Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 9, 1 March 1877 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.}  HONOLULU, POAHA, MARAKI 1, 1877.  {HELU 9.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

WAi Hui o ka Hau!

E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o  JOHN W. CROWELL.
2-1 y  (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y.

E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]

NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi.  1-1y

OLELO HOOLAHA.

KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876.  [51-6m.]

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1]  a me ka maikai.

Clin ging Fast to Jesus.
Gospel Singer p 51.

1
Kapeke au, mai hina no,
Ke paa nei nae ia Iesu,
A ane haule i ka po,
Ke paa nei nae ia Iesu.
Cho.—Ke paa nei no na lima o'u,
Ke paa a mau ia Iesu,
A oia no kuu lelepau,
Ke paa a mau ia Iesu.
2
A ku a naue aku au,
Ke paa nei no ia Iesu,
Ina wau wale, hina no,
Ke paa nei no ia Iesu.
Cho.—Ke paa nei no, &c.
3
E moku e na kaulahao,
Ke paa nei au ia Iesu,
O ko ke ao, o ko ka po,
Ke paa nei au ia Iesu.
C ho.—Ke paa nei no, &c.
4
Kuu hewa hoi, e pau, e pau,
Ke paa nei au ia Iesu,
Kuu Kalahala, kuu Uwao,
Ke paa nei au Ia Iesu.
Cho.—Ke paa nei no, &c.
5
Kokoke mai ka la hoopai,
Ke paa nei au ia Iesu,
A Nana e hoola mai,
Ke paa nei au ia Iesu.
Cho.—Ke paa nei no na lima o'u, &c.
HAWAII.

He ike ana i ka Makua.

E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe.
          E oluolu oe e hookomo iho i keia mau wahi manao malalo iho nei, i kupono i ke poo manao maluna e kau ae la, oia keia : Ma ke ahiahi o ka la 12 o keia mahina ua hooholo ka Ahahui Imi Pono Karistiano o Kawaiahao" ma ka po o ka la 13 o keia mahina no, e hele ai lakou e ike i ko lakou makua, (Rev. H. H. Parker.) ua koho lakou i komite e hele 'ku e hui me ka makua, e hai aku i ka makua, i ka mea a lakou i hooholo ai, ua ae mai oia ma o ke komite 'la, a i ka hiki ana ae i ka la 13 a i ke ahiahi o ua la la, i ka hiki pono ana ae o ke kuhikuhi minute i ka hapalua o ka hora 6, ua akoakoa ae la na lala a pau o ka Ahahui, ma ke keena halawai malalo.
          Ua hooponopono mai la ka Peresidena o ka Ahahui, i ke ano o ka hele ana e ike imua o ka makua, ua mahele ia iho la na hoa a pau, o ka poe mua i hoomanawanui ai i kela makahiki mua, ua hookaawale ia lakou ma kekahi aoao, a o ka poe hou hoi ma kekahi aoao, a hiki i ka hora 7½, ua pii aku la na hoa a pau ma ke keena o ke kahu. Ua alakai aku la o J. K. Joseph i ka poe mua ma ka aoao o ke keena ma Ewa, a o Sam. Hookano hoi, alakai aku la oia i ka poe hou ma ka aoao o ke keena ma nae o Waikiki, me ke ku lalani ana o na aoao a i elua iluna ; a ku mai la ka makua iluna me ka huli pono ana mai o kona alo imua o na keiki ana, a ia wa i hele 'ku ai o S. Hookano ke komite i kohoia e ka Ahahui, a pane aku la imua o ka makua, me ke kunou hoomaikai ana aku imua o ka makua.
          "E Rev. H. H. Paleka, Aloha oe : Ma ko'u ano he komite i kohoia e ka "Ahahui Imi Pono Karistiano o Kawaiahao'' e haawi aku i na hoomaikai ana a keia Ahahui ia oe, oiai, ma kou haalele ana iho ia makou e hoomanawanui i na hana a ka Haku, aole i paupauaho, aka, ua loaa no he mau kumu keakea imua o makou, aole nae ia he mea e pau ai o ka makou hana ana, a huli hou ae la oia ma ka aoao ma Ewa e ku ana ka poe mua a pane aku la, Ma o ka lakou nei hoomanawanui ana, nonoi ana i ke Akua, i huli hou mai keia poe hou au e ike nei ma keia aoao." Ia wa ua pane mai o Paleka, ma na huaolelo mahalo. A pau kana hoomaikai ana imua o lakou, a huli aku la i ka poe hou me ka hoomaikai ana, a mahope olaila, hele aku la e lu lu lima pu me ka poe hou, me ka ninau ana i ko lakou mau inoa, a huli ae la i ka poe mua, a puana mai la oia i keia mau huaolelo, "Ua halawai mua no au me oukou, aole nae he mea hewa ka hoopa-pa-lima pu ana." A hoi aku la oia ma kona wahi, a noho iho la na keiki ana ilalo, ma na noho, a hoike mai la oia i na mea hou o na aina e, kona holo ana maluna o ke kaa holo hau, a hoikeike mai la oia i na hua olelo ana i ike ai, a i kakau ia hoi e ka mikini o ka uea olelo, mai Nu Ioka aku a i Wasinetona, me ka hikiwawe loa, hoikeike mai la oia, i ka nupepa i pai ia ai i ka la 4 o Iulai, M. H. 1876 aole i kana mai; a i kona mau kii, a i na hale o ka hoikeike nui o Amerika, i ko makou nana iho me he mea 'la, aia makou a pau i Amerika ia mau hora, a aole e hiki i ka'u maka sila, ke hookuu aku a pau, nolaila, o keia hui ana o ka makua a me ke keiki, he nui ke aloha, a pela wale no makou i lai ai, a kokoke aku e hiki i na hora liilii wale o ke aumoe. He nui na mea i lohe ia, he hunahuna wale no kai lohe ia i ka la Sabati, o ka io maoli, ua waiho no kela a na kana mau keiki e luai ai, i luai mai ka hana, kuhinia, like me keia mau wahi lalani mele:—
          "Hao ae la na polena o Haupu,
          Na heke luna o Keolewa."
          A mahope oia luana ana, ua noi mai o John Papaula, e hookuu ia ke anaina me kekahi himeni, a me ka pule a ka Makua, a himeni ia ka himeni 183. "E ka Uhane Hemolele.'' Nolaila, e na opio o Kawaiahao, mai hoomahui i ka hewa, aka, i ka pono no, e ala kakou iluna a e hana ma ka pono a haule mai na lani.
J. K. JOSEPH.
Kawaiahao, Feb. 14, 1877.

Kekahi mau mahele o ke Akeakamai.
Mahele 4.

          Loina 4.—E loaa ai ka velocite ke haawiia ke kiekie i haule ai ka mea kino—E puunaue i ke kiekie me 16 1-12 kap., a o ke kumu kuea o ka hua loaa, oia ka manawa; alaila, e hana aku e like me ka loina elua.
          Penei, ina he 257 1/8 kap. o ka wailele, e puunaue me 16 1-12 kap., i loaa mai he 16; o kona kumu kuea 4, oia ka manawa, alaila, hana aku e like me ka loina 2.
          O kekahi kumu no ka imi ana i ka velocite, e hoonui no ia 16 1-12 kap. me ke kumu kuea, i palua ia. Penei, 4 ke kumu kuea o 16, o kona palua 8; alaila, 16 1-12 x 8 = 128 2/3 kap., oia ka volicite o ka wailele.
          Niele 1—Ina e haule ke keiki mai ka hale mai, 16 1-12 kona kiekie; heaha kona velocite?
          Haina—32 1-6 kapu., penei, 16 1-12 kap. ke kiekie, puunaue me 16 1-12 kap. = 1 ke kumu kuea o 1, hookahi no o kona palua, 2; hoonui me 16 1-12 kap = 12 1/6 kap.
          Niele 2—Ina e lele mai ke keiki auau mai luna mai o ke kawa, 64 1/3 kap. ke kiekie, heaha kona velocite i komo ai iloko o ka wai?
          Haina—64 1/3 kap.
          Ma ka Papa Helu o na mea kino haule, ua akaka, o na kap. haule i kela a me keia 5 sekona, ua ratio-like me na huahelu 1, 3, 5, 7, 9, 11, &c. O ka velocite hoi o ka mea kino haule, ua ratio-like me kona manawa i haule ai; a o ke kiekie a pau i haule ai na mea kino la, ua ratio-like me ke kuea o na sekona i haule ai. Aole no i like loa ka haule ana o na mea kino ma na loina i hoike ia maluna i na wa a pau; no ka mea, ua ikeia ma St. Paul's Cathedral, Ladana, kekahi mea kino i hoohaule ia he 272 kap. no ka 44½ sek. wale no. Aka, o keia like ole, oia no ka like ole o ka ikaika alai o ke ea i na wa a pau.
          No ka lele ana a me ka hoolele ia ana o na mea kino.
          E manaoia ma keia, ua pili ka lele ana na ke Akua, a o ka hoolele ka ke kanaka; e like me naauao, na ke Akua, a o hoonaauao ka ke kanaka, &c. (E nana ma ka "Pili Olelo.")
          Eia ke kanawai no na mea lele a hooleleia paha.
          Kanawai—Ua like ka emi ana o ka velocite i ka pii aua iluna me ka mahuahua o ka velocite i ka haule ana ilalo.
          Penei, ina e hooleleia ka pua iluna me ka velocite 96 kap. o ke sek., alaila, e alai ia no kona motio e ka umekaumaha o ka honua a 80 wale no kona mau kap. e pii ai i ke sek. 1 ; 48 kap i ke sek. 2, 16 i ke 3, a o ka pio no ia o kona lele ana, he 144 kap. wale no kona mama pii iluna, a hoomaka e iho hou ilalo. Eia kekahi loina e loaa ai kekahi kiekie o ka mea kino e lele ai iluna, ka ikeia kona velocite i hoolele ia'i.
          Loina—E puunaue i ka velocite i ke 32 1/6 kap , a o ka huapuka ka manawa ma na sekona; alaila, e hoonui ia 16 1-12 kap. me ke kuea manawa, a o ka hua loaa, oia ke kiekie.
          Niele 1—Ina e hooleleia ka poka iluna mailoko ae o ka pu, 579 kap. o ke sekona kona velocite eia ka ninau. Ehia sekona e lele ai iluna a hoomaka e iho ilalo? A heaha ke kiekie o kahi ana i lele ai ia manawa?
          Haina—18 sek., a o ke kiekie 5,211 kap. Penei, o ka velocite; 579 kap. o ke sek., puunaue me 32 1-6 kap = 18 sek., oia ka manawa e kuea ia manawa = 324 x 16 1-12 = 5,211 kap. kiekie.
          Niele 2—Nou aku ke kanaka i ka poha ku iluna kupono me ka velocite 96½ kap. o ke sek., heaha kona kiekie e pii ai iluna a hoomaka e haule ilalo?
          Haina—144 3/4 kap.—96½ ÷ 32 1/6 = 3, 3 2/12 = 9, 16 1-12 kap. x 9 sek. sq = 144 3/4 kap.
          Niele 3—Hoolele aku ka Ilikini i kana pua me ka velocite 193 kap. o ke sek., a ku aku la i ka manu nunu e lele ana iluna ma kahi he 176 11-12 kap. mai ka honua ae, eia ka ninau. Heaha ka velocite o kana pua i komo ai i ka manu nunu?
          Haina—160 5-6 ka velocite komo o ka pua i ka manu nunu.
          Penei, 193 kap. velo. o ke sek. ÷ 32 1/6 = 6 sek. 6 = 36 sek. sq. 16 1/12 + sek. = 579 kap. ke kiekie okoa, aka, he 176 11/12 ke kiekie i hoikeia, nolaila, 579 - 176 11/12 = 402 1/12 ÷ 16 1/12 = 25 √25 = 5, 32 1/6 kap. x 5 = 160 5/6 kap. ka velocite.  (Aole i pau.)

Pane i ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E hiki hoi i kou opu ahonui ke lawe aku i keia manao, imua o na puuwai oiaio a pau o Hawaii nei, a me ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, oiai, ma na hunahuna mea hou o ke Kuokoa, o kela Poaono iho nei, ua ike au malaila i ko'u inoa, a he palapala loiloi ka na'u i ka moolelo o Aahoaka, a ua kapae ia ka ua palapala 'la.
          Ke hoole aku nei au imua o ke akea, a o ke Akua ka hoike oiaio no ia mea, oiai, aole a'u palapala i hooili aku i ua Lunahooponopono nei o ke Kuokoa. Aole no hoi au i kakau aku i kekahi palapala oia ano me ko'u lima ponoi nei i ike laula ia e na mea a pau, oiai, ua papa ia mai ka'u mau palapala e na Lunahooponopono oia nupepa, no kekahi kumu nui a'u i hoopuka ai i ka A. D. 1875, no ke ola o keia lahui a me ka poino.
          Mai ia wa mai a hiki i keia wa, aole o'u palapala iki ia nupepa, o ko'u mau manao a pau e kakau nei, no ka LAHUI HAWAII wale no, ka waha olelo ahonui ou e Hawaii. Nolaila, ke ninau aku nei au i ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, Owai la ka mea nana i lawe aku ia palapala i kona lima? pono no e hoike mai, oiai, o ka mea nana ia palapala, aole paha oia i ike, he mea hewa, a he kanawai, o ka mea lawe wale i ka inoa maikai o ke kanaka, a mau kanaka paha. Nolaila, e hai mai ka Lunahooponopono o ke Kuokoa, a e haawi mai i kela kope ma ko'u lima. Me ka mahalo.
S. W. B. KAULAINAMOKU.
Kepahoni, Honolulu, Feb. 12, 1877.

Mahalo piha.

          Ua mahalo piha makou i ka lohe ana mai i ka moolelo maikai o kekahi keiki nona ka holo ana mai Molokai mai, ma ke ano kalepa i-a ma Wailuku; a i kona huli hoi ana mai, mai kana huakai kalepa a hiki ma Lahaina, lohe iho la ia i keia mea hou kaumaha e pili ana no ka moku Iolani i pio ma ka moana, mawaena o Molokai a me Lanai, ma ka po o ka la 12 o Feberuari iho nei, a i kona lohe ana, pane koke ae la ia me ke kanalua ole, e holo aku e huli i ka moku a loaa, alaila, e hoolana a pau kona pilikia; alaila, e holo aku no i kahi o ka Ona nona ka moku, e koi aku i na poho a pau. Aka, i ko makou lohe ana, he mea kanalua loa ia i ko makou manao ana ka lana ana o kela moku i huli kona waha malalo; ua ninau makou i na kumu e maopopo ai iaia e lana ana, ua hai mai no ia, a ma ko makou lohe ana, ua manao makou ua ao ia oia ma ka hoolana moku ana; nolaila, ua ae aku makou e hele mahope o kana hana me ka manao aole no e poho ana ko makou luhi.
          Ma ka la14, ua hiki ae ka lohe ma Lahaina, mai kekahi mau kanaka mai Molokai mai no. A ma ke kakahiaka o ka la 15, ua holo aku ka waapa e huli i ka moku ma ka moana, o ka mea nona keia waapa, no Nahinu o Halawa, Molokai, a oia no ka mea nona na kanaka hoolimalima i holo aku e huli, a ma ko lakou holo ana aku, ua kakau pu ia aku ka inoa o kahi poe o Lanai ma kekahi pepa, me ka manao o ka mea nana e alakai ka hana, e uku ia lakou ma ka uku kupono loa. Ua loaa aku ka moku ma Maunalei, elua mile a oi ae paha mai ka aina mai, a hookahi mile mai ka pau ana o ke kohola makai a hiki i kahi e lana ana o ka moku, a oi aku paha; ua loaa pu aku no hoi me na kanaka no Lanai mai ma ka moku; o keia kekahi o ka poe nona na inoa i kakau ia, a ua kahea ia aku ko lakou mau inoa a pau a me ka poe kupono e ae, a ua ninau pu ia aku ko lakou manao, ua ae mai lakou e hana malalo o Nahinu a me Kia Nahaolelua, me ke kauoha pu mai e hoi koke oukou a olelo aku i kahi o laua e holo mai, a ua holo mai ka waapa; ia lakou e holo mai ana, halawai me ka Ilamuku o Lahaina me Kipikona, a pane mai la laua e hoi a olelo ia Nahinu aole oia e holo mai, a hoi mai la lakou, aia hoi, loaa ia lakou ka waapa o ka moku pio, a na lakou i kaualako a hiki i Lahaina; ua malama ia ma kahi o Kia Nahaolelua.
          Ua hala mua aku la nae ka mea nana e alakai ma ka hoolana ana ma kekahi waapa e ae, me ke kali ole, me na pahu hoolana a me na makaukau e ae, e pono ai ka moku no kona huli ana; ua lohe pu no hoi makou, ua olelo ka mea nana e hoolana, ina kanaha pahu palala, alaila, e lana no kela moku hookahi la, ina aole i hiolo kona palaki, ina ua hiolo, a he pilikia e ae, alaila, elua la; ua hai pu ae no hoi oia, aole oi mamua o $300.00, alaila, ua pau ka hana o ka moku. Ua hoomaka kona lawelawe ana i ka hana ma ka la 16: o ke kaulahao kana hana nui, na hauhili a hihia, ua olelo kekahi poe e hookuu, ua hoole ke alakai, ua olelo pu ia aku no hoi e oki i na kia i huli koke mai ka moku, aole oia ae. Ua lohe pu ia aku no hoi ma ka olelo a ka Ilamuku o Lahaina e oki na kia, a e huki ka moku mauka o Maunalei, aka, aole hoolohe kanaka, ua kali lakou a hiki mai o Nahinu mai Lahaina mai, hana lakou he palapala hooia hana, a ua hana lakou malalo o Nahinu a me Kia no ka uku $3 no ka la hookahi, a ma ka la 17, oia ka piha pono o na la elua ana i hana ai, a oia no hoi ka la i manao ia e huli ana kona waha iluna. No ka mea, o ka waha o ka moku mamua, aia no ia malalo, a o kona kila maluna; aka, ma keia la, ua ala mai ke keia o ka moku mai ka hohonu mai, a ua puana like ae la na kanaka o ka moku, e lana ana ka moku. A no ka uuku o na pahu hoolana, aole i ikaika ka hapai ana ae o na pahu i ka moku, aka, ua pii malie no.
          Ua kahea ia na waapa a pau, oiai ka moku e ano lana ae ana, e akoakoa ma ke alo o ka moku, a o ka poe luu a pau, e luu lakou i ka palaki, a o ka poe luu ole, e hooili lakou iluna o ka moku, a oiai lakou e luu ana i na palaki, ike ia aku la o Kilauea e holo mai ana mai Lahaina mai, ua piha nae akahi waapa palaki, a hookahi waapa he mau pono e ae iloko o ka moku; a mawaena o ka hora 10 a me 11, ua hiki mai la o Kilauea, a pili i ka moku pio; ua lohe ia na ke Kiaaina o Maui i kokua pu e noho ka mokuahi a lana ka moku, a ua kahea ia mai ka poe ma ka moku, aole lakou e hana, a ua kena ko lakou alakai, ua pau ka hana, e hoi lakou ma na waapa, e hoi lakou me ka manao e kena hou ia mai e hana.
          Ia manawa nae, ua lohe mai makou ua holo mai ka Ilamuku me na makai o Lahaina, ua olelo oia e hopu i na alakai o ka moku a me na kanaka hana. ua hai manao ae kekahi alakai oia o Nahinu, e paipai ana i na kanaka aole e kanalua, aole maka'u, aka, e hele imua ma ka pololei me ke koa. Mahope iho, ua lohe hou ia mai ma kekahi waa, oiai o Kilauea e mamao ana, ua mahalo ka ona a me ke Kiaaina i na alakai a me ka poe hana i ko lakou kokua ana i ka mea pio. Ia manawa, ua haawi ia ekolu huro nui ma ka moku pio.
          O keia mau lilo a pau i na kanaka a me na waapa, aia no ia hoolilo ana ia Kia Nahaolelua o Lahaina a me Nahinu o Molokai, mai ko laua waihona ae,  me ka malama pu ia o keia poe i ka ai a me ka ia. I ka ninau ana, ua nui no na lilo, aka, ua lana ko makou manao, e hoihoi mai ana no na poho. Ua lokahi ae no hoi makou me ka pane ana, ina no aole kokua o Kilauea i keia moku, ua maopopo e lana ana no; no ka mea, o ke kia ua ala mai iluna elima paha kapuai mai ka ili kai ae; nolaila, ua haawi makou i ko makou mahalo piha no na alakai. Me ka mahalo.
WAILELE.
Maunalei, Lanai, Feb. 17, 1877.

Wehewehe moakaka.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua halawai mai au me na pane kikoola a kuu hoa o ka makapeni hookahi; i hoopukaia ma ka Nupepa Kuokoa, o ka la 27 o Ianuari, M. H. 1877. O ka hana a ke Kumukula o Honouliuli Apana o Ewa ; o ka hele i ka maauauwa pelehu i Honolulu i ka manawa kula, a haalele wale i ka oihana.
          Ke hoike aku nei au me ka oiaio ; aole i hele ke kumukula i ua la la au i hookokoke ai i na keiki mawaho iho o ka halekula, i ka maauwa pelehu, aka, ua noho ke kumu no ka mai o na keiki, no ka hookomo ana i ka laau naha ia lakou, oiai, o ka'u mau keiki ekolu, ua loaahia lakou i ka mai, he mau hoike oiaio no ko'u, no ia mea.
          Ke pane hou mai nei no oe, "O ka hana mau no ka ia a ke kumukula, o ka hele i ka pelehu." Ke hoike hou aku nei au ia oe, aole i ke ao e kii ai i ka pelehu, o ka po wale no ka wa kupono no ia mea, a o ka po no ka wa kupono e lawe ai i Honolulu, e ninau i ka poe lou manu pelehu, a o lakou no ko'u mau hoike no ia mea.
          Ke pane mai nei no oe, "I kekahi manawa, na ka'u keiki e kula, a noho au me na konohiki e hana konahiki ai." Ke hai aku nei au ia oe, aole he hana konohiki o ko makou wahi nei, e ninau ia Solomona, kaikoeke o Kimo Pakaka, oia ke konohiki o ko makou wahi nei.
          Ke pane mai nei no oe, "He lawe wale ke kumu i ke dala o kona apana iho." Ke hoike mai nei ka Baibala, "Me ka hou o kou maka e ai ai oe i ka ai." Eia hoi ka'u, me ko'u luhi e lawe ai i ke dala o ka apana, aole hoi e like me kau e pane nei ma ke akea, he lawe wale i ke dala o ka apana.
          Oia ka wehewehe moakaka ana ia imua ou e ke hoa, a no kou hoopuka ana i na olelo hoino wale i ka inoa o ka mea i hana ole i ka hewa, nolaila, ke haliu aku nei au i ou la, a ninau aku ia oe, oiai, he malihini oe wahi au. Owai la ka enemi nana i hoike i keia mau olelo hoino au e hoopuka nei iwaena o ka lehulehu? O K. H. Kaumialii paha? a i ole o lakou la ae paha.
          Ke hai aku nei au ia oe e ka mea pane kikoola, o lakou nei a pau, he poe hoino lakou i ke kumu, oiai, o  lakou nei kai kakau inoa 'ku ia Uilama, (William's Esq.) ka Lunakula o ka Apana o Ewa nei, e hoole ana, aole au e noho i kumukula no Honouliuli, a no ka loaa ia'u o na hoike oiaio ua kupono au e noho i kumukula, nolaila, ua noho iho la au ma ka oihana kumukula.
          Owai la oe e M. K. Namale? Ke ninau nei au i na keiki, ua halawai anei oukou me na helehelena o keia kanaka? ke hoole mai nei lakou me ka oiaio, he haiolelo ka mea i halawai me lakou i ua la la no kekahi ekalesia, a oia kai hoopuka aku i keia mau olelo ia lakou, Ka! ai ka ihea ke kumu a oukou? ua noho paha i ka pilikia, (wahi a na keiki) kolohe keia kumu i kona haalele i kana oihana, he lawe wale ia i dala o ka Aupuni e hoi oukou a na makua o oukou, a olelo aku e hoopau i keia kumu lapuwale. Nolaila, o ka lawe ana o ka mea hai i ka olelo o ke ola, a hoopuka ma ke akea, he laau hahau ia maluna o ka Ekalesia, na luna na hoahanau a me ka apana mai o a o.
          E ke hoa, no keaha la oe i lele kamoko mai nei i ke kahua ka-ka laau o Namakaokapaoo? ka mea i waiho i ke au-paoo (uala), a inai me na maka o Kauwaimaikalani, ke koa kaulana o Hawaii, i ke au o Keaweaumi ke alii,  ke keiki kamaeu hoi o na pali-lihue o Honouliuli, ka mea hoi nana i kaniu i ke poo o ua koa kaulana la o Hawaii me ke Koa-ie o luna o Puukua. A nolaila, e ke hoa, ua oki oe. Me ka mahalo.  DANIEL KALOU.
Honouliuli, Ewa, Feb. 17, 1877.

          —O Abenete kekahi kahuna lapaau kaulana o Alabia, ua kii aku la kekahi kauwa negero e hele mai e nana i ka eha o kona haku, no ka uwalu ia ana o kona poo e kana wahine, pane aku la ke kahuna, "heaha keia hana hilahila ole au i uwalu ai i ke poo o kau kane? no ka mea, o ke kane, oia ke poo o ka wahine." Pane mai la ka wahine, "aole no anei hoi e hiki ia'u ke wa'uwa'u ae i ko'u poo ina e maneo?" No keia mea, ua kulu iho la na lehelehe o ua kahuna la ilalo; a oia ka ka mea nunui nei ko ka negero, a malaila i loaa mai ai ka inoa o kekahi po mahina o kakou, oia o "Kulu.

          MU AI LEPO.—Oia ka inoa a kekahi poe i kapa wale aku ai i ka poe pake e paeli ana i ka honua, no ka hooulu ana i na mea kanu a pau. Aia ma waikiki-waena kahi e hookahua nei kekahi poe pake, ma ke kanu kulina ana a me ka pinati, he mau eka i paa pono a ke hoohua nui mai nei, a ke paeli ia nei he mau loi nui, no ka hoopiha ana me ka raiki, a ua makaukau pono e hoowali i ka lepo, a ke ulu mai nei na kawawo raiki.