Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 47, 22 November 1877 — Page 3
NA ANOAI.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Auseteralia i kela pule aku nei, maluna ona i loaa mai ai ka huila hou o ka mokuahia Likelike.
Ua lohe mai makou no ka halawai o ka Ahahui o na Ekalesia o Kauai; a mahope hoopuka aku makou i ka moolelo oia halawai.
Ua hiki mai io kakou nei ka lohe, no ka make ana o ka Moiwahine Pomare o Tahiti, a ua pani ia ka hakahaka o ka noho'lii e Ariane kana keikikane.
Ua malamaia ka la hanau o ka Moi ma Honolulu nei, me ka maikai, aole he mau haunaele ino i hanaia ma ia la. Ua hauoli no ka hapanui o na kanaka maloko mai o na pualena kupono, a he mau wahi poe kakaikahi wale no kai lawea ae i ka halewai.
He elua a ekolu paha pule i koe, alaila, e holo aku ana ka moku kalepa Norman, Kapena Campbell, no na Pae Aina o Makala. Nolaila, o na leta a me na mea kupono e ae a na makamaka i manao ai e hoouna aku no ko kakou mau makamaka misionari malaila, e pono e lawe maa ia ae ma ke keena o ka Papa Hawaii, i hiki ke hoouna ia me ka hiki pololei aku.
He heihei waapa hou ma ke ahiahi Poakahi iho nei, mawaena o Piolani a me kekahi waapa no ka moku okohola Onward. Ua hoomaka mai ka uwapo aku makai ponoi o Halemahoe, a holo loa iwaho a hoi hou mai i kahi i hoomaka ai. Ua eo no i ka olali Piolani, he hapaha mile paha ka haule o kona hoa mahope.
Ua loaa mai i ko makou nei keena kekahi lono e olelo ana, aia ma Waiohinu, Kau, H., ua hanau ia mailoko mai o kekahi wahine he elua mau keiki kupanaha, ma ka la 8 o keia malama. O Kikaha ka inoa o ua wahine la, a o Pauli ka inoa o kana kane. M. M.
Ma ka holo ana aku nei o ka mokuahi Likelike no na awa ma ka hikina, ua kau aku la maluna ona o S. W. Pogue, ka hope no Rev. J. F. Pogue, no ka hele ana e ohi i na aie o ko kakou pepa ma ka mokupuni o Hawaii. No kekahi mau pilikia i loaa iaia, nolaila, ua hala hope loa kona manawa hele a hiki i ka waenakonu o keia malama. E eleu mai nae hoi e na makamaka no na wahi koena i koe.
Ma Waikahalulu, Honolulu, ua make iho la o Willie Kuaea i ke kakahiaka o ka Poalua iho nei. He mai loihi no kona, aole nae hoi i manao ia e haalele koke mai ana. Aka, pela e hooko ia ai ka olelo, "o ka la o ka Haku, me he aihue la i ka po." He keiki oia i aloho nui ia e kona mau makua, a i mahalo ia hoi e ka poe a pau i ike ia ia, a me kana mau hana.
Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua hoomaka hou aku ai ka mokuahi Likelike e holo ma kana mau huakai ma na awa o ka hikina o ko kakou nei mau mokupuni mahope iho o ka hala ana ae nei o kekahi mau pule o kona ku hana ole ana ma ke awa nei. O kona huila hou i loaa mai nei, ua hoomaopopo ia ke ano paa, aole hoi paha e loaa hou mai ana na ulia poino, e like iho nei me keia.
I ka manawa no hoi i haalele mai ai ka Hooilina Moi i ke kaona nei ma ke kakahiaka Poalua no Kana huakai kaapuni, ia wa hookahi no hoi i haalele mai ai Kona hanau muli, Ka Mea Kiekie Mrs. Miriama L. Cleghorn, a hele aku la no ia hana hookahi no he poai mokupuni. Ma Nuuanu aku nei nae hoi ka keia Alii huakai i kapio aku nei, a huhuhui aku paha me Kona hanau mua ma na Koolau.
Ua hiki mai nei ma ko kakou mau kapakai o Rev. G. Morris mai Kapalakiko mai. He kahunapule oia, a he lala hoi no kekahi Ahahui Hoole Waiona nui o Kapalakiko. Ua hoounaia mai nei oia e kona Ahahui, no ke kukulu ana i na Ahahui o keia ano, ma Hawaii nei. A ma ka holo ana'ku nei o ka mokuahi Likelike, ua kau aku la oia maluna ona no ka mokupuni o Hawaii, no ka hoomaka mua ana i kana hana. A mailaila mai a Maui, Oahu nei, a hala loa i Kauai.
Aole loa i hookaeia na kanaka Hawaii ma ka hui pu ana mai ma na hana ma ka po ana iho o ka la hanau o ka Moi ma ka Hotele Hawaii, aka, o "ka mea hoohalahala" no kai hookae mai, no ka mea i ka manawa a ke Komite ohi dala i hele aku ai no na kokua o ia hana, aole loa oia i pahola mai i kekahi kokua, nolaila, aole pono kela hoopuka ana i ka hookaeia o na kanaka Hawaii. Ua hoopuka makou i keia itamu maluna, mai kekahi mai o na Komite no na hana o ka la hanau aku nei o ka Moi, e hoopale ana ia lakou iho mai ka mea i puka ma ke Kuokoa o ka pule i hala aku nei, no ka hookae ia o na Hawaii ponoi, nolaila, aole makou i pili i keia mea.
Nu Hou o na Aina E.
KE KAUA NUI MA EUROPA !!
Lanakila nui na Rukini!
AUHEE MAU NA TUREKE
Paa o Pele vena i ka hoopuni ia e na Rukini!
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Auseteralia ma ka hora 10 o ka po Poakolu la 14 o Nov. mai Kapalakiko mai, i loaa mai ai na mea hou ano nui o ke kaua me Europa, a ke hoaiai aku nei makou imua o ko makou mau tausani poe heluhelu i na mea like ole ia, a na oukou ia e kaana ae iwaena o oukou iho, i na momona no ko oukou mau papaaina.
Ua hoike mai kekahi mea kakau nupepa o Berelina penei. Ua maopopo mamuli o ka hui kukakuka ana o ke Keiki Alii Koretakofa me ka elele Rukini maanei, ua hoikeia ae kekahi olelo ikaika, ua paa ka manao o ka Emepera Rukini e hoomau aku no i ke kaua ana a hiki i ka wa e loaa ai o na kulaua maikai i na Kristiano ma Bosania. Herezegovina a me Bulugaria.
Ladana, Okatoba 25.—Ua hoike mai kekahi mea kakau nupepa e noho ana ma Rasagerade, e olelo ana, ua nui ka pilikia no ka mai iwaena o na koa Aigupita, i ko lakou manawa i hoomaka aku ai e hele i Varena, a mai ka 300 a hiki i ka 400 o ko lakou heluna e hookomoia nei iloko o na halemai i kela me keia la.
La dana, Okatoba 29.—Mai ka manawa i hoomaka mai ai ka ua, a ua maopopo hoi i na Rukini ka hiki pono ole ke noho no ka wa hooilo maloko o Bulugaria nolaila, ua ikaika ka manao iloko o lakou, e kaua koke aku a hooneoneo ia Pelevena, me ka hoauhee pu aku hoi i ka puali kaua o Suleimana Pasha, mamua ae o ka hiki ana mai o ka manawa kupono ole, no ka emi ana aku iloko o Roumania.
Ladana, Okatoba 27.—Ua hoike pili aupuniia mai ma ko Rusia aoao mai Poredina mai penei: Ua hele makaikai aku ke Duke Nui Nikola i ke kahua kaua o ka Poaha ma Gorene Dubuireka. Ua piha na koa i ka hauoli no ka lanakila. O ko na Rukini poino he 2,500, a pela no hoi paha ko na Tureke. Ua lawe pio pu ia hoi he 80 mau aliikoa Tureke, hookahi hae a me 4 mau pu nunui e na Rukini.
Bukare seta, Okatoba 29.—Inehinei, ua lawe ae la kekahi puali kaua Rukini, i ko na Tureke kulana ma Teliseka ma ke komohana aku o Pelevena. Ua lilo pio mai la hoi hookahi Kenela Pasha, me kekahi mau aliikoa he lehulehu, 3 mau pu nunui a me 7 mau komepani o na Tureke, malalo o ka mana o na Rukini.
E zerouma, Novemaba 6.—Ua hoouka aku la na Rukini i kekahi kaua hahana maluna o ko na Tureke mau kulana i keia la. He hakaka ma ka laina holookoa. Iloko na hora he 10 o ka hoouka ana, ua kipakuia aku la o waenakonu o ka puali kaua Tureke, nolaila, ua emi hope aku lakou. Ua hoehaia o Muketara Pasha, aole nae i kukonukonu loa. Ua komo aku la hoi na puali kaua Rukini mai Aredahama mai, ma ka aoao komohana o ke awawa o Euperate, me ka hookau pu aku hoi i ka weli maluna o ka laina Tureke, e hui kamailio la mawaena o Batouma, Ezerouma a me Tirebizonade.
Ladana, No vemaba 5.—Ua hoike mai kekahi mea kakau nupepa e noho ana me na Tureke ma Asia, e hoike ana, o ko Muketara Pasha auhee ana ma Ka, o ke auhee ino loa ia, a penei : Ua aneane e pau loa ka manaolana no ke kulana o Ka. He uuku loa na wahi mea no ke ola kino, me 4,000 mau koa mai a hoehaia, a ua nele hoi i ka wahie. Ua telegarapa mai hoi kekahi mea kakau nupepa, e noho ana ma ua wahi hoomoana o na Rukini maloko o Asia, kakauia ma ka la Sabati penei: Aia o Kenela Hemana i keia manawa ma kahi e hiki ai ke hoolei poka aku i ko Muketara Pasha kulana.
Ladana, Novemaba 6.—Ua hoike pili aupuniia mai e ko Rukini aoao, i kakauia ma Vekineki o ka la 4, a penei: Ua paa loa o Ka i ka hoopuniia. Ke hoomaka nei makou i keia la, i ke kukulu ana i na pakaua hoopuni, ma kela aoao mai o ka hema hikina o ka papu o Ezerouma. E olelo ana hoi ke telegarama, ke hoomaka nei na Rukini i ka hana ana i kekahi alahele ma ka akau o ko Muketara Pasha kulana, me ka moe ana aku a hiki i ke kula mamua pono o Ezerouma.
Ladana, No vemaba 7.—He hoike kuikawa i kakauia ma Konatinopela o ka Poalua e olelo ana, mahope iho o na hoouka kaua ana i na hikimua o na puali Rukini, ua hoomaopopo iho la o Muketara Pasha i ke ano kupilikii o kona kulana ma Deve Boiuna, a ke emi hope aku nei oia a hiki i Eznegana a me Teredizonade. A ua noho ae la hoi na Rukini ma Ezerouma.
E olelo ana kekahi hoike kuikawa mai Ezerouma mai o ke awakea Poalua penei: Ke makemake nei o Muketara Pasha e hoomau i ke kue ana aku i ka hoopuniia mai e na Rukini, aka ua kue loa na kanaka, no ka makau i ke kipoka ia mai. Ke haalele la na kanaka i ke kulanakauhale, a ke pau nui la i ka holo i Bebureta. He auhee ino ana ko na Tureke ma ke kaua o ka Poakahi.
Ladana, No vemaba 1.—E olelo ana kekahi hoike pili aupuni o Rukini, o ka heluna o na Tureke i lawe pio ia ma Dubenika a me Teleseke he 700, ke hui ia me elua mau Kenela Pasha, 200 mau aliikoa, a hookahi Kanela Pelekane e lawelawe ana iloko o ka puali kaua Tureke. Mahope iho o keia mau lanakila ana ma Dubenika a me Teleseka, ua hookokoke aku la na kiu Rukini ma Radomiza; nolaila, ua auhee aku la o Keveketa Pasha me kona mau bataliona koa he 12 mailaila aku, me ka hookaulua ole iho, e wawahi i ke alahaka, a eia iloko o ko makou lima. Ke uhai ia aku nei o Keveketa Pasha e ko makou puali kaua lio.
Vi enna, Novemaba 1.—O na koa Tureke he 8,000 i koe maloko o Konatinopela, ua haawiia aku nei ke kauoha ia lakou e nee aku imua.
Ua hoike mai nei ke aupuni o Rusia i ka nui o kona poino i ka make, hoehaia a me ka poe i nalowale, mai ka hoomaka ana mai o ke kaua a hiki i ka la 27 o Okatoba oia hoi he 61,942. O ka poino iloko o ka pule mamua aku o ka la 25 o Okatoba he 1,482 ke hui ole ia mai ka poino ma Dubenika.
Ladana, Novema ba 2.—He hoike kuikawa mai Konatinopela mai e olelo ana, ua lawe ae la ke Keiki Alii Hasana i ke alakai ana i kekahi puali kaua Tureke me ka poe Aigupita, me kona manao e lele kaua aku ia Kenela Zimeremana. Eia na Rukini me ka puali kaua ikaika ma kahi e kokoke aku ana i Musabera, mailaila lakou e hookau aku nei i ka weli maluna o Bazakika.
Bukareseta, Novemaba 2.—Ma ka la 31 o Okatoba, ua lele kaua hou mai la o Keveketa Pasha, me ka manao e lawe hou aku ia Teliseke, aka mahope iho o kekahi mau hora o ke kaua ana, ua hoauhee ia aku la oia e na Rukini ma Radomaza me ke kauliilii io a ianei. I keia manawa hoi, ua paa loa aku la o Pelevena i ka hoopuniia e na Rukini.
Ua hoike kuikawa ia mai Ragusa mai e olelo ana, ke hoomakaukau nei ka poe Monatenegarina e lele kaua aku maluna o Kalobuka a me Sepuza.
Ua loaa mai kekahi hoike kuikawa ma Bogota mai, he wahi he ewalu mile ma ka hema aku o Pelevena, a penei ka olelo ana: Ua hiki mai nei ka Emepera Rukini ianei ma ka la 27 o Okatoba, a eia no hoi maanei na wahi hoomoana o ke Duke Nui Nikola. Aia hoi o Kenela Todelebena ma Kuniteza me kona poai ahai olelo. O ua wahi hoomoana hoi o ke Keiki Alii o Roumania, aia ma Poredina. Ke hoomau ia nei ke ki poka pahu ana ia Pelevena me ka enaena loa.
Ua loaa mai kekahi hoike kuikawa mai Sumula mai e olelo ana: Ua hooweliweli aku la na Rukini ia Siliteria ma ke pani paa ana aku, aka ua ikaika kupono ia wahi me ka lawa i na mea kaua no ka hoopale mai. Aia ka hoomalu ana o na pa kaua olaila, malalo o Sekalami Pasha, kekahi Kenela akamai o na Tureke.
S ana Petereboro, Novemaba 4.—Ua ulu mai na manao maanei, me he mea la e pau ana no ke kaua iloko o keia makahiki. He mea oiaio loa ke haawiia nei na hooikaika nui ana. Ua maopopo ma ka loaa ana ia Rusia o na lanakila, e nonoi aku auanei oia i alahele akea ma na Kowa a me na pono aupuni a pau ma Bulugaria akau, malalo o kekahi Keiki Alii Geremania, me ka haawi mai o na Mana Nui.
Ladana, Novemaba 4.—Ua hoike mai kekahi mea kakau nupepa o Vienna : He nui ka pioloke maloko o Roumania no keia kaua. Aole paha kekahi ohana maloko o Moledavia i nele i ka poino ole o kekahi pilikana, mai ka hoomaka ana mai o ke kaua, ua hoouna ia aku la ka ikaika piha o ka puali kaua Roumania ma ke kahua kaua. I keia manawa hookahi wale no aliikoa ma kekahi mau komepane, a no ka loaa ole o na aliikoa hou, ua kauliilii ka puali kaua. Mahope mai o ka hoouka kaua o ka la 19, ua hooweliweli ae la na Roumania e kipi, ina e alakai hou ia aku lakou i kahi o ka make.
Ua hiki ae la hoi ma Tino va ka makolukolu o na puali kaua Rukini a o na koa pakui hoi e hiki mau mai nei, aia aku la ma ka laina o Sisetova, Biela a me Tiranova.
Ladana, Novemaba 6.—Ma ka lilo ana ae nei i na Rukini o na kiekiena e kokoke ia i Dubenika, nolaila, ua lilo pu mai la malalo o ko lakou mana ke alahele o na Tureke maluna o Vida, a o kahi wale no hoi ia e hiki ai ke puka iwaho mai loko mai o Pelevena, ma ka aoao hema a me ke komohana.
Ua holopono ka hoopuni ia ana o Pele vena. Aole o ke alahele wale no ma Sofia ka na Rukini e pulumi aku nei, aka, ke hoomaemae pu aku nei no lakou i na ala a pau mai ka Balekana mai, me ka hakaka hoomanawanui wale aku no paha la, e hiki ai i kekahi puali kaua Tureke ke komo aku iloko a hoopakele ae ia Pelavena.
Ua hoike mai kekahi buletina o Rusia, ke mau nei ka holopono ana o ka hooili kaua maluna o Pelevena, Orekanie a me na alahele o Lovateza. Ua noho ae la na puali koa wawae a me na koalio ma Teilevena a me Tukisoera. Ua komo aku la hoi kekahi mahele koa Rukini iloko o Sabadanetaza, e uhai hele ana mahope o na puali koa Tureke e auhee la.
Mai ka aoao hema mai o ka Balekana ua lele kaua mai la ka puali Tureke nona ka heluna mawaena o ka 3,000 a me 4,000 ka nui, maluna o kekahi puali Rukini e noho ana ma Mahiena, ma ka hema o Elena. Iloko o na hora eha o ke kaua ana, ua auhee aku la na Tureke me ka make ana o na koa 100, a he nui hoi ka poe i hoehaia.
Ua hiki mai ka lono mai Orekanie mai, ua hoehaia o Kenela Gouka, iloko o ka hoouka i hala, a ua make aku la ka oia i keia wa.
E olelo ana hoi kekahi lono mai Vienna mai: No keia mau lanakila ma ko Rukini aoao, ka mea nana i hooulu mai i ka manaolana hou no ke kaua maloko o Belagerade.
Ladana, Novemaba 7.—Ua hoike kuikawa ia mai Sofia mai e olelo ana, aia o Kefeketa Pasha ma ke poo o kekahi puali kaua ikaika, ke nee mai nei imua no ka hoopakele ana ia Pelevena. Ua lako aku la ka, ka puali kaua o Osemana Pasha i na pono ola kino, a eia ma ke kulana maikai i keia wa. Me ka manao ole ae i ko na Rusia holomua ma ke komohana, ke paa nei ka manao o na Tureke aole e lilo pio ana o Pelevena.
Ua loaa mai ka lono, ua hiki ae la o Mehemeta Ali ma Sofia, no ka hoala ana i kekahi puali kaua me, ke alakai ana no ka hoopale aku i na alahele o ka Balekana komohana.
Ladana, Novemaba 2.—E olelo ana ka mea kakau nupepa o Berelina : He helehelena o na haomakaukau nui ana ma na wahi a pau, me he mea la ma ka nana aku, e hana kokeia no ke kuikahi ke loaa ia Rusia ka lanakila nui maluna o Pelevena. Ke walaau aku nei hoi o Enelani i na Mana e ae, no ka lawelawe ana i na kukakuka no keia mua aku, maluna o ke kahua i hoakakaia ma ke kuka hope loa ia ana ma Konatinopela.
La dana, Novemaba 2.—E olelo ana ka mea kakau nupepa o Vienna penei: Ua hai mai nei o Kauna Von Beuseta, ka Elele Auseturia e noho la ma Ladana ua hoike aku la ka o Haku Derebe i na Elele o na aina e, aole i loaa i Enelani ka manawa kupono, no ka lawelawe i na kukakuka ana.
Konatinopela, Novemaba 6.—He lehulehu wale hoi na Kahuna Bihopa Kiekie i pau i ka hopuia mamuli o ke kauoha a ke Kuhina Tureke Nui. Ua ike ia hoi kekahi ohumu kipi mawaena o ka poe e hahai nei mamuli o Murada ke Suletana mua i pau iho nei. Ke kamailio ia nei na hoololiloli nui ana o na hooponopono aupuni, a ua manaoia e kukulu ana o Sadika a me Safeveta Pasha i aha kukakuka no ka hana ana i ke kuikahi.
Ua telegarapa mai kekahi mea kakau nupepa mai Sisetova mai, e olelo ana: Ua hana iho nei na Rukini i kekahi mau olelo hoopaa, no ka hoala ana i na alanui hao maloko o Bulegaria. E hoomakaia ana ka hana ana ma ka la 27 o Oct. E moe aku ana ka laina nui mawaena o Sisetova a hiki i Gorene-Setudena, me na ala liilii e ae mao a maanei, a hiki i Pelevena, a me Tiranova. O ke alahele o ke Danube, aia no maluna mai o na waapa, malalo o na hoolala ana ma ke ano Amerika.
Ua loaa mai ia makou kekahi leta e hoike mai ana i ka mahalo nui, no ka hoala ana ae o na poe mai maloko o ka Halemai Moiwahine i ahaaina hoomanao no ka la hanau o ka Moi, me ka hoolakoia ana o ka papaaina me na momona a pau, a ua ku no i ka ka i ka mahalo na mea a pau i hoomakaukauia. [O makou pu kekahi e haawi aku nei i ka mahalo no lakou, aka, he mau ahaaina piha momona e ae no hoi kekahi o ia la ma kekahi mau wahi o ka kaona nei. L H]
Ahahookolokolo Kiekie o ko HaWAII PAE AINA, KAU O OKATOBA, 1877, MA KA BANEKO.
KA MOI KUE IA KALAELOA.
Judd me McCully J. J.
Olelo hooholo i hoopukaia e Judd J.
Ua hoopiiia ka mea i hoopiiia imua o ka Aha Hoomalu no ka hewa "Launa Hewa," a ua kue oia aole ia he hewa i hoakakaia ma ke Kanawai. Ua hooleia keia kumu palei mea e akaka ai ka hewa, a ua hoohalahala oia imua o ka Aha Kiekie ma ka Baneko.
I mea e maopopo ai keia hihia, he mea pono e nanaia ke ano o na Kanawai e pili ana.
Maloko o ke Kanawai Karaima o 1850. ma ka mokuna XIII, e ikeia no keia pauku mahope iho nei:
Pauku 5. "O ke kane a me ka wahine i noho pu a i launa hewa a moekolohe me ko laua mare ole ia kekahi me kekahi, e hoouku pakahi ia laua i na dala, aole e oi aku i ka haneri hookahi ; a i ole ia, e hoopaahaoia, aole oi aku i ka makahiki hookahi."
Ma keia Kanawai, ua lilo ka noho pu ana, me ka launa hewa, me ka moekolohe o ke kane me ka wahine i mare ole ia kekahi me kekahi i hewa okoa mai ka moekolohe ana o na mea i mare oleia. (fornication) Ma keia mokuna, ua kapaia keia hewa he "Launa Hewa."
Ma ka la 22 o Iune, 1852, ua hooholo ka Ahaolelo i keia Kanawai mahope iho nei: "He Kanawai e hoopau i ke Kanawai no ka Launa Hewa."
No ka mea, ua kuhihewa na Lunakanawai Apana i ke ano o ke Kanawai no ka Launa Hewa, a ua hoopai pono ole ia a hookaumaha nui ia na kanaka malaila. Nolaila. E hooholoia e na 'Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai.
Pauku I. "O ka Pauku Elima o ka mokuna umikumamakolu o ke Kanawai Hoopai Karaima, e hoopauia a ua hoopau ia no, a me neia hope aku, e hoopaiia ka moekolohe mau o na mea elua e like pu no me ka moekolohe o na mea i mareia."
Ma ka la 14 o Feberuari, 1850, ua hoololiia ka Mokuna 13 o ke Kanawai Karaima, ma ka hoemi ana i ka hoopai no ka moekolohe o na mea i mare ia, (adultery) a me ka moekolohe o na mea i mare ole ia (fornication). A ma ka makahiki 1866, ua hooholo hou ka Ahaolelo he Kanawai e hoololi ana i ke Kanawai e pili ana i ka moekolohe o na mea i mare ia a me ka moekolohe o na mea i mare ole ia, ma ia Kanawai, ua hoomahuahua ia ka hoopai no keia mau hewa.
Maloko o ka hooponopono hou ana o na Kanawai Karaima o keia Aupuni, i hanaia ma ka makahiki 1869, a i hoolilo ia e ka Ahaolelo o ka makahiki 1870 i Kanawai no ka aina, penei ka heluhelu ana o ka Pauku 7 o ka Mokuna 13. "E like me ka hoololi ana ma ka la 22 o Iune, 1852. Ma neia hope aku, e hoopaiia ka moekolohe mau ana o na mea elua e like pu no me ka moekolohe o na mea i mare ia."
Ua ae ia e na mea a pau, aole hiki i na Ahahookolokolo ke ike aku, a hoopai i na hewa i hoakaka ole ia a i hoolilo ole ia he mau hewa e ke Kanawai.
Iloko o keia Aupuni kahi i hooholoia he Kanawai Karaima, aole he mau hewa malalo o ke Kanawai maa mau. (common law) Ke manao nei maua, o ka manao maoli o ka Ahaolelo i ka wa i hooholoia ai ke Kanawai "e hoopau i ke Kanawai no ka launa hewa "e hoopau i ka hewa okoa o ka "launa hewa me ka moekolohe o ke kane me ka wahine i mare oleia kekahi me kekahi," he ano noho pu ana i hiki ke manaoia ua noho ma ke ano i papaia a ua hooko i ka launa kino ana. Ua olelo no hoi ka Ahaolelo, e hoopaiia ka noho pu ana e like me ia, e like me ka hoopai ana o ka moekolohe.
I ka nana aku, ua olelo ka Ahaolelo ma ke ano nui penei: o ke ano nui o ka hewa launa hewa, oia no ka noho pu ana i papa ia, a me ka launa kino ana i hiki ke manao ia aku m amuli o ke ano o ia noho pu ana, a ma keia hope aku, e hoopai ia no pela. Ina i manao wale no ka Ahaolelo e hoemi i ka hoopai ma ka olelo ana, e like ka hoopai o keia hewa me ko ka moekolohe, alaila, e koe ana no ka pilikia i olelo ia ma ke poo o ke kanawai, a i manao ia hoi e pau ana ke hoopau ia ka pauku. Ua hoakaka ia ka moekolohe o na mea mare ia (adultery,) he hewa ia ma ko kakou mau kanawai, pela no hoi ka moekolohe o na mea i mare ole ia (fornication.) O ka mua no ke kue i ke ano hemolele a me ka maluhia o ka noho mare ana, ua oi aku ke kaumaha o ka hoopai mamua o ko kekahi, aka, ua pili no keia mau wehewehe ana elua i na hana kue i na Kanawai o ka noho maikai ana me ka maemae a me ka pono. Aole i lawa, i ko maua manao ana, ka olelo ana, he ano ko na huaolelo "launa hewa." E hoakaka ia mai ke ano o keia mau hua e ke Kanawai, he mea kue i ke Kanawai, a he hoopai ia e ke Kanawai.
O ke ano o ka hua "launa," o ka noho pu ana, e like me ke kane a me ka wahine ; "hewa," he mea kue i ke Kanawai a i papaia. Aka, aia a olelo ia pela e hoike ana o ka noho pu ana o ke kane me ka wahine i mare ole ia, he mea ia i papaia, a he kue i ke Kanawai.
E hoomaopopo pololei loa ia ka manao o na Kanawei Karaima e like me ka lakou olelo. Aole hiki ke koho wale ia kekahi mea e kue ana i kekahi mea i hoopii ia.
Aole hiki ke manao ia (ma ko maua hooholo ana e like me ka maua e hooholo nei, aole i ike ke Kanawai he okoa ka launa hewa,) aole he Kanawai e hoopai ana i ka noho pu ana o ke kane me ka wahine i mare ole ia, a aia wale no, a loaa na hoike no ka hana maopopo ia ana o ka hewa launa kino ana, alaila, hiki ke hoahewaia. Aole pela ka maua e hooholo nei. Ua hiki ke hoike ia na mea a pau i hana ia a e pili ana, i hiki ke manaoia ka hana ia ana o ka hewa moekolohe ma na hoopii no ka moekolohe o na mea i mare ia (adultery) a me na mea i mare ole ia, (fornication,) e like no me ka hana ana ma na hoopii no ka launa hewa.
E like me ka olelo a Lord Stowell, "aole i manao ia, aia a loaa na hoike i ike maoli i ka hewa moekolohe, alaila maopopo; no ka mea, ina aole pela, aole hookahi hihia iloko o ka haneri e loaa ana na hoike o ia ano, he kakaikahi loa ka loaa pono ana o kekahi mau mea e hana ana i ka hewa moekolohe. Aia a maopopo i ke kanaka noonoo maikai me ke akahele mamuli o na mea a pau e pili ana i ka hihia ua hana ia ka hewa."
2 Greenlea f S 40.
Aole e lilo keia hooholo ana i mea e nawaliwali ai i ka hooko ana i na Kanawai e pili ana i keia mea.
Eia ka Olelo Hooholo a ka Aha: ua maikai ke kumu kue o ka mea i hoopii ia, a nolaila, ua hookuu ia oia.
Ua like ka hihia o ka Moi kue ia Kahelemauna me keia, a nolaila, ua like ka olelo hooholo ma ia hihia.
A. FRANCIS JUDD.
LAW RENCE MCCULLY.
Hon. A. S. Hartwell, Loio Kuhina, ma ka aoao o ke Lii.
E. Preston a me C. Brown, no Kalaeloa.
W. R. Castle, no Kahelemauna.
Honolulu, Okatoba 31, 1877.
Ma ke ahiahi Sabati iho nei, ua hoohuiia ma ka berita o John K Solomona no Kau, Hawaii, me Miss Annie Reuter no ka Ua Ukiukiu, o Makawao, e ka Rev. Herman, ma Roma.
Hoolaha a ka Luna Ohi Auhau.
APANA O HONOLULU, 1877.
O KA POE i ku i ka Auhau o keia Apana, ke hai ia aku nei, e hoomaka ana ka mea nona ka inoa malalo i ka ohi ana i na Auhau no keia makahiki ma Aienui i ka Poaha, la 1 o Novemaba, a i kulilke ai me ka Pauku 503 o ke Kanawai Kivila, o ka poe a pau i ku i ka Auhau e hookaa koke mai mamua ae o ka la 30 o Novemaba, 1877. GEO. H. LUCE.
Luna Ohi Auhau o Honolulu.
Keena Ohi Auhau, Okatoba 29, 1877. 44 1m
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
315 1y 867
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms*
EIA KA POMAIKAI E NA MAKAMAKA.
E NAUE! E KIPA!
KUAI MAKEPONO LOA MAANEI!
HE KUAI MANUAHi!
KE KAHEA aku nei au i kuu mau makamaka a pau o ka olu o Makawao, e hoopulu mau ia'na e ka Ua Ukiukiu, mai ka apana o Hamakua a hiki aku i ka apana o Huelo.
Ua wehe ae nei au he elua mau Halekuai Lole nani, hookahi ma Haiku a hookahi ma Makawao ponoi, a e kuai aku ana me ka makepono loa ia oukou e ko'u mau makamaka, ma ke kumukuai haahaa loa i ike oleia mamua.
OIA KO'U ALOHA IA KAKOU IHO.
O na lole nani loa e kupono ana i ka linohau ana o na Keonimana, a me na kahiko kupono no ka hoohiehie ana o na lede maka palupalu o ua aina ua kaulana nei, e hoopakika aku ana au i ke kuai ana ma ko'u mau Halekuai. E kipa nui mai oukou me ke aloha, e ike pono i ko keia.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
a me kona mau Halekuai manuahi. He ole ka lohe pepeiao, o ka ike maka ka pono. Owau no me ke aloha.
36 3ms. C. H. DICKEY, (Kale Kika.)
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.