Ke Kumu Hawaii, Volume IV, Number 13, 21 November 1838 — Page 51

Page PDF (795.07 KB)

1838.) KUMU HAWAII. 51

 

moa pu ae la no, a kui pu iho la no i ka poi me ia wai no, a wali, a ai makou Ninau mai paha kekahi o oukou; Heaha la ke ano o ia wai i kalua pu ia me ka ai iloko o ka umu? Eia ke ano, He ipu palaai, a he ipu haole kekahi.
                A no ka wai ole o ia aina, ua kapaia kona inoa o Kamaoa kula wai ole i ka la. Na S. HAANIO.

KE KUMU HAWAII.
WENEDE, NOVEMABA 21, 1838.

                Ua hoi mai ka moku o Henere Pate, o Kai, mai Kalefonia mai, a e holo ana auanei ma Amerika Huipuia. Eia kekahi mau mea i lohe ai makou ma ia moku. Ua mareia ke kanikele Amerika o Keone Aluli, i ka wahine Paniolo, a kokoke ia e hoi mai ma Honolulu. Ua make o Harede, ke kaikaina o Henere [Peirce] ma Kalefonia.
                Palapala mai o Kauka Aneru penei; "Ua maha ka mai o Mi. Kakini wahine i keia manawa mahope mai o ka'u palapala ana mamua. Ua emi iki ka lolo ana i ka laau hamo, a e hiki ia ia ke hele maloko o kona keena ke kokua iki mai kekahi ia ia. Ke koloholo nei no hoi mawaho ma ka manele, a ke mahuahua nei kona ikaika mai kekahi la a hiki i kekahi la.'' Ninau mai la ua Kauka la i ka hana o ka Inigo, no ka mea, he ikaika o Kuakini i ka hana ia mea, aole nae i loaa pono ia ia. Ua hana kekahi aole e noho ana me ia, aole i pono ka hana, aole i loaa mai ua mea hooluu la. Ke nonoi aku nei ke K. H. i ka mea ike i ka haaa Inigo e palepale mai i akaka ai.
                Mai loa o Mi. Loke ke kumuao ma Waialua i keia mau la, he kuni, he hui, he nahu ke mai. Ekolu holo ana o na kahuna lapaau e ike ia ia, a elua ona hoahanau kekahi i holo aku e malama ia ie i ke ao a me ka po. Ua maha ka mai i keia wa he nawaliwali nae.
                Ua pohala iki ka mai o Mi Diela, he mai kunu. Aole paha e hiki wawe ia ia ke hai aku i ka ke Akua olelo.
 

HOOKOLOKOLO AIHUE.

                Ma Lahaina keia aihue ana, He haole Beritania e noho ana me Hoolulu, he ilihune mamua, a i keia mau la waiwai koke mai la; a no ka nui o kona mau dala, ninau kekahi haole ia Hoolulu. Aole au dala? I mai la o Hoolulu, Na Kauikeaouli ka'u dala. Olelo aku la ka haole, o hele oe e helu malia paha ua lilo, a ina no ua lilo aia no ia mea kau dala ua waiwai loa. Huli koke ae o Hoolulu a helu i ko kekahi eke dala, ua lilo kekahi, pela no kekahi eke, a ua lilo okoa paha kekahi. O ka hele aku la no ia o Hoolulu e huli i ka pahu o ka haole, aua mai la ia, aole e haawi i ke ki, aka weheia aku la ua pahu la, aia hoi na dala he nui loa ua paapu i ka lepo, no ke kanuia e ka aihue.
                Ma ka la 30 o Okatoba hookolokolo nui ia ua haole aihue la. Eono haole ma ka iure, eono hoi kanaka maoli. Aole i like pu ka manao o ua poe iure la i ka hookolokolo mua ana. Olelo na iure maoli ua aihue, aka, hoole na haole, no ka ike maka ole ia.
                Hookolokolo hou ia ua aihue la ma ka la mua o Novemaba no ka aihue ana i ka apana keleawe a me ke apuapu, maluna o ka moku, a hoahewaia.
                Ma ke kolu o ka le o Nov. hookolokolo hou na lunakanawai a me na iure i ka haole no ka aihue ana i na dala a ke Alii, e loihi loa ka imi ana, ae like mai na iure, o na haole a me na kanaka maoli a pau, ua hewa io no ua aihue la, ua aihue no i na dala a ke Alii.
                Eia na mea e akaka ai ka aihue ana.
                Ua olelo pinepine oia he ilihune ia, a pela no ka manao o kona mau hoa a pau. Ua nui kona aie mamua, aole i hiki ia ia ke hookaa. Ua ike pinepine ia koloko o kona pahu aole dala maloko. Ua loheia kana olelo e aihue oia i ka waiwai o Hoolulu. Ua ikeia koaa hao wehe laka. Ua kanuia na dala i loaa'i ma kona pahu i ka lepo, no ka mea, ua paumaele i ka lepo. Ua hoomaunauna nui oia i na dala i na la i akaka ai o ka lilo ana o ka ke Alii. Olelo oia mahope mai o kona uku ana ia Hoolulu no ka moe kolohe, me neia. "Heaha la hoi, ua hana no wau i kana.'' Ua like ole kana olelo ana i kahi i loaa mai i na dala. Ua aihue pinepine oia mamua. A ua like na dala i loaa'i maloko o kona pahu me ka ke Alii dala i lilo, he dala liilii, he mau hapaha, a me na hapawalu, a me na hapaumi.
                Manao ke poe iure aole make hoopai nui ia ia no kona mai, oia paha kona mea e pakele ai i ke uhau ana o ke kaula ma kona kua. Eia ke hoopai ana. E uku mai he 150 dala no na dala lilo loa he 75, a i ole ia, e haawi mai i ke Alii kona waiwai a pau, koe wale no na kapa ona i komo ai mamua, a e haalele i keia pae aina mawaena o na la he 30.
 

HOOKOLOKOLO MA HONOLULU.

                He luina Beritania i mahuka i ka po. Holo pu mai la iuka me kekahi keiki haole luna o ka waapa o ka moku, e alo mai ana i ka pahu nana. A pau mai la kona maukana iuka hoihoi ke keiki i ka waapa, puhiia oia e ka makani a lilo loa ma ka moana. Nana aku la ka haole ua holo ka waa, kaikai aku i kona pahu e hele iuka, lilo koke oia i na kaiko a paa i ka papu. Ninauia oia i ke keiki a me ka waa, hoole mai la oia aole ia i ike, ma ka waa maoli kona holo ana mai, pela mai ia, aka, ua ike na kanaka o kona moku i ka lilo ana o ka waapa, a me ke keiki, manao iho la lakou ua make ia. A po ia la, a ao ka po, hookolokoloia ua haole la, a hai mai la ua ike no i ka lilo ana o ke keiki ma ka moana. Hoomakaukau na lunakanawai e hookolokolo ia ia no ka pepehi kanaka i ka la apopo, aka, ia po iho no hiki mai la ke kanaka mai Puuloa mai, hai mai la i na'lii ua pae olulo ka waa a me ke keiki ma Kualakai. Maha iho la ka naau o ka poe menemene i ka make ana o ua keiki la. He umikumamalua wale no hora ona ma ka moana, he makani ino a me ka ua a ua hoopakele mai ke Akua ia ia.
                Hookolokolo nui ia ua haole luina la ma ka la 17 o Nov. nei, aka aole i maopopo kona manao e haalele i ua keiki la e make ai ma ke moana. Nolaila pili ole ke kanawai pepehi kanaka ia ia.
 

Sepatemaba 10, 1838.
NO KA MAHAOI.

                Auhea oukou, e na hoahanau, a me na hoolauna. Eia kekahi mea pono ole a'u i ike ai ia oukou. O ke noi wale ana aku ia hai i wahi sopa a i wahi lole, a i wahi palapala, a i wahi buke, a i himeni, a i wahi pepa, i peni, i hulu, i kui, a i lopi, a i pahi, a i kela mea i keia mea a ka hoalauna, me ke noi wale aku, aole me ke kumu kuai pono.
                Eia ko'u wahi manao ia oukou, mai noi wale aku, he mea ia e ilihune loa ai kou hoalauna. I ko'u manao ana ea; Eia ka pono loa, Ua haawi mai ke Akua i na lima e hana ai, e imi i ke kumu kuai, a i ole ia ea, e hoolimalima; a ina he mea palupalu, a ilihune, pono no e haawi wale aku.
                Eia kekahi pono, e like me ka Solomona 10:2. ''O ka waiwai i loaa wale mai ma ke noi wale ana, aole ia he mea e pomaikaiai, pauku 4 kekahi, penei; "O ka lima hoopalaleha i ka hana, he mea ia e ilihune ai, aka, o ka lima hooikaika mau i ka hana, he mea ia e waiwai ai.'' Eia kekahi ma 12:7. "O ka mea makemake i ke aoia, oia ka i makemake i ka ike, o ka mea hoowahawaha i ke aoia mai, he holoholona ia.''
                Eia ka pono, e hana no me ka ikaika a ke Akua i haawi mai ai.
                Auhea oukou, e ka poe e heluhelu