Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 22, 20 February 1862 — Page 1

Page PDF (1.55 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, FEBERUARI 20, 1862. HELU 22.

 

Hoku o ka Pakipika.

He Kanikau no Ioseba Nawai.

Io seba Nawai aloha,
Kuu kane mai ka ua nihipali ma Moelana e,
Lana mai ka manao i paia e ke aloha e,
Kuu aloha pau ole la,
Kuu kane i ka paia ala i ka hala e,
Hele ka uhane i ke ala hoi ole mai e,
Hoi ka uhane i ka makua la,
Ka mea nana i hana e,
Pau ka pili ana a kaua la,
Aloha ke kane kuu hoa pupuu anu e,
Kuu hoa ohumu o ka pono o ke Akua la,
I pili ia e kaua ka la e me ke koekoe hoi la,
Koekoe ka po ua hele oe la,
Ka hoa pili o ke kino e,
Kuu kane mai ka ua Kiowao e,
Mai ka ua poai hala o Kahaluu e,
Mai ke koa mokumoku o Heeia la,
Kuu kane mai ke kula o Heleloa e,
Hele ke kane hoi ole mai la,
Noho no wau nu i ko aloha e,
O ke aloha ka ukana a loko, e hana nei la,
Mahea la oe i nalo iho nei e,
Au wale ana au o kahi e iki ai e,
Auwe! auwe!! auwe!!! Kuu kane e.
NOHOLOA.

Kuu kane mai ke kahawai o Puuaawahakea e,
Mai ka malu hale ke noho la,
Kuu kane mai ka po loloa o ka hooilo,
Kuu kane mal ka mahi inia la,
Me he pali la ke aloha o ke kane la,
Ke kukilakila i kuu manawa e,
Ua piha a hanini mahui lana loko e,
Kuu kane o kahi mehameha e,
O ka po anoano kanaka ole e,
Aloha oe i hele aku nei la,
Kuu kane mai ka ai haaheo o ka aina e,
Mai ka ai mili lima o ke Kaona la,
I paia mai e ka makani he aoaoa e,
Kuu kane mai ka makani anu he Waikoloa e,
Aloha kuu kane i ka makani he moae e,
Mai ka makani kulai kanaka o Nuuanu la,
Auwe! auwe!! auwe!!! Ka mea aloha o ke kane a,
MAKAU.

Kuu kane mai ka makani malualua e,
Mai ka ua hehi mai i ke pili la,
Halawai me ka uhane kaikaina e,
O a'u kane makuaole a,
O ke kane ka hoi ka mea aloha e,
Kuu kane mai ka makani o Lanihuli e,
Huli ae nei au aole oe,
Mahea la oe i nalo iho nei e,
Auwe! auwe!! auwe!!! Ka mea aloha o ke kane e.
NAKANEELUA.

Auwe kuu makuakane e,
Mai ka ua apuakea o Mololani e,
Mai ka ua holio i ka moana la,
Ke hehi mai la i ka ili o ke kai e,
Hoolei ae la iuka o Ahuimanu e,
Ua manu ka uhane ua kino-wailua la,
Elua mea a loko e hana nei la,
O ka manao me ke aloha e,
Kuu makuakane mai ka wai hoaiai i na pali la,
Mai ka makani wehe kapa o Kaholoakeahole e,
Mai ke kawelu o Lanihuli la,
Huli ae nei makou aole oe e,
O oe ka uhane i ka liko o ka lehua e,
I walea ka uhane i ke kui pua kamakahala e,
Ua hele ka uhane me ke Akua e,
Kuu makuakane aloha e,
Mai ka hehi mai iluna o ka hala e,
Hala ka makua ka mea aloha e,
Auwe kuu makuakane a,
Kuu makuakane mai ka wai o Waipuhia la,
Ke hoihoi ia ala e ka makani la,
Kuu makuakane e! o ke awa lau o Puuloa e,
Mai ka ia hamau leo la,
Auwe! auwe!! auwe!!!
Mrs. HARATA KAMOAKEAWE,
Puaawahakea, Kaneohe, Feb. 4, 1862.

He inoa no Wahinealoha.

O oe paha ia e ke ala,
Hihi i ka nahele,
Aala ke kamaakahala,
Maikai na pua ala, O ke kihapai,
Hii poi lua i ke keiki Palani,
He kanokano okoa no,
Iluna o Wailehua,
Aala ka Awapuhi, Popohe i ka nahele,
Aala ke Kupaoa,
Paoa aala i ka liko o ka Lehua,
Aala ka ihu anu o Kawela.
Aala ka iliahi o Makaweli,
Aala ke Kiele me ke kupukupu,
E aoao ana ke ala,
Me ka lehua makanoe i ke anu,
Anu maeole i ka noe a ke kiu,
Aala ka hala o Mapuana i ke kai,
E ahiahi ana ia Kaukaopua,
O au pua hala elua kau aloha,
E malama nei, Malama e no i ka naenae,
Hoi ke ala a Hilo,
Noho no me ke onaona,
Onaona Panaewa i ka hala me ka lehua,
U ana au o ke ala i kai o Punahoa,
He hoa oe no ka launa ole mai,
Nape i ka makani, Holu i ke ae loa,
Nani na pua rose ala,
E kahiko ana i ke kino,
Manuahi a ka moe,
E hooipo ana ke ala me ka alani,
I lani oe na kuu aloha,
E hookuleana ae i ke aloha,
E kaele ana kahi nana ka manao,
Aala ka luanakapa,
Ke kapa o maua e moe ai,
Me kuu keiki,
Haule ke ala i ka moena,
U ana au o ke ala o ke kini,
Pakui ka ihu i ke ala o ka waina,
Eha ka manao i ke ala,
O ka wai lukini,
He wai lulu ala ia,
No ke kapa o kuu keiki,
E-o i ko inoa o nani Hemolele,
He kukui o ka Lena,
U ana wau o ke ala o ka waina,
Haupakaki ka poe ona,
I ka hale inu pia,
Haina ka inoa o ko makuakane,
O nani Panaewa i ka maikai e waiho nei,
E waiho nani ia,
E ka lala pali o Uekahuna.
Na J. SAVIA.
Honolulu, Haliimaile, Feb. 3, 1862.

MOOOLELO NO PAMANO—Helu 3.

                A lohe o Kaiuli i keia mele, komo iho la iloko ona ke aloha no Pamano, i mai la ia, e loaa kahiko la hoi na mele ia oe i kinohi, aole la hoi oe e make, aole, ua mainoino hoi oe, e make no oe. Kena ae la no ia ia Waipu e pepehi a make loa ia Pamano, ia pepehi ia ana, make loa iho la keia.
                A make iho la o Pamano, hoi aku la kela mea keia mea, i kona wahi iho, koe iho la no ka poe ponoi o Kaiuli, a me Waipu, a me Koolau. Olelo ae la o Kaiuli i kekahi kanaka e holehole i na iwi o Pamano, holehole ia iho la na iwi oia nei. O ka alualu waihoia aku la iwaho o ka puu aina ko, a o na iwi iloko o ka hokeo, o na maka iloko ka puniu, kau ia ae la ua puniu nei iluna o ka hio o ka hale, a o na iwi oia nei, ma kuono iloko o ka hokeo, ia po no, kiai ia iho la na iwi o Pamano, o lilo i ka aihue ia, noho iho la na kiai me ka makaala ia po.
                Aia no na makua oia nei i Kahikinui kahi i noho ai, aole laua i ike mai i ka make ana o ka laua keiki, aole no hoi laua i lohe iki i ka la oia nei i make ai. A ia po iho, hiki aku la ka uhane o Pamano i na makua la i Kahikinui, hoala aku la i kona makuwahine. E! Einei e moe nei e; a ka moe no ka! ka olua, a oe olua e kii ae ia'u la; ua make au, ua pehehi ia, aia au la i Kauhao kahi i waiho ai, iuka o Kaupo. O kuu alualu aia iwaho o ka puu aina ko kahi i waiho ai, o'u mau iwi, aia maloko o kuono iloko o ka hokeo, a o'u mau maka aia iluna o ka hio o ka hale, ua hooia iloko o ka puniu.
                Ke olelo nei ko ia nei uhane i kona makuwahine i ka moe, a ike iho la kona makuwahine i ka uhane o kana keiki, alaila, hikilele ae la ia mai ka hiamoe ana ae, me ka puni o kona kino i ka haalulu me ka makau, a eehia oia i kona ike ana aku i ke kino wailua o ka laua keiki.
                Ia wa, hoala aku la oia i kana kane, e! einei e; ala ae oe, o ka moe no kau; ala ae kaua la, kii ae i ke keiki a kaua, ua make, wahi a ka wahine, a lohe ke kane i keia hua make, he mea e kona huhu i kana wahine. I mai la ia, kahaha! akahi no hoi kahi wahine houpuupu i ka'u keiki; e houpuupu paha auanei oe a make iho ia oe i kou kuko, wahi a ke kane.
                Ia wa, hoi hou iho la laua e moe, loaa iho la i ke kane ia Kanaio ka uhane o kana keiki e olelo aku ana ia ia e like me kana hoike ana'ku ia ia iho la Lualailua kona makuwahine, alaila, maopopo iho la ia ia ua make io no kana keiki, a hooiaio aku la i ka ka wahine mea i olelo aku ai ia ia.
                A holo like ae la ia laua ua make io no ka laua keiki, alaila, hoomakaukau ae la ko laua hele. Ia wa no, hopu ae la o Kanaio i ke kuinakapa, a wili ae la iloko o kekahi moena; a hele mai la laua nei.
                O ko laua nei hele mai la no ia i ua po nei, a hiki i Kaupo, pii aku la no iuka o Kauhao, no ka mea, aia ilaila na hale o Kaiuli, kahi i waiho ai o ka laua keiki, a kokoke aku la laua nei mawaho o ka hale, noho mai la ka makuakane ma kahi e mai, hele aku la ka makuwahine, a o ke kokoke aku hoi ia e komo aku i ka hale, alawa ae keia, nana hou i hope, ia nana ana, ike aku la keia i ka a mai a in kaikamahine uhane iluna o ka puu aina ko, o kahi no ia i waiho ai ka alualu o ko laua kaikunane, pololei aku la no ka makuwahine a laila, hao ae la i ka alualu o kana keiki iloko o ka moena.
                Ia wa hoi, ua pauhia loa ia na kiai i ka hiamoe, komo aku la keia iloko o ka hale, i nana aku ka hana oia nei, e a mai ana no ua mau kaikamahine nei aia nei maloko o ke kuono, maopopo iho la ia ia, aia malaila na iwi o kana keiki, kii aku la no keia a loaa, nana hou ae keia iluna, ike keia aia malaila na maka kahi i kau ai, kii aku la no keia.
                A pau keia mau mea i ka loaa, o ko ia nei puka aku la no ia iwaho, ia ia nei nae e hoi ana, aole keia i hiki aku i kahi o ke kane e noho mai nei; ia wa, loaa iho la i ka makuwahine, ka makau me ke eehia, haalele iho la oia i na iwi o kana keiki a holo aku la.
                A hiki keia i kahi a ke kane e noho mai nei, ninau mai la ke kane, auhea mai la ka hoi ke keiki a kaua? Hai aku la ia, ua haalele ia'ku nei e a'u, aia mao ae nei la, i hoi mai nei hoi au, o ko ia la kahea mai nei no ia ia'u mahope, a o ko'u makau no ia la haalele aku nei au i ka haawe, holo mai nei au. E kii ae paha oe la i ke keiki, kii mai la ka makuakane a loaa kela, haawe ae la ma ke kua, a hoi aku la laua.
                Ia laua nei e hoi ana, olelo aku ke kane i ka wahine e wawe kaua, o ao koke ae auanei, imi ia mai, loaa kaua. Aole laua nei i upuupu iho, hiki no laua nei i Kahikinui, i ka wa poiki wale. A ao ae la, ike iho la na kiai ue aihueia o Pamano, holo aku la ka poe imi mao a maanei o Kaupo e imi ai, aole he loaa iki, ia kakahiaka nui no, hiki ana ka poe imi i Kahikinui, aina hanau o Pamano, ninau ana i na makua no Pamano, hoole mai la laua, aole maua i ike iki i ka maka o ke keiki, a hiki i keia wa.
                Ia wa no, hooninau aku la laua nei, a heaha ka oukou mea i imi mai ai ia ia? Hai aku la ka poe imi, kai no hoi u pepehiia o Pamano, ua make, a o na iwi kela, ua aihueia, oia ko makou mea e imi nei la, a lohe laua nei, alaila, hoouwe iho la laua nei me ke ano huna ia laua iho, no ka mea, ma ke kauoha a ke alii i ka poe imi. Ina e loaa ka mea nana i aihue o Pamano, alaila, pau i ka hao ia, a i ole ia, make no.
                A pau na la i imi ia'i o Pamano, hoomakaukau iho la laua e hana i ka laua keiki, e lapaau ke ake ano. E ike auanei kakou i ka moolelo no kona ola hou ana. (wahi a ke kaao.) lapaau ia iho la o Pamano a ola ae la; aole nae ia i ola kino maoli ae ia wa, ola kino wailua ae la no oia e like me na kaikuwahine one, a mahope aku, ike kakou i ke ano o kona ola kino ana.
                I kekahi la wale aku, kupu mai la iloko o Pamano ka manao e hele e makaikai, olelo aku la ia i kona mau kaikuwahine, akahi no kuu makemake e hele kakou i ka makaikai, lilo iho ia ia manao o ia nei he mea maikai imua o kona mau kaikuwahine: a o ko lakou nei hele iho la no ia.
                Hele aku la lakou nei a hiki i Nuu, auau lakou nei ilaila, a pau ka auau ana, pii aku la lakou nei i ka pali, a hiki iluna, hele aku la lakou nei a hiki i Pukaauhuhu, he la koele ia nolaila, i nana aku ka hana o lakou nei, e piha mai ana na kanaka mauka, makai o ke alanui. Ia ike ana mai o na kanaka ia lakou nei e hoea aku ana, hookani like mai la lakou, olelo ae la kekahi i kekahi, e! he me e hoi ke kanaka maikai e hele mai nei. Ninau ae la kekahi, auhea? Ei ae hoi paha la, hookahi kane, elua wahine. I nana io mai no hoi ka hana o lakou la, aole io no hoi kau o ke kanaka maikai.
                Ia wa a lakou la e kamailio mai nei, aia i waena o lakou kekahi makaula, o Hai kona inoa, a no ka nui mahalo loa o na kanaka ia Pamano i ke kanaka maikai; alaila, pane mai ua makaula nei, aole kela he kanaka e hele mai nei la, ninau aku la na kanaka heaha la? hai aku la kela, he akua kela o Pamano.
                A lohe na kanaka i keia olelo a ua makaula nei, olelo ae la lakou, kahi no hoi ke kanaka hoopunipuni ia oe, nawai la hoi kau akua hele mai o ke ao, kai no aia a po hele ke akua, o kona wahi ia, a o ko ke kanaka o ke ao, he kanaka aku no paha kela e hele mai la la, ia wa, nui loa iho la ko lakou hoopaapaa. A no ka ikaika loa o ka hoopaapaa o lakou, alaila, kena ae la ua makaula nei i kekahi kanaka e kii i mau lau ape i ekolu, alaila, kii aku la kekahi e like me ka olelo a ua makaula nei.
                A hoi mai la ke kanaka me ka lau ape. uhola iho la kela i ke alanui, olelo aku la i na kanaka, ina e hele mai ua poe la a i nahae na lau ape, alaila, he kanaka, ua pololei oukou, a i nahae ole hoi, he akua, ua pololei hoi ka'u, alaila, holo like ae la ia lakou ia mea.
                I ka wa a lakou la e hoopaapaa mai ana, ua ike aku la no na kaikuwahine o Pamano, ia wa olelo aku laua i ko laua kaikunane, ke hoopaapaa ia mai la kakou, ke olelo ae la na kanaka me ka mahalo mai ia oe i ke kanaka maikai, a ke hoole ae la ka makaula, a ke i ae la he akua oe, a no ka nui loa o ka hoopaapaa o lakou, kiiia ae la na lau ape ekolu, aia la ke uhola ia mai la i ke alanui, alaila, olelo aku la na kaikuwahine i ko laua kaikunane, mawaena ae oe, mamua kekahi o mamua, a mahope kekahi.
                Olelo hou no laua i ko laua kaikunane, ina auanei kakou i hele a i hiki i kahi o na lau ape e uhola mai la la ea, ina keehi kekahi o maua mamua, alaila, hehi aku no oe ma kona kapuai, a pela aku no hoi au, alaila, holopono iho la ia olelo a lakou nei.
                O ko lakou nei hele aku la no ia a hiki i kahi o ua mau lau ape nei i waiho ai, ke nana like mai nei na kanaka, hehi eku la no ka mea mamua i ka lau ape, a nahae ae la, pololei aku la no ka mea mawaena, oia Pamano, hehi aku la no ma ko ia la kapuai, pela aku no ka mea mahope loa, nahae like iho la no na lau ape a ekolu, aole kekahi o lakou i koe.
                Ia manawa, uwa like ae la na kanaka, me ke kapa aku i na makaula nei he hoopunipuni, ia manawa, huhu iho la ua makaula nei, o ke alualu aku la no ia mahope o lakou la. Hele aku la lakou nei a iho i ke kahawai o Manawainui, a pii ma kela kapa, i nana mai ko lakou nei hana, e uhai aku ana ua makaula nei mahope.
                Iho aku la lakou nei a hiki i kai o Mokulau, nana aku la keia i ka nalu a laua e hee ai me ka wahine a uwe aku la, aloha aku la keia o ka hale kahi e noho ai, aole ka wahine o Mokulau ia wa, ua hala i Hawaii, mahope iho o ko ia nei make ana, me kona makuakane me Kaiuli, a me Waipu, Koolau. Ia lakou nei no hoi i hiki aku ai i Mokulau, ike aku la no o ua o Pamano i keia mau keiki e eli ohiki ana i ke one, i ohiki maunu paeaea hele a ku la no keia a hiki ilaila, ninau aku la, e aha ana olua ia nei, hai mai la laua, e eli ana maua i maunu paeaea na maua, i hou aku keia, a loaa ka olua maunu, ihea e paeaea ai. I mai la laua, ma kahakai ae nei no hoi paha la, olelo aku keia, aohe ia o keia kahakai, ua paeaea wale ia no e au keia wahi ia a hala i keia lae la, alaila, ninau mai la laua, o hea la kahi o ka ia, hai aku la keia, oluna o kela amokumoku la.
                A lohe lauala i ka ia nei olelo ana'ku pela, o ko laua au aku la no ia, a ike aku la keia i ka laua au ana i kai, au aku la no keia mahope, a hiki lakou nei i luna o ua moku pohaku nei, nonoi aku la keia i ka mokoi a kekahi keiki, aua loa kela, a nonoi hou aku hoi keia i ka mokoi a kekahi keiki, haawi mai la ia i kana mokoi ia ia nei, alaila, paeaea iho la keia.
                Aia no na kaikuwahine oia nei ma uka kahi i noho mai ai e kali ana ia ia o ka hoi mai, ia ia nei e paeaea ana, olelo mua aku keia i ua keiki nei nana ka mokoi, ina auanei i hoea mai kekahi kanaka mauka la ea, a i au mai, alaila, hoonou ia ia ka pohaku, ae mai la kela. Alaila, oli aku la keia penei.
                Kaukau kalale,
                Loulou ana nae hoi ka ai ana a ka ia,
                Kiwikiwi ana nae hoi ka ai ana a ka ia,
                A ai ka ia he maka kona—e.
                Ia wa no, hapai mai la o ua o Pamano i ka mokoi me ka ia pu no, ua lou mai la i ka makau, i aku la i ke keiki nana ka mokoi, a ai keia ia a kaua e ke keiki, heaha keia ia, pane mai la ke keiki i ana ai i kana mokoi ia ia nei, he Oopukai poopaa kena ia, he ia ino, i ae la o Pamano i ke keiki nana ka mokoi ana e paeaea nei, e kiola keia ia a kaua he ia ino.
                Alaila, pane mai ua keiki nei, ka! kupanaha no ia oe, kou kiola i ka kaua ia i loaa, hoi aku la kaua a uka pulehu ka ia a kaua, ai kaua a maona, alaila, ao kaua i ko pule, he pule ia ka kaua, paeaea hou aku la no keia, ai mai la no ka ia i ka ia nei makau, oli aku no keia e like me mamua.
                Kanaka kalale,
                Loulou ana nae hoi ka ai ana a ka ia,
                Kiwikiwi ana nae hoi ka ai ana a ka ia,
                A ai ka ia he maka kona—e,
                Hapai mai keia i ka mokoi, ike ia aku la ka ia, ninau ae la keia i ke keiki, a ai ka ia a kaua, heaha keia ia? Hai mai la no kela keiki, he kihikihi na ia he ia ino, alaila, kiola hou aku la no o ua o Pamano i keia ia iloko o ke kai, huhu aku la ke keiki nana ka mokoi ana e paeaea nei i kekahi keiki no o laua, kupanaha no oe i ko olelo mai i ka maua ia i loaa, he ia ino, hoi aku no la maua a uka, pulehu ka maua ia, ai maua a maona, o kuu puaa nui no la ka laua, alaila, ao la maua i ka pule ia a ia la, loaa la hoi ka kaua pule ia.
                Olelo aku la ke keiki nana ka mokoi ia Pamano, homai kuu mokoi, aole auanei e loaa ka'u ia ia oe, o kau no paha auanei ka paeaea a loaa ka ia, o kau no ke kiola.
                I mai o Pamano, ina olua i makemake i ia na olua e hoi ai, alaila, paeaea hou ae au, ia ia e paeaea hou ana, hea mai la ka makaula mauka, e au aku ana wau la i kai, lohe mai la o Pamano i ka hea aku a ua makaula nei mauka, olelo ae la i ua mau keiki nei, ina e au mai oiala ea, hoonou olua i ka pohaku o pau ka ia a olua.
                A mahope iho, nui loa mai la ka ia i loaa ia Pamano, piha loa na kaheka elua, no ka mea, he wahi maunu ai kekahi a Pamano, (oia ka palu ai a Pamano.) Olelo aku la o Pamano i ua mau keiki nei, e kii olua i ope no ka ia a olua iuka, ae mai la laua. O ko laua au aku la no ia.
                Ia laua e au ana iuka, lele koke mai la ka makaula iloko o ke kai, ike aku la o Pamano i ua makaula nei e au mai ana, lele koke aku la kela, au aku la a pii iluna o kekahi moku hou aku. Pii aku la hoi ua makaula nei iluna o kahi a lakou nei i noho mua ai.
                Ia Pamano e kau ana iluna o kona moku pohaku, kahea aku ka makaula e hoi mai, aole oiala hoi mai, noho no kela paeaea no, ia ia e paeaea ana, ai mai la ka ia he lelo, ia wa no, oli aku keia.
                Kaukau kalale,
                Kau ka ohu noenoe i ka mauna,
                Huki kolo ka pali o Kahulaana,
                Kilohi aku au o Waimanu,
                Me he manu e au mai ana la,
                Ka lae o Kaiwi i kuu maka,
                A malie hele ka au hulaana.
                Kaka i ka huki a haalele,
                Kau makau aina ole ia e ka ia,
                O ua pahulu ai a maneo,
                Hoolawehala ua akua o Lanai,
                E Hai—e,
                Eia ka mea ai la he ia.
                A lohe o Hai i keia mele a Pamano i oli mai ai, olelo aku la ia, aole no ka oe e ai i kau ia, e ai aku hoi au i kau ia he akua oe.
                Aole no hoi he pau iki o ko ka makaula manao alualu ia ia nei e make, alualu aku la no ia mahope ia ia nei e au ana iuka, loaa mai la keia i ka nalu o uka mai o Kumupali, nalowale keia iloko o ka huakai, paapu na maka oia nei, aole ike aku, ia mana loaa keia i ka makaula, aole nae i pepehi ua makaula nei ia ia.
                Hoihoi ia aku la ka uhane o ua o Pamano e ua makaula nei a hiki iuka, hooia iloko o ka ipukai, koko ia a paa, kau ia iluna ma ka lohelau o ka hale, olelo aku ua makaula nei i na keiki ana, e malama olua i ka ia a kakou ea, mai noho olua a kii e wehe, ae mai la laua, ae. E pii au i lai no ka ia a kakou, a me ona wahie, o ka pii aku la no ia.
                I ua makaula nei e pii ana iuka, onioni ae la keia iloko o ka ipu, ike aku la ua mau keiki nei kii aku la e wehe, olelo aku kekahi, mai kii oe, ua papa ia iho nei kaua aole e wehe i ka ipukai, aole he hoolohe iki mai o kekahi keiki, kii aku la no kela wehe no, i na keiki nei i wehe ai i ke poi o ka pu, o ka lele ae la no ia o ka uhane o Pamano puka iwaho, o ko ia nei hoi aku la no ia i Kahikinui.
                Oia pii o ua makaula nei iuka a hoi mai i wehe aku ka hana i ua ipu nei, aole o Pamano oloko, huhu aku la ia i na keiki ana. Ia wa, he me e loa kona inaina no ka lilo ana o Pamano; aka, aole ona manao hoopau i ke alualu ia ia.
                Alualu aku la no ia mahope o Pamano a hiki i Kahikinui, a komo keia iloko o ka hale, ku ana ua makaula nei mawaho. Ike mai la ka makuwahine o Pamano o ikeia kanaka i ke ku ana'ku mawaho, ninau mai la, mahea mai nei oe? Hai aku la kela. Maanei mai nei au la hele mai nei hoi au me ko'u hoa hele a komo ino nei no ia nei la. Olelo aku la ka makuwahine o Pamano, he mau keiki nae na'u, komo mai paha maloko nei; ia komo ana aku o na makaula nei iloko, hoomoe iho ana keia i ka hohoa, make loa ua makaula nei.
                Ia wa, lapaau iho la kona mau makua ia ia a me na kaikuwahine ona, aole i liuliu iho, ikaika loa ae la ka uhane oia nei, e like pu me na kaikuwahine, a o kona kinowailua no kai hele mua i Hawaii me kekahi kaikuwahine ona me Kauhanekinowailua, noho iho la o Keakaikamuliwai me na makua, e lapaau i ke kino maoli oia nei?
                Hoomakaukau ae la ko laua nei hele, olelo aku o Pamano i na makua ona penei: E! ke hele nei maua, i noho auanei oukou a i hala na anahulu elua ia maua i Hawaii, alaila holo ae oukou e imi ia maua, ao ko laua nei hele iho la no ia.
                Hele aku la laua nei a hiki i Nuu, loaa ia laua nei ka waa ilaila, e holo ana i Hawaii, ninau aku la laua nei i ka poe nona ua waa nei. E holo ana keia waa i hea? I mai la ka poe mea waa, e holo ana makou i Hawaii, ninau hou aku la laua nei, i Hawaii hea? Olelo mai la lakou, i Kohala. I aku la laua nei, o kakou hoi ha ke holo i Hawaii, i ike ia'ku hoi ia wahi, ae mai la lakou; ae, o ko lakou nei holo aku la no ia.
                Holo aku la lakou nei a ka moana, ninau aku la o Pamano i ka poe nona ka waa, Owai na'lii o Kohola? hai mai la lakou o Wahilani, ninau hou aku no keia, auhea la na alii mai nei o Maui i holo mai nei i Hwaii nei. Ninau mai la lakou la, owai la? Hai aku la keia, o Kaiuli a me ke kaikamahine ana me Keaka, i mai la lakou, aia no ia wahi hookahi.

No ke Akua Ikeoleia, oia no o Iehova o na Kaua, Makua, Keiki, Uhane.

                [Ua hookomo makou i keia manao malalo nei, aole no ke ano noiau a akamai a me ka noweo hoi; aka, i mea e ike ia ai na manao haohao a nioniolo ole hoi o kekahi poe o Hawaii nei no na mea e piili ana i ke Akua a me ko ka lani.—L. H.]
                Ma na kuhikuhi o ka Baibala, mai Kinohi a Hoikeana, ua hoike nui ia ko ke Akua ano, hana, launa, a kamailio ana me na kanaka ma na kaula, moeuhane, hihio, anela, uluhia uhane ana; i ka hooiaio ana me ka hoomaopopo, he oiaio no, ua hana io no ke Akua i na mea a pau loa, a ua hoike mai no ia ia iho ia wa, me ka olelo a me ka moe, a me ke kino maoli.
                O Iehova ke Akua o na Kaua, nona ka lani lipolipo omaomao kalae iluna o ka lewa akea loa, mai keia honua hele aku; na hoku lehulehu pupupu kinikini launaole ke helu, na ao lewa lele ino, hookiikii opua; ka moana nui hohonu eleele kahi o na ia e moe nei, na pali a me na ale lua hohonu iloko o ka moana na honua puni ole i ke kanaka ke hele; na kuahiwi kiekie i hoopulu mau ia i ka hau, a me na pali poopoo nanao nihinihi laumania iliwai; na laau nui lala kioea; na a-a hao o-oi holoholona lele, kokolo, huhu, laka, na manu puni lele i ka lewa i ka honua.
                O Iehova Sabaota ke Akua mana, ke Akua maluna o na Akua e ae, akua lapu, akua hele, akua lili, Akua nui, akua mana ole, akua ino, akua maikai, akua pee, akua hoaiki, akua o ka po, akua o ke ao, akua nawaliwali, akua ikaika, akua hele, akua noho, akua kane, akua wahine. Olelo hoike e maopopo ai, (Kinohi 1:2; 6) "I iho la ke Akua e hana kakou i ke kanaka e ku ia kakou, ma ka like me kakou iho." Ke olelo nei ke Akua i ke Akua, aole i ke kanaka, ke ano kane o ke Akua, ke ano wahine o ke Akua, ke ano keiki o ke Akua, ke ano eleele o ke Akua, ke ano keokeo o ke Akua, ke ano pono o ke Akua, ke ano naaupo o ke Akua, ke kino nui a liilii o ke Akua.
                O na ano a pau loa o na Akua a pau loa e kua pakahi ana i ko lakou ano, oia kai hookohu i ke kanaka mua, oia na maka elua, ka ihu hookahi, na pepeiao elua, ka waha hookahi, na lima elua a pela aku, Ua maopopo ua hui na Akua a pau mamuli o ke Akua nui mana weliweli, oia no o Iehova, oia o Adamu, oia iloko o Adamu he wahine, oia iloko o ka wahine he keiki, a pela aku. Aole anei oia ka hooko ana i na manao paa o ka ahaolelo Akua ana i ka wa aole he kanaka.
                Eia ka mea haohao, nohea mai ka o-opa, ka ihuole, ka makahelei, ka makapo, ka ohule, ka ehu, a me na ano e ae? Ke ia aku nei au no loko no, o na Akua nana i hui e hana i kanaka; o na akua kina o lakou, ua lawe ia mai ko lakou ano i ka mea kino. E nana i ka iho kamaa pela no ke kamaa e hana ai, ina i maikai ka iho, maikai ke kamaa, ina uuku, ina nui, pela no e hana ai me ka hoopili i kona ano.
                Aole ma ka hana wale ana no i ke kanaka ka hui ana o ke Akua e hana, ma ka olelo kekahi. I ka wa i hui ana na kanaka e hana i hale pakui ma Babela, oia ka aina o Sinala, (e nana ma Kinohi 11:7.) "ina kakou e iho, iho kakou a malaila e hookahuli ai i ka lakou olelo, i ole e lohe kekahi i ka kekahi." Pauku 8, "Pela o Iehova i hoopuehu ai ia lakou." Aole anei o na akua lehulehu keia e hui nei, no ka mea, he lehulehu loa na kane e hana ana; he oiaio o na akua a pau loa, oia keia, o kini o ke Akua, o ka lau o ke akua, o ka mano o ke akua, o ka pukui o ke akua, o na akua a pau loa, o lakou no nei hua olelo lehulehu, nolaila, ua maopopo he nui loa na Akua o ke ao nei, ua piha keia mau honua a me na hoku hele, ka moana, a me ka lewa, a me ke aouli o ka Lani.
                Aia ma Hoikeana kekahi olelo hooiaio no ka lehulehu o ke Akua a me ka nui, e nana pono ma Hoikeana 12:7. "He kaua no ma ka Lani, kaua mai o Mikaela me kona poe anela i ke deregona, a kaua aku ke deregona me kona poe anela." Aole anei no ka nui o ke Akua keia kaua? Nolaila no; ao ke kaua ana aia i ka lani, aole i ka honua nei, i ko ke kanaka wahi.
                Ma ko'u noonoo ua pau ko kakou kanalua no ka uuku o ke Akua; no ka mea, iwaena o na hoike elua a ekolu e kupaa ai ka oiaio oia mea. Ma na kanawai he Umi i kau ia ma ka mauna o Sinai, ko ke Akua Ikeoleia manao paa, olelo oia, "Aole ou Akua e ae imua o ko'u alo." Ua ike no ka o Iehova, he nui ke Akua iloko oia kau kanawai ana, nolaila, ka papa e, ke keakea e mamua, o hoomana auanei ka Iseraela ia lakou. Pela ke ano i ka noonoo aku, he nui io no na akua o ka aina, O Kanaana, kahi o ka Iseraela e hele aku nei e noho; nolaila, kau e ia ke kanawai ma ke alanui e ke Akua.
                O keia huaolelo, "Aole ou Akua e ae imua o ko'u alo," o ke alo ka paha kahi nui o ke Akua i kau kanawai ia ai ke alo, o ke kua a me na aoao, aole i kau kanawai ia e ke Akua. Ua ike no ka paha ia, aohe Akua oia wahi; nolaila, kau ole i kanawai, ma ka noonoo wale ana aku, aole no ke Akua ole oia wahi, he Akua no o ke alo, auhea ia? O ko ke Akua alo ka mea i olelo nui ia iloko o nei kanawai. I ko'u noonoo iho, oia na mea i hana ia ma Kinohi; no ka mea, ma ke alo ke kahea ana i Lani, i Honua, i Moana, a pela aku, nolaila, o kona alo na mea i hana ia e ia. S. D. KEOLANUI.

He Nuhou no ka Ilio Hawaii.

                He wahi mea hou no ka'u e hooili aku nei ia oe, oia hoi he ilio maoli no Hawaii nei. Ua maa kakou i ka lohe a me ka ike o na haole ka mea ilio akamai a lohe i ka olelo, a, i ko'u ike pono ana o keia mau ilio Hawaii ka hoi kekahi mau ilio maalea.
                Penei ka olelo no ka ilio a me kana hana, i kekahi po mamua aku nei. E ku ana au ma ke alanui Nuuanu, i Kaopuaua, ike aku la au i keia ilio me ka ipukukui e paa ana ma kona waha, ninau au i ko'u poe hoa e ku pu ana, "e aha ana nei ilio?" I mai lakou. E imi ana i kona akhu aia i ke kuai alani. A lohe au, hoomaopopo wau i ka oiaio oia olelo, hahai au mahope e ike pono.
                Iho aku la ua ilio nei a Kolopo, huli kona nuku i ka makani e hanu ana, ia wa komo iloko o ka hale inu-ki o ka pake, mauka o ka hale kuai o Akai a me ke alanui hotele, iloko o laila ke kahu e inu-ki ana, uwe aku la ka ilio i kona kahu, maopopo ia'u he oiaio ka manao o keia ilio.
                I kekahi la e ku ana no wau ma Ulakoheo kahi kuai ia, iho ana ua ilio nei me ka puolo wahi ia o waho, ua palapala ke kahu i ka palapala a waiho iloko o ka puolo me ka hapaha, a ua maa ka poe kuai o Ulakoheo i nei ilio me kona kahu, e olelo ana ka palapala i hapawalu dala pipi, i hapawalu i ia. Kuai iho la ka poe pakaukau, a, wahi a paa haawi i ka ilio, hoi pololei no kela me ka lalau ole ma-o a ma-o a hiki i Kapauhi.
                A pela no ma na mea e ae, ua komo mai ko ke kanaka noonoo iloko o keia ilio, a pela no ma kekahi mau hana e ae.
Kapauhi, Honolulu, Feb. 16, 1862.