Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 456, 16 May 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Joan Hori |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
NA KOHO I MAKEMAKEIA.
E lawe ia no na koho ana oia ke Keena o ka Loio Kuhina, a hiki i ka hora 12 awakea o ka Poaha, la 1@ o Mei, 1892, no ka hoolawa ana i ka Hale Paahao Oahu (Kawa) no eono mahina, e hoomaka ana mai ka Poakolu, la mua o Iune, 1892, me na lako i hoakaka ia i kulike me na manawa a elike ka nui me ka mea i makemakeia.
Na ka Ilamuku, a na kekahi luna aupuni e ae paha, a@a e hoomaopopo ai, e kauoha aku a ua ku i kona mana e nana a me ka apono ana.
O ka helu i kakauia ma ka aoao o kekahi mau i@amu iloko o ka Papa Helu, oia iho la ka ane huina nui i makemakeia no na eono mahina, aka o na mea a pau i makemakeia e hoolawa ia aku no ia elike me ke kauoha a ka Ilamuku.
E lawe ia no na koho ana no na mea a pau, a i ole no kekahi mahele paha, o na mea i heluia.
E waiho mai ka mea e koho ana i na bona kupono no ka hooko pololei ana i na mea a pau ma kona aoao o ka aelike.
E hoailona moakakaia na koho ana a pau me “Na Koho no Lako, Halepaahao Oahu,” a e sila ia hoi a paa.
PAPA HELU.
Poi, ma ka paona (oi a emi mai i ka 10,000
Bipi Hou, ma ka paona...............
Barena (medium) ma ka paona no ka mahina, mawaena o..........4,000 a 5000
Palaoa omoomo Hou ma ka omoomo.........
Kamano (ula) ma ka 6 a 7 paona o ka mahina.......
Ti, ma ka paona no 600 paona.......
Kope ma ka paona kope o Kona no 300 paona..........
Papapa maka paona keokeo a i ole me ulaula.......
Uala Tahiti ma ka paona..........
Akaakai aia ka paona
Raiki Helu I @ o @ eke no ka mahina........
Auka @ ulaula ma ka paona......
K@ H@ ma ka paona.......
Waiu ma ke quata..........
Na Pa@ laiki liilii ma ke kak@ no 3 kakini o ka n@
A nakini B@
Ainakini Ha@ laula ma ka i-a........
@ pe’a Helu 1 ma ka ia...........
Na Huluhulu moe @ ma ka paa
Na Bakeke Hao no ke kakini 13 a @
Na Pakini Piu@a no ke kakini paina a me pakalii.....
Na Barumi pa ma ke kakini.........
Lemi ma ka paona no 1 a 2 paona o ka mahina.........
Puna Pohaku ma ka paono. no 1 a 2 paona o ka mahina.......
Na Kamaa Manoanoa Brogan ma ka 3 kakini paa l@ilii no ka mahina......
Mauu Kalepono ma ke tona......
Oka Nu Kilani ma ke tona.........
Hi Poli Wawae.......
W. AUSTIN WHITING.
Loio Kuhina.
Keena Loio Kuhina, Mei 9, 1892, may 11 7tad.
HOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.
O
He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou a ke Kumukanawai a kapaia Pauku 83.
E hooholeia e ka Moi a me ka Aha’elo o ka Aupuni Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 46 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ka Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu @ ai ua pauku la.
“Pauku 5@ O kela a me keia @ @ o ka Hawaii Paeaina @ he Hawaii Amerika, a he Europa paha no ka hanau ana, a @u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa, o na poe koho @ kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae.”
A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:
“Alua--He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loa@ makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia ka hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na pae nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ka keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”
Pauka 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauka 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela and me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana, a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hookaihi a kaupalena i ka manawa e koho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oi@ mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M.H. 1890.
CHARLES WILCOX.
Kakauolelo.
feb 19 tr-d
HOOLAHA AHA KIEKIE
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ke heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala @ a @ Luke, ka makuakane no ka mea i make, e olelo ana ua make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 189@, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a e no@ @ @ hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. Ashford o Honolulu,nolaila,
Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hor 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike mai ina paha he kumu kekahi e hooie ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu. Mei 11, 1892.
Na ka Aha
HENRY SMITH, Kakauolelo,
ma@ @
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku
POAKAHI, MEI 16, 1892.
NA 1000 KOA.
Ke kuko nei ke Kapena o na Koa Kiai a me na alkai o ka Moiwahine, e loaa ana ka haawina e kukulu ai i na puali koa o 1000 kanaka. Ua like keia me ka hihio a ke kahu o Balaam i kuko ai e hookoia, aka, he hoka ka hopena, oiai, ma keia mea, e hui ana no ka liberala me ka aoao hoomaemae e hoole i na hoolilo oia ano no na mea hoohiluhilu oiaio ka loaa aupuni e emi ana. He iwakalua kumamalima wahi koa oia iho la no ke kupono no keia au makapehi o ka waihona o ke aupuni.
E HELE KOHANA ANA.
Ma ka nana aku, e hele loa ana na wahi kenikeni a ka Lani, i hoolilo ia iho nei no na kiai kuikawa a me na Kiu hoomaewewa a ke Taata ana i hoolako iho nei, i mea e kakoo ai i ka noho ana aupuni moi o Hawaii. Ua manaoia na ke Hale Ahaolelo e hoihoi hou mai, aka, he manao makapo ia, no ka mea, aole ka aoao hoomaemae a me ka aoao liberala e ae ana e pani i ke kahi dala a kekahi mea i hoolilo ai no na mea pili alii. i hoakaka mua ole ia e ke Kanawai. Aloha wale ia kini i hele kohana aku la, i kahi e hoi hou ole mai ai.
Mahalo Nui ia na Haiolelo ma ka Halawai Liberala.
He mea nou ko makou lohe ana i ka hauoli ia o na olelo a na alakai o ka Aoao Lahui Hawaii Liberala, e pili ana i ke kulana o na ano aupuni. Me he la, ma ko makou hoomaopopo ana, ua lehia na kanaka o ke kulanakauhale nei mahope o ke kulana aupuni repubalika, a ma o lakou aku ke pahola nei ia manao iwaena o ka lahui a puni ka aina. He mea kanalu@ ole no ka ulu o keia mau ano olelo, no ka mea, oia maoli no ke ano o ke aupuni ku i ka pono a me ke kaulike, hoohui pu ia aku hoi me na hana a ke poe o ke aupuni. Ua lilo keia noho’na aupuni he mea hoopailua ia e na makaainana Hawaiia me na haole.
Na Hana Hoohaahaa.
He mea kamahao ia makou, iloko o keia au kamahao a ano e o na ouli o ka aina a me kanaka, ka lohe ana i ke kuhikuhi lalau ia o ke Kuhina Nui e hele e kuka no na hana i pili ia lakou a me ke poo o keia lahui, me kekahi kanaka o na aina lelewa o ka Hema aku nei. O keia kekahi o na hana hou e ikea nei i ke au @oi o ka hewahewa, ke kuhi lalau ia o ka Aha Kuhina e hele e kamailio pu me kekahi ma@ai no na hana e pili ana i ka Mana Hooko, no ka pono o ka lahui. Ea, aole anei keia o na hana @ ke alakai a ka makapo i kekahi makapo a he aue koe e haule i ka lua.
NO KA HONOLULU I KA @@ KINIPOPO CRESCENT.
Ma ka Poaono iho nei ua hookuku iho keia mau Hui Kinipopo elua no ka hakoko ana i ka mea o laua ke ahai ana i ka lanakila. O ka poe i maa i na hooili kaua ana a ka Honolulu i na kau i @ ae nei, aole loa he wahi aweawea o ke kanalua ikoko o ko lakou mau umauma e eo ana ka Honolulu i ka hui opio hou akahi no a paani me ka hui makua. Ke kanalua nei no kekahi poe no keia paani ana a ka Honolulu, me ka hui Crescent, aka na ke au o ka manawa e hoike hou mai i ka mea io nana o laua ke eo. He 7 puni a ke Crescent i ka 4 a ka Honolulu.
KANAKA LUUWAI.
Ua piha-u @e me na makaikai he nui ke kahua e malamaia ai na hana hoikeike a kela haole i kapa iaia iho he “kanaka i’a.” Ma ka nana ana aku a ko makou kiu i na mea i hooikeike ia mai imua o ke anaina kanaka he nui, mai ka hoomaka ana a hiki i ka pau ana, he ku i ka hoihoi ole na mea i hana ia mai; no ka mea o ka manao o ka hapa nui o na makaikai i hiki kino aku, e kakau, inu, ai a me ke puhi paka, i hookahi la ona manawa e hana ai ia mau mea a pau iloko o ka wai. Ua lohe ia aku na leo ke he nui o na kanaka e i ana: Ua hiki wale no kela mau mea a pau ke hana e kekahi o na poe luu lanahu o ka uwapo. O ka hope loa o na hoikeike i malama ia ai, oia no ke aholoa, o ka loihi o kona manawa iloko o ka wai he 1 minute a me 30 kekona. Waiho aku la hoi ke akamai i ka hoopunipuni a ahea.”
KA HANA A KA LIBERALA.
Oiai ke hookokoke mai nei ka wa a ka Ahaolelo e akoakoa ai e hana i na hana @ ia, aha, he mea kupono e pa leo aku ka wahaolelo oia aoao i na hoa e pili ana i ka lakou hana a me ko lakou malama ana i ko lakou kulana iloko o ka Hale, i kulike ai me na hoakaka ana o na kumuhana a me na olelo wehewehe a na moho oia aoao, ke kahua hoi o ko lakou koho ia ana e ka lahui.
He mea maikai, ma ko makou hoomaopopo ana iho, e kupaa na hoa a pau o ka aoao Lahui Hawaii Liberala mana ano a pau, e like me ka mea a ia aoao e hooholo ai iloko o ka lakou halawai ana i kela a me keia manawa mawaho ae o @ halawai ana a ka Hale ho@ e like ma ka hoo@ ana a ka hapanui. O keia ka rula ma na aina naauao a pau, a aia a hahai ia kela rula alaila e lilo ana ia aoao kalaiaina i aoao hilinai ia, aka, ina na hoa i kohoia e ka lahui malalo o na kumuhana liberala e hele mai @ @a iloko o keia Ahaolelo ae a hana aku e like me kona makemake wale iho no, a mamuli paha o ka huli ana o kekahi aoao, he mea