Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 19, 4 May 1876 — Page 1

Page PDF (1.17 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, MEI 4, 1876.  {HELU 19.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

OLELO HOOLAHA.

UA KAPU LOA KE kula o Mokauea, ahupuaa Kalihi, Kona, Oahu, e waiho la ma Kaiwiula i na holoholona komo hewa a pau, mai ka la mua aku o Aperila, 1876. A ua koho pono ia o D. PUEKE i luna nana e hoomalu i ua kula la, i keia la 29 o Maraki 1876.
14 tf  WILLIAM L. MOEHONUA.

Ama ra! Holokahana!!

UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka noa malalo iho e hoolawa i ka makemake ma ka hana nowelo ana i na KAA o kela a me keia ano, me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae "aohe lua e like ai. Ma Ainahou ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai.  C. B. WILSON,
1 1y  Kale Wilesona.

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA MEA A PAU MA KEIA Olelo Hoolaha, ke hoole a ke papa aku nei au i na kanaka a pau o kela a me keia ano, mai puni a mai haawi aku i kekahi Dala a waiwai e ae paha, ke hele aku o W. S. Pahukula imua o oukou me kekahi Palapala Aie Dala m ko'u no, e like me kekahi Palapala Aie Dala epiha ana na makahiki elua i ka la 10 ae nei o keia mahina, oiai, aole au i kakau inoa aku ma ia palapala. Nolaila, mai ae aku, o poho oukou.
C. KANAINA.
Honolulu, Apr. 3, 1876.  (15 tf)

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

Hoolaha Komohewa.

KE HAI IA AKU NEI KA LONO I NA kanaka a pau, aole e hele wale ma ka aina i kapaia o Waimanalo, maloko o ke Ahupuaa o Honouliuli, Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu, aole e hookuu wale i na holoholona, aole hoi ma ke oki ana i na laau, ka lawe ana i na wahie, a pepehi, a uhai wale paha i na bipi hihiu. Pen e na palena o ua aina nei: "O na aina hoolimalima mua ia ia JOHN MEEK, o ke kula o Lihue, e me ke kula o Honouliuli ma ka aoao ma uka a ma na aoao ma kai o Nanakuli ma kahi aoao, a no Koilina ma kahi aoao."  J. H. CONEY.
Honolulu, Feb 9, 1876.  [14 tf]  Luna Hooko.

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
741   1yr  792

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y

Leo—When Jesus Comes.
Sunshine, p. 80.

1 I kuu auana ana, Me au Iesu,
A hele i ka'u hana, Me au Iesu,
A ala na hihia, Me au Iesu,
A kau na pilikia, Me au Iesu.
Cho. Hauoli a hookani, Me au Iesu,
A kani ae ka lani, Me au Iesu
Hookani ie Iehova, Me au Iesu,
Hookani a mau loa, Me au Iesu.
2 A hele a kaumaha, Me au Iesu,
A nona mai ka maha, Me au Iesu,
A kau na ouli ino, Me au Iesu,
Poha ka la olino, Me au Iesu.
Cho. Hauoli a hookani, Me Iesu. &c.
3 A ua kumakena, Me au Iesu,
A nee mai ka hopena, Me au Iesu.
A pili mai ka hune, Me au Iesu,
A lako no a puni, Me au Iesu.
Cho. Hauoli a hookani, Me au Iesu, &c.
4 A hele i ke kula, Me au Iesu,
A paanaau na Rula, Me au Iesu,
A kue mai na hoa, Me au Iesu,
A mau no kona aloha, Me au Iesu.
Cho. Hauoli a hookani, Me au Iesu, &c.
5 A kau ka make ia'u la, Me au Iesu,
A hee ae ka maka'u la, Me au Iesu,
A hiki i ka lani, Me au Iesu,
A iaia kuu hoonani, Me au Iesu.
Cho. Hauoli a hookani, Me au Iesu, &c.

ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE!
KA PALEKAUA LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna V—Helu 18.

          I KA hala hope ana o na la elima o ko Egemona ma noho ana me ka maluhia, a me ka hoea ole mai hoi o na kumu hoopilikia, ua hoomaka mai la ke kau ana o ko lakou mau maka i ka moana, no ka mea, ua hala na la kupono no ko Elina ma kaawale ana mai o lakou aku, a o na la huli hoi mai ia. Me na ohe nana lakou e kau mau ai i na la a pau maluna o ka ili o ka moana, e ake ana e haule aku ka ike maluna o kekahi pea, a oia pea hoi e holo mai io lakou. O Egemona, mamua o ka wehe ana mai o kai ao maluna mai o na puu hauliuli a pahola ae ka la i ka malamalama o kona mau kukuna maluna o ka papalina o ka aina, ua pii aku la ia a ku iho la maluna o kekahi kiekiena, a malaila oia e kau aku ai i ka ike o kona mau onohi ma na pea o ka moana, a hiki i ka manawa a ka leo o ka bele aina kakahiaka e kahea mai ai iaia e hoi aku e paina. A ke pau no ka aina kakahiaka, e pii hou aku ana no oia ma ia wahi, a hiki i ka auina la, a pela hou aku a hiki i ka wa a ka la e kaili aku ai i kona onohi malamalama malalo o ka ilikai o Lehua, a uhi mai la ka pouli i kona koloka, alaila hoi aku la oia me na kapuai kaniuhu a komo iloko o kona keena me ka mehameha, a o ka pule mau i na lani no kona haku opio, ana i aloha nui ai a me kona mau ukali. O kana hana mau ia, a pela no hoi me ke kaikamahine opio, a me na luina, no ka mea, ua komo ke aloha palena ole iloko o lakou a pau no ko lakou haku alii opio, ka mea hoi nana i alakai kino ia lakou mai loko mai o na pilikia kuhohonu, a ka mea hoi i aa e hele aku e paio me na enemi powa o kona lahui maluna o kela wahi kuna uuku wale no.
          Hala ae la he pule okoa, aole no i hoea mai kona haku opio, a ua aneane kaumaha na kapuai o Egemona ke huli hoi mai ka puu mai, ke hiki i ke ano ahiahi me kona mau lima i pea ia ma ke kua. "Heaha la keia o kuu haku opio! Anoi paha ua luhi a e hoomaha ana ma kela aoao!" wahi ana iloko iho ona, me ka hoike ole aku imua o kona ma hoa i kona ano pihoihoi. I ka lua o ka pule, aole no i huli hoi mai ke kuna Zelina me kana ukana makamae, a ua aneane e hiki ole ia Egemona ke huna iho i kona ano hopohopo no keia mea.
         
I kekahi kakahiaka nui, mamua ae hoi o ke kani ana o na leo o na manu o ka ululaau, e pii hookahi ana o Egemona me ke kulou o kona poo ilalo, me he la e kamailio ana me na launahele e ulu ana ma ke ala hele. Pii malie aku la ia a hiki i ke kiekiena o ka pali, a ku iho la e kali ana o ka oili mai o ka malamalama o ka la, a hiki iaia ke nana aku i ka moana. Me ka puuwai i piha i na nalu ana a loko, e pule ana me na waimaka haloiloi no kona hoa, a haku hoi, peia oia i kali malie ai a hiki i ka oili ana mai o na kukuna o ka la maluna o na puu a uhi aku la i ka malamalama maluna o ka aina a me ka moana. E kau ana ka ohe nana i kona mau maka, a me ke akehele oia i kau aku ai maluna o ka ilikai.
         
I ke kani ana mai o ka bele aina kakahiaka e like me ka mea mau, aole keia i hele aku, a i ke kii ia ana mai e ka elele, uu kauoha aku la ia, "e hoi oe, a hiki i ka napoo ana o ka la, alaila e huli hoi aku no au, a e paina i ko'u aina kakahiaka, awakea, a me ke ahiahi i ka manawa hookahi." Ua ane hikilele ka elele i keia mea, aka, ua hoomaopopo koke iho la no ia, a hoi aku la.
          Ua hoonele o Egemona iaia iho i ka aina kakahiaka a me ke awakea, no ka mea, ua hala ka manawa kupono o ke kali ana no kona haku, a ua uluku mai la o loko a ane pouli kona manao kanaka i ka ua mea o ke aloha a me ka hopohopo i ke kulana o kona hoa alo kai. Kau aku la keia i ka ohe nana, e haka pono ana na maka maluna o na ale, e ake ana o ka ike aku i kekahi wahi mea nana e hoolana mai i kona manao, e hanu malie ana me ke ano nawaliwali o ka pana o kona puuwai, a i kona hoomaopopo 'na ua neo ka ili moana aohe pea, ua kuu iho la ia i kona lima me ke ano kaumaha, pii ae la ka ula ma kona mau papalina, okakala na lauoho, hoomaka ae la ke pana ikaika o kona puuwai, a kahe a wai mai la na kulu waimaka luuluu e hakui ana mao a maanei me ka hoopulu ana i kona mau papailna. Ua kali malie oia malaila me ke kau mau ana o kona maka maluna o ka moana, a i ka iho ana aku o ka la a nalo malalo o ka ilikai, ua ku ae la oia iluna, a me ka leo haalulu i piha i ke aloha, me na waimaka hoi e haloiloi ana, puana ae la i neia mau huaolelo ku i ke aloha no ka hoomanao ana ae i kona hoa alo pilikia o na moana kai hohonu, me ka manao ua kau aku la ka ulia poino maluna ona, a ua lawe pio ia paha, a i ole ua make i na enemi powa. Ua huli ae la kona mau maka i ka lewa luna a puana ae la:
          "He haku alo poino, alo make no'u, aole no neia mau la wale iho nei no, aka mai mua mai. Ua alo ia e maua ka ua a me ke anu o na ululaau waoakua iloko o na la o ka makalii, ua ike maua i ka inea o ka la pololi, a ua alo ia na ale kawaha hauliuli o ka moana, me na kikiao makani piha inaina o ke kukulu Akau. Ua paio ia e maua na enemi i wiwo ia e ko Beritania a puni, a ua nohoalii ka maua mau makakila maluna o na hoa paio a pau. Ua noho maua iloko o ka hauoli o na puuwai, e aloha ana kahi i kahi, ua hele pu maua ma na wahi a pau, a auwe! ano auanei paha e hookaawale ia ai oia mai o'u aku, a owau hoi mai iaia mai. E ke ahe lau makani e pa kolonahe mai nei malalo mai o na lau laau o ke kuahiwi, e hai mai i ka lono no kuu haku kuu alii opio hoi a'u i aloha a makee nui ai. E na ale o ka moana hohonu, e hai mai i ka lono no Elina, ka mea i olelo ia he Moi no ke kai, no ka mea, he mea makehewa ia'u ke ola, ke ole au e ike aku iaia, a ke hoomaopopo iho hoi i ke ano o kona kulana ano. Auwe au! auwe hoi ko'u hopena! O keia aina malihini mamao mai ke one hanau mai anei kahi e hoomaha ai keia mau iwi! a he oiaio anei ua haalele mai oe e Elina ia'u e like me keia hihio e kau nei imua o ko'u mau maka? Mao ka mana kiekie o na lani, ke hoohiki paa nei au, e ukali aku no keia mau kapuai i ka'u me e u nei maluna o ka ili honua a maluna hoi o ka ili moana, a ina oia e loaa aku e ola ana, e hauoli piha no au no ia pomaikai nui o ke aupuni a me ka lahui o Beritania, a ina hoi ua haalele mai i ka pili a maua i hoohiki ai, a ua kau aku ka poino maluna ona, alaila e imi aku no au iaia ma ka make, a hui aloha pu aku ko maua mau uhane ma kela aoao o ka maliwai hauliuli o keia noho ana. E ka mana lua ole o na lani, ka lokomaikai hoi i nele i ka palena, ke kulou iho nei ke poo o keia kauwa, a me ke kukuli hoomaikai ana aku, ke noi aku nei e uhola mai i ka aahu o ka maalahi a me ke ola, a e hoopomaikai mai ma ke alakai pololei ana a loaa aku ka mea a'u i iini nui ai, a ina ke mau ala no ka mohala maikai o kona mau papalina nani iloko o ka hooma-u ia e ka punawai o ke ola kino, a ina paha ua lawe kohana ia aku ka hanu, a pau ka lohe a nalo hoi ka e lao, e koe ana kona hopena lepo, i hoomaopopo iho ai au i kona hoopena, a uwe iho me ke kanikau hope ana a moe iho ma kona aoao no ka hui uhane ana me ia, no ka mea, oia hoi kuu aloha, kuu haku alii Elina!"
          Haule aku la o Egemona maluna o na lau nahele me kona mau lima e paa ana i na papalina a hoomaka iho la e uwe me ka leo kanikau. He oiaio, ua piha kona puuwai i ke aloha ia Elina, a no ka nui o ke aloha, ua pakela aku ka luuluu kaumaha o kona puuwai i ka wa i komo mai ai ka manao iloko ona ua make kona hoa. Iaia nei e haaloulou ana me ka uwe kanikau, aia hoi, ua hoohikilele ia ae la kona hauli i ka lohe ana aku i kekahi leo kalakala i ka pae ana mai maloko mai o ka lau laau:
          "Ano he pio oe! a ano e hoolohe mai i ka leo kauoha!"
          "Ina he hihio leo kena no ke kino uhane helepo, alaila, ke noi aku nei au e waiho malie mai ia'u, aka ina he leo no ke kino kanaka, alaila, ke kauoha aku nei au e hookaawale aku, oiai au e hoomanao ana i ka mea a'u i iini ai," wahi a Egemona.
         
I ka manawa pokole, ua ku mai la ke kanaka mamua o ia nei, ua huki ae la he pahikaua loihi mai kona aoao ae, a ke hoopololei mai la e pahu mai me ka ikaika i ko ia nei puuwai; aka, he imo ana no ka maka, ua ku ae la o Egemona iluna, a ua halawai aku la kana makakila me ka kona hoapaio, a lele ae la na apana liilii o ka pahi a kona hoapaio ma o a maanei. Ua ano pouli ko Egemona noonoo kanaka, ua kunahihi kona kino holookoa, a na ia mea i hoala mai i na aa o kona kino a pau, a ua oi ka hae o kona umauma, me ka wela hahana o kona kino holookoa, a me ka ikaika launa ole mai o kona mau ami. Ua hapai ae o Egemona i kana pahi, a o ka hahau iho no koe, aka, no ka leo o ua kanaka nei i kaohi hou mai i kona lima, me ka makaukau no nae e uhau aku.
          "E ola au, a e hai aku no au i na mea hana lehulehu wale. A ke hoohiki nei au e lilo i kauwa nau a hiki i ka hopena," wahi a ua kanaka nei.
          "E like me kau noi a me kau hoohiki pela wau e ae nei me ka lana o ka manao e hooko pono oe, a ke ole, alaila, na kau pahikaua e hooho i na leo kanikau no kou hopena," wahi a Egemona.
          Ala ae la ua kanaka nei a noi mai la iaia nei e noho iho laua i lalo, a e hai mai oia i kona wahi moolelo pokole. Ua ae aku no hoi keia, a noho iho la laua nei. Ke pii ae la ke aliiwahine hoomalamalama o ka po, a o na hoku hoi o ka lewa, e owaowaka mai ana ko lakou mau maka mao a maanei o na ao o ka lewa. Nee mai la ua kanaka nei a kokoke iaia nei, alawa ae la ma o a maanei kona mau maka me ke ano hi-o, a me ka leo mama ano haalulu i pane mai ai.
          "O Carlosa ko'u inoa, ha mamo no na mauna kiekie o Sepania. He 43 ka huina o ko'u mau makahiki, a he 30 makahiki i hala'e nei mai ko'u haalele ana ia home nani mahope, a he 28 hoi makahiki i noho ai mawaena o keia mau kuahiwi. Iloko o keia mau makahiki he 28, ua hui au a ua paio hoi he mau tausani kanaka, aole loa i kau mai ka oi o kekahi maka kila maluna o ko'u ili, a, aole hoi i puka aku he leo mihi mai ko'u waha aku, a o ka mua keia, a o oe hookahi ka mea nana i hoolilo i kuu pahikaua ia Ahailonoole, i mea ole, a hoolilo hoi ia'u i pio. He kiai au, he kukini, a he powa. Aia malalo o ko'u malu keia mau kuahiwi holookoa, a e hele puni mau ana au ia lakou i kela a me keia la. O ka'u hana ke kiei ana, me ka nana mau i ka moana no ka moku hookokoke mai i keia mokupuni, a ke ike aku au, alaila, e holo ana au a hai aku i ke alii ka Moi o makou, oia hoi ke poo o ka poe powa. O ka lono ka'u e hai aku, a huli hoi mai la no i keia mau kuahiwi. Pela wau i hana mau ai no neia mau makahiki loihi i hala ae nei. He aumoku kaua nui ko ka poe powa, a he mau heluna tausani lehulehu hoi o na kanaka, a o keia ko lakou kahua hoomoana."
          "Eia no anei maluna o keia mokupuni keia mau tausani kanaka kahi i hoomoana ai i keia po ea," wahi a Egemona i pane aku ai me ke ano pihoihoi.
          "Alia, alia, e kuu makamaka, e hookuu mai ia'u e hai aku i ka moolelo piha e like me ka'u i hoohiki aku nei imua ou, a nau no ia e hoomaopopo iho. He moolelo weliweli ko keia mokupuni, a ke hoomanao ae au i na mea a'u i ike ai, he mea e ka lia o ko'u kino holookoa. Aole au i hanau ia he kanaka powa, a he kue loa au ia mea, aka, ma o ko'u haule ana maialo o ka mana o ke alii o ua powa, ua hiki ole ia'u ke hoole aku i kana mau kauoha, a ua hooko au, oia hoi, ua hapai au i kuu lima a hoomoe aku i ka make mainoino maluna o kekahi poe hoa kanaka lehulehu wale, ma ko'u ano maa he powa. Ua piha na ululaau i na heana o ka poe i haulehia malalo o ka lima menemene ole o na powa, a me he la, e ike mau ana au i na heluna lehulehu o lakou, a e lohe mau ana hoi i ko lakou mau leo hanehane e noi ana i na lani e hoopai mai i ka poe e kue mau nei i na kanawai o ka noho'na maluhia.
          Aia mawaena o keia mau kuahiwi he mau ana nui, i piha me na waiwai o ke ano nani loa o ke ao nei, a e noho mau ana ma ia mau wahi he mau koa kiai me ka makaukau me na pono kaua i ke ao a me ka po. He mau makahiki loihi mamua aku o kou hiki ana ia nei ka hoomaka ana o keia kahua powa, a he 28 ae nei hoi makahiki mai ko'u noho ana, a o ka hao wale ana i na waiwai a me ka luku i na kanaka e aku ka hana, me ke keakea ole ia, a me ke ku ia ole hoi me kekahi mea e ala mai ai ka poino. Ua noho na powa me ka nanea, e hauoli mau ana i na manawa a pau ; aka, i kekahi o na la i hala koke iho nei, ua kau mai la ka hoopai maluna o lakou, a ua hooko ia hoi ke noi a ko'u puuwai e nalu mau ai iloko iho mai ko'u noho ana mai i keia wahi a hiki i keia wa.
          "Heaha ia hoopai?" wahi hou a Egemona.
          "He elele no ka hopena, he make weliweli. I ke kakahiaka, ua puka mai la ka la me kona nani lua ole, ua mohala maikai mai la na pua, a e pii ae ana he ao ponunuhu hakumakuma pouli ma ke kukulu hema o ka lewaluna, kamoe ae la he pio anuenue maluna pono o ke kahua hoomoana o na powa, holo ae la ka leo hakulu nakolo paapaaina o ka hekili e wawalo hele ana ma na paia o ka lani, a owaka mai la ke ahi lalapa o ka uila maloko mai o na ao, a naka haalulu ae la ka papaku o ka honua malalo o ko makou mau kapuai. He weli a ano eehia ka mea i uhi ae maluna o na mea apau."
         
I keia manawa, ke hoomaopopo aku la o Egemona i ke ano pihoihoi maoli o ua kanaka nei, e hoike mai ana ua hauoli oia i kekahi mea, a me he la, ua oiaio no kana mea i hai mai ai ia Egemona, aole oia he powa, aka, ua konoia mamuli o kona lilo ana i pio, e hana i na mea ana i makemake ole ai. Kau pono aku la o Egemona i kona mau maka maluna o ua kanaka nei me ke ano ake nui e hai koke mai i na mea a pau, i hiki ai iaia ke hoomaopopo i ke ano o na olelo a keia kanaka, a me na hiohiona o kona kulana a me ke kulana hoi o kona alii Elina.
(Aole i pau.)

HE MOOLELO.
—NO—
KALINO!
—KE KEIKI A—
KAILUA ME HOLUALOA.
Ka Hiwahiwa Hoi Iloko o Kona Mau
La Opiopio.
MOKUNA I.

          UA nalu mau ko'u manao me ka pio ole, e ake ana au e loaa ia mea he pa, i ola no hoi ka noho ana o ka makapehu ia o ka uka; oia la i lohe mai oe e ko'u kaikoeke, wahi a Hikapoloa. O ka mea iho la no ia o ka holo ana mai nei? Ae, o ka'u mea iho la no ia o ka hiki ana mai nei iou nei, auhea aku hoi ke kanaka, ia laua e papa kamailio ana me na hooluana maikai, ka haawi mai la no ia o Kalino i ka pa, elua ipu pa, ke olioli wale la o Hikapoloa, kaohi mai la no hoi o Kalino i ke kaikoeke e noho iki no ka manawa pokole, hoole aku la no hoi keia, aole au e pono e noho, eia la he luuluu au o hope, o ko kuahine, ua hapai, heaha la hoi auanei kana, wahi a Kalino.
          Ka huli hoi mai la no ia o ia nei maluna o na waa kaulua, me ka manao nui oia nei e lawaia, i ike ia ai hoi ke ano o ka pa, ka mea hoi a kona puuwai e pono ole ana, hiki ana keia iwaho o Malae, he ko-a aku hoi malaila, hu ae la ke aku aole i kana mai, hoolale koke ae la no hoi o Hikapoloa i ua hoe waa ona e hoike i ka pa a lakou, a hoike ae la no hoi na kanaka o kela waa keia waa i na pa a lakou, oi hoike wale a aohe wahi mea a pii mai ke aku, pela ka lakou nei apa ana a hala wale ka manawa no ka ai ole mai.
          Kahea hou keia i na hoe waa, e hoe hou kakou i kela ko-a aku i Kaelehuluhulu, hiki ana lakou nei ilaila, a hoolei aku la no hoi lakou nei i ka pa e like me ka hoolei mua ana a lakou. Oi hoolei wale a aole wahi mea a pii mai, pela wale iho la no ka lakou nei apa ana a kumakena maoli, pau no hoi ka lawaia ana a lakou nei ia ko-a, hoe hou no lakou nei a hiki ana iwaho o Kawaihae, lawaia maoli iho la lakou nei malaila, e lawaia mai ana no hoi na kamaaina oia wahi he paapu wale, a ai mai la ke aku i ka lakou la mau pa, a haawi mai la no na lakou nei kekahi ia, (he umi a kekahi waa, he umi o kekahi waa,) a o Hikapoloa no hoi kai ka pola o ka waa, hookahi ana aku, (he iwakalua ka nui o na ia.)
          Ma keia manawa a lakou e lana ana, pane ae la no hoi o Hikapoloa i kana huaolelo, eia wale no ka hoi la, he mokoi ka mea e pono ai ka lawaia hi-aku ana, alaila, ai mai ka ia, i ka makou hana ana mai nei hoi, he pa hoikeike pii ke aku, aole wahi mea a pii iki mai ka ia, oi hele a kua molowa maoli ka hoi, hoopunipuni no hoi.
          Ko lakou nei hoi mai la no ia, e haawi mai ana hoi lakou la i ka lakou aku ko lakou nei pea mai la no ia hoi ana a waho o Kukuipahu, ia lakou e lana ana kamailio ae la o Hikapoloa i na hoe waa ona. E kela waa e keia waa, e kau ka hoe a kakou iluna, ma ia manawa no, hai mai la o Hikapoloa i kana mau olelo imua o na hoe waa ona, a he mea haohao nae ia na na kanaka hoe waa ona. A heaha hoi ka oukou mea hou a kakou e hoi aku ai a pae iuka? Heaha la, aole i maopopo ia makou? Wahi a na hoe waa. Ae, owau no kahi mea hou a kakou e hoi aku nei, penei nae la: o kuu mau kaikoeke a elima, e "M—" 'na lakou ia'u i keia manawa, akahi ua hoopunipuni o kuu kaikoeke. E o'u mau hoa puni moolelo, ua ike kakou no na olelo maluna ae nei, e hakilo kakou a nana no na olelo malalo iho nei.
          Ma keia manawa, kamailio maopopo loa mai la o Hikapoloa i kona mau hoe waa, a lohe oiaio iho la lakou i na olelo a ko lakou haku, he mea nalu ia no ko lakou manao. O keia mau waa a kakou e hoi nei, o ka wahie no ia e kalua ia ai kuu mau "K—E—." A eia nae ka'u olelo ia oukou i keia manawa, mai noho nae oukou a olelo i ka oukou mau wahine, a o ka ae mai la no ia o lakou la, ae, aia no ka olelo ia oe e ko makou 'lii a o ka hoi aku la no ia o lakou a hiki ana i kai o Mookini, kau iho la na waa ilaila, papa kamailio iho la o Hikapoloa me na wahi kahuna ona, Kapakai me Manaohaku.
          Imua o olua e a'u mau wahi kahuna, ke kauoha aku nei au ia olua i keia manawa; ae, wahi a na kahuna, i noho auanei olua a i hoi mai o Kalino ma ianei, mai olelo aku olua ia lakou e loaa ana ma keia mua aku ia lakou he ola. A o ka hoomakaukau iho la no ia o Hikapoloa i ka hele, a hiki ana keia i kau hale i kahi hoi o na wahine e noho mai ana, ninau mai la no hoi lakou ia Hikapoloa, "auhea ou mau kaikoeke?" "aia no ke noho mai la," eia nae ka lakou olelo mai nei ia'u, e hoopau molowa e ka oukou i ka inoa o ke keiki. O Kohala nae a puni kekahi e hana'i i ka inoa, pela ka ua poe kaikunane la o oukou i hai mai nei, ke oluolu ia nae e oukou a pau loa.
          Hoomakaukau iho la no ia o lakou nei no ka hana ana i ka inoa o ke keiki, o Mailelaulii, Mailehaiwale, Mailepakaha, Mailekaluhea, a o Kaulana no hoi, ma keia manawa a lakou e hana nei, ke noho la no hoi na kaikunane i kai, a hu ke ahi o Kalae.
(Aole i pau.)