Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 13, 23 March 1876 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.} HONOLULU, POAHA MARAKI 23, 1876. {HELU 13.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
Ke Kuai Makepono Loa Nei!
—o—
HEN RY COOPER
(Hane re Kupa.)
MA KEOPUKA A ME KAILUA! O NA MEA A PAU O NA KANE, WAHINE, A ME NA KAMALII E MAKEMAKE NEI NO KA AI ANA A ME NA LOLE NO KE KOMO ANA.
11. 1m. 14
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA
Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
741 1yr 792
G. WEST!
HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana hou ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii 1-1y
E. STREHZ,
[AILUENE.]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
Hoolaha Komohewa.
KE HAI IA AKU NEI KA LONO I NA kanaka a pau, aole e hele wale ma ka aina i kapaia o Waimanalo, maloko o ke Ahupuaa o Honouliuli, Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu, aole e hookuu wale i na holoholona, aole hoi ma ke oki ana i na laau, ka lawe ana i na wahie, a pepehi, a uhai wale paha i na bipi hihiu. Penei na palena o ua aina nei: "O na aina hoolimalima mua ia ia JOHN MEEK, o ke kula o Lihue, a me ke kula o Honouliuli ma ka aoao ma uka ma na aoao ma kai o Nanakuli ma kahi aoao, a no Koilina ma kahi aoao." J. H. CONEY.
Honolulu, Feb. 9, 1876. [7 tf] Luna Hooko.
J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."
HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO
———:o:———
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Ma na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia. 1 1y
Ama ra! Holokahana!!
UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka inoa malalo iho e hoolawa i ka makemake o na makamaka ma ka hana noelo ana i na KAA o kela a me keia ano me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae, "aohe lua e like ai." Ma Ainahou, ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai. C. B. WILSON,
1 1y Kale Wilesona.
WIL DER & CO.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUIPAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loaai aku no ke DALA KUIKE 1-1y
The Savior is Praying for You.
Golden Sunbeams, p. 94.
1. Manao oli nei i ka poe hoahanau,
A lele na pano o ko keia ao,
He wahi no nae e pee ai la lakou,
E holo io Iesu ka mea uwao nou.
Cho. Uwao, ke uwao la no nou,
Ke uwao la kou Iesu no nou;
Ke luuluu, onouia, kaumaha, makau,
E holo io Iesu, ka mea uwao nou.
2. Paapu na hihia, na enemi ou,
E lanakila e la ke alu Iesu,
Ma kana olelo e paa ai oukou;
Paulele ia Iesu, ka mea uwo nou.
Cho. Uwao, ke uwao la no nou, &c.
3. A eha a maule, me oe Iesu,
A hai i kona eha i pani no kou,
Me kona uwe ma ke kea laau;
Hoopili ia Iesu, ka mea uwao nou.
Cho. Uwao, ke uwao la no nou, &c.
4. A nalo na lama, ka la, na hoku,
Mau nae na olelo, na koo a Iesu,
A hala ke ao, oli wale kakou,
Ke ike ia Iesu, ka mea uwao nou.
Cho. Uwao, ke uwao la no nou, &c.
ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna I V—Helu 12.
UA PII mai la ke anu o ka hopohopo maluna o ka papalina o ke Kapena powa, a o ka pane mai koe me ka manao mihi, aka, pane koke aku la nae o Elina me ka leo kalakala, e hoike ana i kona kulana koa a wiwo ole, i ka pane ana aku.
"E Pecador, ua lohe ae la oe i ka hoopii. Ua hoohiki paa oe e haalele i ke ala o ka powa a me ke kipi a e lilo i kokua no ke aupuni a me na Kanawai o ka Moi, a o kou uhai ana ia hoohiki paa au i lawe ai———."
"He make ka uku!" wahi a na leo o na luina i pane ae ai.
"E lohe paha oe i ka'u e ke koa——."
"Kuli! a mai pane hou mai, oiai aole loa e hiki ia oe ke hoole i ka oiaio. Ano e na hoa alokai o ka Zelina nei, na 'lii a me na luina, o keia paahao, aia oia malalo o ko oukou malu, a mamuli o kana mau hewa i hana ai, ua kau mai ka hoopai make maluna ona, aka, he poe kakou i lawe i ke kulana hoopakele, a nolaila, ke waiho aku nei au ia oukou ka hooholo ana i ke ano o ka hoopai," wahi a Elina.
"E make ano!" wahi a na leo hae, "No ka mea, ua kipi oia i ka inoa o ka Moi o Beritania i aloha ia."
"Ma ko'u manao e na hoa, aole loa e loaa ana kekahi pomaikai ia kakou ina e lawe ia ke ola o keia kanaka, aka, ma o na kanawai o ke aupuni, a ma ko kakou lawe ana i ka hoohiki paa, aole no paha e hiki ana ia kakou ke kapae ae i ka make maluna ona, aka, ke manao nei au, ua ahona iki ka haawi ana aku i kekahi ano hoopai e ae, mamua o ka lawe ana i ke ola, ka waiwai nui hookahi hoi a ka Makua mana loa i haawi mai i ko ke ao nei," wahi a Elina i pane aku ai.
Alawa mai la na maka i piha me na waimaka e haloiloi ana o ke Kapena powa, kau mai la maluna o ko Elina kino me ke ano hoalohaloha, me he la e pane mai ana, "he aloha ka puuwai o kela kanaka."
"He kipi oia," wahi a na luina i pane mai ai ia Elina.
"Aole au i hoole aole e kau ia ka hoopai maluna ona, aka, ua minamina au i ka hoolilo ia o ka inoa o ko kakou Zelina nei i mea hoomanao na kanaka i ka make ana o keia kipi, kekahi hoi o na enemi ino loa o ka poe Beritania no na makahiki lehulehu wale i hale ae nei. A nolaila, ua hooholo iho nei au, e hookuu ia oia maluna o na ale o ka moana. E like me ka olowi o kona mau manao pela no ka olowi o kona wahi waa, a e like me ka haiki o kona puuwai, pela no ka haiki o kona keena; e uwe mau ana oia no kona piha i na ehaeha, a na ka la me ka ua, i awili ia me na kikiao makani e makaikai i kona kino. E paweo ana na manu o ka lewa i kona kino, a o na i-a hoi o ka moana aole e hookokoke mai. Oia iho la e na luina o ka Zelina ka hoopai maluna o keia powa."
"Ke holo ia oe e ko makou alii, ua holo i kau mau kauwa nei, oiai, o kou leo ka mana, a o ka hooko wale ana no ka makou."
"Ua maopopo ia'u ua paa he moku hou no Loys de Gupola, a o kona makemake o ka hele hou mai e kaua me ko kakou aupuni ma ka powa a me ka luku wale ana i na makaainana o ka Moi Rikeke, a nolaila e lawe pio ia kona moku i keia po hookahi, ma o ka inoa la o Zelina," wahi a Elina i pane ae ai me ka leo okalakala.
Wehe pakahi ae la na luina i ko lakou mau papale, a me na leo kuoo i piha me ka hauoli, haawi ae la i na leo huro ekolu, a lawe hou ae la i ka hoohiki, e hooikaika lakou mahope o ke koa Elina a hiki i ka lawe pio ia ana o ka moku o ka powa Loys de Gupola.
* * * * * * *
He mau la mahope iho o ka pae ana aku o Loys de Gupola me kana kaikamahine ma Antigua, ua loaa iho la iaia he moku hou, oiai he kanaka waiwai no oia, a ua paa loa kona manao e hele aku e paio me Elina, oiai, ua nui kona makahehi i ke kuna Zelina.
Pii mai la na kukuna la maluna o na puu a uhola ae la i ka malamalama maluna o ka aina a me ka moana e lana malie ana mamua iho o ke awa o Antigua, a malalo iho o na pali kiekie, e noi malie ana he waapa i piha me na kanaka, ma ka hoe kia mahope e noho ana o Loys de Gupola, a ma kona mau hiohiona e kau ana na ano hauoli, a he oiaio no oiai, ua piha kona puuwai i ka hauoli no ka hoomaopopo iho ua loaa hou kona moku, ua makaukau me na pono kaua, a ua lanakila hou oia, a o keia poe kanaka e noho mai nei mamua ona, a e hoe ana hoi i ka waapa, he poe luina ia nona.
"O keia poe kino nunui" wahi ana iloko iho ona, "o ka lawa pono ana keia o ka heluna kupono no na luina no ko'u moku, a i keia po e hahai aku ai makou mahope o ka meheu o kela "Iliohae o na ale, ka moku Zelina hoi a'u e makemake nui nei."
Ua hoomaopopo no oia i ke ano o ko Zelina holo, a ua ake nui oia e lilo mai iaia.
"O kela wahi keiki opiopio wale no ka mea nana e hoopiha i ka puuwai o na koa o keia moana me ka weli. E hele mai imua o'u, a e hui he alo he alo, e ike auanei oia i ka oi o ka makakila a Loys de Gupola, ka pahikaua hoi nana i waele he alanui i paumaele me ke koko o na koa o ka Moi Rikeke." Me ka hiohiona hiena a piha huhu oia i pane ae ai i keia mau huaolelo, a meha iho la na mea a pau no kekahi manawa.
Oiai lakou e holo ana me ka nanea, ua hoopuoho ia mai la e ka leo hooho o ke kanaka kiai mamua, i ka pane ana mai.
"Ke ike nei au i kekahi mea e lana nei iluna o ka ilikai mamua pono o kakou."
Kau ae la ko Loy s de Gupola mau lima i kona lae a nana pono aku la imua.
"He apana papa a i ole he i-a paha no kekahi moku," wahi a Loys.
He hapa hora paha mahope iho, ua hoea aku la lakou ma kahi a ua mea nei e lana ana.
E oni ana he mau mano a puni ua mea nei, me ke ano hae, a i ko lakou kokoke loa ana aku, ua hoomaopopo koke aku la lakou he kanaka ua hauhoa ia i ke kaula a paa me kekahi pauku laau. E anapuni ana i kona a-i ke kaula, a ua hauhoa ia me ko akamai nui, i hiki ole ai ke wehe ia e kona mau lima ponoi, a ua kau ia he hae maluna o kekahi kihi, a na ia hae e hoopuoho ana i na miliona manu e lele poai ana a puni. Maluna o ua hae nei, ua ike ia aku la na huaolelo i pena ia me ke pena ulaula penei:
"KIPI!"
"Ua make paha oia," wahi a kekahi i pane ae ai. I ka lohe ana ae o keia kanaka i ka leo walaau, ua pii ae la ka hauoli, a i kona manawa i hoao ae ai e pane, ua kahe mai la ke koko mai kona puu mai, a ua hele hoi a nakanaka ka ili o kona mau lehelehe i ka wela a ka la a me ka paakai o ke kai.
Ua puiwa oia i ka hoomaopopo ana iho ia Kapena Pecador, keia olulo imua ona, a maluna o kona aahu, e kau ana ka inoa kaena a Elina no kona moku, oia hoi: "Ka Iliohae o ka moana."
Hapai ia mai la ke kanaka olulo a kau iluna o ka waapa, a i ka hoomaopopo ana o Loys, "auwe!" wahi ana, ma ka inoa o ke kiai, o na puuwai eleele o keia moana, o ka mea nana i hana keia ke hoomaopopo nei au, a e make ana oia ke loaa aku ia'u."
(Aole i pau.)
Kumumanao.
HEAHA NA HANA A KE KAHU EKALESIA
MAWAHO AE O KA HAIOLELO.
Ma ko'u noonoo, ke hoike akea aku nei au elike me ka mea hiki, he mau hana e ae no kekahi a ke kahu Ekalesia mawaho ae o ka haiolelo, elike me ka ninau e ku nei. Ke hoomaopopo ia kona mau kuono a pau e pono ai ka hana a ka Haku. Oia keia—
I O ka hoomalu pono iaia iho. He mea nui keia, o ka hoomalu ana iaia iho. Pehea oia e kohu ai ke haiolelo imua o kekahi anaina nui, ke kikohukohu a haukae kona kulana Kahu Ekalesia mamuli o ka hoopipili mau ana ma na kahua lealea o ka poe pili waiwai, a milimili pu me lakou ma kahi o ka puu pepa, a hookahi ka hailo pu ana ma na hana hoomananalo o ke kulana kahu?
Aole loa oia e pono e hana pela, aka, e hoomalu oia iaia iho, i mana ai kana lawelawe ana e pili ana i ko Iesu mau kauoha a pau.
O oe e kahu Ekalesia, he ipukuikui oe e hoomalamalama ana i ka Ekalesia kahi au i hoonoho ia ai ma ia wahi, eia wale no ka mea e hoomau ia ai kou malamalama, o ka hoomalu ma na ano ino a pau, me ka makaala loa, alaila, elike auanei me ka Iesu i olelo aku ai i kana mau haumana, "O oukou no ka malamalama o ke ao nei, o ke kulanakauhale i ku makahi kiekie, aole ia e nalowale." Aka hoi, ia ha-i oe e palolo ai ka hoopololei olelo ana, a noho huikau no kau mau keiki, me ia mea aku a me ia mea aku, a haunaele wale ka noho ana o ka ohana ma ka home, alaila, he mea hoopaukoalaala wale no, na olelo a pau a ke kahu Ekalesia imua o ka lehulehu, no ka mea "Mai nana oe i ka pula iki i ka maka o kou hoahanau, aka, he kaola no ka hoi iloko o kou maka iho." O oe ke ao aku ia hai, aka, noho no nae ke alakai i ka lauwili.
O ka hoomaopopo ana o ke kahu ma keia mea, a malama, alaila, ua holo na hana ma ia Ekalesia, no ka mea, i na e hiki ole ana oia ke hoomalu iaia iho a me kona ohana ma na hana maikai, alaila ua maopopo, he oki loa aku oia ke hooponopono i ka ekalesia o ka Haku, no ka mea, ua lehulehu ko lakou heluna a nui, mamua o kona ohana iho, he uuku ia, a palanaiki. Eia ka Paulo. Ina i ike ole ke kanaka i ka hoomalu i kona hale iho, pehea la e hiki ai iaia ke malama i ka Ekalesia o ke Akua. Aole e hiki ke malama, oia wale no ka mea maopopo ke makaala ole oia no ka hoomalu ana iaia iho.
2 O ka hoomanawanui. O keia no kekahi o na koo e pono ai ka oihana kahu. He nui na enemi, e imi ana, e kulai i kou kulana no ka hana a Kristo, o ka hoomanawanui wale no ka mea e lanakila ai, a hooauheeia ka poe kue. E nana i na manao i hoopuka ia ma na nupepa o na la i aui aku la, no ke kahu o Kawaiahao. Ma ka nana aku ia mau olelo, me he mea ala, aole ia, he mau manao ku ke uumi iho, i na aole i hoaahuia ka pono o Iesu Kristo, aka nae, ua hoomanawanui no me ka pane leo ole. O ko ka enemi makemake no ia, aka, ua hoka nae, he hana kumu ole. Pela wale no na kahu Ekalesia, e pono ai o ka hoomanawanui i na ino, a pau ae ka huina o na la o ka noho ana ma keia honua, e loaa auanei ka lei o ke ola ma ka home mau loa.
He manao oiaio keia, o ka mea hoomanawanui a hiki i ka hopena, e loaa iaia ke ola ma Iesu ala. Ke ike ia mai nei ma na Ekalekia ke emi loa o ke ola hanai Kahu, aka, o ka poe hoomanawanui, me keia nele, eia no lokou ke ikaika nei i ko Iesu Kea, me ka wiwo ole, no keia hune, aka, e hoomanawanui ka pono, pela wale no e komo ai i ke awa lai ma ka Lani. Ua ike no au i keia, he nui na enemi ma o a maanei e popoi ana maluna iho o ke Kahu, aka, eia wale no ka pono, e hooili keia kaumaha i ka Haku, oia hookahi ka Puuhonua e malia ai kona poe kanaka. Elike me ka olelo:—O ka mea hiki ole i kanaka, he hiki ia mea i ke Akua.
Aia a noho paa keia manao a kohu oiaio iloko o ke kahu Ekalesia ma ka hoomanawanui, alaila, ua pono, i ole e lilo oia i mea hokumakaia i ka Ekalesia a ka Haku. Aole au manao iki o ke akamai olelo, he kumu nui ia e holo ai ka hapa imua, aka, e hoomanawanui oia i ke kiai ana i na hipa ma kona pa, me ka makaala nui loa ma ka launa pu ana me lakou ma na mea a pau, i ola ko lakou mau uhane, ma ke kuka akahele ana mamuli o ka ke Akua olelo, me ka nana mai ka lani mai.
Ma keia ano hookahi no o ka hoomanawanui, e pii mahuahua ai ko ke kanaka mau lako a hiki aku i ke kuonoono loa ana ma na pono kino. Aia koho kekahi ma kekahi hana, elike me ke koa, a hala ia anuu iaia ma ka hoomanawanui paupauaho ole, i ka inea o ke kulana haahaa loa, alaila, ua hiki aku ma ke Kapala, Kakiana, Kakiana Mekia, Kapena, Lukanela Mekia, a kau ana i ke poo oia oihana ka Alihi-kaua-nui. Nohea keia hiki ana malaila? Ke manao nei au, no loko mai o ka hoomanawanui o na ehaeha i hapai malie ae iaia ma ia wahi. Pela hoi ka oihana pili hoola uhane, o ka hoomanawanui ka pono, a hiki i ka pahu hopu, alaila, kuu ka luhi ma ko Iesu Aupuni.
3 O ke aloha. Akahi no kakou a hiki i ka papa-ku, o ka mole o na hana pono a pau, oia ke Aloha. Ina ua hookahuaia na mea paa hana o ke Kahu Ekalesia maluna iho o keia kilohana pookela loa, alaila, he mea maalahi wale no na mea eae e holo ai ka hana o ko ke Akua Aupuni. He mau lala wale no ia, oia na manao i hooakaka mua ia ae nei, aka o ka oi, o ke Aloha no. Pela ka mea i hoike ia ma 1 Ioane 4: 16, O ka mea e noho ana iloko o ke Aloha, ke noho nei oia iloko o ke Akua, a o ke Akua no hoi iloko ona. Aia la! Ua pau loa na mea a pau ma keia hipuu hookahi, no ka mea, he makua hoola ke Kahu o ka Ekalesia no ia Ekalesia, ma na mea i loohia i ka nawaliwali i na welelau o ka pilikia o ke kino, a pela no hoi ma ko ka uhane.
Ua nui ko'u paipai ana no kekahi poe e alakai lalau ia nei ma ka hoomana Molemona, e hoi mai i ka hoomana oiaio nana i huki mai ka lahui mai loko mai o ka noho pouli ana, aka, eia wale no ka mea i pane ia mai ia'u, he pono no hoi ia, o ka launa ole mai o ke Kahu i ka wa o mai-mai. O keia poe molemona ka mea hoolana mai i ka manao i ko'u wa pilihua, aka, pane hou au, malie paha aole i ike ke Kahu i ko'u pilikia ana, i mai kela ua ike no. O ko'u ike aku nae i ke ano nui o keia mau olelo i hoopukaia mai ia'u, ua komo ka poe e komo nei ma ka molemona, ma na kumu hoohuakeeo, a hoohalahala, aole, no ke ola mau loa e loaa ana no ko lakou mau uhane; ua ike no lakou aole he wahi lihi pono iki o ka pono ma ia hoomana. Ua piha ko'u naau i ka mamina no na uhane e ao lalau ia nei, mamuli o ko lakou hilinai maluna o na kumu ano ole e paulele nei, me ka nele o ka hopena ma kela noho ana.
E imi oe e ke Kahu i ka hoike ana me kou naau paulele ma ke aloha ma kou Kihapai. No ka mea, he kahuna lapaau oe i ko lakou mau palapu, ma ka hoola ana ia lakou ma ka mea hiki ke hana oe, aka, o na mea hiki ole, e kuhikuhi aku; no ka mea, aia maluna ou na maka a pau o kou Ekalesia, kahi i manaolana ai, e pau ai ko lakou poino, ke hooko oe i ko ke Akua makemake.
Ma ko'u noonoo iho, ina e hooikaika maoli ana ke Kahu ma kana hana, he mau manao lana ko'u e ulu mai no na hua a ka Uhane Hemolele ma ia Ekalesia, a hoohoihoiia ka mea paahana no ka luhi o kana hana. Aole haalele ka Haku ia Kahu, ke hana oia me ka Uhane a me ka oiaio, aka, i hilinai oia maluna o kona akamai iho, he pono ia'u ke puana ae, oia ka mea nana e kumakaia i ko Iesu Ekalesia. Eia kana. Aole oukou e hiki ke hana i kekahi hana ke ole au.
Ua maopopo ko ka Haku Aloha, ua make oia i panihakahaka no ka lawehala o kanaka no ka hewa. Alaila, pela no hoi e pono ai, ke kiai, e hooikaika ai, ma ka huli ana i ka mea auwana mawaho o ko ke Akua pono, e lika me Iesu i hele ai me ke ano haahaa loa, a noho pu me lakou, e hoomaemae ana i ko lakou mau paumaele ma na mea a pau e loaa ai ke ola.
Eia kekahi. I na e ku ana ke Kahu, a kukulu i kona aloha oiaio imua o kona mahinaai, alaila na ia mea e kauo mai i na naau o ka lehulehu, a pili mai ; ma kou mau eheu oluolu e hoopumehana ia lakou ma kou poli, ke hana ia me ke ano akahele, ma ke aheahe malie o ke akahai, e maalea ai, e like me ka Iesu olelo, "E maalea oukou e like me ka maalea o ka nahesa, a noho malie hoi e like me ka manu nunu." Alaila, i na pela e paeli ia ai ko ka Haku kihapai i e lilo ana ke Kahu Ekalesia oia ano, i mea paanaau ma ko lakou waha, ma ka hoopuka ana me na olelo koikoi, "Maikai ko kakou Kahu, oluolu, aloha, a hoohauoli no ho ma na hana pono. He oki loa no o mea, ano kapukapu, a kahunapule haole. O keia ka rula————— ano ———— kanaka no. Ua like no ka haole a me ke kanaka ke loaa ia mau ano maluna iho o ke Kahu Ekalesia.
Ke hooki nei au ma ko'u hoakaka ana no na mea o keia Kumumanao, aole no ka pau, oiai, ua nui no na manao momona i koe no keia mea, aka, no kuu ike ua lawa keia. S. ANAPU.
Kula Kahunapule. Mar. 8, 1876.
Hana ka Nahesa i kana hana o ke pahele.
Ma ke ahiahi o ka la 3 o keia malama e naue nei, ua imi iho kekahi kanaka nona ka inoa S. K. Pokea, e hooko i kekahi o kona mau kuko ino, e hoohalua malu ana ma kona naau me ka ike ole ia, a me he la hoi, he nahesa kona hoa e like ai.
Ma ka po o ka la i oleloia maluna, ia'u i komo aku ai ma ka hale o Mr. Haili, e haiamu ana na kane me na wahine, a malaila pu no hoi me keia S. K. Pokea e pepa pili ahikoe pu ana. Ua haawi mai la kekahi o kona mau hoa pepa i ko lakou aloha ia'u, a pela no hoi au ia lakou. Aka nae, o keia S. K. P. aole oia i ekemu mai, a ua ku pololei ae la na kuli iluna ma na maha o na kipoohiwi, a ua emi iho ke kino ilalo me ke kolou-a ana o ka a-i imua, me ka uleha ana o kona mau onohi malalo ae o na kuemaka, me he ia, ua ike i kana mea i ino ai J. K. Kaaia.
Ma ia hope iho, ua hoopau koke ae la kela i ka pepa pili ahi ana, a koi mai la ia makou e pepa pili kenikeni, eia nae ua hoole ia. Puka koke kela iwaho, a kahea mai ia makou e hele aku, a ekolu ia mau leo kahea, aole o makou i eu koke aku, ua noho iho la no. Hele aku la nae ua S. K. Pokea nei ma ka hale o Mr. Makaila, a hoala aku la i na mea nona ka hale ma ke kikeke a me ka hookamumu ana i ka ipuka, a mai ka hiamoe i ala mai ai ka wahine a ka ona hale, a kukuni iho la i ka ipukukui me ke ahi pele, a wehe aku la i ka ipuka. Ua manao hauoli paha na ona hale, he malihini maikai la keia e komo aku nei, eia ka he okea o loko, (powa malu ma ka naau.)
Me ka maalea nui o ka mea pahele, ua puni mai la ka ona mea hale i kana hookonokono ana e pepa pili kenikeni, a pela no hoi makou a pau i haule pu ai iloko o ia pahele a ka mea hoowalewale. Nolaila, ua hiki ke heluhelu ia kela hopuna olelo maluna me ka leo moakaka lea, "Hana ka nahesa i kana hana o ke pahele." He hookahi no kemu i ka lua, o ko ia la holina koke ae la no ka ia, me ka loihi ole 'ku. Pehea keia, nana no i koi e pili waiwai a nana no ka e holina? Ano e! Aole anei hoi ia, he hoike akaka lea ana mai i kona manao ino e mamua, e hoohalua malu ana iloko o kona naau, a pela e hana aku ai i kona enemi? Oia no, o kona ano io maoli no ia.
He mea maikai ka hookeeo ana o S. K. Pokea ma ka aoao pono o ke aupuni, a e makee io ana hoi e malama i ka maluhia o ke kanawai o ka aina, e kinai ana i pio na hewa o keia ano, i ole ia e ulu a laha loa ae mai o a o o ka apana, e like me ia e laha nui nei ma ka uka o ke kai o makou iho nei. A ina o kona kumumanao io maoli ia o ke kaha ana, alaila, e mahalo piha ia oia e na lehulehu hoopono a pau o ka aina, a pela pu no hoi me ka mea e kakau nei. Aka, aole nae pela, he okoa loa kona ano makee, ke nana pono ia ke ano o kana mau hana maalea maluna.
Mai kuhihewa mai e ka lehulehu, he kanaka makee io keia i ka pono o ke aupuni me ka uhaki ole i na kanawai o ke 'Lii, no ka mea, ma kona hale iho oia i malama ai i keia kumu hewa o ka pili waiwai, i ka po a me ke ao o na la i hala ae la. Ua hoike ae nei kela iaia iho imua o ka lehulehu no makou ma kou kino Helu 11, i manao ia mai paha he kanaka kuokoa oia ma na hewa o ia ano me ka lawelawe pu ole ia mau hewa; ka hoeha, ona pili waiwai a pela aku. Poholo pu oia ilaila.
He oiaio no paha ua pomaikai oia i ka hapa o na loaa o ka uku hoopai o ua mau hewa la, aka, aole oia ka mea maikai, e mahalo piha ia ai kona inoa, o ka imi ola ma ka hana kolohe a me ka apuka, i mea e ola ai ia a me kona ohana paha. Aole au he mea hoike e apono ana ia'u iho, a e hoopale ae ana ia'u mai ka hewa ae, aka, e rula aku ana au i na mea i hanaia ma na aoao elua, ka aoao kue mai a me ka aoao pale, a na ka lehulehu e kaana iho.
O ka'u pane i koe o ka ninau aku, o ka nahesa anei kai hoopaiia "o ka lepo kau e ai ai, a pau na la o kou ola ana?" Ina oia no ia, alaila, he kumu hoohalike kupono loa keia ma ia haawina hookahi; no ka mea ua like loa na ano puunaue ana a laua, kekahi a me kekahi, me ka hoohalahala ole.
E hoike aku no au ia oe ma keia mua iho, i na kumu o ka ulu nui ana mai o keia hewa pili waiwai, maloko o na kauhale o kekahi poe, ma keia wahi, (Kaneohe) mai ka uka lilo a na hale i kai o Malae. A ke haawi iho nei au i ko'u aloha i kou Kapena, a me na keiki hoonoho hua o kou kino. JOS. KALAIKOA KAAIA.
Kaneohe, Maraki 15, 1876.
[He mea na makou i kue ikaika ma na kolamu o ka kakou pepa nei na hana lapuwale o keia ano, a ke mahalo nei makou i keia makamaka, aole no kona hoolaha wale ana, aka, no kona hoike laulaha ana me ke ano mihi no kona puni ana; a ke ao aku nei makou i na mea a pau, ua oki! L. H.]