Ka Makaainana, Volume IV, Number 1, 1 July 1895 — Page 5
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, IULAI 1, 1895. 5
mane a hoopalaimaka wale, a aole no hoi o ke ano opukeemoa, aka, o ka oiaio wale no a me ka maikai a me ka maemae ka i makemakeia i na manawa a pau a iwaena hoi o na anaina i na kau a pau. E paka i ka ulu hihipea ana o ke kakalaioa a me ke zizania, o ka hana pono loa maoli no ia iloko o neia au a ka hemolele i noho alii ai, a kela owau i hoao ai e "kaana pono" ae a keha ae ai o keia ke "Aupuni maikai." O ka pono a na alakai e hana ai, o ia no auanei ka mea e hookoia aku ai; aka, ke hewa no hoi na hoohana ana, alaila, ua "papapau, he aa ko ka hale." Aole no makou i hemolele loa, eia nae, "mai no a hana mai e like la me ka'u e hana nei, aka, e hooko mai no e like la me ka'u e ao aku nei."
-
"E ola loihi ka Repubalika!" wahi a ka Rev. Iosepa Kuke i keha mua loa ae ai i kana mau huaolelo mua ma kana aha haiolelo i ka po Poaha iho la, me kona olelo ae no hoi he wa wale no koe a lilo o Hawaii nei ia Amerika Huipuia ma ka hoohuiia aku. Ka lapuwale no hoi! O ia hana no ka ia ana i holo mai nei e hoaiai ae i kona mau manao pili kalaiaina. E hele loa oia pela, o kana wahi hana pono wale no ia.
-
Pau pu no ka hoi ka lalau a huhewa o na olelo ana mai na poe noonoo papau a i na poe noonoo hohonu, i ka olelo ana ae o ua mea haiolelo la i lilo o Kalivilana i Peresidena no kona Aupuni mamuli o ke kolohe a me ka epa. Ina ka i helu pono ia na balota, aole loa ka aoao Demokarata e noho mana malaila. Moewaa no ka hoi nei lawaia, a ihea la kahi i hiolani ai, oiai, ua lilo ia kuhi ana ana i mea hou loa, a akahi no hoi a loheia kahi olelo ana pela. He keu a ka hilahila ole loa, i ka hoino wale ae no i kona poo a haku. Papapau no ka hoi lakou a hookahi ano me Alaalapalu a me Alapalaki ia Kole ma. Hookahi no paha palaki o lakou i hapala like ia ai me ke ka.
-
Ke hele paha hoi a pau na koi poho a na poe haole i hoopaahao hewa ia ai a i kipaku nui ia ai i ka hookoia mai ma ke koi mai a ko lakou mau aupuni like ole, aohe mimino aku a koe mai o ka waihona o keia Repubalika. He $25,000 pakahi ke koi a kekahi poe, he $50,000 hoi ka kahi, a pela aku a nui hewahewa wale. Iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Enelani i Mei 31, ua ninauia ae no na koi a kekahi poe Pelekane maanei, a ua hoikeia aku aia ia hana imua o ka Loio Kuhina o ia Aupuni. Ea, ke puka ka olelo no ka hana mai, alaila, o ka hookoia mai no ka hopena me ka nana ole ae i na alailai ma ke ala.
-
Pioloke nae hoi na hanaiahuhu a lakou nei ma ae i ka po a ao nehinei, no ka ikeia ana aku o kekahi moku ano e, kupaianaha, a kamahao paha hoi, malalo loa aku o Kalaeloa. Ia ikeia ana, papapau nui ae ua poe la me na ohakulai me na pu raifela a me na kahei poka, e ku makaukau hoi no ka hoopakele ana i ka Repubalika. He mea e ka loha a me ka loma nui o ua poe la i ka hookomo ana mai o ua wahi moku la, he moku holoholo lealea no kekahi poe waiwai, i kuhihewaia paha o kekahi keia o na mokukaua kipi a Akepoka ma, a holo e no ka maeele. Iluna no ka la i nehinei, e moe ana no kaoo a na poe amo pu i ka La o ka Haku. Apiki no!
-
He hoouka kaua weliweli ia e loheloheia nei i nei wa, aole ka hoi me na oiwi ponoi, aka, o lakou kuewa iho no ka ke noke iho ana kahi i kahi. Auwe no ka hoi e ka weliweli e! Makau ino!! Ua lonoia ae no hoi i keia Poaono iho ka e oohu ae ai, mahope aku o ke kulaia ana ae i ko lakou La Poa Kiulai. No ka uiha, ka uluhua, a ino ka hoihoi ole mai ka ke kumu. O na opala aku no i kuahu ka i koe ia makou, aohe ikea aku. Ina he lono oiaio keia, heaha la hoi ka hewa, aia no paha hoi ia ia lakou mai a ia lakou aku, a koe mai no na "aa o ka hale," ka pouhana e paa ai o kahua a loaa ka malumalu. O-i-a!
-
Na ka ohua palemo liula i hoike ae ua lawa ka ko lakou poe a pau me na oihana Aupuni, oia hoi, he mau oihana hanohano wale no kahi me ka uku ole. A laa wale o ka hoi ko lakou ma ae pono, ola na iwi o ka moepoo ana. I lea wale ai no kulou ana a ia poe lawaia i ka lawa pono o lakou a pau i na oihana.
-
Kakahiaka nui wale o nehinei i ku mai ai moku holo lealea no kekahi poe waiwai, he 15 ua la holo mai Iapana mai. I kipa mai nei oia e hooili lanahu ianei a holo loa aku no kona alahele. Ua olelo wale ia o keia ka oi loa o na moku o ia ano i kipa mai ianei.
Oiai o Kanuha, kekahi o na makai kiai o ka Hale Dute e ku ana ma ka pa papa mauka aku nei o ka uwapo Osianika i ke aumoe Poakolu iho la, ua ulu ae la he wahi papa olelo oolea ana mawaena ona a me ka malamamoku o ka mokupea Manuela Laguno, a unuhi koke ae la ua haole la i ka pu panapana a kau mai la imua o Kanuha, ia manawa i lele koke aku ai oia a aumeume i ka pu a hiki i ka lilo ana mai iaia. Ua paa ka haole i ka hopuia.
Kula Kamehameha.
I ka po Poaha iho la i malamaia ai ka hoike hope o ke Kula Kamehameha me a haiolelo a me na himeni mai na haumana e puka ana o ke kula a me na kumukula. O ka mea oi loa aku o ka paipaiia, oia no ka himeni hui a na kumukula. Aole no i lilo i mea ohohiaia na hana haiolelo, no ka mea, ua ano maloohaha loa ka lawelaweia ana. A pau na hana haiolelo a na haumana, he haiolelo hoalohaloha mai ke kumuluna mai o ke kula i na haumana e hemo ana me ka haawi ana i na palapala hoomaikai ia W.H. Beers, O. Pihanui Cox, W.K. Kaeo, Wiliama H. Keoiki, Solomona D. Koki, W.K. Lutera, T. Apui Kiakona, J. Kaeo Manase, W.K Naipo a me Isaia K. Pahee. No elua mahina e hoomaha ai ke kula a hoomaka hou ma ka la 2 o Sepatemaba.
-
Pauahi Ulia Wale
Mahope iho o ko awakea Poakolu iho la, ua kani ae la ka bele pauahi no kekahi ahi i puka ae mahope iho o ka luakini o Kawaiahao ae nei, ma ka hale o C Gertz (Geteza). Ua hoea koke ae na kaawai malaila a no ka uuku o ka wai o na paipu ua pii mahuahua mau ke ahi. Ua pakele mai no kekahi mau waiwai o loko o ka hale, a ua kohoia ke poho o ka ona hale ma kahi o ka $4,000, aole i panihakahakaia. O ke kumu o ke ahi, na kekahi kaikamahine uuku no ana i lawe i ka hale iluna me ka a no o ke kukaepele a haule paha ma kekahi wahi, hoomaka ae la e holapu i ka hale. Ua holo koke aku ke kaikamahine uuku ma ka pukaaniani e kahea i poe kokua a ua holo koke mai kekahi poe kokoko malaila a hoopakele ae la iaia. Ua pio ke ahi mahope iho o ka hooikaika ana a na poe kinaiahi.
-
Nui ka mahaloia o na hana hoike o ke kula o Sana Lui o na poe i hele e ikemaka, mai na papa hoike mea helu, a pela aku, a me na hana hoikeike a lakou i ka po Poakolu nei.
Kakahiaka nui wale o ka Poaha nei i hookomo mai ai ka Alameda mai na Panalaau Hema mai a pili ma ka uwapo Osianika, a i ka hora 10:30 ae no i holo loa aku ai uo Kapalakiko.
Piha ko Paulo Numana hale i ka po Poalua iho la i na poe i hele aku e hoomaikai ia laua no ka piha ana o ko laua la mare dala. Nui ka lealea hulahula malaila. Mahalo no ia laua a nui loa, o ia ka KA MAKAAINANA nei kalokalo no laua.
E haawiia ana he holo kaa ahi a hiki i Waianae i na hoa a pau o ka papapa'i e ka Luna Nui Dilinahama i ka la apopo, hora 9:30 A.M., a e huli hoi mai ana i ka hora 3 P.M. He holo hoomakaikai keia i na poo kakau nupepa a pau, a o ko makou mea kakau ana kekahi o holo pu aku ana ma ia huakai o ka hauoli piha.
Poe Pake Piliwaiwai.
Aneane i ka hora 10:30 o ka po Poaha nei, ua laweia mai la he 17 poe Pake piliwaiwai i pau nui i ka hopuia e Lutanela Makai Luahiwa a me kekahi poe makai iho no ka Halewai. Ua loaa aku lakou e piliwaiwai nui ana maloko o kekahi o na hale iloko o ka pa o Kauka Haoada, ua pakele aku nae kekahi poe o lakou I ka wa nae a na makai e hopuhopu ana ua ku hewa aku la kekahi Pake i ka poka mahope o kona a-i a puka ma kekahi aoao, a i ka Halewai i lapaauia ai kona eha e Kauka Emekona. Ua hoole ae ka Pake aole na kekahi o ua makai i ki iaia, aka, he mea okoa ae no mawaho o lakou. Apopo e noho ai ka Aha Apana e hoolohe i ko lakou hihia.
-
Ehiku Mea Kupaianaha.
E like me ka mea i hoolahaia e malama ana o Kauka Iosepa Kuke he haiolelo maloko o ka Hale Hui Opiopio o na haole ma ka huina o na alanui Hotele me Alakea, ua hookoia pela i ka po Poaha iho la i ka hora 7:30. Ua piha o loko me ka hapanui o na keiki a ua mikanele. Mahope iho o kona kahoahoa ana mai no ke ola loihi o ka Repubalika o Hawaii, ua wehewehe mai oia i "Na mea Kupaianaha Ehiku o keia Au," oia hoi:
Ka holomua o ka launa ana iwaena o na Lahuikanaka, ka lahuikanaka noho mehameha e imi ana i ka pono; ka moekahi like ana o ka hookiekie ana a ka naauao a me ke aupuni malamalama; ka holomua o na olelo ao iwaena o na lahui i ka wa e hiki mai ana ka lanakila o ke au Karistiano; ka hookoia ana o na olelo wanana; nee mua ka hua o ka ike i hoonohonohoia mamuli o ka manaolana.
-
Ka i no la hoi i keia puka ana e pau ai ke pai ana i kahi e, eia ka aole. I keia pule o hoi aku ai ko makou wahi hoonoho hua, a ka halepai o ko makou puuku, a ilaila e paiia ai i nei helu ae, aka, mai ke keena mua no e hoopukaia ai.
Me na waimaka kekahi wahine haole malihini i huli hoi aku ai ma ka Alameda o ka Poaha nei, mamuli o ka nalowale ana o kana eke paa lima iuka nei. Aia iloko o ua wahi eke la he komolima nona ka waiwai io he $150 a he komo onohi opaka kekahi, he mau pohaku daimana a me kekahi mau mea liilii e ae.
He hoopaapaa ka i ulu ae mawaena o elua mau wahine ma alanui Ema i ka Poaha nei, he Olelo E a he Waihi, no ka mea e pili ana i kekahi hale manu haole. Ua kapa aku ka wahine haole i kona hoa papa leo, ia Lepeka, he puaa, he nika, a pela aku, he mau inoa ano maikai wale no paha hoi i kona manao ana, aka, i ke ku ana ae imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei, aole pela ka manao o ka Lunakanawai a hoopaiia oia e uku i $1 a me $3 50 koina.