Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 650, 27 February 1893 — Page 3

Page PDF (949.31 KB)

This text was transcribed by:  Terry Crowell
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

E hiki ana ia kakou ke hoomaopopo - heaha la kea no o keia kipi kuloko, a heaha hoi ka puana a ka moe?

            "I ka Manawa e kakau ia nei keia manao - ahiahi Poaono. Ianuari 28, 1893 - aole he mea maopopo imua o makou e hiki ai ke ioaa ka lono maopopo no keia mau ouli i hoea ae ma Honolulu, koe wale no na monao a me na hoakaka a ka mea kakau maloko o ka nupepa Herald O Boston, Mai no nupepa mai o Kapalakiko a me Was netona me ka aopno ole ia o kekahi laina namao alakai hookah iloko o ua nupepa la.

            "Ua hookahuli ia ka Moiwahine Liliuokalani mai Kona Nohoalii iho! Na Kona lahui ponoi anei i hookahuli Iaia? Aole; aka, no "Ka poe o ko na aina e," no ka mea, pela ka lehulehu ana o na lono I loaa mai, a ua puana ia ia ano olelo I kela a me keia namawa. A o keia poe o ko na aina e - e manaoio ihu ana anei oukou? He poe Amerika mai Amerika Huipuia aku! Iloko o ekolu la wale no - mai ka ia 15 aku a ka la 18 - ua hookahuli iho la lakou I ka Moiwahine mai Kona Nohoalii,kukulu ae la he Aupuni Keuikawa a ma ka la 19 ua hoouna heleuluulu ia mai la he mau Komisina I Wasinetona e noi mai i ko kakou aupuni e hoohui mai i na Paemaku Hawaii me America Huipuia!

            "O keia mau Komisina, oia no o Lorrin A. Kakina, William C. Waila, William R. Kakela, Charles T. Kaaka me, Josepa Masadena. Ua hele ia aku a ua halawai kuka puia o Mr. Kakina, ke poo hoi o ua Komisina nei, ma ka Hotele Occident ma Kapalakiko, a ua hoikeia, ua olelo ae ia mawaena o kekahi mau mea lehulehu, penei:

            O ka makou misiona huakai i hele mai nei, oia no ka loaa o ka hoohui aina ia me Amerika Huipuia. Aole makou i makemake e komo aku malalo o kekahi mana hoomalu, a aole no hoi i Repubalika. O ka loaa ana ona aupuni Repubalika, wa oi aku ke ino o ia mamua o ke aupuni. Moi, no ka mea e noho mana auanei ka kanaka Hawaii hupo!" A i ka hanu ana o ua. Kakina mahope koke iho, ua oleloia ua hoopuka ae la oia I keia maa olelo: "E elelo ae nae au ua lokahi ka hulianahi o na haole no ka hoohui aina ma kea no oia wale iho no ka mana lana no Hawaii."

            Ano, owai la keia poe Amerika kipi? He poe kalepa lakou, he poe pie piele, hoopukapuka waiwai, na poe piliwaiwai loteri o Lusiana, a o na kanaka o ia kuni a me ia pili ka poe hoi i  ohumu a i kuka mai nei a i hoomakaukau i na kumuhana no ka lawe ae i ka Paemoku Hawaii Malolo o ka mana o kekahi poai waiwai hana pono ole, a o lakou ponoi no ke kikowaena a me kea lo o ua mau hana nei, a o ke kahua a me ke kumu oia no ke ola a me ka uhane anunu limanui.

            Aka, me he la ua hoomaopopo mua ia m@waers o la kou iho a me ko lakou mau hoa pakaha e noho ana maluna o na kahua mana, ua loaa aku la ia lakou he kokua no ka lakou mau hana lapuwale ka mokukaua o Amerika Huipuia Bosetona, a ua hoike ia mai hoe e ka palapala lono ua hoolele aku la uika o ka aina he 300 kanaka i lawa pono me na lako kaua e kokua a e hookikina ia lokou ma na hana onou i ko lakou mana hoa wale kailiku.

            Aka, elike me kea no ha@ [mau a ka poe keonimana - pakaha i wahi e pakele ai lakou no na hana lokoino a menemene ole, ua hekau ae la i ka hewa maluna o kekahi mea okoa - oia ke Aliiaimoku - a he wahine hoi oia!

            "No ka mea, ua olelo ia ae, wahi a ka lono, "ua lohe mua loa ia no mea e piii ana i kela haunaele kipi ma ka la 14 o lanuari, oia hoi ka Manawa a ke Aliaimoku Liliuokalani i hoao'ai i kona Aha Kuhina (a he poe Amerika ko lakou hapanui) e kakauinoi i kekahi Kumukanawai hou e hole ana i ka mana koho o no haole a e haawi hoi i ke aupuni holookoa iloko o ka lima o na kalaiaina kanaka maoli. Uuku wale ke kumu kahaha no ko ke Alii makemake ana e hana I keia mea! Aka, ua hooke nae ua poe nei e ae aku i keia mea. O ka mea wale no a ke Alaimoku i noonoo a i hoomanao ae ai i kela Manawa, oia no, o ke Kumukanawai Ana I makemake ai e hoopau, oia no ke Kumukanawai a keia poe haole ponoi no i onou aku ai imua o Kona Kaikunane ka Moi Kalakaua iloko o ka makahiki 1887, he mau kumu hoi i oleloia iloko olaila e hoohilo ana a e kaili ia ana i loaa na kumu hoopilikia i Kona lahui kanaka e like no hoi me ka apono ole ia o keia Kumukanawai e keia poe haole.

 

HUHOU O NA AINA E.

 

            O ka hookahuli Aupuni ma na Paeaina o Hawaii a me ke noi e lilo ia i Apana no Amerika Huipuia mai kekahi poe kakaikahi mai o ia mau mokupuni, ka mea ia nana i hoopahua I ka noonoo o kekahi mau kalai manao ana.

            O ko Amerika Hupuia lawe ana mai i kekahi keiki bebe negero, mai kahi loihi mai he 3,000 mile ka mamao, he mea hiki ole ia i kekahi mea noonoo ke hoike ae.

            O ka hoomalu ana aku ma kea no kuikawa o ia paemoku, no ka pono kalepa, he wahi ahona iki ia, ada, o ko hooiilo maoli ana mai i teritori he kalaiaina hawawa loa ia. He manaolana ko kakou, aole ka Ahaolelo nui, e ae e hoalu iho i kona poo, e like me ka mea a ka Ahaolelo o Kaleponi i hana ai; -

  (Partion Illinois Register Feb1.)

            He mea oiaio loa, e kue ana o Enelani i ka hookui ana ia Hawaii me Amerika Huipuia, he hookah kumu pono e hiki ole ai e hanaia ia mea. Aia no he mau palena no ka hoopalahalaha ana aku i ka manao e pono ia kakou e hana i ka mea a Enelani i makemake ole e hana aku kakou ia ia; Aole keia he ninau kalaiaupuni. (Millwaukee Journal. Jan. 31.)

Aole i Pau.

 

HE WEHI NO KA LAHUI.

Kaulana mai nei Hawaii loa

I ka imi i ka mea pohihihi

Ua ike ia hoi na noa juna

Hoohui aina a ka lokoino

I upu ai hoi a e kaihi

I ka noho Kalaunu a o Hawaii

Lokahi e ka leo o ka lahui

Mai Hawaii hoi a Kauai

Kaohi makou i ke kulana

I ka ea hoi a o Hawaii nei

Ka ewe aloha na kupuna

A ili a kau kau i ka pua

Aole makou a e puni aku

I ka alapahi mai a ka nui manu

Hookui aina Amerika

I nui hoi na pomaikai

Aia i Kahiki na Komite

Ei Hawaii nei e ke Kauoha

E noi mai ana i ka Hawaii

E hopu i ka peni, kau i ka pepa

Ke kue nei e ka hahui

Na hana pakaha he aloha ole

Kohia e ka hae o ke aupuni

O ka hae Hawaii oikelakela

Ua kela Hawaii oia ka oi

Kiko waena o ka Pakipika

Kupaa kakou e ka lahui

Mahope o Liliu-lani-i ke-kapu

A kau hou hoi e ka hanohano

Maluna hoi ou e ka Lahui

Haina ia mai an aka puana

O ka wehi kaulana o ka Lahui

Hakuia e

MBS KALA.

Honuakaha, Feb. 24.

 

NA LETA.

            Aole o makou makemake e Iawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.

 

KE KULANA NAWALIWALI.

Mr. Lunahooponopono - O ka manao o kekahi haole Beritania, i kulike ai me kea no nui o kana palapala pilikino i hoolaha akea ia make Kuokoa, ke kahoahoa mai nei i ke kulana kupilikia ma ka so so o ka poai nana i hookahuli wale i ke kulana Auponi Moi o Hawaii. A oiai, ua maopopo maoli i keia haole, elike me ka hiki i ko lakou poai ke hooiaio ma o lakou iho e hekau ia ana ke koiko o na ahewa maluna o ka poe i lawelawe i keia mau hana, me ka manao kuihewa nui, me ka makau nui, kea a nei keia haole e hoolaha waie ia kana palapala ku i ka hooinakeaka n e hili nai ole ia ai e na kanaka Hawaii, ina o kona manao ponoi @ aoli ia, a ua ae hoi e hoikeike ia pela.

            Ia kakou e hoikaika ai ma ka imi ana aku i ka mo@a poiolei, a e kiola ia ae ai hoi na pohihihi a pau mahope o ko kakou mau kua e loaa ana o Hawa@ nao kona kulana Aupuni Moi e kakoo ana i kona hanohano a me ka hana kaulike a no nana aku I na kanawai Pili Lahui a me kona mau kuikahi ma kea no hilinai iloko o ka hemolele, a me ka pulama ana i ka laahia o kana mau olelo e pili ana ia ano. Me ko Hawaii aupuni hana ole i na kumu e hoomokuhia ia ai kona mau launa pili makamaka me Amerika a me kekahi mau hoaloha aupuni e ae, nolaila, aole loa oia e hoike aku i ke kauwani huaolelo noi "e huikala ia." A oiai, ua nele ii na kumu kupono a me na hoike oiaio e akaka ai he mea hiki ole ke hookonokono ikaika ia mai ma o ka Hu'ihia ana o ke kulana aupuni Moi, e lawe koke ae i ke kulana o ka waiho ana aku ia mau huaolelo o ka mea i ike i kona lawehala ole, nolaila, aole loa o Hawaii e noi no ia mea.

            Ua nele loa keia palapala piha uilani a keia haole Beritania nons kumu hoakaka no na kumu kupono o ka hookahuli ia ana o ke anpuni ma o na kanawai pili Lahui a pili aupuni hoi a me @a ano, aole loa oia e apono ia'a e lilo ai kana palapala i mea hilinai ia. Ke nona hou iho i kekahi kuamoo e ae ma o na hana hookahuli aupuni kuloko i hooko ia. Aole no e loaa ana, a o ka hapanui o ka lahui kanaka Hawaii maoli ka poe ma ka papa mua o na ano luhui e noho ana ma kela aupuni, ai kuleana maopopo i ka aima, ke aupuni hoi a me ka mana hooponopono ua ku kaawale loa lakou mai ka ninau lokahii me na poe kakaikahi na la kou ia mau hana ohmu a me ke kaili mana.

            He mau kaupale nui a kiekie i hiki ole loa ai e loaa ana i kekahi kanaka Hawaii ka paulele i ka oiaio o ka manao i hoopuka ia e keia haole Beritania no na hooko pono ia me ka hololea o ka misiona a Kakina Mrsden & Co. He mea paakiki lo aka manaoio ana i keia wa e ae ana o Amerika, Beritania a me Farani e hili palaha wale ia ko lakou mau kulana pakahi mallalo o keia mau Komision. O ke kumunana, e ike a kea ia maio Hawaii e na Mana Aupuni Kowaho, ma kona kulana Repubalica kuokoa a i ole ia hoohui la me Amerika he puikaika kana hiona e mamaolana ia nei e hiki ana mamua ae o ka losa ana i kela mau aupuni mana pui e hele aka hele mai ai, e no--ii pono i na hana kaili mana a me ka hookaomaha a ka Moiwahine i popilikia laulaha ai no pono kiwila o ka lehulehunana i kaualako ako i ko ka lahui mau akenui e i ke koke ia mai e na aupuni e ae no ko lakou kuleana aupuni.

Aole i pau.

 

            O ka ie@a a makou i unuhi ai ka Poana, mai ka nupepa Ekekaunina mai. E pili ana i ke Kuhina Kiwini. Ua lilo ia palapala i kumu hoomalamalama aku ina kanaka Amerika ano koikoi a me kekahi mao hoa o ka Aha Senate. E@a nae hoi ma ka Nupepa Awaia@@ika o ka Poalima nei. Ua kaka@ in @ o Peresidena Harikona i ke kuikahi Hoohui Aina. Mai pihoinoi kakou no keia nuhou maopopo ele.

 

PAPA INOA

O NA MEA

ULU Hawaii

[Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.]

Aala                 Aalii                Aiea

Ahakea            Ahihi               Ahuawa

Akala               Akia                Akiaki

Akiohala          Akolea             Aku

Akulikuli         Alani               Alahee

Alaalapuloa     Aloalo             Aliipoe

Amau              Ape                 Apiipii

Awapuhi         Awikiwiki

 

Ea                    Ekaha              Ekoko

Elema

 

Ieie                  Iii                     Iiwi

Ihi                    Iliahi                Iliee

Iliau                 Ilima                Iwaiwa

 

O i                   Oha                 Ohai

Oho                 Ohelo              Ohia

Olapa               Olepe               Olona

Olomea            Opikao

 

Uala                 Uhi                  Uhiuhi

Uki                  Ulei                 Ulu

Uluhe              Uhaloa

 

Hala                 Halapepe         Hapuu

Hau                 Hei                  Hinahina

Hoi                  Hoio                Hohoiea

Honohono       Huehue

 

Kaeee              Kakalaioa        Kalamalo

Kalo                Kaluha             Kamakahala

Kamakawai     Kamole            Kanawao

Kaunaoa          Kawau             Kawelu

Ki                    Kikania            Kikawaio

Kilioopu          Ko                   Koa

Koaie               Koali               Kolea

Kopa               Kookoolau      Kou

Kukui              Kuolohia         Kupaoa

Kupukupu

 

Lauae              Lama               Lanakiawahine

Louiu

 

Maia                Maile               Maoheohe

Makahekili      Makohekohe   Makoloa

Mamaki           Mamane          Manewanewa

Manienie         Mana               Moa

Mohihi             Mokae             Mokihana

 

Naia                 Naku               Nehe

Nenelau           Nioi                 Niu

Nohu               Noni

 

Paihi                Painui              Panini

Pala                 Palai                Pau-o-hiinaka

Pawale             Papala              Papapa

Pia                   Pia                   Pi'i

Pilo                  Poha                Pobe

Pohuehue        Poniu               Puakala           

Pukamole        Pukeawe

 

Wauke             Waliwili           Wawaeiole

 

            Ua makemakeia na inoa i kee aku o na mea ulu Hawaii, e pakui ia mai; e hoouna mai i ke kope inoa i ka Lunahooponopono.

 

            Pihapu na alanui o ke kulanakauhale nei i na keiki o ke kai.

 

            Ma ka auina la onehinei, i manele ia aku ai ke kino make o Herrick kekahi o na haole kamaaina o ke kulanakauhale nei.