Ka Naʻi Aupuni, Volume I, Number 57, 1 February 1906 — KA Moolelo Hawaii Kahiko. [ARTICLE]

KA Moolelo Hawaii Kahiko.

Hoomakaukauia e J.M. Poepoe no KA NA'I AUPUNI

Olelo Hoakaka.

Ke hoopuka aku nei makou ma keia wahi o KA NA'I AUPUNI i ka Moolelo Kahiko o Hawaii nei, e like me ia i hoomakaukau ia a kakauia e ka lunahooponopono o keia nupepa, a ke lana nei ko makou manao e lilo ana keia mahele i mea e pulamaia e na Opio Hawaii. Ua pili keia Moolelo i ko Hawaii nei "Ancient History," elike me ia i hoikeia ma na mele ame na kuauhau a ka poe kahiko. Ua hoalaia ae keia hana a ka Mea Kakau no kona manao e minamina maoli i ka moolelo e pili ana i na hana, ka nohona ame na manao o ko Hawaii nei poe kupuna i hala aku i ka po. A no ia kumu, ua hoakoakoaia, hoiliiliia, houluuluia a hoonohonohoia na mahele o keia Moolelo, mai loko mai o na mele, na kuauhau ame na moolelo i paa ma na buke, i kakaulimaia a pa'i maoli ia, a kekahi poe loea pili moolelo Hawaii, a pela pu nohoi mailoko mai o kekahi mau nupepa kahiko i loaa mai i ka mea kakau. He kakaikahi na buke o keia ano i loaa i ka mea kakau, a he nui aku na mea i koe. O ka mea i paa a i loaa i ka mea kakau, e paa ana ia; aka, o ka mea i loaa ole a i paa ole iaia, na ka nalowale aku ia. A he nui hoi ka minamina no ka nalowale aku o kekahi mau mea ano nui iloko o ka ole mau loa. E hoomaopopoia, he lahui kakou me ko kakou Moolelo Kahiko, i ano like loa aku me ka moolelo kahiko o ka lahui o Helene; a he mau mele kahiko hoi ka ko kakou mau kupuna i like aku a i oi aku nohoi ko lakou hiwahiwa ame ke kilakila i ko na mele kaulana loa o ua lahui Helene nei. Ua piha ko kakou mau mele me na hoonupanupa ana a ia mea he aloha; piha me na keha ana no na hana koa a wiwo ole a ko kakou poe ikaika o ka wa kahiko; ka lakou mau hana kaulana; ko lakou ola ana ame ko lakou make ana. Aia maloko o ko kakou Moolelo Kahiko na Mele ame na Pule Wanana, na mele ha'i-kupuna a kuauhau hoi. Aia hoi maloko o na hana maa i ko kakou mau kupuna, he mau mahele ike i komo nui iloko o ke kupaianaha ame ke kamahao; a ua kapaia aku hoi ia mau mea e ka poe e noho ana iloko o na olino ana a ka naauao, he mau hana pouli, hupo, hoomanamana a Pegana hoi. Aka nae, o ka mea oiaio, he mea pono ke malamaia kekahi oia mau ike o ke au kahiko o na kupuna o kakou, elike me ka ike kalaiwaa, kilo-hoku, ame na ike e ae he nui. A i ka hoakoakoa ana i keia mau mea apau me ka hoomaopopo ana i na olelo e hoike ana i ko lakou ano, ka lakou hana ame ko lakou waiwai i'o e loaa ai he moolelo. "A o ka Moolelo" wahi a Cicero, "oia ka mea e hoao ai i ka manawa; oia ka malamalama o ka oiaio; ke ola o ka hoomanao; ka rula o ka hoomanao; ka elele o ka wa kahiko." Ma ko makou helu o ka la apopo e hoopukaia aku ai ka Helu 1. o keia Moolelo kupaianaha a kamahao o ke au o na kupuna o kakou i hala aku i ka po. He Kumulipo–Kumuhonua maoli keia.