Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 26, 20 March 1862 — HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 10. [ARTICLE]

HE MOOOLELO NO HIIAKAIKAPOLIOPELE. Helu 10.

A pau keia mele aia nei, ko ia nei hele aku la no ia, i nana aku ko ia nei hana, e noho mai ana o Honopu ma, alaila, aloha ae keia i ke aikane aia nei i ka holo ma kai ma ka waa me ke kane a laua me Lohiau, aole hoi pela na hele ana mai Hawaii mai a hiki i Kauai, alaila, akahi no ke kaawale o ke aikane ma keia hele ana, nolaila, hapai ae keia i keia wahi mele penei. A Honopu au i Waialoha la, 0 kuu wai lele hunahuna, Wai maawe i ka pali, 0 kuu wai hana apu lauki, A ke kupa i kiola la haalele, Haalele i Honopu wai akua, Kanaka ole la e ke hoa la, Aohe hoa—e, A pau keia mele aia nei, ko ia nei hele aku la no ia ma ka pali, a hala o Kalalau, a rne Nualolo, a malaila aku, hiki keia i Milolii, i nana aku ko ia nei hana ia Mana, aole i kana mai o ua akua o Mana, nolaila, hapai hou o Hiiakaikapoliopele i keia mele penei. O Mana aina a ke akua e, Aina o ke akua i Kaliu, O ko paa kolo hele i— o—e, E hoi mai ana ka oe io'u nei—e, A pau ia mele ana aia nei, iho aku la keia a hiki i Mana a malaila aku, holo ae ana ke aikane me ke kane a laua nei ma kai maluna no o ka waa, ia ike ana aku o laua nei ia Hiiakaikapoliopele, alaila, hookokoke aku la laua nei ia ia la, a pae aku la ka waa o laua nei, ae mai ia kela maluna o ka waa a holo pu mai la lakou, e huli hou mai ana lakou nei maanei, ko lakou nei holo mai la no ia a waena moana mai o Kauai, nana mai o Hiiakaikapoliopele i ka lele aku o ke ao o Hawaii, alaila, anoano wale aku no ke aloha o ke aikane mua aia nei, oia hoi o Hopoe, nana iho hoi keia i ka luhi o laua nei i au ai i ke kai me keia aikane me Wahineomao. Ia ma nawa no ko ia nei manao no e make ana no ke kane ke hiki aku i Hawaii, nolaila, hapai ae keia i keia mele penei. Kuu kane i ka makani he Malua, Nā ke koolau kaua i lawe mai, Lawe ka waa he nahele ke kai e, Kuu kane i ka hale kai o lalo, Olalo aku hoi—e,

A pau keia mele aia nei, alaila, holo mai no ka waa o lakou nei, a huli ka ale o Kauai me Oahu nei holo no lakou nei, a i nana mai ka hana o Hiiakaikapoliopele i na kupuna kane e noho aku ana i ka moana o Waianae, o Kua ka inoa o kekahi, o Alaikapoiki ka inoa o kekahi, he mau, mano o Kua ma. la ike ana mai o lakou la, pahapaha ae o Hiiakaikapoliopele penei, ola, hele hoi a ike mai olua ia makou, ola keia ia make, ia manawa no, ike aku la laua nei i ka moopuna a laua nei, i aku o Kua ia Alaikapoiki, ei o ka mopuna a kaua la, pane māl o Alaikapoiki ka! e pee kaua, e make auanei kaua, pela aku o Kua, hoole mai no kela, aohe kaua e make, pee aku no kaua, komo aku no oe i kou aleale, komo aku no hoi au i ko'u aleale, i mai o Kua, aole kaua e ola ilaila, ninau mai kona hoa, i hea kaua e ola ai, hai aku la ia, i uka o Waianae, alaila, ua maikai ia imua o laua, O ko laua holo aku la no ia, i nana mai ka hana o Hiiakaikapoliopele e holo ana laua la, i iho keia, make, ka inoa e ike mai nei la olua ia'u, ola la hoi keia la pololi, ka holo no iā o ua mau mano nei a uka o Waianae, moe, i na mau mano nei nae e holo ana i uka, hapai ae o Hiiakaikapoliopele i keia wahi mele penei.

A makaoi luuanla lalo o Ke tebe tb I* i b poii o «e aom t Hil ks iuk o SLOMl«ibjioiHj Moe iko i sb k* tei» » m Jio« ro i Imli ae Mē tk» S ka p«ia, Hiki ka aiēte • ko ipo, O Konalaokaala, he aia lee, Kei« i« olna—e, A pfttt i* aieie ana aia nei r nana m»i keia 0 kfi bolo no o iaaa kahea hou mai no ke!a ia iaoa ta ma ke mele penei. A makani kaiaolo laio o Wiiaeae, 0 Knaiwa i Pokai—e, He iii alofa& ko oloa—e f A paq ia mele ana aia nei, aneaee lakon oei e pae i kola o Waianae, ikē keia ia Po-ka-i, i aku la keia, a ike mai boi oe e Poka-i ia makoo i keia la ola keia fa pololi, alaila, kahea mai o liiiakaikapoliopeie ii Poka-i ma fee inele penei. A Waiauae aii, Ike i ka makani o Kīipehau, B hoolulu ana ia lalo o Poka-i, Maikai ko hoopo ana ia'u—e, Ko inaka launa ole hoi—e, A paa ia mele ana aia nei, iohe o Poka-i, 1 nana aku ka hana o Poka-i o liopeie, e kulou iho ina o Pokai ilalo, pae ana lakou nei i ka honua, ma Keaalii i Waianae ka pae ana mai o lakon nei, noho iki iho la lakou nei malaila, hoomaha, a linlia iki, hoomakaukau lakou nei e hele, pane akn o Hiiakaikapoiiopele ia Wahineomiki me Lohiau, e( ma ka waa olua o kakou/ma ka honua nei au, ae mai la o Wahineomao me Lohiau, na hoa hele ona. I hou aku o Hiiakaikapoliopele i na hoa ona, e kauoha aku ana i ko lakou wahi e halawai ai, i holo olua ma kai ea, a kela lae la, o Kalaeloa ia, mai pae olua malaila, hoīo no oltia a ka moana kai e nana nna i waena la o Ewa ia, mai pae olua malaila, o Puuloa kai kai, holo no olua, a ke awawa rmi auanei e moe ana a iho i Koolau la, o Nuuanu ia< mai pfte olua inalaila, o Honolulu o kai, holo no ohia, a kaulu niu nui e kU ana la, o W T aikiki ia, o Leahi ka lae mamua aku, rhai pae olua ilaila, holo no olua a hnli auanei olua makela aoao o ka lae, he ulu niu no malaila, o Waialae ia, ka loko nui iloko o ke kuono la, o Mauualua ia, ka lae loihi la, o Kawaihoa ia f mai pae olua ma ia mau wahi, holo ho olua, a ma kela huli aku o ka lae, ke aw'awa e moe ana a iho i Koolau la, o Makapuu ia, 6 o Wawamalu ia, iiaila olua e pae ai a hiki aku au, alaila, holo kakou, u& maikai ia katiohd i kona mau hōa, aē mai la laua, ia wa, haalele lakou ia WaiaAae, holo no hoi laua la rna ka waa, hele no hoi keia ma uka, e hele ana ma Pohakea, naiia aku keia i ke kula o Lualualei, hele ka la a liliu, me he mea la e ai ana i ke kula o Lualualei, iilaila, napai ae o Hiiakaikapoliopele i keia wahi mele penei; Wela i ka la e wela i ka la, Ua wela i ka la ke kula p Lualualei, Ua nau ia e ka la ua okaoka, Ua haule ka papa auwae, 0 ka la i ua kuknlu, Ka imu niho a ka la i ke kula, Na ka la no i kahti a enāeha, Aohe wahi puka hoomaha, A ka wawae e hoomaha aku ai> 1 ka luua i Poh,akea, E uwe kaua hoi—e, A pau ia oli ana aia nei, i mai o Wahineomao, heaha hoi anei kau aloha ana hiai ia maua, ua hele aku la no oe mauka ma ke ala maloo, ke holo ae la no hoi laua la ma kai, ke pii nei no hoi keia ma uka, kani hou aku no ke oli aia nei mauka penei. A Waikonene i ke alanui, Ka biina i Komoaula, Kii ia wela i ka umauma, Like kauhuhu ka pali o Pohakea, Waha ka ilio i ke kua o Puhainaloo, Ke hoohaehae ae la ka naulu, Moku kahawai niha ka pali, 0 Puhawai ua hakaka kipikipi, Ke kaiaulu me ke kanaka, tla kuikui wale ā haena na ihtt, Ūa ka wale i ka iipe, Ka la wela o Ltiftlttaiei, He lei alohu no olua—e, A pau ia mele ana aia nei, ke pii la no keia, a aneane e kau keia iluna o Pohakea, aloha iho la keia ia Pohakea ma ke mele penei. A luna au o Pohakea, : Ea ke p6o o Kattiaoha iluna, He lalo o Luakini, ke kokolo ae la, Ma ka poli o Kanehoa, Hoohoa i na keiki make anu, 0, Kaiwieli e ua anu ati—e, Maikai Lihue, he kuaaina aloha—e, A p&u ia mele ana aia hei, kau loa aku la keia iluna o Pohakea, huli iho keia nana i na hoa oia nei, o ko laua la holo no ma kai, kani hou aku no ke oli aia nei peuei. Alōha ko'u hoa i Puali, 1 ka wai o Pohakea, he lana o Kanehoa, He.lae ino o Maunauna, 0 Lihue ke hele ia, hohi ke ala mauu, ike ala o ke kupukupu, E iiho ana e kawaikoloa, 1 E ka makani he waiopiia la, Kuu pua, me he pua la i kuu maka, Ka oni i kā hakn onohi, ka wai la lin, 1 kuu maka la, e uwe au—e, | A pau keia mele aia nei, o kē ano o keia mele, he mele ano inaina no i ke kaiknaana no ka make ana o ke aikane aia nei, oia hoi 0 Hopoe, ka mea aia nei i kauoha iki i ke kaikuaana e malama, aole hoi i m&lama o Pele 1 keia kauoha a ke kaikaina, pati no o Hopoe i ka ai ia, & me ka moknlehua aia hēi, oia ka lua o ka ia nei kauoha, aole nae i koe ia mau pwi noi ka ai ia, noiaila kela mele i mele moa ia ae la, alaita, ma&ao hoi kēla» M pōh na ia iieiki Peie mea i hoodialti Mal *f» oi» hoi ke kane e holo ae la ma kai* oia hoi o Lohiau, no ka mea, aole keia I hoole i kana kanoha, ke malama nei no keia, aole i hoO|» akn ia ia, me ka manao no nae o Hiiakaikapoliopele aia a hiki i Hawaii a ike liiāi iia tnaka o Pele, alaila, ii)o mna no ia ia nēi ka hoome* o ke kaoe, pda ko lānel mā&aoi iloiu> iho, alaila, «kapaAM kel» i kaolelo a

Pele, i |>eU k> no p*!)** a aiahope aka m kfl no k maoao gzm oia nei. llana do keia o Pohakea, naoa aka kei« ia e hee mal »na ka wuhioe { ka poe tii o Blto, a nie da kauaka, Ha ui ki 9x> k e ka oft a tti kahe ka trai, h*i k* pae *rai, oi* ka ns me« a p«a e bee oei, me be bee anā la oo k* oaln o kai, alaOa, faapai ae keia i keia meie peoei. A m&kaiil ICnimo iehaa ko oka, Ke boowāāwa& ae la, fj aa i Hanakahl^, Ke oa la, oa mai la Hilo, A mokn kahawai piba ako la, Na hale lehoa a ke kai—e y 1 Pohakea do keia e noho nei f nana ako no keia e a mai ana no ke ahi a Pele i Pona, hapai hoo no keia i keia mele penei. Aia no ke'koa la i oka, Ke ho-a la i ka papa a enaeiia, A pulelo mai ka ohia o ka Ina, Maewa ke poopaa Oewa i ka makani, 1 ka hoOtiaue ia e Kaawaawa—e, A pap ka ia nēi mele ana, alaila, hnli akn keianj|ba ia Kauai, aloha ae keia i ke koelre ia Kahaanai ika lele mai oke ao ( alaila, owe aku keia ma ke mele penei. A luna au o Pohakea,/ Kilohi aku kun maka ia lalo, Afe he wai la e haāle rnai ana, Nā lehua o Kawaikini i Waialeale, Ke haale iho nei kuu waimaka e hanini, E ahe wale mai ana no, Ka lau o ke aloha la o ka moe—e, A pau ia inele aia hei, lohe o i akn o WahineoOiao ia Lohiau, bnli aku la ko wahine nana ia Kauai, o ka lele mai o ke ao o Kauai, lele pu mai la me ke aloha o ko kaikuahiue, uwe akti la ke kaikoeke, oia kela mele mua i pau ae la. Alaila, holi aku keia liwe ia Pohakuokauai ma laua me Kaena ma ke mele, no kā mea, ua?tooina ia ia nei i ka hoi ana mai, i iho keia ilol® oia nei, kai mai poina olua ia'u e Pohaku<Sfauai ma, i māi la olua aole au i uwe aktl ia olua, nolaila, hapai ae o Hiiakaikapoliopele i keia| mele penei. Kahuli Kaena holo i ka malie, Ua wela i ka la ke alo o na pali, Auamo niai ka la i Kilauea, Ikiiki i ka la na Keawaula, S' Ola i ka makani Kaiaulu, Koholalele, makani ia no lalo, Haoa ku la i na Makua, Lili ka la i Ohikilolo, Pau na Keaau i ka la, /Haa ka la i na Makaha, Oi ka niho o ka 1a i Kuinanomano, Ua Wela i ka la ke kula o Alio, Ēha kuaiwa i ka Mulamapo, Ola Waianae i ka makani kaiaulu, ' '}" Ke hoa aku la j ka lau o ka niu, Ūive Kanepumu i ka wela a ka la, Alaila kuu ka nae ka maloeloe i ka ioa, Auau i LualualeL aheahe koolau, Wahine o lalo, aheahe i ka laau, •' 0 ka ilima welawela i ka la, Ke pili, ka uinauma o Puuliilii, I ka lawalawa i Palialona, Hoomaha aku i Waikonenene, Ka piina i KōmoaO'la, Aheahe kona a he a ke kehau, Hoomaha aku i Pohakea, Alaila au ku kilohi, nana aku au i Hilo, l£e hoomoe ae la na lehua i kai o Puna, Aloha Puna, o na hale lehna, %0 I kai o Kukii^-e, A pau keia inele aia nei, huli iho keia nana ia kai o i nana aku aUanei ka hana o utt o tiiiakaikapoiiop6le, e iho an& ka wahihe lawaia i kai o ĒWa, lawiiia papai, wahi limu, mahamoe, a pela aku. Alaila, oka moe iho a ka makani o ke kehau, ua hele wale a make ike anu, e holo wikiwiki ana a hoomaha aku i kai 0 lala i ka la, a mahana, alaila, hele aku lawaia. Ia ike ana aku no aia nei, alaila, kani aku ke oli a Hiiakaikapoliopele penei. A makani kēhau lalo o Waiopua, Ko ke kula naenae aala i ke kupukupu, Moe e no i ke auu aka mauu, Moe aku i kai o Ewa ke anu, Anu EWa i ka ia Hamauleo, E hamau—-e, A paiiiamele aianei, alaila, nana aku keia i ke aikane aia nei, me ke kane a laua nei e holo ae ana ma kai, aole pane aku o Lohiau ia Wahineomao, aole no hoi he pane dktl o Wahineomao ia Lohiau, no ka mea, o ke kumu oia pane ole ana o kekahi i kekahi, oka papa ana a Hiiakaikapoliopele, ina e pane kekahi i kekahi oka make ka hope, oia ko laua mea i pane ole ai. Ē hoohahke akd ana 0 Hiiakaikapoliopele i ko laua la ano toe ko ka wahine lawaia o kai o Ēwa, no ka mea, o ke ano mau ia o kela ia he pipi, ina he la malie, a o ka pipi ka ia e lawaia ai, a pane kā leo, alaiia, o ka makani iho la no ia, nolaila, mauao keia ua like laua me ia poe, nolaila, hapai aku ai keia i keia mele peneL Kuu kane i ka lai o Ewa la, Mai ka ia hamahleo i ka makani, A pane ae ka leo makani ia la, 0 kuu ia hamauleo—e, 0 kuhia i kai o Palea la, Mai pane oe—e, A pau ia mele aia nei, huli iho no keia nana ia Lihee, oka hele okala a nopu ike kula, i akn keia* mai poina oe ia'u e Lihue, i mai la oe, aole au i ka naenae aka ia oe, ke iho nei keia ilalo t kani aku no ke oli kifi nei penei. Ala wela Lihne nopn no iluna, 0 ka opuu koa maewa inai ke oho„ U ka nene, aohe nao i ke ala f 0 ka mana, i ka pewapewa laan, " Mauka o Pouhele, e hele ke kehao, Ka mukani lu pua, hi hau, Pda kokul pual ka loa i īalo, 0 Kapnalei, o kno lei aloha—-e,