Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 458, 18 May 1892 — Page 2

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Ashley Green
This work is dedicated to:  To my Grandfather, John Green

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

NA KOHO I MAKEMAKEIA.

            K lawe ia no na koho ana ma ke Koea o ka Loio Kuhina, a hiki i ka k@ 12 awakea o ka Poaha, la 19 e Mei, 1892, no ka hoolawa ana i ka Hale Paahao Oahu (Kawa) no @ mahina, e hoomaka ana mai ka Poakolu, la mua o Iune, 1892, ana ma lako i hoakaka ia i kuliko me na manawa a elike ka nui me ka mea i makemakeia.

            Na ka Ilamuku, a ne kekaai luna aupuni a ae paha, ana e hoomaopopo ai, e kauoha aku, a ua ku i loaai @ana e nana a me ka apono ana.

            O ka kelu i kakauia ma ka aoao o aekahi mau itamu iloko o ka Papa Helu, oia iho la ka ane huina mai i makemakeia no na eono mahina, aka o na mea a pau i makemakeia e hoolawa ia aku no ia elike me ke kauoha a ka Ilamuku.

            E lawe ia no na koho ana no na mea a pau, a i ole no kekahi mahele @, o na mea i heluia.

            E waiho mai ka mea e koho ana i na kona kupono no ka hooko polahi ana i na mea a  pau ma kona aoao e ka aelike.

            E kuailona moakakaia na koho ana a pau me “Na Koho no Lako Hai Haahao Oahu,” a e aila ia hoi a pau.

 

PAPA HELU.

            Pai, me ka paona loi a emi mai i ka

                                                                                                                                    10,000

            Bipi @, ma ka paona.............................................................................................................

            Bereza (Medium) ma ka paona no ka mahina, mawaena o...............................4,000 a 5000

            Palaua omoomo @ ma ka  omoomo......................................................................................

            Ka@o ula) ma ka 6 a 7 paona o mahina................................................................................

            T@ ma ka paona no 600 paona.............................................................................................

            Kop@ ka paona koia o Kona no 300 paona..........................................................................

            @ o a ka paona @ i ua @......................................................................................................

            Eala @ ma ka @....................................................................................................................

            Aka@ ma ka paona................................................................................................................

            Ka@ no ka @.........................................................................................................................

            Au@ ulaula ma ka paona.......................................................................................................

            Ku @ ma ka paona.................................................................................................................

            Wele @ a ke quata.................................................................................................................

            Na Pepa @ Laiki liilii ma ke kakini no 3 kekini o ka mahina...............................................

            Aiasaini Bolu ma ka i-a..........................................................................................................

            Aiasaini Haulaula ma ka i-a...................................................................................................

            Ie pea Bolu I ma ka ia............................................................................................................

            Na Holululu moe liilii ma ka pua...........................................................................................

            Na Bo@eke Hao no ke kakini 13 a 14...................................................................................

            Na Pauini Pinia no ke kakini palua a me pakahi....................................................................

            Na @iui na iua ke kakini.......................................................................................................

            Lona ma ka paona no 1 a 2 paona o ka am@........................................................................

            Pa@ haku ma ka paono. no 1 a 2 paona o ka mahina............................................................

            Na Kamea Manoanoaa Bruzan ma ka 3 kakini paa liilii no ka mahina.................................

            Nana Kaleponi ma ke tona.....................................................................................................

            Oka No Kilani ma ke tona.....................................................................................................

            Ai Poii Wawae.......................................................................................................................

W. AUSTIN WHITING.

Loio Kuhina.

Kaua Loio Kuhina, Mei 9, 1892,

May 11 7tsd.

 

HOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI

            Ke Kanawai e hoololi ai i na Mauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku nou i ke Kumukanawai e kaoaia Pauku 83.

            E kaekoloia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1. Ma keia ke hoololiia @i ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a ponei e heluhelu ia ai ua @ la:

            “Pauku 48. O na Bila Kanawai e pau i hooholoia e ka Ahaolelo manawa o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia @ o ka Moi. Iua o ipono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoaa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona noole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona aeole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka  Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a nau, o hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahoe, ana i na ae a me na noole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e noihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na le he 10 (koe ka la Sahati) mahjope o ka waihela ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauipoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”

            Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala.”

            Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 59. O keia a me keia kane kupa o ko Hawaii Pae@ina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha  ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomooia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na ‘Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:”

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a panei e heluhelu ia ai:

            “Alua- He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhania i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani Hala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi  iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”

            Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a ponei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            ‘Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai.”

            Pauku 5. Ma keia  ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a ponei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na ‘Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho e ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poo koho e kona apana e like me ka mea i hoakakele ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaiii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”

            Pauku 6. Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kupaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            “Pauku 83. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalona i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihaka mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

            CHARLES WILCOX.

                        Kakauolelo.

            feb 19 tf-d

 

HOOLAHA AHA KIEKIE

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO

            Hawaii Paeaina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, I make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka paiapaia noi a Ono loko, he makuakane no na mea i make, e olelo ana ua make kauoha ole o James Harris i olelo a ma Honolulu, i ka la 16 o Aperila, 1802, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. @ o Honolulu, nolaila.

            Ua kanohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei ,1892, hora 10 o kakahiaka, ma Alliolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike mai ina puha he kumu kekahi e hoole ia ai ua noi la.

            Kakauia ma Honolulu, Mei 11, 1892.

            No ke Aha:

            HENRY SMITH, Kakauolelo.

May 13 3tsd.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAKOLU, MEI 18, 1892.

HON. C. R. BIHOPA.

            Ma keia moku Auseteralia o haaolelo mai ai ka makua alii Bihopa no Kaualakike. He hana a he hoeluelu ke kumu o kana huakai no ka hau oki.

 

He Hana Pauaka.

            He minamina makou i ka olelo aku eia @ ke nolokeloke nei ka Mokini Eli Awa. O ke kumu o ke makou minamina, oia keia eia ke hoolala ia nei i keia wa ka laina mokumahu o na moku nunui he elima a he eono tausani tona, a i hiki ke holo mai nei a me Kaleponi iloko o elima la a emi mai. O keia laina no ka Hui Kanada Pakipika, a e holo loa ana no Auseteralia, i keia mau mahina aku, oiai, ua lona kekahi mau moku a ke kukulu hou ia nei kekahi mau moku.

            Malalo o keia mau kumu he pomaikai ko ke kulanakauhale i hoohemahema ia, ma keia mau hana makapo a hemahema ana a ko kakou Kuhina Kalaiaina.

Ua Lili ia na Kamehameha.

            Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, oiai o Phillip Davis e hele ana ma ke alanui Beretania, ua powa ia mai la oia mahope mai, e kekahi mea me kekahi mea manunu. Ua lohia iho la ka mea i powa ia he eha a waiho maule aku la iluna o ka ilihonua. Ua lawe ia aku ia no ka Halewai, a malaila i hooponopono ia ai kona wahi i eha.

            Ma keia wahi hana, ke hoike mai nei ka lili ia o kekahi poe hoa paani o ka Hui Kinipopo Kamehameha, ia Davis a me Mahuka, a o kekahi kumu hoi, i ke koho balota ana a ka nupepa Awalakaika, ko ikea nei eia na balota ke hooia nei o Mahuka o na Kamehameha, a me Davis oia hui hookaki no, na mea makemake ia no ka paani popo ma na kulana a pau. He hana hilahila keia a he lili makohewa.

 

KE OHOHIA REPUBALIKA.

            Mamuli o ka lalau o na hookele ia ana o ka kakou aupuni, e kue ana i ka makemake o ka lahui ke kumu o ke aupuni Hawaii, ua ulu nui ae ka manao o na kanaka o ka aina e noen@o nui i ka mea pono e loaa ai ia lakou, ko iakou kuleana a e hoomaopopo ia ai ko lakou mau pono.

            Ua hoike maopopo ae ka Moiwahine ma kana huakai, he naau hookiekie kona i ane like me ko Nebukanewa i kona wa e olelo ae ai, o Babulona Nui keia, ka mea a’u i kukulu ai, - oia hoi owau keia e Liliuokalani, a na’u no au i kukulu iho a i Moi ai, a no @ oia i kona hope i ka lahui, @ me aono i koho ae o Kalakaua, ka @ i lona ai kona hiu o noho nei ma ka noho kalauoa o Hawaii. Aole wale o keia na hana hoohaahaa a ka Moiwahine i ka lahui Hawaii, he nui wale. Ua wae aku eia i @na mau luna aupuni, aole elike me ke ano o ka Moi i hoonaapaoia e alakai e ka moolelo o keia @, elike hoi me ke ano o ka wae ana a na Moi o Europa, maloko ae o na alakai a ka lahui i hiilani ai, aka, ua wae oia mamuli o kona mau manao hukiku a kuhihewa, me ka manao ua hana ia keia Papaina nona a o ka lahui Hawaii i mea paani elike me kekahi pope paku wawae. Aole wale hoi i kapae ao ke poo eihana o ke aupuni, i kapaia he Moi ma Hawaii nei, i na kanaka Hawaii eia oia ke hoopunahele nei i kekahi kanaka o kekahi pae aina lelewa, a hooi ae la i kona kulana, mamua o na kamaaina, a maluna o ka poe a ke Kanawai i kuhikahi ai iaia, o lakou ka mea mana e ao aku iaia.

            No keia mau hana, ua ala mai ka hoowahawaha i ka lahuikanana Hawaii a me na haole pu kekahi, a malalo ae oia ano ko ulu nei ka manao e hoopau ia keia ano hana hoohaahaa i ka lahui a hoekiekie mai hoi ma ka aoao o ka mana aupuni maluna o kona lahui. Aia malalo o keia kumu, ke ike nei makou i ka lokahi o ka naau o na ano kanaka a pau e hoolilo i ke aupuni i Repubalika a i ole e hoohui aku hoi me ka repubalika nui o Amerika Huipuia.

            He au kupanaha no keia a me he la ua inu o Hawaii nei mana aupuni i ke kiaha o ka hana hewa o kela wahine i oleloia o Babulona Nui, a me he mea la e loaa aku ana no hoi i ko kakou aupuni e ku nei i keia la, ka haawina i oleloia nona. Aloha wale kahi aahu kahiko ke hiki io mai ka mea hou.

 

PUIWA A HIKILELE.

            Eia keia haawina ke hooni nei a hoohia’a i ka moe ana o ke poo i manaoia aia i da pua aneane. I kela mau po aku nei, i ka pio ana iho o ka malamalama uwila o loko o Halealii, ia loko e hauoli ana, ua hauli me la na mea a pau, o ke kipi keia i olelo ia, a e like me ka panaaina a Relehasara, ua meha ka leo hauoli, a i ka a hou ana me o ke kukui, ike ia aku la ke kalaunu e kunewanewa ana a o ka haka aku ana ua hele a haikea, me he la, ua manao ua hiki mai na la hope o ke ao nei. A pau ae la ka m@ ua hoomaka hou ae la na hana, aka, me he la nae he poi wai i minini ia iho na hana mahope mai. O Wilikoki wale no kai ka maka o ka poe hana hewa i ua no la, me he la he cheruhima e ani ana i kana pahi ma na kihi eha o ka hohua. Kau ka weli.

            Ua ku kakahiaka nui mai ka moku ahi Auseteralia, me na ohua, na leta ame na nupepa ao keia wahi.