.
                E Makapuu nui kua ke au—e,
                Na manu moe o Malei—e,
                I ai na maua,
                I ai na maua—e,
                A pau ia, uwe aku o Hiiakaikapoliopele ia Malei ma ke mele, penei.
                O wau e hele i na lae ino o Koolau
                Ina lae maka'kai o Moeau,
                E hele ka wahine au hula ana o ka pali,
                Nana uhu kai o Makapuu,
                He Ia ai na Malei, na ka wahine,
                E noho ana i ka ulu o ka makani,
                I Koolau ke ola, i ka huakai malihini,
                Ka naenae i ka weuweu,
                Ola i ka pua o ka mauu,
                E Malei—e, e uwe kaua,
                A e Malei—e, aloha ino no—e,
                I mai o Malei, aloha, pono mai la no oe, o ka ai io no ia o keia wahi e noho ia nei, o ka lau weuweu ia no ka ai o keia wahi o ka pua o ka mauu, o kahi pala la-i a ka poe malihini hele, ai ae ka huakai hele i ka ai a pau, o ka pala la-i iho la la, hoolei mai la nau, ola ka la, o kahi kapa hoi, o kahi welu i hoolei ia mai, o kahi kapa iho la ia.
                O ka makou wale iho la no ia, lawe mai no ke kaikuaana ia makou a keia pali la hoonoho, pa mai ka makani, hamama aku ka waha, komo mai ka makani, o olopu ae oloko o ka opu.
                Oia la paha ka hoonoho ana iho a ko kaikuaana ia makou i keia wahi, he mau elemakule kane, mahi ia aku la paha keia kula la, kanu ia la paha kahi lau uwala, e laa la ko hiki mai, ua mohala ka lau i ka makalua, he imu ka hoa, ola la keia la pololi, aole, o ka makou noho iho la no ia la, aloha oe.
                Ko laua nei hele aku la no ia a haule ilalo o Makapuu, a hala o Koanapou, haele no laua nei a Kalapueo, nana iho keia ia Pohakuloa, ua hele a puanaie i ka make a ka ai, oli aku keia, penei.
                Puanaie ke kanaka,
                Ke hele i ka liu la,
                I Koholapehu,i ke kaha o Hawi—e,
                Wi ai ole, make i ka Ia ole—e,
                Ae mai o Pohakuloa, ae, he pololi io, aohe ai o keia wahi, aia no ka ai o keia wahi la ma uka o Waimanalo, he ia ko keia wahi, aia ka ai ia o ka ai o keia wahi, a iho mai kanaka o uka me kahi popo ai e kuai i ka ia, alaila, ai ia ka ai, a he mea makamaka, ai ia ka ai, aloha no.
                Ko laua nei hele mai la no ia a hala o Kukui, a Pahonu laua nei, uwa ka pihe a na kanaka, i ka wahine maikai o Hiiakaikapoliopele. A Kapua laua nei, uwa na kanaka, na wahine, i ka wahine maikai o laua nei.
                Kukui aku nei ka lohe, a lohe o Apuakea, i aku i kona makuahine ia Muliwaiolena, a Muliwaiolena e, o mai la kela, e-o, e hele ae oe e nana i keia mau wahine e uwa ia mai nei, hele hoi a like ko laua maikai me ko'u maikai la, maikai no hoi laua.
                I puka aku ka hana o Muliwaiolena a nana aku, aole i kana mai o na wahine maikai, aole ma Oahu nei keia mau wahine.
                I mai o Muliwaiolena i kana kaikamahine ia Apuakea, aole hoi ha ou u-i, e like me keia mau wahine, he paepae wawae oe no keia mau wahine e hele mai nei, o ka la no o keia mau wahine ua like, ia manawa maule iho la ko Apuakea manao.
                Ma kela olelo ana aku no a Apuakea i kona makuahine, e like me kela olelo maluna, lohe mai la no o Hiiakaikapoliopele ia hoohalikelike ana a Apuakea, oli mai ana o Hiiakaikapoliopele, penei.
                O Apuakea nui wahine maikai,
                I hoohalikelike ai o kau maikai,
                A he maikai, a he maikai no—e,
                Kahea aku o Muliwaiolena, e kipa, eia ka ai, eia ka ia, ai a maona, alaila hele, aole o laua nei kipa aku, no ka mea, ua loaa ke kee ia laua nei, no ka hoohalikelike ana o Apuakea kana kaikamahine, ia hele ana mai no a laua nei, make no o Muliwaiolena.
                Ia hele no o laua nei, a huli hou aku o Hiiakaikapoliopele nana i hope, no kona manao no ia Apuakea e make, no kona olelo ino, kani aku ke oli aia nei, penei.
                A ua Apuakea, kualau ma ka moana,
                Kiola ae la po na kuahiwi,
                Nalo ha ka luna o Pakui,
                Lulu a'u ia maka lae,
                Kaua maka la—e,
                O Makalae hoi—e,
                Ia haele ana mai no a laua nei, o ka make aku la no ia o Apuakea mahope, ko laua nei hele mai la no ia, a hala o Waimanalo a me Kailua, ia manawa, e manao ana o Hiiakaikapoliopele e noho me Kanahau, no ka mea, ua ike e mai no o Hiiakaikapoliopele i Hawaii i ka Kanahau waiwai nui o ka luau, nolaila kona makemake ia Kanahau e noho laua, nolaila, hai ae o Hiiakaikapoliopele i kona makemake ia Kanahau.
                Ma ia hoike ana a Hiiakaikapoliopele, i mai o Kanahau, heaha auanei ka'u waiwai nui e makemake mai ai oe ia'u, hookahi no a'u waiwai la, o ka ai no malalo, o ka ia no maluna? i mai o Hiiakaikapoliopele, he waiwai ole la hoi ia.
                Alaila, kena ae ana o Kanahau i na luna e kala aku i na kanaka o Waimanalo me Kailua, e olelo ana na luna he hana, he luau ka hana me ka ilio nahu maka no, a me ia mea aku ia mea aku.
                I loa no i na luna a hoi mai, aohe manawa hiki ana na kanaka me ka mea i auhau ia e na luna o Waimanalo mai uka a hala i kai, hookupu, a pau ka hookupu ana o Waimanalo, hookupu hoi o Kailua, a pau ka hookupu ana a Kailua mai uka a kai, nana aku aole i kana mai o ka luau.
                Alaila, hoomakaukau iho la o Wahineomao e ai, kaumaha ae o Wahineomao i na aumakua, a pau ka ai ana a Wahineomao me na aumakua, aole i pau ka luau a Kanahau, no ka nui launa ole mai o ua mea he luau. Oi hoonuu iho na akua oia nei aohe pau no ka nui launa ole mai o ka luau, oi ai a pakui ka ihu.
                Ia pau ana o ka ai ana, noho iho la lakou nei, aohe i liuliu iho poeleele, hoomakaukau lakou nei e moe.
                Hoomakaukau o Kanahau i kahi moe, hookaawale o Kanahau i kona wahi, a me ko laua la wahi moe, a maikai kahi moe, i aku o Kanahau ia Hiiakaikapoliopele a me Wahineomao, auhea olua, eia ko olua wahi e moe ai, eia hoi ko'u wahi, mai noho olua a hele ma ko'u wahi, he kapu ko'u wahi, ae mai la laua, a kau ae la o Kanahau i ke kaula ma waena o ko laua la wahi moe a me ko ia nei, a paa ke kanawai, puka aku la o Kanahau iwaho e hele ana oia imua o ka heiau e like me na hana mau o ka wa kahiko, oia noho ko Kanahau imua o ka heiau a hoi mai e moe, i hoi mai aaunei ka nana, e moe ana kekahi wahine o laua la ma ko ianei wahi, ua hoi aku o Hiiakaikapoliopele a ma ko ia nei wahi e moe ana. I aku o Kanahau, ka! ua papa iho nei au ia olua, aole olua e hele ma ko'u wahi, eia ka! ua hoi ae nei kekahi o olua ma ko'u wahi. O ka hele no ia o Kanahau ma kahi e e moe ai.
                A ao ae, puka aku la no o Kanahau, hele imua i kana hana mau imua o ka heiau, a hoi mai, hoomakaukau ka ahaaina, i aku o Wahineomao ia Kanahau, ke koi nei ko wahine e hele i ka makaikai ma keia wahi aku la. I mai o Kanahau, e ai hoi ha, alaila, hele, i mai o Wahineomao, e hele ae maua a hoi mai, alaila ai.
                Ko laua nei hele mai la no ia a hala o Waiopihi, a hala ia mau wahi aku, a malaila aku, a hiki i kahi o ka mea nana e hoopuka nei, o Kaulu ia wahi, malaila aku a Kunanalepa, a!i nana aku ka hana o laua nei, e auau ana o Hauwahine i ka wai o Kawainui, ike mai ana o Hauwahine ia laua nei, kapeku iho ana o Hauwahine i ka wai o Kawainui, lele ae ana ka manu o Kawainui i luna, paa ka la, i aku o Wahineomao ia Hiiakaikapoliopele, e! o ka poeleele koke iho nei no ka keia o ka la, ke ao ana ae nei no o keia po, o ka poeleele e iho nei no ka ia, i mai o Hiiakaikapoliopele ia Wahineomao, aohe po, he manu, nana mai nei o Hauwahine a ike ia kaua kapeku ae la i ka wai, lele ae la ka manu, paa ka la, alaila, oli aku o Hiiakaikapoliopele, i keia wahi mele, penei.
                A Kailua i ka Malanai,
                Moe e ka lau o ka ukiuki,
                Puiwa i ka leo o ka manu—e,
                He manu, he manu o Hauwahine,
                O Hauwahine moo—e,
                A pau ia mele aia nei, pau ae la ka manu i ka nalowale a malamalama ae la.

Rula o ka poe maikai.
(Mai ia Helu 13 mai.)

                O ke supa ka mea e unu mua ia, a ina i pau kau pa supa, mai nonoi hou aku, a i koi ia mai no oe e ka mea nona ka ahaaina i pa supa hou, e hoole aku no. Pau ia, a laweia ke pa supa, koe iho elua pa i koe, o ke pa i koe no ka ia ia. A i pau ka paina ana, mai noho a nonoi hou aku i ia hou, a i koi ia mai no oe, e hoole aku no. Mai inu i ka uwaina mamua o ka inu ana i ke supa, aia a pau ke supa, alaila, inu ke kiaha uwaina puaniki, mahope iho o ka ai ana i ka ia, he waina o koa no ko laila. Eia ke kumu paha i pono ole ai ka ai ana i elua pa supa, a i elua pa ia, no ka mea, o piha e ko opu i ke supa a me ka ia, aole e pau ia oe na mea ono mahope ke kau ia mai i luna o ka papakaukau, a ua like no hoi ia me ka anunu ake wale no i kou pono iho. Pau keia mau mea, lawe ia mai ka bipi, manu, puaa, palahu, anae, kaka, a me na ai e ae oia ano. Pau ia, o ka Salare (Kapiki-pake,) pau ia, o ke Kale, (olena,) pau ia, o ka waiupaka-paa me ka palena liilii, pau ia o ka mea ono huamoa a me kona ano a pau, a pau ia, alaila, ai ia ka ipu-haole, ka alani, a me ke ano hua o kela ano keia ano. A pau keia, alaila, ala ke kane a me ka wahine na mea nana ka ahaaina, a ala like na mea a pau loa, alaila, puka aku la ka wahine a ka mea nana ka ahaaina, alaila, hahai aku na wahine a pau loa. Alaila, noho na kane, e inu i ko lakou kofe, alaila, laweia mai na wai ona ikaika a laweia kona wahine kofe iloko o ka rumi hookipa, ia manawa, puhi ia ke siga, a ala ae ka mea nona ka ahaaina, alaila, e hele aku na mea a pau, a komo iloko o ka rumi hookipa me na wahine, ina i kaumaha luuluu kekahi no ka nui loa o kona inu ana i ka uwaina, e pono no ia ia ke hookuoo, a hoomaloeloe ae a pau ka hapanui o na wahine i ka hoi, alaila, e hoi no ia, aka, ina he mea hiki ole ia ia ke hoomanawanui, e pono no ia ia ke hoi malu aku. I kou wa e noho ana i ka papakaukau, mai hoonele oe i ke kamailio ana aku ia ia, he mea pono ole ka noho wale iho no me ke kaau ole o ke kamailio ana i kou hoa e noho ana ma kou aoao. Ina he ahaaina kane wale no, alaila, i ka wa e pau ai ka ai ana, o na mea hua e loa ka ipu haole, a pau ia, lawe ia mai no ke kofe, aia manawa, puhi ia ke siga, aohe he ala ae o na mea ia manawa, e like me ka wa e ahaaina ana me na wahine. Eia hou keia mau loina o ka ai ana, i ko wa e inu ai i ko supa, mai hoohoho i ka wai e inu ai, e waiho no i ke kawele ma ke alo iho o na uha, alaila, e inu, a pau ia. I ka wa e kau mai ai ka ia, alaila, i ko nana ana iho ma ka aoao o ko pa, ua waiho ia elua O, e lalau i ke o nui o laua, alaila, e paa ma ka lima akau, a e uhai iho i wahi apana palena uuku, a paa ma ka lima hema, alaila, e kio-e iho i ka ia, e like me ka ai ana o ke puna. I ka wa e inu ai i ke supa, e inu no me ka wikiwiki, no ka mea, ina e lohi ka ai ana i ke supa, a ina e maalili, o ke kohu ole no ia. Pau ka ai ana o ka ia, (mai noho a lalau i ka pahi,) alaila, kau ia mai na mea ai o kela ano keia ano, ia manawa, e laweia ka pahi a paa ma ka lima akau, a o ke o ma ka lima hema, i ka wa e ai ai, mai noho a hookomo i ka pahi iloko o kou waha, ina e makemake e ai i i ke kai o loko o ke pa, e penu iho no i ka palaoa, ina aole, e kupenupenu iho i ka io e paa ana ma ke o, alaila, e hookomo i ka waha. He kanawai hoopaa loa ia ke kanawai no ka pahi, mai noho a hookomo iloko o ka waha. I ka wa e lawe ia mai ai ke kakipi-pake, alaila, e lalau no i ke o, a ina aole ke puna, aole ka pahi. Aia a lawe ia mai ka waiu-paka paa me ka palena liilii, alaila, o ka manawa ia e ai ai me ka pahi e lalau no i ka pahi ma ka lima akau, alaila, e oki i ka waiu-paka, a i ka wa e hookomo ai iloko o ka waha, mai popoi i ka lehelehe, aka, e nahu iho ma ka niho i ka waiu-paka me ka popoi ole iho o na lehelehe. I ko wa nae e hana ana peia, mai hookeke oe i ko lehelehe iluna, aka, e hoohamama maikai ae no i ko waha, me ke nahu maikai iho no i ka waiu-paka paa.
                Pela no, ina e ai ai i na mea hua, e okioki no i ka pahi a pau, a lalau i ke o ma ka lima akau. E hoomaopopo ka poe e makemake ana e hoopaa i keia mau kanawai, no ka mea, ina e hai paha, a kue iki oe iloko o kou wa e ai ai me ka poe hanohano, e ike koke ia mai no kou ano, aole oe i ike i ka rula o ka poe maikai.
                Ina he kahunapule, a he hoahanau paha i ike ole, a i hoopa ole ina mea inu, alaila, e pono no, ina e inu ia ana ka uwaina, a o ka bia paha, e hoopa lehelehe wale ae no me ka inu ole, no ka mea, ina e noi mai paha ka mea nona ka ahaaina e inu me oe, a hoole aku oe, ua like ia me ka hoole ana ou i kona makemake, a hoole hoi i kona lokomaikai i kahea mai ai ia oe e hele aku oe i kona ahaaina.
                Ina e makemake oe e ike mai ka mea nona ka ahaaina, aole ou hoopa ia mau mea, ina e hoopiha ia ana kou kiaha, a inu hoopa wale ae no oe me ka pau ole o kou kiaha, alaila ua like no ia me ka hoike ana'ku i kou hoa, aole ou inu uwaina a bia a mea e ae paha, aka, mai noho a hoole i ke koi ia mai, a hoopiha ia paha e ke kuene, alaila, e aku no, a aloha aku i ka mea nona ke kahea mai a hoopa wale ae no me ka inu ole.
(Aole i pau.)

J. W. KINI.
MEA PAI KII.
HONOLULU, OAHU.

E PILI ANA KONA KEENA HANA me ka Hale Leta maluna ponoi o ke keena o ke KUOKOA.
                E hele mai hookahi, E hele mai a pau, a e paiia na kii maikai no oukou, me ka uku Emi.
                Mai poina i kahi o ko'u keena hana, maluna ae o ke keena pai o ka Nupepa Kuokoa. E pili la me ka Hale Leta.
Honolulu, Ianuari 30, 1862. 19-tf

H. W. SEVARANA.
Luna Kudala a mea Kalepa.
Hale Mahoe.
Alanui Aliiwahine.

KA HOKU
O KA
PAKIPIKA.

E HOOPUKA ia ana ka Hoku o ka Pakipika i kela poaha keia poaha a pau ka makahiki. O

J. W. H. KAUWAHI,

Oia no ka LUNA NUI, a o G. W. Mila, oia ka Luna Hooponopono a me ka Puuku. He nupepa a na kanaka maoli keia, na ko Hawaii nei poe keiki papa o ka aina i kukulu a ua manao ka Ahahui e kokua ana ko Hawaii nei i keia hana. Nolaila, aole i manao keia Ahahui e pono e paipai nui i ka lehuehu e lawe, no ka mea, ua ike lea ka Ahahui, e lawelawe no na kanaka Hawaii ma na oihana a na kanaka Hawaii.

Eia ke kumu manao paa.

                He nupepa ku i ka wa keia, aole no e hio io a ia nei, o ka hoonioniolo kana hana, a na na keiki papa o ka aina ka oihana luna maoli ana o ka hoopuka ana. He nupepa keia no ka lahui Hawaii, a ke noi ia aku nei na kanaka o na aoao a pau e hooili mai i ko lakou mau manao e pai.

OLELO HOOLAHA!
HALE HANA NOHO A ME NA KOKI!

O MAUA o na mea nona na inoa malalo nei, ke hai aku nei maua ma ke akea, ua makaukau no maua e hana i na mea a pau e pili ana i ka oihana i oleloia maluna.
                Eia no hoi ma ko maua wahi na noho a me na papakaukau e kuai ai ma ka uku emi loa.
                Na lako hale kahiko i hana hou ia.
                O na pahu kupapau o na ano a pau no ka uku make pono loa kekahi mea a maua e kuai ana.
                E pono no i na kanaka a pau e hele mua mai e kamailio pu me maua mamua o ka hele ana ma na wahi e ae, no ka mea, ke manao nei maua e oluolu no oukou e kuai me maua. ALAPINI,
KALE.
Alanui Alii, ma kahi e pili ana i kahi o Keoni Palaunu Luna Makai. 11-tf

HALE KUAI O AKE.

O KA POE A PAU E MAKEMAKE ANA I ka oluolu a me na mea kupono o na ano a pau e kuonoono ai i ka noho ana, e haele nui paha lakou ma kahi o

AKE,

Ma Alanui Nuuanu, ma kela aoao o ka Hale Hotele o KOE BU, malaila no e loaa ia lakou ka lawa o ka makemake, oia hoi na lole o na ano a pau.
2 tf AKE.

KA LAKO HALE A ME NA
Pahu Kupapau!

AUHEA oukou, e ka poe e makemake ana e kuai ma ke ano makepono wale! Eia no ke waiho la ma kuu hale paahana, ma Alanui Papu.

NA PAPA KAUKAU!
NA LAKO HALE!
NA PAHU KUPAPAU!

 A ua makaukau no hoi au e hana i ka hana kamana, ke manao oukou e hoolimalima mai ia'u, a ma ka uku emi loa. E hele koke mai i pau ko oukou kuhihewa. H. ALENA.
2-tf Alanui Papu.

MEA HOU!
MA KA HALE KUAI
O KEOKI OLELO E.

AIA ma ke kihi huina alanui mauka iho o ka Hale uinihepa, hale kamaa, malaila ka lole Nu Hou i keia wa, na ano no a pau, ka mea makemake ia, me ka hooemi ana i ke kumukuai.
8-3m.

PEPEIAO LAAU! LALA MANO!

KE MAKEMAKE nei au i na pepeiao laau a me na Lala mano e lawe mai me a'u e kuai ai no ke kumukuai makepono loa, oia hoi 8 1/2 keneta o ka paona hookahi o ka pepeiao laau, a he 15 keneta no ka paona hookahi o ka Lalamano, aia ko'u hale kuai ma Polelewa, mauka o ka Hale pule haole, e pili ana ma ka aoao ma Ewa o ka Hale kuai uwini hepa o Kakela ma, a mauka hoi o ke ala nui Alii. AHUNAKO, (Pake.) 45-tf

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, e pau ana ka hoopuka ana o ka Hae Hawaii, i ka pule hope o Dekemaba, nolaila, ke manao nei ka Ahahui Hoopuka Nupepa o na kanaka maoli e nonoi aku i ka poe lawe Hae Hawaii, e maliu mai i ka HOKU PAKIPIKA, ka Nupepa a na kanaka papa o ka aina e hoopuka nei. Ua hiki no ke lawe i ua pepa la no ke koena o ka makahiki, me ka uku mai o na dala no ka manawa i laweia'i. Eia kekahi, e hooili m ai i na olelo Hoolaha no ka HOKU O KA PAKIPIKA, he makepono loa ka uku. No ka manao maoli o ka Ahahui e kokua mai ana oukou i keia oihana a lakou i hapai ai, nolaila, ke manao nei lakou, ua makehewa ke paipai nui aku ia oukou.
J. W. H. KAUWAHI.
34-5t G. W. MILA.

MAKAI! MAKAI!

INA MAKEMAKE kekahi kanaka maoli, a me kekahi haole, a me na Pake waiwai a pau ma Honolulu Nei, ina ua aie na kanaka ia oukou a me na wahine, o kela mea keia mea, i ko oukou waiwai, a dala maoli paha no ka aie kaaole, aie kolohe, aie loihi loa, aole loaa mai i ka mea nana ka aie e kii no ia'u ma Kapuukolo, ma ko'u hale noho, ma ka pa o Naeula. Ua makaukau au e kii i na aie, me ke koi i na aie kaa ole, a loaa mai ke dala e hana no me ka pololei me ka maemae maoli a me ka malama pono i ka loaa, a hoihoi pono aku i ka mea nana ka aie. E ninau no i ka Makai no ka uku oluolu, no ka hookauwa ana,a me ka luhi o ka hana ana. Owau no me ka mahalo.
M. KANALUA.
Kapuukolo, Dekemaba 2, 1861. 11-3m

Olelo Hoolaha!

O NA MEA A PAU E MANAO ANA E LAWE mai i na Olelo Hoolaha, a me na Mele, e hookomoia ma ka Hoku Pakipika, e hiki no ia oukou ke waiho mai ma ko'u lima, G. W. MILA. ka Luna Hooponopono, a ina aole au ma ka Hale Paipalapala, alaila, e pono no e waiho ma ka lima o J. L. Kapahi, a me ke Kakauolelo o ka Luna Hooponopono. Ia lakou wale no, aole i kekahi mea e ae. G. W. MILA.
18-tf Luna Hooponopono.

S. D. Keolanui.

UA MAKAUKAU wau e kokua i ke kakau ana no na palapala a pau loa, ke lawe ia mai imua o'u ma ko'u keena kakau ma Niuhelewai Kapalama, oia na mele, na Kanikau, Olelo Hoolaha, olelo i kela a i keia, ia'u no ka pepa, inika, nolaila, e wiki oukou, he wahi uku haahaa loa no ke kauwa hana pololei.