Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 467, 31 May 1892 — Page 2

Page PDF (1.15 MB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

 

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

HOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.

  He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanwai e kauaia Pauku 83.

  E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaelo o ke Aupuni Hawaii.

  Pauku 1.  Ma keia ke hoololiia ei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la.

  "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e la Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia mua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona noole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona aeole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei a ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana, ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

  Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."

  Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina na he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a ina u hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nee:"

  A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o na pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

  "Alua-He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

  Pauku 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

  Pauku 5,  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki, he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii.  Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.)  a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a ma Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii.  Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

  Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

  "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa o hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia, mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihana mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

  Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii, ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.                             feb 19 tf-d

 

HOOLAHA AHA KIEKIE.

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO Hawaii Paeaina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o JAMES HARRIS o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.

  Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Ono luko, he makuakane no ka mea i make, e olelo ana ka make kauoha ole o James Harris i oleloia ma Honolulu, i ka la  16 o Aperila, 1892, a he waiwai kona i kupono ke hooponopono ia, a e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C. W. Ashford o Honolulu, nolaila.

  Ua kauohaia o ka POALUA, ka la 31 o Mei, 1892, hora 10 o kakahiaka, ma Aliiolani Hale, oia ka wa i kohoia no ka hoolohe ana i na noi la, maloko o ke keena hookolokolo o keia.  Aha ma Honolulu, a ma ia wa a ma ia wahi e hele mai ai na poe kuleana a e hoike mai ina paha he kumu kekahi o hoole ia ai ua noi la.  Kakauia ma Honolulu, Mei 11, 1892.  Na ka Aha:

HENRY SMITH, Kakauolelo

  may13 3tsd.

 

 

 

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALUA, MEI 31, 1892.

 

I NA HOA HELUHELU.

He onohi maka ko KA LEO O KA LAHUI ma ka Hale Ahaolelo e malama ana i na hana a me na lauwili e hana ia ana a hoike aku imua o ka lahui, ka poe koho, i ikemaka mai ai na mea a pau i ka poe i kupaa a me ka noe i kupaa ole mamuli o ka lakou mau olelo i kalai ai imua o ka lahui a i kohoia ai.

 

aN Hana o ka Hale Ahaolelo.

  Ma nana aku i ka hana a na hoa o ka Hale Ahaolelo, eia ka hapanui ma ka hooikaika no na luna o ka Hale.  Iloko o keia mau hana ana ke ikea wale ia 'la no ke kulana luliluli o ka poe oiwi o ka aina ka milo wale ia e na manao huki me ka maopopo ole i ka aoao nana i koho mai.

  Ua hoike ia me ka maopopo loa ke kulana o kekahi mau hoa i awili ia ma ka aoao lahui a leo nui ae me na olelo akea he liberala a he aoao lahui ko lakou.  I mea e maopopo ai i ka lahui e hoike ae no makou ma ke koho ana penei.

  Ma ke koho Kakauolelo ana he 48 ka nui o ka poe i koho - i ke koho mua ana. - he ekolu inoa, a ua haule pu aole i puka.  He 22 o Makate.  Ma ka noho elua ana, he elua inoa wale no i kohoia, he 23 no Makate a he 22 no Low, hookahi mea i oi na aole oia i koho, oia ka Lunamakaainana o Lahaina.  I ka hawanawana mai no me ke Alii Peterson a o ka poina eho la no ia i ke koho ana i ka moho ana i hooikaika makani ai.  Me he la o ka hana ana keia e nele ai o Lahaina i ke kaohi ana i ka Hookolokolo o ka Aha Kaapuni ana ia Apana, ka mea a Hon. L. Aholo i aila ai a paa a make aku la hoi oia.

  He mau hana hemahema no keia a Mr. White a hoike ana i kona poina wale i ka hana o ka lahui.  O kona wahi kina keia, he wahi mai ulu puni kela i like ma ke ano o ke pale ana o ke kanaka pepehi kanaka nona iho, e olelo ana: na loaa oia i ka pupule a ua olalau kona pepehi kanaka ana, - he poina wale hoi ko ia nei. - he ano i pa.

 

KA HOIKE O KE AUPUNI.

  O George Washington Nawaakoa kekahi o na mea i hope ia no ko kipi, ua huli mai oia a koike ma ka aoao o ke Aupuni.  Make no la i ka hoa-ai.  Pololei no hoi ka olelo a ke Haku i pane aku ai i ka ninau a kana mau Haumana: o ka mea o kioe pu ana me a'u i ka ipu hookahi oia no ka mea nana au e hoomaewaewa.  Mawaho o ka Ahaolelo o George Nawaakoa, maloko hoi o ka Hale, o William White, na hoa'ai a R. W. Wilikoki i hoomoamoa ai, a i ka la inehinei ua hoike laua a elua ma na hana i ka hana hoomaewaewa malalo o ka aahu lokoino o ke hookamani e like me ia i hana ia e Iuda Isikariota i ka Hoola o na kanaka.  Ke mau nei no ka keia ohana ma ke ao nei e hoino i ka inoa kanaka.  Ua oi aku ka nani o ka enemi i ke alo mamua o ke kanaka i like me ko ka nahesa ano.

 

NA HANA KAPAKAHI A KA PERESIDENA.

  Ma ke koho ana o na Komite Kumau, ua hoike mai ka Peresidena i kona hoowahawaha i ka Aoao Lahui Hawaii Liberala, oiai aole he hookahi hoa oia aoao i koho ia he poo no hookahi Komite.  He haole wale no - koe o C. W. Akepoka.  I ohumu wale ai no ka Lahui Hawaii.

 

NA HUNAHUNA O KA HALE.

  Ua noi ae o W. O. Smith e hoike aku ka Hale Ahaolelo i ka Moiwahine, i ka Peresidena a me ke Kakauolelo i kohoia.  Ua noi mai kekahi hoa e ae, o na luna e ae kekahi me na pulumi hale.

 

  Ua hapai ia ae ke kolu o ka hoa Kakauolelo o ka Hale a waena moana haule pu.

 

  Ua hapaimemeue ia ae o John Maipinepine e ko Lahaina a hoomaewaena ia iho- Ua loaa ka mai o Waita.

 

  Ua lanakila ko Piikoi Okuu ana ae a lilo i luna nui no ka Mana Kau Kanawai o ka aina.

 

  Ua hoowahawaha ia ka olelo alii ke poina la na hoa, e ole o Kamauoha, mai waiho pu.  He hoike ana ia i ka nele o ka haiolelo i na mea ano nui.

 

KAI AHAOLELO O 1892.

LA HANA I.

Poaono, Mei 28.

  I ka pau ana o na hana no ka wehe ana i ka Ahaolelo e like me na mea i hoike ia aku ma ko makou pepa o ka la iaehinei, na ku mai la o Chas. Wilikoki ke Kakauolelo o ke kau i hala a hoike mai la i na hoa no ka hoomaka ana o ka hana.

  Ma ke mai a L@  Kamauoha, ua @  kaainana W. O. K@    Hoomalu no ka manawa, @  mai ka Luna Hoomalu, o ka mea mua a na hoa e noonoo ai, oia @  koho ana i ke Komite o na Palapala Hooia.  Ma ka hora 12:25 p.m. mamuli o ka noi, ua hoomaha ka Hale a noho hou i ka hora 2 me ka hapa.

 

AUINA LA.

  Ma ka hora 2:30 o ka auina la, noho hou ka Hale e like me ka mau.

  Noi mai o Akipoka a kohoia i Komite o elima lala no ka no na mau palapala me ka haawi pu anai manawa no lakou e waiho mai ai i ka lakou hoike.  Mahope o ka nune nui ana o na hoa, no ka manawa e waiho mai ai he komite i kana hoike, ua haule ke noi a ke 'Lii Hona, oia hoi ka waiho ana i ka lakou hoike a ke kakahiaka o ka Poakahi, Mei 30; a o ka mea i aponoia, oia ka waiho koho ana mai i ka lakou hoike ia manawa.

  Koho ka Luna Hoomalu i ka Lii Numana, Boluwina, Pua, a Akiea a me ke Lii Maredea, i mau hoa no ke Komite.  Ma ke noi, ua aponoia.

  Hora 3:25 p.m. waiho mai ke Komite Hooia i ka lakou hoike i ka lakou hoike, ua akoakoa pau nono mai na palapala hooia o na hoa e ae o ka Hale a koa ko ka mea hanohano o Hilo akau.  Hookahi no mahele koho i loaa ani a koo kekahi, ua waiho ia ka noonoo ana o ka Hale no kahi wa aku.

  Noi mai o Akipoka e aponoia ka hoike a ke komite, a e hoohikiia hoi ka poe i loaa mai ko lakou mau palapala hooia e like me ka mau.  Hooholoia.

  Ninau ka Luna Hoomalu, ina pahe hiki ke hoohiki hou ia ka poe 'lii o ke Kau Ahaolelo i hala no lakou ka manawa i pau ole?  Hoole o Numana, no ka mea aole i kaili ia mai a lakou mai ko lakou kuleana mua.  Mahope o ka hoohikiia ana o na hoa hou o ka Hale a me na Kuhina, ua noi mai ke lii Konowela o ka rula o ka Hale, oia ka rula o na Kau 1888 a me 1890.

  Koi o Akipoka o na loaa o ka Hale ke noonoo mua ia mamua.  Kue o Numana, no ka mea wahi ana, aole e hiki i ka Hale ke koho i na luna ina aole rula, nolaila ua kokua oia i ke noi a Konowela.  Mahope o ka mokuahana iki ana o na hoa, ua aponoia ke noi a Konowela.

  Kohoia na luna, o ka Peresidena ka mua no o kela kau aku nei.  Mahope o kona haawi ana mai i kana mau hoomaikai imua o na hoa, nei mai o Konowela e hoopanee ka Hale a hiki i ke kakahiaka Poakahi.

  Noi o Kapahu o hoho koke ia ka Pulumi Hale ia manawa; haule.

  Hora 4 p.m. hoopanee ka Hale a hiki i ka Poakahi hora 10.