Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 25, 15 June 1876 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, IUNE 15, 1876.  {HELU 25.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y

OLELO HOOLAHA.

MAI KA HAKUAINA C. C. HARRIS, o Kailua Ahupuaa o Koolaupoko, Oahu, ua lilo mai ia makou ka hoomalu ana i na kai lawaia o Mokulua, Ahulili a me Kea. Nolaila, ua koho pono ia o JOHN A. CUMINIS i Luna nana e hoomalu a hooponopono i na mea a pau ma ia mau wahi no ka makahiki.
E hoolohe na mea a pau iaia.
W. L. MOEHONUA.
Mei 20, 1876.  [22tf]

Ama ra! Holokahana!!

UA MAKAUKAU KA MEA NOna ka noa malalo iho e hoolawa i ka makemake ma ka hana nowelo ana i na KAA o kela a me keia ano, me ka nani a me ka paa. Malaila e kiliopu ai ka holo a ka lio, me na kamaa hao i kaupaona likeia, a i hana ia hoi noloko mai o ka hao paa loa me ke kumukuai haahaa loa. Me ka eleu a me ka mikiala, ua hopo ole i ka puana ae "aohe lua e like ai. Ma Ainahou ka lua o ka Hale Amara mai ka Hale Dute mai.  C. B. WILSON,
1 1y  Kale Wilesona.

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

Hoolaha Komohewa.

KE HAI IA AKU NEI KA LONO I NA kanaka a pau, aole e hele wale ma ka aina i kapaia o Waimanalo, maloko o ke Ahupuaa o Honouliuli, Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu, aole e hookuu wale i na holoholona, aole hoi ma ke oki ana i na laau, ka lawe ana i na wahie, a pepehi, a uhai wale paha i na bipi hihiu. Pen e na palena o ua aina nei: "O na aina hoolimalima mua ia ia JOHN MEEK, o ke kula o Lihue, e me ke kula o Honouliuli ma ka aoao ma uka a ma na aoao ma kai o Nanakuli ma kahi aoao, a no Koilina ma kahi aoao."  J. H. CONEY.
Honolulu, Feb 9, 1876.  [14 tf]  Luna Hooko.

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, HOnolulu, H. P. A.

WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)

AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE  1-1y

A world of Beauty
E cho to Happy Voices. p. 120.

1 Na aha ma ka nani,
Na aha maemae e,
Ke ku a mililani,
A lea ka hoomaikai;
Ke kani a ooli
Na lire gula e,
A kau na lei mae ole
Maluna o na lae.
Cho. A o maikai e! Ao maikai e!
Pau ka luhi, pau ka uwe,
Pomaikai a maha mau ae;
Ao maikai e, ao maikai e.
2 He aupuni ko oukou la
A kau na lei alii,
Na pama o ke ola
Ka oukou e kaikai ai,
Ke hea na anela,
E ku a lohe ae
Na leo o maikai.
I ko lakou mau mele,
Na leo o maikai.
Cho. Ao maikai e! &c.
3 Mohala mau na pua,
Na pua nani e,
A ala no na kula.
Na ahe i pa maikai.
He punawai hoola
Ke puai mai a mau,
A ku ma kona kapa
Na laau kamahao.
Cho. Ao maikai e! &c.
4 Ma ko oukou aupuni
Ke kau hookahi no;
Aole he hooilo
He aina mehana mau,
Hookahi no Hoola,
Hookahi no Alii,
Hookahi no ka hana,
Ke aloha hoomaikai.
Cho. Ao maikai e! &c.
HAWAII.

ELINA KE KOA
HE KANAKA OPIO
PUUWAI WAIPAHE
KA PALEKAU LIONA HOI O KONA MAU LA
KE PUKONAKONA O KONA LAHUI, A O
KA OI WELINA HOPO O KONA
MAU ENEMI.
Mokuna VII—Helu 23.

          A O UA moku nei, he nani a kukilakila kona kulana, e holo haaheo mai ana io lakou nei. Ua makaukau lakou a pau no ka hui a halawai pu ana me ko Zelina mau luina ma na mea kaua, a ua makaukau no hoi lakou nei no ia mea hookahi, oiai i ka aneane ana mai o ua moku nei e kokoke loa io lakou nei, ua puana ae la o Elina i kana mau huaolelo hoolana i ka manao o kona mau luina, i ka i ana aku, "e hoomakaukau no ka haawi ana aku ia lakou i ke aloha ma ka leo o na pu kuniahi, a e pahola aku hoi i ka ukana kanikau maluna o lakou ma ke ano o na poka." Ke nee mai la ua moku nei, a ina paha ka mea heluhelu e ku ana maluna o ka papahele o ua Zelina nei iloko oia manawa, e ulu ae ana ka manao hoohalike, me he la he kuahiwi kiekie kela e nee mai ana. Kau aku la na maka o Elina ma me ka hoolohe ana o ko lakou mau pepeiao o ka puka ae o na leo kauoha a ke alii o ka moku, no ka hoouka kaua ana, aka, oiai lakou e hoolohe ana, aia hoi, ua lohe ia aku la he leo e kahea mai ana ia lakou nei i ka pane ana mai, "Aloha ke alii a me na luina o keia moku, a e holo ana oia ihea!"
          "Aloha ka mea i makemakeia, o Zelina kona inoa, a e ukali ana ma ka meheu o na powa, na enemi hoi o ka hae nona ka maluhia o ka aina kahi ana i hele mai ai!" wahi a Elina i pane aku 'i me ka leo kuoo.
          Hookuu ia iho la he waapa mai luna iho o ka moku nui, a holo pololei mai la io lakou nei. I ka pili ana mai ma ka aoao o ka Zelina, a ku ae la kekahi kanaka opio no ka pii ana mai, aia hoi ua pane koke aku la o Elina me ka huki aku ana ae i kana pahikaua, "e ku a pane mai," wahi ana, "he ho'aloha anei a he enemi paha, a ina he enemi, alaila ke haawi aku nei au i ka lanakila ia oe no ka hoi ana aku iluna o kou moku, aka, ina he ho'aloha, alaila, e ae aku no au i kou pii ana mai a e hui aloha no kakou."
          "He hoa'loha, aole he enemi, nawai hoi ka enemi e holo mai a pili ma kou aoao me keia ano," wahi a ua keiki opiopio nei i pane aku ai me ke kulana o ke kanaka koa iluna ona, me kona aahu ano 'lii, a oia no hoi ko Elina hoa kamailio.
          "Ke haawi ia aku nei ka poloai aloha ia oe, me ke noi ana aku e kala mai no ka'u mau huaolelo, oiai, ua ike no oe i ke ano o ka holo moana ana a me na hana mawaena o keia mau moana."
          He manawa pokole e noho ana o Elina, E gemona, keiki opio malihini a me kekahi o kona mau ukali maloko o ke keena hookipa o ke kuna Zelina. O ua kanaka opio nei, ua hoike mai la oia i mua o Elina ma kona kulana he kanaka koa, a ma ke ano o kana mau olelo a me na hiohiona o kona helehelena, ua hoomaopopo iho la o Elina aole oia no kahi kulana haahaa, aka, no ke kulana kiekie a ano alii paha.
          "E kala mai ia'u," wahi a Elina, mai hea mai ko oukou moku, a e holo ana hoi i hea, wahi a Elina i pane aku ai ma ke ano hoohuahualau.
          "O ke kumu nui ia o ko'u holo ana mai nei e hui pu me oukou," wahi a ua kanaka opio nei, e hoomaopopo pono i ko oukou kulana, a ina he mea hiki, e hoike aku hoi i ko makou kulana, a i mua o oukou. Ua haalele aku makou i ke kuono ma ka hikina loa o Sekotia he eono ae nei makahiki i kunewa hope, a ua puni keia mau moana mawaho aku nei ia makou i ka imi ia no na powa ; no ka mea, elike me ka mea a makou i lohe ai no Beritania nei, pela no ka makou mea i hoomaopopo ai no Sekotia, ko makou aina hanau hoi. Ua puni i na powa, a e kau mau ana ka make ku i ka weliweli maluna o ko makou lahui. Ua hele huli aku makou ma na kapakai o na aina i manaoia e loaa aku ana lakou, a ma na aekai o Sepania, ua loaa aku ia makou he lehulehu wale o lakou, he elua makahiki me ka hapa ka alo ana o ko makou moku i ka ino o ka moana a me ka hana weliweli a na powa, a ke kaumaha nei au i ka hai aku ia olua; he elima haneri ka nui o ko makou heluna i ka haalele ana 'ku i ka home, a i keia la, he elua haneri wale no i koe iho, mamuli o ka paio ana me na powa. Mahope iho o keia hooikaika ana no ka manawa loihi, ua ano pau iki mai ka hana weliweli a ua poe powa nei, a nolaila, ua manao makou, ua lawa ka makou mau hoikaika ana, a nolaila, ua huli hoi mai la, a ke huli hoi nei i ka home. O ka inoa o keia moku, oia no ka Haku Byrona, ua haalele aku ia i ka home malalo o ka malu alakai ana a ke kapena ka Haku Sakona, a ua mau kona noho ana malaila a hiki i ka hoouka kaua kanahiku ana, ua ku mai la kona uamuma i ka poka a ka powa, a haule iho la ia ma ka papahele a make. He kanaka oia i aloha nui ia e kona mau hoa aukai, aole no kana mau hana oluolu, aka, no ka uhi pau ia ana o kona kulana e ke koloka o ke koa wiwo ole, a hooikaika no ka pono. I kona make ana, a mahope o ka uhi ana o ka lepo ula o na puu kiekiena o ka pohaku Giberalata, ua kau mai la na kanaka a pau o luna o ka moku i ka hanohano nui o ka malama ana i ke kahua kapena, oiai, owau no ke keiki, a o ka Haku Sakona i make aku ko'u makuakane ponoi. Ano, ua lohe iho la olua i ko'u moolelo a me ko'u moku ma ke ano i hoopokoleia, a ke hoolauna aku nei au ia olua me ke Keiki Alii Robata o ka laina 'lii Nowegiana."
          Ku ae la o Elina ma a haawi aku la i ko laua aloha, a haawi mai la no hoi kela.
          Pane hou mai la no nae ke kanaka opio ia Elina, i ka i ana mai, "e oluolu anei ko'u mau hoa'loha e hai mai i ko laua moolelo, a me ke kulana o keia kuna nani a'u e makahehi nei ?"
          "Aohe o maua mau moolelo, aohe no hoi o keia kuna moolelo, aka, he mau wahi ulia oiaio no nae, a e like hoi me kau noi ana mai nei, pela no au e oluolu ai i ka hoike piha ana aku ia oe," wahi a Elina.
          Mamua o ko Elina kamailio ana, a mamua no hoi o ka pau ana o na huaolelo a ua kanaka opio nei, ua hoomaopopo koke aku la no ia i kona ano, a hoomakaukau iho la iaia iho. Ua ike koke aku la no ke koa Elina i ke ano o keia mau kanaka a ua maopopo iho la iaia, he mau kiu keia, i holo mai e hoowalewale ia lakou. Ua maalea no ka laua mau hana, a ua akamai ka imi ana i kahi e puni ai laua nei, aka, ua pii ae ko laua akamai a haule pu i ka nui noonoo a hakilo o ke keiki koa o Beritania.
          No kona hoomaopopo ana i keia mea, ua imo malu aku la ia ia Egemona, a hoomaopopo koke mai la no hoi ia, a pii aku la maluna o ka oneki no ke kiai ana i na hana.
          "Ua haalele aku makou i ke awa o ke kapitala alii o ka Moi Rikeke i aloha nui ia, malalo o ke alakai pakahi a ko makou mau noonoo kanaka iho, no ka hooko ana i na hoohiki a makou i lawe ai imua o ka mana o na lani, oia hoi ka paio hopo ole ana 'ku i na powa a hiki i ka hopena, no ka hoopakele ana'e i ko makou mau hoakanaka, a me ke kau ana 'ku i ka maluhia maluna o keia mau moana." Huki ae la ua Elina nei i kana pahikaua a paa ae la i kona lima, poha mai la ke ahi ano wela o ke kanaka koa mailoko mai o kona mau onohi maka, a oniu ae la i ka oi o kana pahi, "a pela makou i makaukau ai," wahi ana me ka leo okalakala, "e halawai aku me oukou ma ka oi o ke kila a me ka waha o ka pukuniahi, ina kakou i hui aku nei a he mau powa oukou. O ko makou kulana ia, o ko makou ano ia, a o ka makou huakai ia, i lohe olua; a o keia kanaka e kamailio aku nei imua o olua, oia no o Elina, ka mea i oleloia, ka Liona nana e pulumi aku keia mau moana, a e kau hoi i ka hoopai maluna o na enemi a pau o kuu aina aloha malalo o ka hae nani e noho nei ma ka malu o kuu Alii Moi Rikeke o Beritania Nui."
(Aole i pau.)

Haiolelo a Hon S N Kakela i mua o
ka Ahaolelo no ka Bila
Hooulu Lahui.

MR. PERESIDENA:—
          Ke hoala mai keia bila i kela a me keia Hawaii a i kona mau hoaloha paha i ka manao nui i ka hooulu lahui. O kona manao i hapaiia ai, ua maikai. Ke makemake nei ia i kumu e haawiia i na makua i hoomaamaa a malama pono i ko lakou mau ohana iho, e hoohoihoi ana i ka hoomahuahua ae ia mau hale a me ia lahui. O ia hopena ka kakou e makemake aku nei, aka, ua kukulu ke Akua he kanawai no ka hooulu ana i ka lahui, a oia wale iho no, a oia kumu hookahi ka mea nana e hoolawa ina e makemake kakou i kona mau hooko ana. Ua hanaia i hookahi kane na ka wahine hookahi. "Ua hoonohoia keia kumu i na ohana" "no keia kumu e haalele ai ke kanaka i kona makuakane a me kona makuahine, a hoopili aku i kana wahine, a o laua a elua, hookahi io," "o ka mea a ke Akua i hoohui ai, mai wehe ae ke kanaka." Ua kukulu ke Akua, no ko ke kanaka oluolu a me ka hooulu ana i na kanaka, i ka pili ana o na ohana, a ua malama ia lakou ma na kanawai i kupono no ka hooko ana i ka hoomahuahua i ka pomaikai o kona mau kanaka a me ko lakou kawowo ana aku ma ka honua. Eia no na kanawai, ka maemae o ke kino, ka mikiala a me ka noho ona ole. Ina e malamaia keia mau kanawai, alaila e ike ana kakou i na ohana a me ka lahui e ulu ana kakou i na ohana a me ka lahui e ulu ana e like ka hikiwawe me ko na aina e ae, a ma ke komo keakea ole ia, e like paha ka hikiwawe me ka nui o ka aina nana e malama ia lakou.
          Ina e hakihaki ana kakou i keia mau kanawai, alaila, e ku kakou maluna iho ona, aole e haawiia mai ana ka makana e hoomahuahua ai i ka ohana a lahui paha. Ua kukulu ke Akua i ke sila o ka hoapono ole maluna o ka poe e hahaki ana i kona mau kanawai no ke kukulu ana i na ohana a me na lahui, a aole loa he mea nana e hoohuli ae i na hoopai ana no ka hoolohe ole. Ina makemake kakou e ulu ka lahui, ina makemake kakou e piha ka aina me na ohana a me na kamalii, he pono ia kakou e noho maemae, mikiala a ona ole. INa aole kakou e hoolohe pela, o na makana a pau e haawiia mai ana a i ole ia, o na hoopa paha a pau e kauia mai ana, aole loa ia e kokua ana i ka hooulu ana i ka lahui. E mae wale ana lakou a make aku, e hoopiha ana oukou i ka aina me na kanaka hookomo mai, aka aole nae ia he mea e kokua ai i ka lahui Hawaii, aohe mea e ae nana e kokua ia lakou o ka hoolohe wale no i na kanawai a ke Akua i haawi mai ai no ko lakou ola a me ka ulu ana. E hoolohe i keia mau kanawai, alaila e mahuahua kakou, aka hahai ia lakou, aohe kanawai nana e hoola ia kakou.
          E nana iho kakaou malalo nei i kekahi o na aina kanaka, kahi o kela kino nui o na kanaka e ola ana iloko o ka hoolohe i keia mau kanawai, a e ike kakou i ko lakou pii mau ana o na hanau mamua ae o na make.
Farani i ka 1801. . . . . 27,349,003
" " 1856. . . . . 36,039,364
Ka ulu o ka lahui iloko 55 M. H.. . . . . 8,690,381
Beritania a Irelani 1800. . . . . 16,000,000
" " 1853. . . . . 29,000,000
Ka ulu o ka lahui lioko 58 M. H.. . . . . 13,000,000
Amerika Huipuia 1776. . . . . 2,803,000
" " 1876. . . . . 43,591,068
Ka ulu o ka lahui iloko 100 M. H.. . . . . 40,788,063
O ka holo nui ana o na kanaka i Amerika Huipuia ka mea nana i hoopiha ae a hiki i ka hapalua o keia ulu mahuahua ana. Eia ka nui o na kanaka komo mai i Amerika Huipuia iloko o ka 100 makahiki:
Mamua iho o 1840. . . . . 1,000,949
Mai 1840 a i 1850. . . . . 1,713,851
" 1840 " 1860. . . . . 2,598,214
" 1860 " 1870. . . . . 2,491,451
" 1870 " 1874. . . . . 1,531,827
9,836,292
Na kanaka i kohoia 1875. . . . . 382,957
Huina pau o na kanaka komo mai. . . . . 9,719,249
O keia a me kela kanaka i komo mai, no na lahui mai no ia malalo iho:
Beritania Nui. . . . . 4,319,048
Canada. . . . . 394,216
Geremania. . . . . 2,764,430
Farani. . . . . 276,186
Norewai a me Suedena. . . . . 231,344
Na lahui e ae. . . . . 1,350,467
9,335,692
Kohoia aku no 1875. . . . . 383,557
Huina pau. . . . . 9,719,249
O ka mahuahua o ka hanau o na lahui mamuli o na hanau imua o na make, no ka makahiki e ia iho no ia malao nei:
Farani 0,44 hapaha haneri. . . . . 1851
Beregiuma 0,61 " . . . . . 1850
Potugala 0,72 " . . . . . 1849
Rusia 0,74 " . . . . . 1835
Sakone 1,08 " . . . . . 1852
Perusia 1,17 " . . . . . 1849
Holani 1,23 " . . . . . 1850
Enelani & Wale " 1,25 . . . . . 1850
Amerika Hui 1,38 " . . . . . 1850

HAIOLELO A KA HON. G. W. PILIPO
imua o ka Hale Ahaolelo, ma ka Poalua, la 5 o Iune, 1876, ma ka aoao e kue ana i ka olelo hooholo a ke 'lii Kiaaina Kapena, e apono ana i ke Kuikahi Panailike.

E KA LUNAHOOMALU:—
          No ka olelo hooholo imua o ko kakou komite, a e pono au ke pane ae. Owau kekahi ma ka aoao o ka olelo hooholo. Aohe o'u hilinai i na Kuhina, ma kekahi mau kumu i maopopo.
          1 No ka lakou hana me ke Kuikahi Panailike.
          2 No ka hoomahuahua hou aku i ka aie lahui, a ke nonoi hou mai nei no e aie hou aku.
          3 Ma ka hoino ana mai i keia Hale Ahaolelo he pakike, a kue ino loa, ma ka olelo ana mai, "aole kuleana o keia Hale Ahaolelo e nana a e olelo no keia Kuikahi Panailike, ua hooholo loa ia, a ua kakau inoa ia e ka Moi."
          E ka Lunahoomalua:—E olelo mua ana au no kekahi mau olelo a ke Kuhina o ko na aina e i olelo mai ai i kela la aku nei. "He nui na pomaikai e loaa mai ana no ke Kuikahi Panailike, he hopohopo au ke hoole ia mai, he $500,000 i loaa mai i keia Kuikahi Panailike."
          O keia mau pomaikai; he moeuhane wale no. Ke huli aku a nana i kana mau hana hooponopono no kona waiwai ponoi iho. Hookahi no ona manao nui, o ka pomaikai, aka, ua uhai na poho mahope o kana mau mea i manao mua ai. E nana i kana hooponopono ana no ka mokumahu Kilauea, ua pono. Pela no kekahi mau hooponopono ana malalo o kekahi mau mahiko, ua pono no. He poho, he poho kana mau hana me kona waiwai ponoi. Aole hoi e hiki i ka mea e olelo nei ke paulele, a e hilinai aku iaia. Ina ua poho kana ponoi, a pela auanei ka ka lehulehu. Ua olelo mai, he $500,000 na pomaikai e loaa mai ana i ke aupuni ke hooholoia keia kuikahi. He mea ku i ka noonoo maikai ke olelo akaka ae, aohe oiaio keia puuhua helu nei. O ka hookuu dute ia, aole ia he mea hoopii ae i na loaa, a ke hoike mai nei ke kuhina waiwai, he $60,040.00 ka emi iho o na loaa o ka waihona ke hooholoia ke Kuikahi Panailike. O ka wai ka oi ae o na hoike ana i ku i ka oiaio? He mea oiaio ke pane aku, aole e hiki ke hilinai aku ia ia, ina hoi he oiaio, o ke Kuikahi Panailike ka mea e loaa ai ua $500,000, no keaha la hoi i keakea ia ai ko kakou hana kuikahi ana me na lahui e. Malia, o nonoi mai o Pelekane i kuikahi e ae aku, ua loaa mai la he $500,000; o Geremania paha kekahi, i kuikahi o keia ano, e ae aku, e loaa mai ana he $00,000, a pela aku ana, nui wale na pomaikai ea, aole oiaio o keia, e hiki ai ke  hilinai aku ; o ka oiaio, o keia puu dala nui, no kahi poe uuku, he 40 a emi iho paha.
          Olelo hou mai la ke Kuhina, Ina ia ia ka mana maluna o keia aupuni he oi loa aku ka pono, e wehe loa oia i ka dute ana o na waiwai komo mai, alaila, nui ae ka waiwai." I ka nana aku i keia olelo ana, he kue loa i ka oiaio, mai ka waihona o na loaa dute mai, he puu dala nui he $235,000 a ke wehe loa ia na dute o na waiwai komo mai, ua like ia me ke kiola aku i keia puu dala nui. O ke aupuni o keia ano, ua hiki anei ia ke paulele ia'ku?
          Mai ke 'lii Kakela mai, "iloko o na makahiki o ka hoouluia ana o ka poe mahiko, ua poho ka poe mahiko he $2,000,000." He hoike akaka loa keia, ua imiia keia kuikahi i pomaikai no keia poe; aka, o na hopena o keia hana, e kau ae auanei ia iluna o ka lehulehu e hoopihapiha ai i na mea poho; aole oia wale no, aka, e komo hou mai ana lakou iloko o ke aupuni a i kona waihona e nonoi mai ai i puu dala nui no ke kii ana i na pake, a me na ano kanaka e ae i like me lakou. O ka hookomo nui ana mai o na paahana o keia ano, he mea ia e hoonele ia mai ai na kanaka Hawaii i na hana; he oi ka pono o ko kakou mau dala a pau, he pono kakou e nana e i ko loko mamua o ka nana ana i ko waho; o ka hana kupono i ka makua, o ka ike e 'na e hoopomaikai i kana poe keiki mamua o ko waho.
          E ka Lunahoomalu :—Ano ke kamailio nei au no ke Kuikahi Panailike, ina ua manaoio au, o na kope i haawiia mai i na lala o keia aha, oia no ua Kuikahi la.
          Ua olelo mai ke'lii Kamika, ua hooholo loa ia ke Kuikahi, ua kakau inoaia e ka Moi, aohe mana o keia Ahaolelo e noonoo no ke Kuikahi. O keia manao, ua hoohaahaa loa na olelo o keia ano i keia hale, ua loaa i na makaainana o Amerika Huiia ma o ko lakou mau Luna Ahaolelo la, ke kuleana e noonoo no lakou iho no ke Kuikahi, a o keia Ahaolelo hoi, ua nele ka kakou i ke kuleana e kamailio no ko kakou kuleana iloko o keia Kuikahi; aole mana iki o kekahi mea i hooholoia mawaho ae o keia Ahaolelo, a e onou mai, e hoapono mai oukou, ua hooholo loa ia, aole pono ia oukou ke hoole mai. Aole o ke kakau inoaia ana e ka Moi, ka mea e konoia mai ai keia hale e ae aku. He mana loa io paha kela kakau inoa ana, aka, auhea la ia hoaponoia ana? Ua hoolaha ia anei ia mea, e like me na mea i hoaponoia ma na kanawai maoli? No ke aha i huna ia 'i ia hoapono ana imua o ka lehulehu, e like me na mea e ike ia nei? No ke aha i kaliia 'i ka hoolahaia o ua Kuikahi la, a ke kaliia nei no me ka hoolaha ole ia?
          O ka hoole ana mai a ke 'lii, aole mana o keia hale, he hana ino a hoohaahaa ia i ka hanohano o keia hale, a he kue ino i ka leo o ka lehulehu. Ma ka manao o ka luna o Kona Akau a ma ka inoa o kona  mau makaainana, a me ke Kumukanawai o ko kakou aupuni, ke a-a nei au, he kuleana ko keia hale e kuka, e hooholo, e hoololi a e hoole e like me ko lakou ike.
          E ka Lunahoomalu:—Ke olelo nei au no ka hoololi o ka pauku IV o ua Kuikahi la, penei: "Ua ae ia ma ka aoao o ke Alii, ka Moi o ko Hawaii Paeaina, e like me ka loihi o ka hoopaaia ana o keia Kuikahi, aole oia e hoolimalima a hoolilo aku ma ke ano e ae paha, a moraki aku paha i kekahi awa, awa kumoku, a wahi e ae o kona aupuni, a haawi paha i kekahi pono kuikawa a pomaikai e ae paha i kekahi aupuni e ae, aole hoi e hana i kekahi Kuikahi me kekahi aupuni e i loaa ai ia lakou ia mau pono, e pili ana i ka hookomo dute ole ana i kekahi o na waiwai i ae ia ma keia Kuikahi e ke aupuni o Amerika Huipuia."  (Aole i pau.)

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ma ka po Poaono la 18 i kaa hope aku ua hele aku kekahi poe i ko lakou waa, me ka manao, e holo i ka lawaia, aia hoi, aohe kona ama a me ka iako, no ka hoka a me ka huhu i ka mea nana i kolohe, me ka akaka ole o ka mea nana i hana keia hewa, ua hooki oia i kona manao ma ka hoi ana e moe. Ma ka ao ana ae o ka la Sabati ua lohe ia na Bila Auana i kauoha i kona poe luna liilii e hele e wehewehe i ke ama a me ka iako o na waa a pau, no keia mau kumu :—
          1 Ua manao o Bila Auana, o mahuka hou kekahi poe mai.
          2 Ua makau o Bila Auana o kii ia mai kona ola e hoopoino ia e waho; aka, he mau olelo keia e hoohunahuna ana i ke kumu ekolu, oia hoi keia :
          Ma ka waha mai no o kekahi o kona mau luna liilii.—Ma ke ku ana mai o ka Wawiki, ua kau mai o Okuu, no kana hana he imi wahi dala nana ma ka lawaia ana, i ia na na mai. Ua olelo ae o Okuu, i holo, kii mai nei o Liliu i ke alii Kekuaokalani, a e holo hou mai ana no paha. No ka maka'u o Bila Auana, o hiki aku ke alii Kekuaokalani a noho i ka Hale Ahaolelo, aole e nele ka ninau ia o ke 'lii Kekuaokalani e ka Ahaolelo i ke ano o ka noho ana o na mai, a me ko lakou malama a malama ole ia e ka Papa Ola, e hai pau ia aku ana e ke 'lii Kekuaokalani, a e ike ia ana ke kolekole o ka no'a a ka Papa Ola, oia hoi ka hanai ia ana o na mai i ke kamano awaawa, me ka holo mai no o na haneli bipi, a aia no a omo ae o Bila Auwana, alaila, pepehia ia ka bipi no na poe helu me ka poe mai he haneli. E lohe ana ka Ahaolelo i ka haawi ia o na mai i ke pai inoino, a ina e olelo aku na mai he ino ka ai, olelo ia aku la, ina aole makemake, alaila, e waiho mai no i ka ai; no ka nele i ka ai, ua lawe no, i ka wae ana a koe kahi maikai, ua uuku loa, he mau la wale no ke ai, o ka pau no ia, a noho wale aku no ke koena oia pule, a hiki hou i ka la haawi ai hou. He nui a lehulehu na mea e lohe ia ana mai ka waha aku o ke 'lii Kekuaokalani. Ma na mea ai, ia, aahu, ka hale a me ka noho o ka aina, ua hiki i ke 'lii Kekuaokalani ke hai me ka pololei. A no ke akaaka loa ia Bila Anana o keia mau mea, nolaila, ua kauoha oia i na luna ona, e hana i na hana i hai ia ae la maluna. Me ka mahalo,  DANIELA KAOKA
Kalaupapa, Molokai, Mei, 15, 1876.