Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 12, 22 March 1877 — Page 2

Page PDF (1.31 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, MARAKI 22, 1877.

          ILOKO o keia mau la i hala iho nei, ua pahola ia ae la na lono hoala nune ma na pipa alahele o ke kulanakauhale alii nei, no na mea e pili ana i ke ano o na hana i hana ia i na waiwai o ka Makua Alii Kanaina, mahope iho o kona make ana. Ua nui na lono i laweia mai io makou nei no ia mea, a ua manao io ole, aka, no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, ua hele aku makou e ninaninau, a ua hai ia mai penei: Mahope iho o ka make ana o ke Alii Kanaina, ua hoomaopopo ia, aole oia i waiho iho i Palapala Hooilina no kona mau waiwai, nolaila, ma o ka mana o ka Ahahookolokolo Kiekie, ua hookohu ia ke Kiaaina Dominis i Luna malama waiwai kuikawa, a hiki i ka hoi ana mai o ka Ilamuku W. C. Parke, waiho ia aku la iaia malalo no o ke kauoha a ka Ahakiekie. Mai kona wa i hookohu ia ai ma ia wahi, ua kaa malalo o kana mau hooponopono kino ana, me ka mana ole o kekahi mea e ae. O keia hana a ka Ahakiekie, aole mea nana e kue, no ka mea, aia ia Aha ka mana, a no ka mea, ua make kauoha ole o Kanaina, a ma ia kumu, e waiho wale ai kona waiwai me ke kahu malama ole, nolaila, he mea pono e haawi ia ka mana i kekahi mea kupono no ka malama ana a hiki i ka wa e hooponopono ia ai. Ua olelo ia, ua kupono ole ka lawe ia ana o kona mau waiwai pilikino, a malama ia me ka manao he waiwai makamae; pela paha. Aole o makou ka lunakanawai no ka manao o ka lehulehu, aka, o ka makou e manao nei, oia no keia: Ua nee mua mai nei ke au naauao o Hawaii, a ma ko makou manao ua kau i ke kahua piko o ka noho'na Kristiano, a me he la, he hana ku i ka hoi hope a hoohilahila i ko kakou kulana o keia la, ka hoolei wale ana i na waiwai makamae: O ka malama ia ana oia mau waiwai, oia no ka loaa ana o ke kia hoomanao no ka inoa o ka mea ona waiwai i na la e hiki mai ana.

Kula Sabati ma Kuahiwi.

          AIA ma Makiki keia Kula Sabati nu hou, "he Kula Sabati ma ke kuahiwi," wahi a ka poe i hai mai ia makou. Ua kamaaina ia makou ka mea e alakai nei i keia hana, he kanaka no hoi i makemake nui ia e makou no kona mau ano maikai. Aka hoi aole o makou makemake i keia mea ana e hapai nei. Wahi a ka poe i ike, aia ka ma na kakahiaka la Sabati a pau, e kahea mau ana oia i na kamalii o kona wahi e hele pu me ia i ka makaikai ma ke kuahiwi ; a malaila, iloko o na ululaau a me na awawa lakou e luana ai a hala ka hapa nui o na hora o ka La Hoano. Ua kahaha, a haohao, a kaumaha no hoi ka manao o ka poe pono i keia mea. O ka la o ka Haku, aole ia he la e imi ai ke kanaka i kona lealea iho.
          O ka manao makaikai i na kuahiwi, e ike i na mea ulu o ka nahele a me na kahawai, na ululaau a me na manu, he manao naauao ia. Ua mahalo makou ia noonoo ana. A he ake nui ko makou e komo iloko o ka hanauna hou ka makemake e hoolauna nui aku me na hana a ka Makua ma na kula maikai o kakou. Aka, o ka makou leo uwalo, oia keia, uoki ka hehi ana i na pono o ka la Hoano. Uoki hoi ke ao ana i na kamalii e haalele i na Kula Sabati, kahi e ao ia ai lakou i na mea e mau ai ko lakou ola ana maluna o ka aina. O ka mea ao i ka lahui Hawaii e hehi i ka La Hoano, a e hoowahawaha i na hana pono oia la, aole ia he makamaka oiaio no keia lahui.
          He lana ko makou manao e ike ana no ko makou makamaka opio i ka hana pono, a e apono mai no oia i keia mau olelo. Ua oi loa ka pono ina e kai mai ua hoa'loha nei i na kamalii o kona wahi iloko o ke Kula Sabati, a e waiho ka makaikai ana i ke kuahiwi no ka la noa. Ua kono ia makou e hoopuka i keia mau manao me ke ahonui o ke aloha, no ka minamina no na pono i waiho ia mai ia kakou, a eia iloko o ko kakou mau lima e paa nei. Mai hoowahawaha, a mai kiloi kakou i keia mau pono. O ka pono e mau ai ke ea o ka aina, e malama kakou ia mea.

No ka Pili Waiwai.

          I KA PULE i hala iho nei, ua kamailio hoopokole aku makou ma na mea e pili ana i keia poo, i hoala ia hoi ma ka hopu ia ana a hookolokolo ia o na Pake he kanakolu a oi imua o ka Ahahookolokolo Hoomalu no ia hewa. Ua mahalo nui makou i na makai no ko lakou mikiala, no ka mea, o keia kekahi o na hewa pa a u e ulu nui nei mawaena o na poai o keia kulanakauhale a hoea loa aku no ma na kuaaina, a he hewa hoi e poino ai ke kanaka, ka ohana a me ka lehulehu.
          O ka hopu ia ana o kela poe Pake, a hoopaiia, ke lana nei ko makou manao, he kumu ia e hoowaka ia ai na maka o kekahi poe e ae, a hoopau i ka lakou mau hana o keia ano; a aole no hoi oia wale, aka, ke ake nei makou, he kumu ia e hoomau ia'i ka manao makaala iloko o ka puuwai o na kahu kanawai, a hoomaopopo iho, eia no iloko o ke kulanakauhale nei, eia no mawaho aku nei, a eia no mamua pono o ko kakou mau maka keia hana e hoomau ia nei; a i kumu e pau ai, e hoomaka lakou i ka heleuma ana, a e hoao e like me ka mana a me ka hiki ia lakou e hana, no ke kinai ana i keia mea, kekahi hoi o na kupu ino nui nana e hoilihune i na hoa kanaka. Me keia mau manaolana, ke kali nei makou no ka manawa e kau hou ia aku ai na mahalo piha maluna o ka oihana malama kanawai no ka lakou mau hana a me na hooikaika e hoopakele ae i kahi poe mai na poina ae.

He Makaikai ana ia Amerika a me ka Hoikeike Ceneteniela ma Piladelepia.
[Kakau ia e H. H. Paleka.]
Helu 3.

          E PONO e makaikai iki kakou i kekahi mau mea hou iloko o na hale o ka Hoikeike nui. O kekahi o na mahele o ka hoikeike i makemake nui ia e na haole, oia na hoike o Iapana a me Kina. O na ipu hao hoonani a me na ipu lepo o kela a me keia ano kekahi mau mea i mahalo nui ia ma ko Iapana hoike. Ua hoohehee maoli ia kekahi o keia mau ipu, a o kekahi nae ua kalai ia me ka mikioi loa, a ua hoopili ia na kii mawaho me ka wai gula a kala no hoi. He nui loa ka luhi i ka hana ana i keia mau mea. Ua olelo ia no ka hana ana o kekahi ipu hookahi ua hoolilo ia he 2,2500 la hana o ke kanaka hookahi. O ke kumukuai o ia ipu he $2,000. He mau ipu lepo kekahi elua, no ke kumukuai he $2,500; ua hana ia a nani loa owaho, me na kii o kela mea keia mea. He poe akamai lo ko Iapana ma keia mau hana; a he kahiko loa no hoi ko lakou ike ana ia hana.
          Ma ka mahele o Kina no hoi e ike ia ai kekahi mau mea hou ano e. O na paku lole silika i pena ia me na kii o na manu a me na laau ulu o na ano he nui loa, oia kekahi o na mea i makemake nui ia ma keia mahele. O na mea i kalai ia no hoi kekahi, e laa na papa kaukau, na pahu ume, a me na moe. Hookahi moe i ike ia e a'u ua hana ia ma ke ano mikioi lua ole, nona ke kumukuai he $3,000. He poe akamai loa na pake i na hana o ia ano, a ua kahiko loa no hoi ko lakou ike ma keia mau hana. He lohi no nae ka hana ana, he hakalia. Aohe holo hikiwawe ka lakou hana e like me ko na aina naauao.
          O na pohaku hoonani kekahi mea nui iloko o ka Hoikeike. Ma ka mahele o kekahi aina o Aferika i ike ia ai he daimana nona ke kumukuai he $7,000. Aole nae i anai ia keia pohaku; ina paha i anai ia a maikai e oi loa aku ana kona waiwai. He nui loa na pohaku nani i ike ia; ka momi, daimana, rube, sapeiro, omaomao, opala, oneka, topazo a pela aku. O ke kumukuai o kekahi o ia mau pohaku, he kiekie loa no. Ua ike ia he lei daimana, o ke kumukuai he $80,000. O ke kumukuai o kekahi daimana hookahi i ike ia he $15,000. He mau daimana waiwai loa kai ike ia mai Berazila mai. Mai Siberia mai he mau pohaku maikai loa, i kapaia he berulo, he omaomao ke ano. Mai Mesiko ae kekahi mau pohaku maikai, he oneka kekahi. Ua kuai ia kekahi oneka e ka Emepera o Geremania no na dala he $3,000. O keia mau pohaku a pau, ua makaikai nui ia; no ka mea, he nani maoli ke nana aku, he hulali, a o na waihooluu iloko o ua mau pohaku nei, aole o kana o ka maikai i na maka ke ike ia; he olinolino e like me na waihooluu o ke anuenue, a he lapalapa kekahi me he ahi la iloko o ka pohaku ke nana iho.
          O na hoike gula me ke kala kekahi mau mea kamahao. Ua lawe ia mai na pohaku me ke gula a me ke kala maloko, a pela i ike ia ai ka waiho ana o ia mau minerala iloko o ka honua. Ua hoike ia no hoi na auka gula a me na auka kala. No Amerika na hoike waiwai loa o keia ano. O Nu Zilani kekahi aina waiwai loa. Mai ka makahiki 1851 mai a hiki i keia wa ua like ka waiwai o ke gula i lawe ia mailoko mai o na mine o ia aina me $153,992,660. He aina momona loa o Nu Zilani. Mai Europa ae he mau hoike gula i mahalo nui ia; a o ke kala ulaula o Kili kekahi mea kupanaha loa. Me he pohaku waiwai la ke nana aku, aohe nae like me ka pohaku ka paakiki. He kala waiwai loa keia, no ka mea, aole i ike nui ia. O kekahi apana i hoike ia, he $4,000.
          Aka, aole pono kakou e kali loihi loa ma keia wahi e makaikai ai. E hele hou aku no a e loaa ana na hoikeike o na mea hao. O ka mea i oi iloko o keia mahele, oia paha ka pu kuniahi nui. He 26 kapuai ka loa o keia pu ; he 125,750 paona kona kaumaha. No ka piha hookahi o keia pu e lilo ana he 275 paona pauda, a he 1,150 paona ke kaumaha o ka poka ana e hoolele ai. He mea weliweli ke nana aku; aka, ina e hana io kana hana he mea makau loa. Ina e hui pu ia ke kaa o ua pu la me ka pu, ua hiki aku paha ke kaumaha i ka 200,000 paona! He pu nui hou iho no, he 34,700 paona ke kaumaha; he 17 kapuai ka loa. E waiho pu ana me keia mau hoikeike na kii o na lio kaua i hoopaa pu ia me na kaa kaua-kahi e halihali ia ai na pu a me na lako kaua e ae. O ke ano o ia mau kii, he ili lio i lawe ia a hoopili ia maluna o kekahi kii laau. A ia oe e nana aku ai, he kohu lio maoli no, he hulu lio, wawae, huelo, hulu ai, pepeiao, kapuai a me na hiona e ae o ka lio ola, koe wale no ke ola. Ma na wahi e ae o ka Hoikeike i ike ia ai na kii o na holoholona e ae, i hana ia e like ke ano me keia mau lio.
          Ma kahi o ka hoike i na mea ili a me na kamaa i ike ia ai he paa kamaa buti i hana ia noloko ae o ka ili kanaka. He kino kanaka kekahi i kaulai ia a maloo, ua olelo ia he 3,000 makahiki kona kahiko, aka, aole paha pela ka oiaio.
          O na mea liilii loa kekahi mau mea kupanaha. He wati uuku loa i hoopaa ia maluna o ke komo lima. He wahi enegini mahu kekahi, he aneane hiki ole i ka maka ke ike aku i kona ano; o ke kahua kahi i ku ai he apana gula uuku loa, aole i like ka nui me ka hapa dime, he wahi kukui ka mea nana i hoowela ka wai, a pii ka mahu, o ka pauma no ia o ua wahi mikini nei.
          O ka hana ana o ka pepa kekahi mea i makemake nui ia. Hoo ia aku la na welu lole iloko o kekahi pahu nui, a malaila kahi i upa ia ai me kekahi mea e ae a aeae loa, he keokeo no hoi e like me he waiu la. A i ka hookahe ia ana mai, he kohu waiu no. I ka wa e kahe mai ai, ua lawe ia aku la e kekahi mau ili palahalaha a malalo o na lola nui, malaila kahi i kaomiia ai a lahilahi, a i ka puka hou ana mai, nana aku oe eia ka he pepa, e like me ka pepa e paiia nei ka LAHUI HAWAII.

KA LUA GULA, A LUA DALA O HAWAII NEI.
Koena mai kela pule mai.

          Ike iho 'la au, he ola nui keia no'u, nolaila, hele aku la au i ke aupuni a i aku, he 10 eka aina ko'u e ku nei ma kahi a ke aupuni i hookahe iho nei i ka wai, ma ke kula o Lihue, a ke kukulu nei o Lokeke a me Papai a me Koni ma i ka wili, oiai, ua hiki ae la ka wai, a he makemake au e aie i dala pepa i hiki kona nui i ka $625. Hoonohonoho mai la o Keo Kaaka, a i mai la, ae, pono no. Auhea kou sila? Haawi i ke sila a i ole i ka Palapala Hoolimalima. Ua like no ia me ka waiwai hoomalu maikai. Hoopaa iho la maua ma ka moraki no na dala pepa he $625. O ke kumu o keia hookiekie ana i na dala ia huina he $625, no ka mea, aole e like ana ka waiwai o ka dala pepa me ko ke dala paa; a e olelo kakou he $20 ka lawe aka Banako mailoko ae o kela $625, koe he $605, alaila aia no ia mau dala iloko o na lilo au i manao ai no ka makahiki, aia hoi, hoomaka aku la au e hoohana i na dala paa i loaa mai la ia'u mai ka Banako mai, a i kuu hoohana ana hoi, aia hoi i ka pau ana o ka makahiki, ua loaa ia'u he waihona dala he $608; i ka pau ana oia makahiki hookahi a i ole, $1,002 ka mea i loaa ia'u iloko o na makahiki he lehulehu, a'u i hana ai me ka luhi i hala ae. Aka iloko o keia makahiki hookahi e loaa ana ka ia'u he waihona.
         
I ka pau aua oia makahiki, ua hoihoi aku la i na dala o ke aupuni he $625, a koe iho la ke koena he puka no'u, he ola no kuu ohana, oiai, ua noho au ma ke kulanakauhale nei no na makahiki he 10, no ka hana la, he "Poola" no ka $1.50 no ka la, aole nae he $10 wahi dala iloko o kuu pakeke. I iho la au, ua waiwai au i ke dala pepa a ke aupuni i hoopuka iho nei.
          I ka lua o ka makahiki, aole e nui ana kuu lilo, no'u ka palau, no'u na pipi, no'u na lako a pau a'u i kuai ai me keia dala pepa, a ua like ke kumukuai oia mau waiwai me $191. Nolaila, o ko'u mau lilo wale no, no ka lua o ka makahiki, he $452. Aole au i helu i ka auhau o ke aupuni ma keia lilo, no ka mea, ua like me ka ole. He 2 dala paha, a ina he $25 me kuu kino a me kuu lilo me ka pipi a me kuu waiwai hoolimalima, he opala no ia, he mea ole.
          Eia hoi ka waiwai o Kimo Lokeke (Dowsett) me Papai ma (Crabb), no lakou na eka aina he mau haneri, e loaa ole nei i keia wa, he elua dala no ka eka, aka, i ka hoolimalima ana mai ia'u, aia hoi ua loaa ia laua he $20 no ka eka hookahi. E hoohui i keia $20 me 1,000 eka e haawiia ana i ka poe makemake e hoolimalima, ina paha he 100 ko lakou nui, alaila, ua like me $20,000 loaa wale ia Kimo, Papai me Koni ma, no kela mau 1,000 eka, o lakou pakahi, a ina 2,000 eka, e pokeokeo ana i ke $40,000 no ka makahiki a pela aku. Pii ae la ka waiwai o keia mau aina, aia hoi, komo mai la ka auhau o ke aupuni, a pomaikai hoi ke aupuni. Nui ae hoi ke ko, nui no hoi na moku ku mai e lawe i keia mau waiwai i kahi e. Nui mai na haole, na Inia, na Pake a me kela a me keia lahui, e imi mai ana i ka Lua Gula o Hawaii nei. No ka mea, ma kahi e ike ia ana he wahi waiwai ia, a he wahi e holo ana ke dala ma o a maanei, malaila e pikoikoi aku ai na kanaka, i mea e ola ai ko lakou noho ana a i waiwai no hoi, me ke kii ole ia aku a me ka nui ole o ko kakou lilo no ka Hoopae Lima Hana.
          Ina paha e manao ia ana e kii ia na Inia. Auhea ke dala a ke aupuni e kii ai ia lakou? Eia, ua loaa ae la ke dala a Bihopa ma, e kii aku ai i ko waho a loaa mai ia nei; ma ua dala pepa la, a loaa mai la he dala paa, a lawe aku la oe i kekahi oia mau dala, ina paha he $550,000 ka lilo o ke aupuni no ka hoopae ana mai i na Inia he 20,000. Iloko o na makahiki he 20, ua like ia me 200,000. Pela hoi me na Pukiki he 80,000, Pake 50,000, na lahui e ae 80,000, a o ka huina o keia poe 410,000. O ka auhau kino maluna o lakou pakahi, ua like ia me $2,050,000.
          Ua olelo ae nei au, aia a hala na makahiki he 20, alaila, o ka loihi ia o ka manawa a ke aupuni e kahea mai ai i ka lehulehu, e hoihoi aku i ua dala pepa nei i ka waihona, a i ole, mamua ae no paha oia manawa.
          Ia wa, e maopopo ana, he waihona ko ke aupuni i malama ia no ka ohi ana mai i na dala pepa a pau. Aia hoi, e ike ia ana, ua nui iho la ka dala iloko o ka aina, a aole wahi dala pepa e ike ia, koe paha na Bona aupuni a me na Bila Banako, aka, ua maopopo ua piha ka aina i ke dala mai o a o, a he waiwai nui i pahola ae maluna o ka lehulehu holookoa.  * * *

He welina aloha i ka Home.
[He Leta Walohia.]

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Me na waimaka i hele a niua, a poluhiluhi ka manao ; me ka puuwai hoi i kipona ia e ka ehaeha; me na lima haalulu e naka ana i ke kaumaha; me ka maka peni e inu hookina ana i ka wai eleele o ka inika; pela hoi wau e waiho aku nei i ka hoike o ko'u aloha ia oukou a pau, ka poe e heluhelu ana i keia.
          Ke aloha i ke one hanau:—Ia "Puna kai nehe i ka ulu hala," mai ka palena o Mawae i ka "Ulu lehua i Panaewa," maewaewa ka hana a ke aloha e noho nei—a hiki i ka "Papa-lohi o Apua, ka palena i Okiokiaho," paupauaho au i ke aloha e au nei—pale mai.
          O Puna ia, o kuu aina hanau—"Lei no Puna i ka hala me ka lehua, o ko laila kahiko mau no ia." O kuu onehanau na lai elua, Kaimu me Kaniumoe o Kalapana, ma ka inoa hui ia "Kalauonaone, mai ke "kula-pili ano kanaka ole o Kaunaloa," he loa kahi a ke aloha i noho ai;—a hiki i ka "Lehua nee i ka pahoehoe o Kikala," e kalakala wale no i ke aloha aole e hemo, ua oi-ku, ua onipaa, ua "kee-keehi kulana o Ainaike" ke aloha i ke one hanau; a o ka'u ia e puana ae nei,
          "Paa kuu manao aloha, &c.
         
I ka aina hanau o'u, &c."
          Ke aloha i na makamaka :—Owau nei, o ko oukou hoa'loha e noho nei iwaena o na lehalehu hoakanaka o kakou, i loaa i na apona weliweli a keia mai i makau ia he lepera, ke haawi aku nei au i ko'u welina no oukou. Oiai, ua holo ae nei ke anu maeele o ke aloha makamaka iloko o'u, no oukou e ko'u mau hoa'loha oiaio, e noho mai la mai ka la puka i Haehae a Kauai o Manokalanipo; o oukou e na makuakane me na makuahine, na kaikuaana me na pokii, na kaikuahine me na keiki, a o na hoa'loha no a pau; a no oukou, ke puana ae nei au i keia mau wahi lalani mele,
          "Lei oiwi pali ke poo o Hiilei,
          Lolii nipoa i ke aloha ;
          Ke aloha haupuupu,
          E lupea nei ianei."
          Aole no hoi i poina ia'u ka haawi ana aku i ko'u anoai i na hoa'loha na makamaka oiaio, na lehulehu ponoi o'u e noho mai la i ke "Ehukai o Lalo," kahi a maua me kuu aloha i noho koolua ai, i kookolu kooha i na keiki. A ma ia wahi no hoi au i noho aloha ai, i lalau iho ai na maiuu a me na niho wakawaka o na holoholona puni-koko, a kiola mai la i ka oiwi palupalu o ke kamahele na na liona hae o ke kulanakauhale o Honolulu; a na lakou i hooholo, "aole e ai i ko'u io, aole hoi e inu i ko'u koko; aka, e kiola loa aku iaia no ka luakupapau o Kalawao, me na iwi o na hoakanaka ona e ahu mokaki la ilaila." Me ka moeuhane mua ole no ka manawa mua loa, ua hehi iho la au i ka papahele o ke kuna Warwick, ka pahukupapau nana e auamo hele nei i na hoa'loha o kakou no ka luakupapau o ka Panalaau o Kalawao; a "haalele i Puna na hoa'loha," a ke "ko nei ke au, ko i Halaea," a "lakou la ike ole," a'u hoi e puana ae nei i keia wahi lalani mele,
          "Akuli ka pua o ka laau i ka wai,
          Lalana ahu i ka ae wailiula,
          He wai hoopaaia nolaila,
          No ua 'kua la, o Mana, o Limaloa,
          O hoa'kua ka manao iloko e!"
          Ke aloha ohana :—I kuu ohana aloha e noho mai la i ka uka o Kaueleau a i Keahialaka hoi; kuu papa a me kuu mama aloha, eia au ka olua lei aloha he keiki, ka hua-mua loa o ko olua puhaka; a i o'u mau pokii kaikunane a kaikuahine hoi; he eiwa ko kakou nui i oili mai, mai ka puhaka mai o ko kakou mau makua ; make aku elua, koe mai kakou ehiku. A na kakou mai na hanaumua eha, ua hanau ia mai he umi mau pua rose (keiki) make elua, koe ewalu; a ke nonoi aku nei ko oukou kaikunane aloha i ko oukou ahonui e malama i na hulu-makua i koe, a me na kane a oukou, a me na pokii o oukou, "i loihi ai na la maluna o ka aina o Iehova ko kakou Akua i haawi mai ai ia kakou ; " e hooikaika ana i ka pule i kaawale hoi i na pilikia a pau; a e mahuahua auauei oukou, a e kawowo nui ae a hookahua ia ka makia o ke aupuni o Kalakaua, a ke nonoi ae nei au me ke kalokalo pu ae i na lani, e hoopakele ae ia oukou mai na apona a keia mai weliweli; a me kona mau hopena maewaewa a manaonao hiki ole ke puana ae—Ua haalele aku au i ka aina hanau a me ka ohana ma ka Poakahi, Aperila 24, 1876 no Waialua i ke Ehukai o Lalo, a ma ka Poakolu, Ianuari 31, 1877, haalele ia Waialua no Kalawao, a lohe aku oukou, eia au ianei, piha oukou i ke kaumaha e kanikau ana no ka manawa pau ole, a mihi aku mihi mai oukou kekahi i kekahi, a o ka'u ia e puana ae nei,
          "Nani wale lakou la e mihimihi la,
          Ua mihi aku, ua mihi mai,
          Ua haakulou wale ka noho ana,
          Ua kakele na lima i ka auwae.
          A ua pukaka ae la na lehua o Mana,
          Auwana wale iho la no i ka auwae e!"
          Ke aloha i ka wahine:—O ke kiekie loa keia o ka haawina a ke Akua i haawi mai ai i na mea kino kanaka a pau, no ka makua ke aloha huihui, a no ka wahine hoi ke aloha welawela a me ke aloha kaawe. O kuu wahine ka liko o kuu aloha, eia la, "Ua huna na maka la nalowale!"—"Lilo au la! lilo i Puna i ke au a ka hewahewa!! Auwe! kuu aloha e!!
          Ua nakinakiia kaua, ua puia a paa me ke kaula gula o ka Materemonio imua o ke Akua, maloko o ka luakini Hoole Pope o Waikapu i ka makani kololio, ma ka auina la Sabati, Novemaba 19, 1871; e ka Rev. W. H. Kahookaumaha; ua paa iho la ia mare ana no na makahiki 5 me 2 malama a me 23 la—a ke loa mai la ka ke Akua kauoha iloko o'u e i ana:—"O ka ke Akua mea i hoopili pu iho ai, mai no a hookaawale ke kanaka ia mea. O ka make, oia wale no, ko olua mea e kaawale ai." Eia ka hoi o ka ke Akua mea i ki (lock) a paa, eia e ka hoi ua mea e paloke ai.
          O ka mea i oi loa aku o ka ehaeha; o ko'u haalele ana 'ku i ka aina malihini (Waialua) me na bebe liilii, elua, hookahi ua hele, a o kekahi, aole i kolo, aole he kokua! ua hele mai la hoi au ka makua ka mea e pono ai, auwe! kuu mau lei he keiki e! oiai, ua
          "Hao ke Koolau, pau na mea aloha,
          Ahu iho la ka pua wahawaha i Wailua."
          E huna ae ana i ke aloha nalo, aohe e nalo, ua hainaia mai no e ka waimaka.—O ka'u no hoi ia e kanikau ae nei me ka u iho, penei:—
          "E hoona ae ana i ke aloha,
          Pehea la ia e pau?
          Ua sila a hoolana i ka manao,
          Ua anu au mamuli o ko leo.
          A no keia mau la e noho ia ae nei, aole loa i kaawale aku na ao poluluhi o ke kaumaha mai a'u aku, no ke one-oiwi, na makamaka, ka ohana a me kuu aloha; a ke hele nei au i ka loa a me ka laula o Kalawao nei me ka poina ole o kuu aloha, a nolaila ke puana ae nei au
          "Ua hele au maluna o na kaei one o Kalawao,
          He pupu e waiho ana imua o'u
          Hoopili ae la au i kona mau lehelehe i kuu pepeiao
          A lohe i kona haiolelo,
          Mailoko loa mai o kona puuwai momi,
          He leo haahaa a kuamaha hoi,
          Me he la o ka huina o na huaolelo me na waimaka
          E pane nahenahe mai ana, "Ua hala ia."
Aloha oukou a pau.
EPHRAIM KANOE.
Kawaluna, Kalawao, Feb. 20, 1877.

MAKE I ALOHA NUI IA.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E oluolu kou ahonui e hookipa aku i keia wahi manao kaumaha a me ka luuluu ma na wahi kaawale o kou kino lahilahi, oia kiea. Aia ma ka la 27 o Feberari, hor 5 o ke ahiahi, ua kii ia mai la o Miss Luka e na lima menemene ole o ka make, a ua manele ia'ku la ma kela aoao o ka lua, a ua haalele iho he mau makua a me na kupuna ma keia aoao o ka lua, ma keia ao. Ua hanau ia oia ma Lanai i ka la 2 o Dekemaba, M. H. 1861, nolaila, o ka loihi o kona mau la ma keia ao, 15 mak., 2 mahina, 26 la, 12 hora, a kuu aku la kona luhi kau ka uluna, o Welehu ka malama. A no ka nui o ko makou aloha a me ka minamina, nolaila, ke haku nei makou he wahi kanaenae aloha nona malalo iho nei:
He kanikau la he aloha, nou no la e Laka,
He uwe helu mai nei Mama,
Aloha ino no kuu kaikamahine,
Kuu kaikamahine mai ka la wela o Kaliu,
Liuliu kou hele ana la nalowale,
Ei aku nei paha ka uhane i kukulu o kahiki,
I ke ala a ko kupa kane i hele ai,
O ka ua-koko, o ke anuenue,
Ke ala ia e hiki ai i ka lewanuu,
Ko kino makani puahiohio,
Ke alakai, ke ala o ko Mama,
Halawai aku la olua i ke kino wailua,
I ke ala muku a Kanaloa,
Ke ala ulili anapu mai i ka lani,
Ke ala paa ole i ka omau,
Auwe kuu kaikamahine—e,
Kuu kaikamahine mai ka hau anu o Kaala,
Mai ka uka po i ka lehua o Halemano,
Manomano kuu aloha ia oe e noho nei,
Kuu lei hemo ole i na kau a kau,
Akahi ka hoi kau e hemo ai—e,
Wehe mai nei oe i ka piko hihi a ke aloha,
Ua lawe aku ke Akua i ke ola, ola la paha,
Auwe kuu lei aloha he keiki—e.
Mrs. Hooikaika John.
Kanikau la he aloha, nou no la e Luka,
Kuu kaikamahine mai ka la wela o Kamakela,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
E hoomanawanui ai i ka la pololi.
Ola kaua i ka ai uahi ole a ka haole,
Kuu kaikamahine mai ka ia leo nui o Ulakoheo,
Kuu kaikamahine mai ka ia milimili a ke dala,
Kuu kaikamahine mai ka ai haaheo i ka ai,
Kuu kaikamahine mai ka la lealea o na'lii,
Oia wahi ihi kapu a kaua e hele ai.
Kuu kaikamahine mai ka hale hoopili wale,
Hookahi no makamaka o ke dala,
Kuu kaikamahine mai ke kula loa o Kahua,
Mai ka la iki'ki anapu i ke kula,
Aloha ia wahi a kaua e pili ai,
Kuu kaikamahine mai ka piha uwa lua,
Ma uka ma kai o Honolulu,
Kuu kaikamahine mai ka ululaau loloa makai o Mamala,
Ke malama nei no au i ko aloha,
Ka hana nui ia a'u e malama nei,
Auwe kuu kaikamahine—e,
Kuu kaikamahine mai ka ohu kokua o Nuuanu,
E o-o mai ana i ka ili me he ipo la,
Ka uhane paha ia o kuu kaikamahine,
Kuu kaikamahine mai ke kai loa o Kaiwi,
O ka moku ka hoi ke ala e hiki ai,
Kuu kaikamahine mai ka halelewa i ka moana,
Mai ke ala onini pua ia i ke kai,
Au ana ka lae o Kalaau me he manu la,
I walea ka uhane i na lehua o Kaana,
He lei kahiko i na Hono o Piilani,
Kuu kaikamahine mai ka malu Ulu o Lele,
Mai ka nalu hai-muku la o Uo,
Kuu kaikamahine mai ka ihu o ka lio,
Mai ke kula loa o Kekaa ke hele ia,
Kaawale ka pili a kaua ua hele oe,
Kuu kaikamahine mai ka ua lililehua o Kaanapali,
Me he lei lole la no Kanalua,
Ka onio ula i ka uka o Kahana,
Hana mao ole kuu waimaka e kulu nei,
E loku nei i kuu iwihilo a maeele au,
Kuu kaikamahine mai ka la wela o Punaluu
Mai ka wai awili pu no me ke kai,
Ke one hanau ou kupuna,
A loaa mai makou na makua,
Auwe kuu lei aloha he keiki ho—i.
Mary Esekela Kealoha.
Kanikau la he aloha, nou no la e Luka,
Kuu kaikamahine mai ka la wela o Kaakopua,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
Auwe kuu keiki ho—i,
Kuu lei aloha he keiki—e.
D. W. Kalohelahi.
Kanikau la he aloha,
Nou no la e Luka,
Ua hala aku ka uhane,
I ke ano o ke ahiahi,
Au iho nei Mama,
Aole oe i loaa,
Ei aku nei paha oe,
Me Hiku i ka nahele,
Hoolai ana ka uhane,
I ka nani o ke kaona,
Onaona no ka uhane,
Wehiwehi i ka lei rose,
E ola no ka uhane,
Kau i ka pua aneane—e.
Mrs. Hookano Kila.
Kanikau la he aloha, nou no la e Luka,
He uwe helu mai o Hai,
Aloha ino no kuu moopuna,
Ua lawe aku ke Akua mana loa,
I ka la 27 o Feberuari,
I ka hora 5 o ke ahiahi,
Pau kou ike ana i ka lehulehu,
E uwe helu mai o Hai,
Aloha ino no kuu moopuna,
O ka la iki'ki o Kapuukolo,
Oia wahi a kakou e noho ai,
Nana ka uhane i ke kai o Mamala,
Ke malama nei no au i ko aloha,
Huli ka uhane nana i ke lai o Kaakopua,
Pu-a mai ana ke aloha o kuu moopuna,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
Pupuu aku ai kaua i ke anu me ke koekoe,
Aloha no hoi kuu moopuna o ka hale leo,
Hoolohe aku ka uhane o ke kani a ka pana
I ka hone mai a ka leo o ka pila,
E honehone ana i ka pilipaa o ka houpo,
Auau aku ka uhane i ka wai o Peleula,
Auwe kuu moopuna aloha—e
Kuu lei aloha he moopuna ho—i.
Mrs. N. Hai.
Kanikau la he aloha, nou no la e Luka,
He uwe helu mai o Nakiowai,
Kuu moopuna o ka Ua kukalahale o Honolulu,
Mai ka ululaau i ka moana,
Oia moana a kaua e hele ai.
Ike aku kaua i na ale o Kaieiewaho,
Huli aku ka uhane nana ia Haupu,
He haupu, he aloha, he minamina ko'u ia oe e noho nei—e.
Auwe kuu moopuna ho—i,
Kuu moopuna mai ka aina makamaka ole,
Hookahi no ou makamaka ou makua,
Kuu moopuna mai ka la wela o Wahiawa,
Wa mahui loko i ke aloha e noho ia nei,
Aloha kuu moopuna i ka hele hookahi ana,
Aohe lua, aohe kolu,
Aloha hoi ka nui ka leeulehu.
Kuu moopuna mai ka la wela o Kalia,
Mai kahi wai huihui la o Kewalo,
Aloha ia wahi a kaua i noho ai,
Kuu kane no hoi o ka po kane ole,
Hoa pupuu anu o ka po loa o ka hooilo,
Kuu paumako ia oe e noho nei,
Kuu minamina no hoi ia oe la—e,
Auwe kuu lei aloha he moopuna hoi.
Mrs. O. Nakiowai.
D. W. KINI.
Kaliu, Honolulu, Mar. 19, 1877.