Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 33, 15 August 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii a Iua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Mala me ka Lohiu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

a Iua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Mala me ka Lohiu.

Noma ka. Nani, Pau ki? Kxia Maihna kf ai.o—'Iwi i Kana I fPO MA NA ALK K ALOLOA 0 KA 0 LUUKIA KA OlllA NOHO I KA M\1.U 0 KV P A HAUI.ANA IA KA WAI 0 WAII UA KA Wl'MWIOLE 0 KA IKAIKA—LUKUIA N\ K FA 0 HAWAll NF1 —HUKI'N NA MĒA POHIHUU 0 KONA Hanuina

I h»U aku l,i oia no keihi oko na man pokii e kili nni ana, a| hui aku la me lakou, puili aku a puili mai i ke aloha hoahan-iu, a pau ka lakou kuwo ana, 'ua mnau mai la napokn | "E kala wale ki paha oe ī ho ea tnai ai no na Kona nei, no ka mea, ua hele ou papalina amo'a unounou, ou mau maka, ua hele a ula na onohi, me he mea ala ka hoi ua noke wale oe i ka uwe a upehupehu ou mau maka?" ( Ua olelo mai la ua iu nei o Nuumelaui- "I nehinei no ko makou pae ana mai, a na ka apa ana mai nei no hoi a pau aku la ia pilikia, oia ka hoea mai la i Oukou nei. No onkou no -ka'u huakai i hiki'mai nei, 1 kii mai nei no wau ia oukou e u hoi kakou no ko kakou ainahanan, ua lawa ae Uno ko kakou noho ( ani no ka trulibini ja ka- ! kou. Alna he aloha ko oukou la'u e u hoi kakau, aina.no hoi !he aloh i ko k i ouk) ī m\u kane ta oukou, o kikou pu no apau ke hoi, a oia no ki'u mnio nui ī hiki mai la imuao oukou, a pehea !a ko- oukou m mao no keia ? ' i Ua ninau koke mai U kona mau pokii: "Heiln mn niihoi ,keia o kakou au e pjapuahylu mai nei īa "kakou?"

'"Heaha mii auanei hot ki ou kou, he keu paha hoi ka hana eepi nui wale o ke kaikunane haku o kakou ia'u, ka i nojo ka pono keia a maua e aapa nei, e ia ka he manu kela aohe lala kau o(e?" "Ka 1 noa hoi o ka pono keia |he kane a he wahine o ka noho ana?" wahi a na pokn. "0 ko'u manao ia, eia ka' he punua peepoli hou aku no keka- j hi ana mawaho ae o'u," wahi ana 1 pane aku ai i na pokii. "A pehea i maopopo ai ia oe, a la he mea okoa ae kahi ana mawaho ae ou?" wahi a na poku i ninau mai ai. "Ka 1 noa hoi j loaa no ia'u ī ka moeuhane, a hele no hoi 'au e hakilo. Hele kela ī ka o kapo, wahi ana keolelo mai,a kuh» no hoi au be oiaio, eu ka' he hoopumpuni wale no, uapum wale au la haoa ana pela. Aka hoomakakiu au elike me ke kuhikuhi a papa īa'u ma ka moeuhane, ua loaa pono o\a īa'u, u He olelo e he\e i ka heeualu, aole nae pela ka oiaio, he wahi okoa!®ae kahi e hele ai, a oi a ke kumu o ko'u ike, a ulupuni au i ka huhu, a olelo aku au iaia e hoi kakou i kakou wahi. Nani no īa ua uku ia iho la kansi ai a

me na mea apau ana 1 haawi ma kana mai ai ia kakou, ma o kuu kinoMa." I ka lohe ana o kona mau pokit i keia mau olelo a Keaiohlloht, ua kulu pakahi mat la ko lakou mau waimaka i ke aloha no lakou \ho, ame ko lakou kaikua ana. A, akahi no a maopopo ia lakou, o ke kane no keia a ko lakou kaikuaana e noho nei lakou. Ua kuhi no lakou ma ke ano kaikunane a kaikuahme wale no laua e kuwili nei, eia ka auanei, ua hana 10 ka ua lolnkn i ka nahele. Ua olelo mai U na

pokt! ia Kealohilohi ! "He manao maikai kena ou c ku makou kaikuaana 1 olelo mai fa Ice lohe ka makou mau mea aloha o na kane, 1 hai aku majkou ia oe e kuaana, aia hoi lakou a lohe ea, alaila maikai." "Ka' e hoi ana no maua i keia po no Puna, pela ka haku kaikunane o kakou i oIeto mai nei Nolaila e lohe mua no wau 1 ko oukou manao " "Aole hoi pela .e ko makou kaikuaana," wahi a na pokii i pane mai ai, "aia hoi a lohe ka makou mau kane ea, alaila, hai aku makou la oe i ko lakou manao," wahi hou no a lakou. "Ina pela ea, e hoi maua, a i loaa ia maua na kuia ma keia mua aku, o ko'u holo hou mai no ia e kn ia oukou," wah\ a ke kaikuaana i olelo aku ai "Ina pela, ua pono ae la īa," wahi no hoi a na pokii. 0 ka lele aku la no īa o Kealohilohi a honi i ka īhu o na pokn, a o kona huh hoi aku Ia no ia no kahi o Kawelonakala, aia no ilaila 6 Kuaialu kahi i kali mai at. Iaia no hot a hoea, o ko Kuaialu olelo koke mai la no ia

"Nani hoi kou loihi o keia he le ana aku nei. Hala aku nei no oe, a hahai aku nei no wau mahope ou, a lohe no wau i na olelo apau loa a oukou, a o ko'u ku mai nei no ia a hoi, a mahope mai Ia no hoi oe." Ua.pane aku la o Kealohilohi imua oke kane: "A heaha ka'a mau olelo, a pela hoi ka ko'n mau poku?" "Heaha mai auanei hoi kau; ka i noa hoi o ko koi ana aku nei > ou mau pokn e hoi oukou apau no Nuumealanu E waiho kakou la Kuaiahi ma e hoopaa paa. ana, a e hoi kakou ma alahele i lohe ai o Kuaialn i na olelo a Kealohilohi me na pokii. O ka pololei maoli, aole o Ku aialu 1 hele kino maoh e hoolohe i na olelo a Kealohilohi aka na tcona kupunawahine lole 1 heie e hoolohe,mamuh o ke kmo lole, a lohe oia 1 keia mau olelo a lakou, hoi mai oia a hahai i kana moopuna ia Kuaiaiu, ma kona ano kino wahine maoli, pela iho la 1 lohe ai o Kuaiahi i keia ohumuhumu a Kealohilohi mi,apela ifao la o Kuaiahi i hoike aku ai īa Kealohilohi 1 ka wa ona i huli hoi mai, a lilo ia, mea he mea e ehaeha ai o iiona manao j

Ua noho mumule wale īho la no o ELealohilohi t ka'wa a Kuaiain e kamaiho nel imua ona, ua akaaka wale īa aku no nae ia rn.au mea e ua eueu nei a kakou. j I ka uhi ana mai o ka po ma-j | luna o na Kona, ua hoeu koke aku la o Kuaialii 1 kana īpo e, u hoi laua, ua ae aku la no hc i o Kealohilohi, a o ko lau i l.ulu iho la no īa ī ka ho\ nn Apua. Kau ma ka waa o ke ma\ la ao īa o Apua ka pahu hopu. Hoea aku la laua no kauhale, e ala mai ana rio q Keakakilohi, makaukau ka ai, haule paīn», pau ka paina anahaule aku 'UoKiuialu hiamoe, ala wale

aku h no hiio Kealohllohi a ku lu kc aumo<>, akaKi rxi a loaa iaia,k,i hooluo].», Ma keia e wailio iki iho k.ikou ia KealohiK)hi m,i c hioVani mc ka ain;\ lioo pahaoh.w, a c huli ac kakou a nana la Puhuna ma. I ka haalele ana o Kuaialii m,i i tia Kona, aia no hoi ō ]rV lanu ma ke kali mai la ta Kealohilohi, elike me ka ua ui huolieno nei i hoopa aku ai ma na pahu lohe o na pepeuo o Pulama ma,no ko lakou holo like ana i Puna. Oi kali hoi ko ua o Pulama ma ī ua Kealohilohi nei a poeleele, i ka hoomanawanui i ke ala ia po, no ka rnea, a ia ke hu'e lani ala ka hoene o ka leo o ua ui Kealohilohi nei iloko o ka puuwai o Pulama. 0 ka he\e ia a ao ia po, hele no hoi a awakea oia la, he ole kahi mea a ike hou o ua o Pulama ma i na papalina lahilahi ula ohelohe lo o ka ui Kealohilohi. Aka, īa wa īho la nae lakou ī lohe mai ai, ua hala mua ka puulena ma īa po no Puna, ke lohia wale īa mai la ī ka Papa o Apua Ua lilo iho la nae keia mai: hana a ua Kealohilohi nei i mea hoehaeha aku i ka Pulama, oiai, ke loloku hala ole ala o ka iwihilo ī ka puukolu, E la ua Pulama nei ke noonoo nui nei n<f ko lakou hoopunipuni ia 3 ua hooholo »ho \a o\a e hoi \akou no Apua. Ma kem huaka : a lakou ī holo ai, he elua la, elu? po hoea lakou no Apua I ke lakou pae ana aku ī ka aina, a kahi no a maha ka manao, E hoomanao hou mai e ka makamaka heluhelu ma keie wahi, e haalele īho hoi kakou ia Iakou nei e noho ana i Apua, a huh hou ae kakou a kaukolo aki ia Luukia. ma.

I ka mea a e nee ana raa ia wanaao a ELuaialu i hoi ai roai Kauai mai, aia no na manao kuko ia Luukia ke ake ala e bolo koke, ua hooko ia ia manao otia Mamuh o kela kuka kamailio ana o lakou me ko lakou kamaama oia o Kawaihoa, ame kona mau pokn, ua hooholo lakou e holo no Molokai. Holo keia maaao, o ko lakou kau ae la no ;a ma na waa, a hookahi ka holo hke ana He la malie a maikai ka moana a lakou o ka holo ana mai a pae ma Kaluakoi, ma keia huli o Maunaloa e nana ia aku nei e Oahu neiNana aku la o Kawaihoa a o ke kau mai o ka onohi i Kaluakoi, kani ae Ia kana oli kanaenae aloha no Luuk a ma. Kuu mau aikane 1 ka huli lua a na ale —e, Ke kau mai la ka malu īluna o Maunaloa, j ke kitio, he hana nuij ka ioko—e, j 0 loko hopu hewa i na hapuku ohi wale—la, A laa wale no ke aloha, he la malihmi —la, Owau no kekahi e luaiele ia nei e ke aloha, A—a ia a kamailio hewa wale

! ae no - a, I Ua bala, aia ka onohi ke kau mai la—a. | kulufiho la kona waimaka, no ka mea, ua loihi hoi la mau la a lakou oka noho like nui ana iho. Huli mai Ia o Mailelauln, a o ka ofli aku a ka puu o Kawaihoa i ke kai, kant ae la kana maeaea. )

Kohu manu kaupu Kawaihoa 1 kuu maka, Ke a-u- ae la 1 na ale kua loloa—e, He mea e wale no ke aloha ke hiki mai, Hoiloli 1 ka manawa loh o ka po, Po wale hoi i ke ehu a ke kai —a, Aia ke aloha aikane ua po—e. . A kulu iho la no hot kona

tnau waimaka, a me he m«> 'la, - «me ia mai ana kona noonoo 2 hoi hnu e kii ia Kawaihoa,-ao-k hoi o hiki", he huakai hele ka eona haku kaikuaana no mua, CJa hookipa ia aku la lakou e ko laila alii aiahupuaa \o kona nana mai no hoi kekahi' a lakou nei he poe ui wale no, Ja komo no ka iini a ka makenake iaia n>i Inkou nei, no i ala ioi ke 'kahea e pae na waa, he pae noi hoi ko lakou nei no uka. Ua miki mai 1a o Kalaeloa ia )a kou nei, ke kaikuahine o Ka luakoi, a a Papohaku kona pokii, he mau kaikamahine ui keia t> Molokai. ma keia huli e nana nei i Oahu nei. Ua hoaikan* mai laua ia lakou nei, aohe no hoi a lakou nei hoole aku. Ua kui aku la ke kaulana no ka ui o keia poe wahine a puai ke kalana o Ēaluakoi, o! hele īa kaulana a lohe o Kajho, o ko laila kanaka ui hookahi, a lohe pu akn ] a o Kalaau, oia ka lua o na kanaka ui. Pahapaha ae la ua mau kanaka nei me ka olelo ana. "Hele no hoi ko lakou uj a hamhani ī kauwahi lihi o' ko maua ui nei, e aho īa wahi okipau hoi a hke mai me ko maua, aohe no he ui a koe aku. "He mea pono paha, e hele kaua e ike i keia poe wahine e kaulana mai nei i ka ui, a kahi mai la Ua u\uhua o ko'u ma\) pepeiao i keia ula leo e pai mui nei o keia poe wahine. i ui, malia o makemake miLpn hoi la kaua no ko kaua ui, o ka loaa no ia o ka kaua mau wahine," wahi a Kaiho, Ua holo iho la ia ixi« u ao ia laua, Iiki īho Ia laua i ko la.ua mau o ka hele hoi ia a ku puali. Za laua e kilohi ana ia laua īho, ku ana ka elele a Kaluakoi imua o laua, a hoike aku la i ka manao a kana huakai me ka olelo ana aku.