Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 6, 7 February 1908 — Ka Moolelo Kaao —:O:— Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao —:O:— Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I hooponopono hou ia elike me na maawe Moolelo Hiiaka a ko Hawaii ame Maui. MOKUNA I. Ka Moolelo o ka hoea ana mai o Pele ame kona poe hoahanau i Hawaii nei—Ke Kai a Kahinalii. Mamua nae o ka haalele ana iho o ua Peleihonuamea nei ame kona poe kaikaina ame kekahi mau kaikunane ona, i ka mokupuni o Oahu nei, ua noi aku la o Laka i ka makuahine (oia hoi o Pele,) e ae mai iaia e noho oia i Oahu nei, oiai aohe ona makemake e hele pu me ka makuahine. Ua ae mai la nohoi o Pele; nolaila, ua noho o Laka i Oahu nei. Ua oleloia ma keia moolelo, ua hoi keia Laka a noho ma Koolaupoko; maluna o kela wahi mokupuni mawaho aku o Heeia-kea, i kapaia o ke Ahu-a-Laka; a mahope iho ua hoi loa keia Laka i Hawaii a noho ma Puna a ma kahi i kapaia o Ke-ahi-a-Laka. Aole nae e hiki i ka mea kakau ke hooia aku i ka oiaio o keia mea i hoikeia ae la. I ka hoea ana o Pele ma ame kona ohana i ka mokupuni o Molokai, ua hoomaka iho la oia e eli ia luna o ka puu i kapaia o Maunaloa; a no ka loaa ana nohoi o ka wai (kai) ua haalele no oia ame kona poe ia wahi, a nee aku aku lakou no Kalaupapa, a eli iho la oia ia Kauhako. Loaa no ke kai a haalele no lakou ia wahi. Mai laila aku lakou hoea i Lanai, a oia ana like no ka nele o ka loaa o kahi e noho ai lakou. Haalele lakou ia Lanai nee aku lakou a Kahoolawe; a eli no ua Pele nei i ka puu o Moaula-nui-Kanaloa, a ikeia no ke kai, haalele lakou ia wahi, a pae lakou i Maui. He nui na wahi o Maui i eli ai ua Pele nei, a o ka hope loa o kana wahi o ka eli ana, oia o Haleakala. Ua manao loa ua Pele nei e loaa ana ko lakou wahi e noho ai ma keia kuahiwi; eia nae, ua hooneleia nei manaolana ona ma ka loaa koke ana o ke kai. Ua oleloia nohoi, ua eli ua Peie nei ia Puu-o-Lai, a inu no ua Moiwahine nei o ke ahi i ke kai, lele loa lakou i Hawaii. Ua hoikeia nohoi ma keia moolelo, mamua o ko Pele ma hiki ana i Puna, ua lehulehu loa na wahi a ua wahine nei o ke Ahi i eli ai e loaa ona wahi no lakou e noho ai; aole nae he loaa. A i ko lakou hoea ana i Puna, ka aina i kaulana ma ke mele, oia hoi— "Noho no i Puna ka nani me ka maikai, He hale kipa ia na ke ala me ke onaona, Onaona ka maile, ka hala o Keaau, Ola ai na kupa o Kaniahiku" A ma kahi i kapaia o "Ke-ahi-a-Laka; a i uka hoi o ia wahi i ka ai ua Pele nei i ka lua o Malama; kahi hoi nona ka hoohenoia ana: "O ka lua mai keia o Malama, A he sekona ka'i like kona oni ana; O ka wai hu, a he huai-ia, O ka lua o Malama, a he milo ia." I ke ka ana o ua Moiwahine nei o ke ahi ia Malama, a lawa pono ole no kona makemake; ua nee aku la lakou a i Puulena, a noke hou iho la ua Pele nei i ka eli. O keia wahi o Puulena, he wahi keia e pili kokoke ana ia Malama, a no keia wahi hoi ka holona o kela mele kahiko, penei: "Ua hala ka Puulena aia i Hilo, Ua imi aku la ia Papalauahi." O ia eli o ua Pele nei ia Puulena, a o ka loaa koke no o ke kai, ia wa nee lakou nei hoea i Kalaunuiohua. I laila, eli ua Pele nei me kona ikaika apau, a mau no na lauoho o ua Pele nei i ke kai, haalele no oia ia wahi ame kona ohana, a nee aku la a hoea i kahi i kapaia o Ohuanui. Eli no ua aliiwahine nei ia wahi, a pulu hou no kona mau owili lauoho i ka huna kai, nee lakou i Kilauea iki; a mai keia wahi aku, hoea lakou i keia Kilauea e o nei i keia wa, a loaa maoli ko lakou wahi e noho ai. Mai laila aku loaa ka lua o luna o Mokuaweoweo. He mea oiaio, ua lilo o Kilauea i home noho no Pele, kona ohana kaikaina ame kona mau kaikunane. Ua hoonoho aku la ua Pele nei i kekahi kaikunane ona, i alii puhi ahi nui no Kilauea. O kona inoa, oia no o Lonomakua. A ma ia ano, ua hiki paha ke oleloia ae ma keia wahi, o Lonomakua, O na kaikunane o Pele i hoea loa i Puna; oia no o Ka-uwila-nui-maka-eha-i-ka-lani; Kamohoalii (ma kona kino kanaka a kino moo nohoi) a o ka mea hoi nona ka pali kapu e hea ia nei ma ka Lua-o-Pele, o ka Pali o Kamohoa lii; Kahuiokalani; Kaoakaokalani; Kanehekili; Kanewahilani; Kaneikapohakaa; Ke-o-ahi-kama-kaua ame Kapoha-iaikahi-ola.