Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 28, 3 April 1862 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

Ka Hoku o ka Pakipika.
BUKE I. HONOLULU, APERILA 3, 1862. HELU 28.

Hoku o ka Pakipika.

HAUI NO KAMEHAMEHA IV.

Make na moku ia Kalani,
Uuku wale no Hawaii,
I lomia i ka poho o ka lima,
Ka pauu ana i ka akau,
A ike oe apopo i ke a kamahao a Iwa,
I ke kama a Kekupuapa,
I ke keiki hana o Kalani,
I ka hakoko a e moku,
I ke kaina a ka luahine,
Komo papa ke kui,
He make kipu ka aina,
Ka lima aiwaiwa o Kalani,
O anehe lawe au aina,
Ka lima akau o Alapauila moku,
Ilaila ka oi kepa lua o Hinamoe,
O kahi o ka make i waiho ai,
O ko hele ai nemanema ole ia,
Lalau Kalani la inoa,
Opaha kua i Olomehani,
Hookui a puni hahai,
Hahai i Olokuma aloalo,
Ha ka iwi o ka aina,
Manunu ka iwi o ka honua,
Uina me he pali hiolo la,
Ua hono ua kekee,
Kaka Kalani i ka haka lewa,
Haule lele walawala ka moku,
Pio ka manea o ke au,
Ka wawae a ia iluna,
Ke poo a ia i lalo,
Hoolewalewalewaia,
Lele ka kowali Hawaii,
Me he kaula ka pinao la,
Ka maiewa ia e Kalani,
Na Kalani nei auhee,
Ua maka ie i kanahele,
Ke maka i nei ka luku na,
Ua mio aku la mehe wai la,
Mehe imupuhi na Pele la,
Ke kua kehu i Kalani,
Mehe lu manawa hua kaikoo la—e,
A ku ka puna ke koa i uka la,
Ua liinua opala ka moku,
*    *    *    *    *
No Kalani ka moku, ka honua,
Ka uka, ka moana, no Kalani,
Nona ka po, nona ke ao, nona ke kau,
Ka hooilo, ka makalii, ka malama,
Ka huihui hoku lani e kau nei,
Ke kapola panau o luna, o lalo, ouka, okai,
No ke'lii ka ukana kikoola,
O ka hao pae o ka manu pae i ke ka honua,
O ka ea makaulii me ka palaoa,
O ke hukai o ka makahiki,
Niaupio Kalani ke kupa aiau,
Kaa niau Kalana ke kua loa, ke kua poko,
Kolo ka papa a ke'lii aimoku o Kalani,
Ku ka hua, haa ka papa,
Haa ku papa, mahimahi na moku,
I kana pii i kana piipii,
I ke ana ohana Hilo,
I kana lapa, i kana lapa,
Io aleuleu a Kau me Puna,
Ai koke no i na io ohana moa,
Ke kiko koke, kiko aku kiko mai,
Nani wale lakou e hohoka mai nei,
Lea ka hoka i ka nui o Keahuawa,
Aloha ino lakou e hoka mai nei,
E hapa ka hoka i ka lei e hele i Kona, i Kailua la,
Ei ia na i ka hokahoka i Hoolae la,
He kela keia no ka hoka,
He aiwaqiwa nui nei he aa pii lolo kahi,
Aia ke aa wale la no,
Aa kau makani kea,
Aa apiki Puna i Leapuki,
Nanai wale ana i Hauananaia,
Ke nana wale la i Nanawale,
Lalau wale ana Hiloone i ka lalau,
Uoki i opea ana, opea iho no Hilo, Hilopaliku,
Ku wale ana i Kahooku,
Ku-oe wale ana i ka mauna,
I kauka i Olaa i Paoole,
E oe kohukohu ka moku ee wale,
Ka aina makee wale—e,
A ka i na kino ka aina lapuale la,
Ka hoomoku, hoomoku wale iho no.
W. L. M.

HE KAAO NO HESINI.
Helu 10.
I unuhia mai mailoko mai o ka Arabian Nights.

                Ia manawa, hopu ia iho la ua alii wahine nei me na kaikaina ona, a lawe ia mai la imua o Hesini, kukuli mai la ua alii wahine la imua o Hesini a me ka wahine, a me ka luahine, me ka mihi pu mai i kona hewa, me ke noi mai e hookoe i kona ola, pane ae la ka wahine ia Hesini i ke alii wahine, Heaha no la keia hewa au e hahai loa nei ia ia nei, aohe no auanei ou ike iho, aohe no hoi he kanaka e hiki i ko kakou wahi nei, mai kahiko loa mai a hiki i keia wa, a he keu wale no hoi paha auanei keia kanaka maoki la, a e noonoo maoki iho no hoi paha oe, me he mea la na ke Akua no keia kanaka i ae e hele mai i ko kakou wahi nei, a e lawe no ia'u i wahine nana, a no keia hana ana au i keia hewa nui, nolaila, ke ili aku nei ka uku o keia hewa maluna iho o na kanaka, a me oe kekahi. Hookahi ae la keia i ka ia nei olelo ana.
                Ia manawa, pane mai la ka luahine ia Hesini. E ae aku o Hesini i ua luahine la e hoi pu me ua alii wahine la, alaila, olelo aku o Hesini, i ua alii wahine la, Ea, ke kala aku nei au i keia hewa au i hana mai i ka ino maluna o'u, a ke hoihoi aku nei no au ia oe i alii no oe no kou Aupuni, a o na hana nae a pau o ke Aupuni, e haawi iho oe ia ia nei, oia hoi o Savahe, ka luahine, a o ka noho alii wale iho no kau, ua maikai ia mea imua o ua alii wahine la, alaila, hoomakaukau iho la ua alii wahine nei i ka hoi, aloha iho la lakou nei a pau ke aloha ana, hoi aku la ke alii wahine me ka luahine, a hoi no hoi keia me na keiki a me ka wahine no hoi a ia nei.
                Ia manawa hoi mai la laua nei me na keiki a laua  nei. Ia lakou nei nae e hoi nei, me he mea la e lele wale ia ana no ka hoi ana a lakou nei, aohe lakou nei i liuliu iho, hiki ana lakou nei i ke Aupuni o ke alii wahine nana keia i hooili mai maluna o ka moku, oia kela alii wahine i oleloia ma ka aoao mua o ka Helu 20. Ike mai la ua alii wahine nei ia la nei i ka hiki ana'ku me ka wahine, a me na keiki, olioli loa keia, ia wa koke no, hoouna koke ia aku la kona mau alii, e hele mai e ike i na malihini, i loa no hoi i ke ahiahi ana iho, o ka makaukau mai la no ia o kekahi ahaaina nui, e makemake ana ua alii wahine nei e lohe na makaainana i ka mooolelo o ke kii ana o Hesini i ka wahine ana, a me ka hoi ana mai. No ka mea, ua ike maka na kanaka maoki e hiki aku i kekahi Mokupuni o ke Aupuni o Wakawaka, nolaila, i makemake ai ke alii wahine e kuahaua i kekahi o kona mau makaainana, e hele mai i ua ahaaina nei.
                I ua po nei, ua akoakoa na makaainana a pau iloko o kahi ahaaina, makaukau iho la na mea a pau o ka ahaaina, hiki ae la i ka hora i olelo ia no ka ahaaina, hele aku la na malihini, me ua alii wahine nei, me na alii no hoi o ka aina a hiki i ka hale ahaaina, a hyoomaka iho la na mea a pau e ai, i ka wa a lakou hei e ai ana, ku mai la kekahi mea a nonoi mai la i ke alii wahine, e ae aku, e hai mai ka malihini kane i ka mooolelo ona i kii ai i ka wahine me na keiki ana, ua maikai ia manao imua o na mea a pau, ua maikai ia mea imua o ke alii, alaila, hooho like mai la na mea a pau me ka leo nui. "Kokua! Kokua!! Kokua!!!" alaila, ku mai la o Hesini, a hai mai la i kona mooolelo mai ka mua a hiki i kahi a ia nei e kamailio nei, i ka wa a ia nei e hahai ana i ka hanaino ia ana o ia nei, a me ka hoomainoino ia ana o ia nei, ia ia nei e hahai ana pela, ike aku la keia, aohe waimaka paa o na mea a pau o loko, i loa no i ka pau ana ae o ka ia nei olelo ana, ku mai la kekahi mea a nonoi mai la, e ahi hou aku no i ka mooolelo o laua, uwa like ae la na mea a pau, me ka hooho mai, kokua! kokua! palua aku la keia i ka hai ana o ka mooolelo, a hiki i ke ao ana, ia wa no, kau ae la laua nei ma na lio o laua nei, haalele iho la laua nei i keia Aupuni, a hoi pu aku la me na keiki a laua, ukali aku la ke alii wahine me na alii ona, ia lakou nei e holo ana, hookahi no leina a na lio o lakou nei, hiki ana lakou nei i kahi o ke kanaka nui, nana keia i lawe iluna, oia kela kanaka i hoike ia ma ka Helu 20, alaila, hoi ke alii wahine.
                E like me ka hana ana a ke alii wahine ia Hesini ma, pela no hoi ka hana ana a keia kanaka, hookipa no ia me ka maikai, hana no i ahaaina, kahea no i na alii o kona Aupuni, a pau ka lakou nei noho ana ilaila, kau ae la no laua nei me na keiki a laua nei, ukali pu mai la na kanaka nei ia lakou nei. Hookahi no lele  ana o na lio o lakou nei, pupuu no hoi hoolailoa, hiki ana lakou nei ilalo i kahi o ka elemakule nana keia i lawe mai, mai kahi mai o na kaikuahine hookama o ia nei, oia hoi kela elemakule i hoike ia ma ka Helu 15, ma ka lua o ka laina o ka aoao mua o ia Helu.
                Ike ae la ka elemakule o Hesini keia me ka wahine ana, a me na keiki ana, he mea e loa kona hauoli, hookipa aku la keia ia lakou a pau, noho iho la lakou nei ilaila, hana iho la ua elemakule la i ahaaina na Hesini ma, no kona olioli loa i ka loaa o kana wahine ia ia. Mahope iho oia wa, makaukau iho la o Hesini ma no ka hoi, nonoi mai la ke kanaka ia ia nei, e haawi aku nona ke kookoo, a nonoi mai la no hoi ka elemakule, e haawi aku nona ke koloka pouli, ae aku la no keia. Olelo mai la laua la, "ae, ua haawi mai nei oe ia maua i keia mau mea a pau, a o maua hoi kou mea nana e malama aku i kela makahiki keia makahiki, kela malama keia malama, kela pule keia pule, kela la keia la, kela hora keia hora, kela minute keia minute, kela sekona keia sekona, aole loa maua e haalele aku ana ia oe i kekahi manawa, ua maikai ia mau mea imua o Hesini, haawi aku la keia i ke kookoo a me ke koloka ia laua la, alaila, hoomakaukau iho la lakou nei i ka hoi, a makaukau no hoi ka hoi o lakou nei, kau ae la no hoi laua nei ma ko laua nei mau lio, ukali hou mai la no ua kanaka la ia laua nei, a pela no hoi ka elemakule, hele no hoi lakou nei a hiki i kahi o na kaikuahine o ia nei.
                Ike mai la na kaikuahine o ia nei, ia ia nei e hoi aku ana me ka wahine, a me na keiki, olioli loa lakou nei, hookipa aku la ua poe kaikuahine nei o ia nei ia lakou nei, uwe iho la lakou nei a pau ka uwe ana, noho iho la lakou nei ilaila, a liuliu, hoomakaukau loa keia i ka hoi i ko lakou nei "Home." Ia wahi hoi ka elemakule, a me kela kanaka ia ia ke kookoo, a hoi no hoi keia me ka wahine, me na keiki a ia nei, kau ae la lakou nei maluna o na kamelo, aloha iho la lakou nei a pau ke aloha ana, hoi no hoi laua nei me na kkeiki, ehiku o laua nei la i ke alanui, ehiku no hoi po, hiki i ke kulanakauhale o lakou nei. Halawai lakou nei me kahi makuahine o Hesini. A anei la pau. O ke aloha no auanei ko oukou. * *
Honolulu, Maraki 27, 1862.

HE WAHI KAAO.
NO KA MANU OLELO, KA LAAUOLI, A ME KA WAI OLENALENA.
Helu 1.
I unuhiia no loko mai o ka Arabian Nights.

                P enei no kona hoomaka ana, o Pasia oia ka inoa o ke aupuni, a o Keoholauzahaza oia ka inoa o ka Moi.
                I kona manawa opiopio loa, make aku la kona makuakane, a ia wa no, noho ae la keia i ka noho alii o ke Aupuni. A i ka wa hoi i kupono ai ia ia e lawe ae ai i ka ke kanaka makua oihana, eia kekahi o kana mau hana, o ka hele e hakilo, o ka hoolohe i na ohumu, i kela po keia po, oia a me kona Kuhina Nui.
                A i kekahi po, ia laua nei e maalo ae ana mawaho o kekahi hale, lohe aku la laua i kekahi mau hamumumu leo, a me ka hehe ana o na aka, a na ia mau mea i kaohi mai ia laua, e ku, a e huli aku i kona kumu. I ko ke alii hiki ana ma ka puka, aia hoi kekahi hakahaka ma ke pani, a malaila no oia i nana aku ai iloko. A i kana ike ana'ku, ekolu mau kaikamahine opiopio, a maikai hoi na helehelena.
                O ka hana a keia poe wahine, o ke kuko, a me na olelo e ae i kupono ole e hoopuka ia imua o ka lehulehu, a i ke alii no e ku ana ma kahi i olelo ia ae nei mamua, hoomaka hou ae la lakou e olelo. I ae la ka mua loa. Nani ino no hoi ko'u lilo ana i wahine na ko ka Moi Luna kahu ai, i noke aku au i ka ai i na la a pau, i ka palaoa makai wale no, e like me ka mea i hoomakaukauia no ka ke alii papa aina. Ua lohe ae la kakou i ka ke kaikuaana kuko.
                A eia hoi ka kona muli iho, nani ino hoi ko maua mare ana me ka Luna o ka ke alii mau aipuupuu, ka'u noke wale aku no la paha ia i ka ai i na mea ono a pau ana e hoomakaukau ai na kona Haku, Malaila, ua maopopo ia kakou ka makemake io ana o keia mau wahine e mare, me ko ke alii mau Luna, a heaha no hoi ka hewa ke mare io lakou.
                Mahope o ka pau ana o ka laua olelo ana no ka laua mau makemake, hoolako aku la laua i ko laua kaikaina, e hai mai i ka mea a kona naau i ake nui ai. Ia manawa no, i mai la kela, Ke makemake nei au e lilo i wahine mare na ka Moi, e hoolilo aku ana ia ia i makuakane no ke keiki alii e hanau mai ana na maua. A o ka lauoho o ua keiki la ke hanau mai, i gula ma kekahi aoao o kona poo, a i dala hoi ma kekahi aoao; a i kona wa hoi e uwe ai, e like no kona  mau kulu waimaka me ka momi, a e like hoi ka memele o kona  mau lehelehe me ka opuu rose mohaha, i ka wa o kona hoomaka ana'e e mohala.
                A oia iho la hoi ka Kahakuhaakoi kuko, aka, nui loa ae la nae ko lakou olioli, no ka mea, ua komo kukonukonu loa aku iloko o lakou ka makemake no keia kuko. A o ka Moi hoi, aka, iho la oia me ka haaloulou nui, a huli ae la laua a hele aku la.
                Aka, kauoha ae la oia i kona Kuhina, e hoomaopopo i ka hale, a i ka ia apopo, e lawe mai oe i ua poe wahine la io'u nei, i hooko aku ai au i na kuko a lakou. I ke kakahiaka ana ae, hiki aku la imua o ka Moi ua poe wahine nei, a hooko koke ia mai la ko na kaikuaana makemake.
                O ke kaikaina hoi, hoonoho ia ae la oia iloko o kekahi hale alii, me ke kahiko ia i na lole nani, a i ka manawa a ke alii i manao ai ua kupono, mare ia ae la laua, a he nui ka lealea i malama ia i ko laua la i mare ai, e like me ko ke alii mau aoao mau.
                Aka, aole i pono keia mare ana o ia nei me ke alii imua o na maka o kona mau kaikuaana, huahua mai la laua ia ia nei, me ka huhu nui, lili, a me ka hoomaau. I iho la laua iloko o laua, E kakali no kaua a loaa ka wa pono, e hoopai aku ai kaua i ka hewa maluna o kona poo.
                Aka o ko laua kaikaina, he nui kona aloha no laua, he mea mau ia ia ke kauoha aku ia laua e hele mai io na la, i na la a pau, ua lilo nae ia i mea lealea loa na laua, no ko laua manao ana iho e ko ana ko laua makemake.
                Iloko no o ia makahiki hapai ae la keia, a i ka hapai ana i ua makahiki la, hanau mai la he keiki kane maikai loa. Ia manawa, hooko iho la ua mau kaikuaana la i ko laua makemake, wahi ae la laua i ke keiki me kekahi mau apana lole, a hoo iho la iloko o kekahi pakeke, a hooku aku la iloko o ka auwai e kahe ana maloko o ka pali. Ia manawa no, e ku ana ko ke alii Luna malama kihapai ma kahi kokoke i ka auwai. Ike aku la oia i keia pakeke e lana hele mai ana, hoouna aku la oia i kekahi e kii, a e lawe mai i kapa. A i ka hiki ana mai i kapa, ike iho la oia he keiki kai loko, he mea e kona kahaha, lalau iho la oia  a hoihoi aku la i kona hale. Malaila, e hoomaopopo kakou na ola ke keiki.
                E olelo kakou no ko ke alii lohe ana'ku, ua hanau kana wahine. A i kona lohe ana aku ua hanau kana wahine, hele mai la oia me ka manao nui e ike i ke keiki, i kona hiki ana aku ma kahi o kana wahine e moe ana, ninau aku la oia i na kaikuaana o kana wahine, Auhea hoi ke keiki. Ia manawa,  hoike mai la laua he keiki Ilio uuku make, ia manawa, ua hoopiha loa ia ke alii i ka huhu wela, no kana wahine. Aka, aole no hoi i mau aku ia mea iloko ona a loihi, no ka mea, e mau ana no ke aloha oiaio, me ka pumehana iloko o ke alii, no kana wahine, nolaila, ua oluolu hou no ko laua noho ana e like me ka wa mamua.
                Mai ka hanau ana mai o ke keiki mua, hookahi makahiki ma ia hope mai, hapai hou ae la oia, a hanau mai la, he keiki kane no. I ke kolu hoi o ka makahiki, hanau hou mai la oia he kaikamahine maikai loa, hana hou iho la no ua mau kaikuaana huhu nei e like me ka laua hana ana i ke keiki mua, a loaa hou mai la no hoi ko ke alii Luna malama kihapai.
                I ka hanau ana mai o ke keiki alua i olelo ia ae nai maluna, e hoomaopopo kakou, ua ninau mai no ke alii ia laua nona, aka, ua hoike ia aku ia ia he keiki popoki, a ua huhu hou no ke alii, e like me kona huhu ana i kinohou, a i ka manawa o ka hanau ana o ka laua hiapo, a i kana ninau ana aku hoi ia laua no ka mea i hanau hope loa ia, hoke mai la hoi laua he Mole ma ka olelo haole, ma ka olelo Hawaii hoi, he holoholona liilii ano Iole.
                Ma ia hoike hope loa a kona  mau kakuaana, piha loa iho la ke alii i ka huhu nui, me ka hoowahawaha loa aku ia ia, i iho la ke alii e kipaku aku no au ia ia mai keia honua aku, o hoopiha mai auanei oia i ko'u hale alii, me na mea ino a pau loa. Aka, mamuli o na olelo ao a kona Kuhina i kanahai iki ai kona huhu, a hoano e ae la oia i ka hoopai ana no kana wahine.
                Penei oia i hoopai ai ia ia, e hoomainoino ia oia ma ke akea i ekolu mau la, mahope iho oia mau la ekolu, alaila, e hoopaahao ia oia a hiki aku i ka pau ana o kona ola.
                Ma keia wahi e maopopo ai ia kakou ke ko ana o ko na kaikuaana manao; a e haalele kakou ia ia iloko o ka hale paahao.
                E olelo kakou no ko ke alii luna malama kihapai, a me ua mau keiki nei. Lawe ae la ooia ia lakou i mau keiki hanai nana, malama aku la oia ia lakou me ke aloha menemene, me he mea la he mau keiki ponoi la nana, mai ke Akua mai, kapa aku la oia i mau inoa no lakou, ka inoa o ka hiapo o Bahamana, ka muli aku, o Paviza, a o ke kaikamahine hoi, o Palizadi, a iloko o ko lakou mau makahiki i ulu ai, kiai aku la oia me ka makaala nui loa, me he makua ponoi la. A i ko lakou kokoke ana i ko lakou mau makahiki e oo ai, make aku la oia, nolaila, uwe iho la lakou me ke kanikau nui loa nona, e like me ka mea au i na keiki aloha makua a pau.
                E ola ana lakou, me ke ola kiekie, a me ka hanohano loa, no ka mea, he nui loa ka waiwai i ili mai, mai ko lakou makuakane hanai mai, a o ko lakou  wahi e noho ai, aia no ia mawaho aku o ke kulanakauhale, ua hanaia ko lakou hale, a me na mea a pau o ka pa, ma ke ano maikai loa, a malaila no lakou e hoohala ai i na manawa me ke ano kuokoa.
                O ka na kaikunane puni, o ka hele i ka hahai holoholona, oiai hoi o Palizadi e kanu ana i na pua ma ko lakou kihapai, me ka malama pu i na hana o ka hale, e hoohala i ka manawa, me ka hoonanea ia ia ma ua mau mea la. I kekahi la, i na kaikunane i hala aku i ka hookahakaha, hiki mai la keia wahi luahine kilokilo, a ku mai la ma ka puka o ko lakou nei pa, nonoi mai la oia, e ae aku ia ia e komo mai iloko, i pule aku ai aoia i kana pule, no ka mea, o ka hora no ia e pule ai na mea a pau me o a o, ae aku la no hoi oia e komo mai, a i ka pau ana o kana hoomana ana, hoolauna aku la oia me ke kaikamahine alii, a ua lawe aku la no hoi o Palizadi i ka haawina o kona aloha me ka pumehana, e hoapono aku ana ia ia no kona manaoio akua, niele aku la keia i na ninau he nui, me ka hoomaikai aku i na la o kona ola ana, a he loihi no ka wa i hala a ia kamailio ana a laua, ia manawa no, ninau hoomahua kau la o Palizadi ia ia, pehea la kou manao no keia hale, i mai la ua luahine  la, ua maikai a oluolu na mea a pau i ka nana aku, aka, ina nae e loaa ia oe na mea au e manao nei e hai aku, alaila, e oi loa aku ka maikai o keia kihapai mamua ae o ko na kihapai e ae a pau, maluna iho o keia honua.
                I ko Palizadi lohe ana i ka luahine e olelo ana pela, i aku la oia, e ko'u makuahine, ina paha e oluolu oe e hai mai ia'u i ka inoa o ua mau mea la, a me ko lakou wahi e loaa ai. I aku la ka luahine, e ka wahine maikai, ua oluolu loa au e hai aku ia oe, i ko lakou mau inoa, e like me kau noi. Eia no ia, o ka mua, o ka Manuolelo, aole no hoi o ka olelo wale ka mea hiki ia ia, o ka noonoo pu kekahi,  me he kanaka la, a he hiki ia ia ke kahea aku i na manu a pau, e lele mai i kona wahi, i oli aku ai lakou me ia i kana mau mele, a o ka lua, o ka Laauolioli, maluna o keia laau, he mau lau kona me na waha e hiki ai ke oli aku i na leo mele lea loa. O ke kolu hoi, oia no ka wai ano gula, ina oe e lawe mai i wahi mea uuku o ia, a ninini aku iloko o kekahi punawai, e lilo no ka wai a pau o ua punawai la i wai ano gula, e pipii ana iluna i na manawa a pau, e loaa no keia mau mea ma kahi hookahi, o ka mea e makemake ana e huli aku no ua mau mea la. E hoomaka no kona hele ana, ma ke alanui e moe nei ma ke alo aku o ko oukou pa, a i ka hala ana o na la he iwakalua, e halawai mai no me ia kekahi elemakule, a na ia elemakule no e kuhikuhi aku i ke ala, e hiki loa ai ilaila. I ka pau ana o ka ka luahine olelo ana, ku ae la oia iluna, a uwe aloha aku la i ke kaikamahine alii, a uwe mai la no hoi kela ia ia. Ia manawa ko ka luahine hoi ana.

No na kaua i koe o Kamehameha—Kaua elua

                Mahope iho o ka lilo ana o ke Aupuni no Kamehameha, kipi ae la kekahi alii o ko Keawemauhili Aupuni o Kanekoa ka inoa, a kana  me Keawemauhili, a hee o Kanekoa ia Keawemauhili, a mahuka o Kanekoa a noho me Keoua. A mahope iho, kipi hou iho la o Kanekoa a kaua me Keoua, a hee o Kanekoa, a pepehiia iho la ia a make loa. No ka make ana o Kanekoa, ku ae la kona hoahanau o Kahai ka inoa, a wehe ae la i kona malo, a hele aku la ia me ke koa a io Kamehameha la ma Kona, A ike aku la o Kamehameha ia ia, e hele mai ana pela, aloha ae la ia, a hoolalelale ae la oia i kona mau Kuhina e hele ma Hilo e kaua, a ae mai no kona poe Kuhina ia ia. Eia ka inoa o ua mau Kuhina la, o Keaaumoku, o Keaweaheulu, o Kameeiemoku, o Kamanawa, o lakou no ko Kamehameha mau hoa olelo no kela mea keia mea nui o ke Aupuni; nolaila, ua mau no ka olelo ana o ka lakou mau keiki, a mau moopuna o ka Kamehameha mau keiki, a mau moopuna. A liuliu iho lakou, a hele'ku la e kaua i kela mau Aupuni ia Hilo me Kau, ma ka mauna o Kau ka hele ana. Ua kapaia ka inoa oia kaua, o Kauaawa, o ka lua keia o ko Kamehameha kaua ana i kona Aupuni. Aole i hee o Keawemauhili a me Keoua ia kaua ana, hoi ae la o Kamehameha a Laupahoehoe, a mahope iho, hele hou aku no o Kamehameha ma Hilo e kaua, a hakaka ia me ka poe lawai ma Keau i Puna, a pa iho la ko Kamehameha lae i ka hoe a ka poe lawaia, a no ka nui o kona ikaika i pakele ai oia, mai make oia la la. A ia wa, loaa ia Kamehameha ma Hilo na koa o Kahekili i hoouna malu ai mai Maui aku nei, e noho me Keawemauhili e kaua mai ia Kamehameha, a ike o Kamehameha i ko Kahekili hewa.

KAUA EKOU O KE PANIWAI.

                A ike o Kamehameha, ua hewa o Kahekili, holo mai o Kamehameha e kaua ia Kalanikupule, i ke keiki a Kahekili, i Oahu nei no o Kahekili ia wa. A kaua iho la laua ma Wailuku i Maui, a hee o Kalanikupule ia Kamehameha, a pakele o Kalanikupule, a holo mai i Oahu nei. Ua luku nui ia ko Maui kanaka ia kaua ana, ua paa ka wai o Iao, aole kahe no ka nui o kanaka, a ua kapa ia i ekolu inoa o keia kaua ana, o Kepaniwai, Hanaupali, o Iao. O ke kolu keia o ko Kamehameha kaua ana i kona aina.

KAUA AHA.

                Ia manawa, kaua o Keawemauhili me Keoua, a make o Keawemauhili i ka pepehiia e Keoua, a hooke loa mai la o Keoua me ka anao e kii  mai i ko Kamehameha mau akua nona, a me ka pepehi i ko Kamehameha makaainana.
                Hele mai la ia a Kokohiku i na kalo o Waipio, a lohe ae la o Kamehameha ma Kaunakahakai i Molokai i keia hana hewa ana o Keoua, alaila, aloha o Kamehameha i na makaainana o Kona a me Kohala a me Hamakua, nui ke kaumaha o kona naau no ko lakou luku wale ia. Alaila, hoi o Kamehameha mai Maui aku, e kaua me Keoua, a kaua iho la laua ma Hoapapaa ma Hamakua i Hawaii, a hee o Keoua ia Kamehameha. O kona hee loa ana no ia, i noho pio wale iho no ma Kau, a hiki i kona make ana ma Kawaihae. O ka ha keia o Kamehameha kaua ana.

KAUA ELIMA.

                A ma ia hope iho, holo mai ke alii o Kauai, o Kaeo kona inoa, a hui pu me Kahekili ma Oahu, a holo laua ma Hawaii e kaua me Kamehameha. A halawai lakou ma Kohala, a kaua iho la lakou ma ka moana, a hee laua ia Kamehameha, a pakele laua, a pae i Maui, aka, o ka nui o ka auwaa, ua pau i ka luku ia, a ua kapaia ua kaua la i elua inoa, o Kawai, o Kepuwahaulaula. O ka lima keia o ka Kamehameha kaua ana.

KAUA AONO.

                A ma ia hope iho, make o Kahekili ma Oahu nei, a noho iho la kana keiki o Kalanikupule a me na'lii no hoi ma Oahu nei. A lohe o Kamehameha, ua make o Kahekili, manao ae la ia e holo ma Oahu, e kaua me ka Kahekili mau keiki, e hoopai aku no ke kaua wale ana mai o Kahekili ia ia.
                Alaila, hoomakaukau iho la o Kamehameha no ka holo i ka malama o Feberuari, o Kaulua ka inoa o ua malama la i ka olelo a Hawaii.
                A holo aku o Kamehameha a Oahu, kaua me Kalanikupule ma Nuuanu, a hee o Kalanikupule ia Kamehameha, a puni Oahu a me Molokai, a me Lanai, a me Maui, a me Kahoolawe, a haawi mai o Kaumualii ia Kauai no Kamehameha. O ke ono keia o ka Kamehameha kaua ana i kona aina.
                A noho alii iho la o Kamehameha ma Oahu nei hookahi makahiki, holo aku ia ma Kauai, a no ka nui o ka makani, aole pae i uka, hoi no ma ka moana o ka Ieiewaho, a ua kapa ia kela holo ana o ka Ieiewaho.

KAUA EHIKU.

                A ma ia hope iho, lohe o Kamehameha, ua kipi kahi alii ma Hilo, Hawaii, o Namakeha kona inoa, alaila, hoi mai o Kamehameha mai Oahu mai e kaua me na alii kipi nei. A kaua iho la o Laua nei ma Kaipalaoa a make o Namakeha ia Kamehameha.
                O ka hiku keia o ko Kamehameha kaua ana i kona aina pau ke kaua, lanakila, hui pu ia keia pae aina e Kamehameha i hookahi aupuni mai Hawaii a Niihau. O ke aupuni o Hawaii nei no ia. J. M. KEALOHA.
Honolulu, Oahu, Maraki 12, 1862.

No ka Ahaolelo e hiki mai ana.

                Aloha oe e ka Hoku Pakipika, ka waha kamailio o ka lehulehu mai Hawaii a Niihau, kahi e hui ai na manao me na hana, e maopopo ai ka pono a me  ka  ole, ka oiaio a me ka oiaio ole. Ua lana wale mai no ko'u manao imua o oukou, me he kai hoee la e hoike aku i na mea e pili ana i ka pono o ka lehulehu. No ka mea, eia ke pii loa mai nei ka manawa o ka Ahaolelo o keia makahiki, nolaila, e noonoo mua kakou a like, a miomio, a mikioi, a aulii, a pane wai ole, alaila, waiho aku imua o na waha kamailio o kakou, oia na Lunamakaainana.
                Penei ko'u manao ia kakou, e o'u hoa o ke alina o na kiileo ole, a me ke koena o na ihe laumeki a ka poe a-i oolea i alo ai i na ale hamama o Alenuihaha, a me ka pali o Iao. O kakou a pau loa kai noho iho malalo o ka malumalu o na oluolu, he nui hiki ole ke houluulu aku, o ka maluhia o ka olelo a ke Akua, a me na pono kuapapa nui i hele a kanikoo-haumakaiole a ke Aupuni o Iolani Kamehameha IV, ua lawa kakou i ka oluolu i ka makani mai ka moana Pakipika  mai, a me ka malamalama o ka la, a me na kuou ua oluolu mai ka lewa mai, a me ka honua palahalaha e ku ai a moe aku. A ua lawa hoi kakou i ka olelo alakai o ka uhane e hiki ai i kahi luhi ole. Eia wale no koe, o ko kakou pono io iloko o ko ke Aupuni aina.
                1. E hui kakou a pau loa, na makaainana me na Lunamakaainana i hookahi olelo, hookahi manao, hookahi noonoo, hookahi olelo imua o ke akea, a me ka aha kau kanawai o keia aupuni. Aole make hoole, hoopaapaa, hooioi, hoole, a hookela imua, aole make uhi, huna, hoonee, hoololi, hoemi i nalo ae, i alo iho hoi no ka mea, pela e pono ai ka mea, a mau mea paha imua o kakou.
                2. E noonoo kakou no na luna a pau iloko o ke aupuni, i ka nui o na luna a uuku hoi ke aupuni, i kanui o ka uku a uuku ka hana, i ka pono o ke aupuni a me ka ole, i ke ku like o ka uku me ka hana, nolaila, e noonoo pono kakou, e hooemi mai paha i na luna, e hooemi paha i ka uku?
                3. E hoonoa i ke kalewa maauauwa ana me ke kila kalewa maloko o keia aupuni, no ka mea, he hana ia e laha ai ke dala i ka luahine hanai puaa, moa, a me ka pepeiao laau, a me ka lehulehu e noho ana i ka lakou hana ponoi, a he mea ia e ao ana i ka lahui hou i ka noonoo a me ka hana ana. Ua pili ia pono i ka lehulehu a me ke aupuni.
                4. E hoemi iho i ke dute awa no na waiwai a me ke ku ana o ka moku, no ka mea, ua makau paha na moku i keia kau ana pela, nolaila, e noonoo kakou, no ka mea, ua pili ko ke aupuni pono i ke ku o na moku a me na makaainana, ina e emi ke dute ana o na moku, alaila, eia ka pono o ke aupuni i ka aina nei, kuai nui ia na mea ai o na kanaka a pau loa.
                5. E hoopau i ka uku o na holoholona hele hewa no ka ai i ka mauu, e hoi ka uku maluna o na mea kanu ke hoopau ia, ma ka nana aku, ua poho ke aupuni a me ka mea holoholona i ka nahelehele, penei: I lio, hookahi dala kona auhau i ke aupuni, komo i ke kula, laweia i ka pa aupuni, ilaila e ku ai a wiwi a make, a kukala ia, nele ke aupuni, aohe dala, a me ke kahu.
                6. O ka lio, e hookuu ia ka lio hookahi e ke kanaka i kokua nona ma ka hana ana, aole e auhau ia e ke aupuni hookahi dala.
                7. O ka bipi, e auhau ia i hapalua ko ke poo hookahi, no ka mea, oia ka holoholona i nui loa o ka waiwai ma kona kino, ka hana o ka ili, o ka io, o ka aila o na pepeiao a pela aku no, aole pela ka lio a me ka hoki