Kuokoa Home Rula, Volume X, Number 34, 22 August 1912 — MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii a lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu. [ARTICLE]

MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO Kuaialii

a lua ole o kanaka Ui o ka Papalohi o Apua i Puna Paia-ala i ka Hala me ka Lehu.

Nona ka NaN), Pau kk Kua kf alo-- Imi I Kana IFO MA Al J FALOLO\ OKA MOANA—LOAA 0 Ll'UKr\ KA Ohia Noho I K.\ MaLU O ka Pa Haul-\n-\ H ka w\i 0 Wmiua—ka Hf\rwoiF ok\ Ikaika— Llfkuia n\ Kp \ o Hawai' nki —HIIKH NA Ml."\ PoinHIHIO KONA H \NAUNA

I'E r iuhca olua cnaui o MoiOjcai nei, i hoouna ia mai nei au /o\a hoike ana aku ia olua he /lealea ko keia po e malama la na na kaikamahme malihini ui oka pie ana mai i o kakou nei a ua makemA-e ia h.ii olua e hoea ae ma īa aha leale i " ' "Ae," wahi aki Ilio, me ka hoomau ana aku ī ka olelo "A heaha ka lealea e malama la ana i keia po?" J "He hula," wahi aki elele ī ( pane aku ai nō,ka ninau a na keiki ui o Molokai | "A me wai e huh ai, ua poe ui ala?" wdhi no ? u,i K.ulio nei i ninau hou mai ,u ( Pane aku la no hot ka elele, ka! o lakou no, aohe o lakou mau hoa hula. | u Ka i noa pahi hoi, he hoa lealea kekahi?" wahi a Kailio, a hoomau aku la i kana oleio "1 na hoi o lakou o na mahhim, a Ime na kamaaina, pehea, he be- | wa anei la?" "Heaha auanei hoi ka hewa oia lealea like," a ka elele me ka ana ,iku i kana olelo | "Ua lohe aku Li no olua īka o ka'u hu„ku i hoea mai ( nei imua o olua, ana olua no olua e hele ae, a e ia au ke hoi nei." Hoea no hoi ua elele nei i ke alo o Kaluakoi, ua pau ae ka paīna aoa a na malihini, a e luana wale ana no lakou me na kamaaina, aole no hoi i kuu iho ka nae o na elele,a aia ia ae ana hoi o Kalaau me ka Iho* Eia ae na alu la ke hele maj net i Anana knmaaina hoi ka a |ia, he kiei like hoi ka na poe Maile ame Kawehewehe no ke ake e īke i nei mau keiki ī hooho ia ae la. Iko lakou kiei 10 ana aku, ua ike aku la lakou ī ua mau keiki nei o Molokai, ua hoo kani hke ae la lakou me ka noke anH ike haanou i ka ui o ua mau keiki ala, kp jniki al?u la a mi|ci qiai lakou \a. lakou īho no, ika m\o no o keia mau keiki O Molokai. Ol hele no hoi ko ua mau keīki nei a hoea ī ka hale, mahamaha Ia na kamaaina me ka hea ana: 4 He-a ma—ī! Mama na ka hoi ka olua huakai! Ua kulu aku nei keia la, a īa ī ka poeleele ko olua hoea mai, eia no 'ka olua i ke kau ana a ka la."' | ( 'H#manao mai no e hoalu aku a napoo kahi la, ī ka wa hoi e lealea ai ka lealea o au malihih, o ko maua wa la hoi la e hoea mai ai, aohe hoi e hihi o ko ta nei hoeu koke īa maua e hele mai, oia keia o maua ī miala e mai la," wahi a Kalaau.

| Hookipa la aku la laua nei a ka halau hula, a ko laua wahi no hoi i hoomakaukau ia ai, o ko laua nei nt>ho īho la no hoi ia, 1 0 ka hele hoi ia a hoea ī ka |wa oka lealea. O KaUeloa a t me Papohaku, o na hula oia manawa. Ua hele mai la hoi ka halau a piha, a hiki ole . ke pau na kane ame wahine, īlo 1 ko, no ke ake wale mai no keia e ke ī ka ui ame ke akamai hula

-j o na malihini i; Oka hula oipu ka laua hul«i ; mua i hula ai Ika nana aku i ? na kaikamahme hula ola kaha, i haa ka lau o ke pih, aohe pu na i ue oke anaina, oia noho malie i no nana i ka hula, ka hele hoi la a ka ai hoopau, kau ana ka ma- , ile īluna o Kalaau ame llio, a ia k wa hui ae la ke anama, a hooka , mkani p-he ae Ia ī ka īke hula o na kaikamahme o Molokai, aia i no na kaikamahine o Kauai ke ! nonoho nui mai ia no me ka nn-' noaka hoomahie ma ko lakou , mau pahahna, a hoomaha no hoi ka uamau kaikamahine nei hula ana. Ika hoomaha ana iho o na kaikamahine o Molokai, oia ka wa i hooho ae ai ka leo o ke anaina me ka paiakuli o loko o ka halau hula no na kaikamahine mahhini keia wa. Ua paa mua ka pa-u hula o Mailelauln i ke kakua la, he pa-u olena kona pa-u, a o ko na kaikuaana, he pa-u ma'o, eha lakou ma kekahi aoao o ka halau, a hookahi no hoi keia ma kekahi aoao, a o Luukia ame Kawehewehe, ke ai kane a lakou ke noho malie ala no hoi laua, he mau lei ma'o hoi ko laua ma na poo, a la hoi na maka o na keiki ui o Molokai ke kau kehakeha mai la ka laua nana ana maluna o Luukia me ka hoawihi ana aku o ko laua mau maka, me ka aka haaloulou ana ke huli īki mai o Luuki a nana īa laua Na keia mau hana a Luukia ma i hoopn paumi ae ī ka hehe o ka laua aka ana, me ko laua manao ua komo ka uni affie ka makemake ona ui o Kauai no laua, eia ka auanei o ka hilahila ka mea e loaa ana īa laua. O ka hula a na kaikamahine o Kauai i hula ai, he hula ukeke ka hula, a i na pokn o Luukia, hula la īa ano hula, he hula hoi a ko Molokai poe ī īke ole la malaila a puni Ia Mailelauhi ka ukeke a a ī na kaikuaana ka haa ana, ame ke kuhi ana o na lima, pela no hoi ke ka-i ana a ko lakou mau wawae. Ua kau ae la o Mailelaulii i ka ukeke laau ma kona waha, he kaula pulu niu ke kaula o ua ukeke ala, a paa ae Ia i ke ka pua mauu pili ma kona hma, a hoomaka aku la e kaka i kana ukeke me keia mele- I

A—uhea, auhea olua,{ Na ui īhu loihi —loihi, I Na nuku loihi o olua, Na mho ke-uke-u o olua la. Ia Mailelauln hoī e noke nei i keia mele maloko o ka ukeke, ua lohe pono mai Ia na kaikuaana i keia mele nema ī na keiki ui e keha ia nei ī ka ui, \ ka lohe pono ana o Luukia i keia me Ie nema a kona pokii Mailelaulu e mele nei, ua huli pono aku la oia a nana i keano o keia ma'i keiki, ike 10 aku la no ofa ī ka auwae o Ilio he loihi n no, o na niho, he keu 10 no a keukeu ame ka loihi pu, a pela no hoi kekahi o laua, a akaaka ae la ota me ka iniki ana aku la Kawehewehe, me ka hawanawana ana «ku:

I "Ea, ua maopopo akū la m anei īa oe ke mele a kahi pokn e K.i ,nii la maloko o ka ukeke." "Aole o'» hoomaopopo h, no k,i hlo loa pah.i hoi kahi o'u i ka nana 1 na kiina wawae o na pokn o k.un, hoomaopopo 010 au ike mele a ua pokii nei o kvUin," w<)hi a K,uvehewehe, "He n»fle pahenehene kela a ua pokii nei o kaua, no na koiki e akena ia nei ika ui," wahi a Luukia, me ka hooinau ana aku i kana olelo "Aia maloko oke mele aua poki'i o kaua i hina mai la, e nema ana i ka loihi o n,i auwae, ka loihi o na ihn a me ka keukeu o na niho, a ehu~ li aku no hoi oe la nana." Huh 10 aku nei o Kawehewehe nana i ua mau kanaka ui ala e pai īa nei i ka ui, ua hoomaopopo poūo īo aku la oia, a aka ae la oia a nui ka leo Ika wa hoi e akaaka pu ae ai o ua mau keiki nei, ua ike ia aku Ia ko jlaua niho keke ehke no me ka mho o ka ilio, a no ko laua akaaka, ua noke loa iho la hoi na kaikaina 1 ka haa ana, me keku hi ana o na lima i o a ia nei, me ka hoekeu pu ana i na kuh i luna, me ko lakou noke no hoi i ka minoaka Ua noke loa īho la ua mau keiki nei i ka aka haa loulou, me ka manao ole hoi no laua keia mau aka o ke pahenehene e ika ia aku neī. Aia no hoi o Mailelaulu ke noke ala ī ka ukeke me kela mau hua mele no

i ana e nema ala, o lakou nei no lohe, o ka poe makaīkai, aole o lakou heomaopopo 1 ke kaona 0 ke mele No ka noke loa o Luukia ma 1 ka akaaka, ua hiki ole loa 1 ke anama ke uumi iho 1 ka lakou haawi ana mai i na uwauwa piha hauoli no keia ano huu. A no ka nana pono loa o Luukia ma la Iho ma, ua komo īho la ka hoohuoi iloko o laua no keia noke la i ka akaaka, ame ke kau o na maka o na kaikama hine mahhini maluna o laua, nolaila, noonoo īho la laua e ia ka paha laua ke nema ia aku nei, a oia paha ke kumu o Luukia ma e nana pono aku nei īa laua, nolaila, huli la ae o Ilio a hawa nawana aku la īa Kalaau me ka olelo ana aku: "He keu wale aku ka hoi, ka 1 noa paha o keia huakai a kaua o ka hele ana mai nei a ku puali o ko kaua kanaka ui, e ko ana la hoi ka kaua mea o ke kuko ana mai nei i kahale, eia ka, e nenele ana kaua, no ka mea, ke hoomaopopo neī au, eia kaua ke nema ia mai e keia poe kaikamahine." "Eeaba ala hoi?" w«.hi a Kalaau i nmau aku ai "Aole ka ou hoomaopopo a īke aku no hoi ī ke ano o lakou e nana pono mai la la kaua, aole o ka nana mai la kaua ma ke ano makemake la kaua, aole, he nana pahenehene kela u kaua," wahi a Iho "No keaha la o kaua?" wahi hon no a Kalaau i ninau akuai "Ka huhu' Aohe ka paha ou īho, ka i no hoi no ka loihi paha hoi o na thu ' kaua, a pela no hoi na ame ke keke no hoi o na niho o' i koua, malia ua ike mai la ua poe , kai.kamahine nei i keia puu o ■ kaua," wahi a Iho. ' i ( "He oiaio leau e olelo mai la ■ a kahi 10 no wau a noonoo, oia : 10 ke kumu o ko lakou ala nana - pono loa la Kaui, a pela hoi ko i lakou noke loa 1 ka akaaka. He ī keu ka hoi ka mea hilahila loa a Pehea la ko kaua pono?" wahi o a Kalaau. a' Pane aku la o Iho "Heaha il auanei ka kaua hana pono a' o ka'u e noonoo ala, e kah kaua -' a hui ka aha hula, oili no hoi oe a hoi pololei no kou lae kahakai, a pela no'hoi au e hoi ai noko'u

,ae kahakai, a e lilo kaua i mau kanak» kaulanano ka wa pau ole akaf 1 hoi kA hilahila. Ua ku W aka»„ih kaua eKaiuakoi ma, noka huhu tio pahaiakaua i na kAikuahine ona o lilo ia ka- / la i ' looJllja hoi keia poe kaikaniahine, ku loa ka Likou kuma. kaia ia kaua, nolaila, e makai ; - .kaukAnacbolo. Aia hoi a hm in.ii ka aha, aUila, pelu ae oe i kou nulo mahope ou, no ka mea ( ua kohu huelo īlio no kou malo ,ke konini mahnpe ou." | oka hele hoi la a bui kaaha, aeia hoi na makaikai ke hauwa laiu nei.oka mio iho la noiao ,ua mau ke.ki nei a wehe aku h ka i'a ouko'a ona lae kahakai ka pahu hopu. I ua mau keiki nei i nalo aku ai, ke noke nei hoi kekahi poe o anaina ī ka hki me ka olelo ana, "ua kupono maoh no kekahi o keiapoe kaikamahine malihmi ke hoao me na keiki ahi o kakou " la lakou nae e haahki ala me ka hooia mai o kekahi no ja | mau oielo, lohe ana lakou i ka le° o ke poha ana me ke aheahe malie- "U' hoao aku me na keiki alu auwae loihi, a īhu loihi a me ka niho keukeu o oukou." I ka lohe ana o ke anaina i

keia mau olelo, ua ne-i ae la ke anama me ka huli like ana aku a nana ma kahi o ka mea nona ka leo a lakou i lohe ai, ike aku la no nae lakou o na ne mahhini wale no ia e npo mai ana e noke nui ana ittmka aka, a oielo nui ae la ua poe He keu hoi ke kupainaha o keia leo a kakou i lohe aku nei, 0 ke kuamuamu la mai nei ka hoi īa o na keiki aln o kakou i ka ihu loīhi ame ka auwae loihi, a ke keukeu o na niho." Huli ae nei ka nana ana a ke anaina ma kahi o na keiki alii i noho ai aole, nee ka huli a he ole ka mea a loaa, me ka ninau bele ana, e ia īho nei i he&na'Hi iianau o ka aina? e kii aku nai e hoolauna ae i na malihini. Ua manao ia aia ua mau keiki lei me na kaikamahine malihini, iia nae ka mea apiki, ike īa aku lei no ua poe ui nei o Kauai, e aoke nui ana no i ka akaaka, bui pu ae hoi me Kalaeloa ame Papohaku, pakela loa ko lakou la noke ika aka, lakou ala ka 1 īke 1 ka lakou mea e noke nei i aka, o na hupo iho o Mololeai he oki loa. ūa pih.t no ka Ualawara na Demokmti ina pake kppani, pa Re pub'ihka a me na Home Rulb i inki ae e hnolohe i ni hoike R na 15lele DeiTink.ir.iti di.i A.ila Paka i k.i pn Ponono nei' Ang 17 Nui k.i uiie o Loluihi po? pukiki > Puowuin i k/i hlo o ko l».kbu ip'uia ain.i ī noho loihi ai a 13 n.ikahilu la Ini, toh rw kumukuai uekiu loi, hiki ole \a Kkou ko Ke ku luu pei ka ux be ilalauiV<> ili x na. uwapo ,i ke hele nei tekah> poe e lawala alaliuwaiua ih uwnpo i keia iiuu po e ole iS ino īa ku, loaa k.ihi n kun>ukua t i oln no hoi ka noho aiui Aohe hooleha 11 -iku o ke noi a iekah) poe pukiki i ke komiaina iini e hele no hoi ke kolio ana a ke kumukuai n ka -aina ī feaq. la, ilml i, p.ui ke k >lio ana,(p)hpe )oa no keia 1 k i wekmelo, " ka hopena he r)fle no n poe Berlin Ang I { oke Keiki alū Henrj o k i hoahanau o ki Euiei>pr i o Gt 3 re,nania, oift ae ant ka elele ī hoouuaia ae la eka Eim-pf*r.i Wiliaui'no Tokio no ka hnulninohano ana a ms ke komo pu ana ī ke kanikau no ka Emepeia o lapana ī keia mahina ae, a e liaalele aku ana ke k*Jiki alh Elenry no lipana maluna o kekahi mokukaua o ka papa {ikahi o na uiokukau.l o ka papa elua.. a na ia mokukaua oia lawe ae a hiki i ke kai me'omele He hoike nna keia 1 ka naau no o ka noho alolia .uia o la Jsinepera a me 11 < hke no hoi me An?ehku t li<'.„ui e la ī kona kuhin» nui.