Ka Nupepa Kuokoa, Volume I, Number 8, 18 January 1862 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

 

le a pau e noho ana malaila. "He mai haole ia," wahi a lakou, e make nei na kanaka, nolaila e make na haole."

                Ua lohe no o Mr. Gordona, e manao ana kekahi poe e pepehi ia ia, a olelo iho la kela, a hala ka manawa uuku, e pau no ia manao ino ana.

                I ka la 20 o Mei, hele mai la na kanaka eiwa i kona hale, a ninau mai la, "Auhea o Gordona ?" I aku kekahi, "Aia aku e hana ana i hale hou e noho ai i ka hooilo." Haele aku lakou a pau e imi ia ia. Hoohalua iho la na mea ewalu o lakou ma kapa alanui, a hele mua aku la ka iwa, e hoowalewale ia ia e hoi mai. Ua hoounaia aku kana mau haumana e huki i ka mauu no ka hale, a koe hookahi oia wale iho no e hana ana.

                O Naraba Seeta ka mea i hele io na la, a noi aku la i wahi lole no lakou, nona a no na kanaka me ia. Kakau iho la o Gordona me ka lanahu maluna o kahi apana papa, i kana wahine; penei, "E haawi pakahi i keia mau kanaka i hookahi ia kalakoa," a haawi i ka papa na Naraba e lawe. Aole ia i lawe aku, a koi ikaika mai ia Gordona e hele pu me ia i ka hale. Hele mua aku o Gordona a pii aku la iluna o ka hale, hahai mai o Naraba mahope. A hiki laua i kahi e hoohalua ana na kanaka, hahau aku la o Naraba ia Gordona me kona koilipi ma kona kua, a komo ke koi iloko ona. Hina iho la ia me ka uwenui. Hahau hou iho la o Naraba ia ia ma kona a-i, a oki iho la i kona poo. Puka mai la ka poe hoohalua, a okioki liilii i kona kino. I ka wa e hana ana lakou i keia ino, lohe aku la o Gordona wahine i ka wawa nui ana, puka mai la iwaho o ka hale e nana, a ninau aku ia Oubena i ke ano o ka walaau, (oia kekahi o ka poe hoohalua.) Pane mai la o Oubena, "Aole, he paani wale no." Ninau hou kela, " Auhea na keiki a Gordona?" Huli ae kela e hoi i ka hale, hahau mai o Oubena ia ia ma kona kua me ke koi ma kona lima. Hina kela ilalo, a oki ae la o Oubena i kona poo, a okioki ia ia, a hoomainoino i kona kupapau. Ua loaa na kino o laua, ua kanuia ko laua kupapau e na hoaaloha.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IANUARI 18, 1862.

 

                MA ka la 12 iho nei o keia malama, ua make aku o KINI YOUNG LAHILAHI KAEO, ka wahinekanemake a ka mea Hanohano Iosua Kaeo i make, a ka makuahine hoi o Petero Young Kekuaokalani Kaeo; a me Alexander Kunuiakea. He kaikuahine oia no ka Mea Hanohano Keoni Ana i make, ke Kuhina Nui a Kuhina Kalaiaina o keia aupuni mamua aku nei, a he kaikaina hoi ia no Fanny K. Naea, a me G. Kamaikui Ruka, a nolaila, he makuahine oia no Emma ka Moi wahine o Hawaii nei. He loihi ka manawa o kona waiho ana i ka mai.

                Ke ehaeha nei makou i ka hai aku i ka make ana o keia alii maikai, no ka mea, oia kekahi o na 'lii hanohano o Hawaii nei ; no ka mea, he nui ko makou uwe pinepine ana me ka minamina, no ka lawe pinepine ia aku o ka poe a makou e ake mau ai, e haliu aku me ke aloha a e kahea 'ku ai na 'lii o Hawaii nei. Mamua, i ka wa he lehulehu na kanaka maanei, ua mano a lehu ka nui o na makaainana o Hawaii nei, he nui no hoi na 'lii ia manawa, ua noho iho lakou me ka oluolu ma na awaawa uliuli a me na kapa kahakai maluna o na kanaka aloha alii o lakou. Aka, i keia manawa ua emi mai na kanaka a o na 'lii hoi he kakaikahi loa, a ke ume aku nei no ka make. O ke Akua wale no ka mea i ike i ka wa e pau ai o ka ume ana.

                Ke minamina nei makou i ka emi o na'lii o ka aina ; no ka mea, o lakou maoli na hoa kuka o ko kakou Moi aloha, a o ka emi ana o na 'lii, pela ka emi pu ana o ka mana o na 'lii i koe iho maluna o na kanaka. "Iwaena o na kumu he lehulehu, aia malaila ka ike," pela ka Solomona olelo, ke kanaka akamai, noiau o ka wa kahiko. A pela no ka mea i ikea ma na Aupuni naauao o ka honua nei, i na au a pau. Ua nele ko kakou Moi i na 'lii ole, he kakaikahi wale no i koe oia poe e noho nei i hoa kuka nona, a i poe hoi nana e ao aku, a kokua aku ma ka hooikaika ana e imi i mea e mau ai ka ikaika, ka maluhia ana o kona Aupuni, me na pono o kona Lahui kanaka, e like me Aarona i kekahi o na kau kaua, a ua mamo a Iseraela; no ka mea, ina e kau oia i ka lima ona iluna, alaila, lanakila no ka poe mamo o Iseraela, a ina e kuu oia i kona lima ilalo, alaila pio ka poe Iseraela. Pela i pono ai ka nui o ka poe hoa kuka o ko kakou Moi aloha.

                A nolaila iloko o ko makou manao haahaa i ka make ana o kekahi alii me ka hoemi iho i ka nui o ka poe hoa kuka, e pono i ka Moi ke lawe ae i kekahi kanaka hana pololei, i alii, i mea nana e hoopiha i kahi o ka mea i make ; aia i ke kanaka a ke Aili e makemake ai e haawi aku ia noho ana, a o ka poe kanaka maoli hoi kana mea e koho aku ai—i ka poe no i akamai i na mea pili Aupuni a pau, a i hoike hoi ma ka lakou hana, i ke kupono, ke hapaiia'e a ka noho hanohano ana, o ka lilo ana i alii, a i hoa kuka nona. A ina e nele ka poe o Hawaii nei, i ka mea kupono, alaila na ka Moi no e koho i kekahi o kona poe makaainana o na aina e mai, a o ka poe noho pono wale no ka poe ku i ke kohoia'ku—ka poe e aloha maoli ana i na kanaka maoli, aole i kona dala iho a me kona kaulana—ke hoopomaikai i ka poe alii maikai me ka mahalo a me ke alohaia mai e kona poe kanaka—ka poe e malama ana i ka oiaio, a e hoino ana hoi i ka hana ino a me ka hewa. Alaila, e lawa no ko kakou Moi i na mea nana e kokua i na kau o ka pilikia, a e ikaika mau hoi ke Aupuni i ke kue aku i ka imi hala mai a ka poe kanaka manao ino, a me ka poe kipikipi mai.

                A pela wale no e hiki ai i keia Aupuni ke kupaa, a e malama mau loa ia ka pono o ka Moi e na haole a me na kanaka maoli, a e lilo ai ia i mea malamalama, "O ke kulanakauhale i kukulu ia ma kahi kiekie, aole e nalowale kona malamalama," aka, e lilelile aku no mai kela kihi a hiki i keia kihi o ka moana Pakipika, me ke kauo mai i na kanaka o na aupuni a pau ma kona mau kahakai, me ka hoolilo iho ia lakou he poe olioli ke holo malalo o ka malu o ka Hae o Hawaii nei.

 

Ke Koho Balota Ana.

                Ke loaa mai nei ia makou na papa hoike o ke koho balota ana me ka lohi, mai na Mokupuni e ae o keia Pae Aina. Eia malalo iho na mea i hiki mai nei:

No Lahaina, Maui.

                E like no hoi me ko Honolulu nei, pela no hoi ma Lahaina, ka nui o ka poe i balota e lilo i mau Lunamakaainana. Elua o Lahaina Luna ma ke Kanawai. O na mea nona na inoa mua ma keia papa hoike, o laua na mea i kohoia i mau Lunamakaainana.

D. D. Baldwin, Kohoia.. .........................212

J. D. Kahookano, Kohoia.. .................... .204

J. W. H. Kauwahi,................................130

Kaawikii,......................................175

S. Hanemo,..................................... 109

John Baker,..................................... 99

Kaaumo,......... ............................... 95

Kawalo,......................................... 89

C. Kalu........................................ 25

Balota komo wale................................... 2

                He Lunamaakaaina o D. D. Balauwina i ke kau Ahaolelo i hala iho nei. O J. D. Kahookano, ua elua a ekolu paha ona noho ana i Lunamakaainana, ma ka Ahaolelo o keia Aupuni, a ua maopopo kona akamai, a me kona kupono no ia wahi.

No Wailuku, Maui.

                No ka Apana o Wailuku, o Waikapu, Kula, Makawao a me Honuaula. Elua mea i balotaia e lilo i Lunamakaainana no ia Apana.

W. H. Kaauwai,...................................510

S. M. Kamakau,..................................288

                Ua 224 balota ka pakeu o ko Mr. Kaauwai mamua'e o kona kokoolua. He muli keia no Davida Kahalekulu Kaauwai, i make, i noho pinepine i ka wa mamua, i ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia. Oia hoi ka mea i oleloia he kanaka akamai loa o Hawaii nei, i ka haiolelo. O keia Luna i kohoia mai nei, aole i noho nui ma na hana o ka lehulehu ; aka, ke lana nei no ko makou manao, e like ana no ia me kona kaikuaana kaulana, ke haawiia'ku ia ia ka manawa kupono e hoomaamaa'i.

No Molokai.

                Ua loaa mai ka papa hoike o keia Mokupuni; aka, no ka mea o Lanai kekahi ma ia Apana, malia paha o paewa mahope aku. Eia malalo nei ka mea i hiki io makou nei.

Rexford H. Hitchcock,............................265

J. Alapai,........................................ 260

S. R. Kahulanui,................................ 50

W. P. Kamakau,................................. 73

S. F. Kaluapihaole,............................ 38

Elima poe e ae,.................................. 22

                He 337 ka nui o ka poe balota no ia la.

No Hawaii mai.

                O ko Hamakua papa hoike wale no kai hiki mai, a penei ke koho ana:

Charles Coffin Harris,...........................132

G. W. Hoonewa,................................... 64

Naihoe.......................................... 54 J.

W. H. Kauwahi,............................. 29

Kukaekahi....................................... 24

Kaaukai,....................................... 9

                Nolaila, o C. C. Harris (Halasi) ka mea i kohoia ma ia Apana. No ka mea, oia kekahi o na haole waiwai nui ma ia Mokupuni, a no ka lilo ana ia ia o Kahuku, nolaila, nona ka inoa, " KE DUKE (ALII) O KAHUKU," nolaila, ua pono loa kona kohoia ana i Lunamakaainana.

                Ma Kaanapali, Maui, ua kohoia o Moku.

 

                E AHO E HOOMANAO.—Ma keia mau la koke iho nei, ua lohe mai makou i ka hele ana o kekahi makai e haehae i kekahi olelo hoolaha, i kauia ma kela aina i kapaia o Punaluu, ma ka apana o Koolaupoko, ma keia mokupuni, e kekahi o na hope o ka poe mea aina. Ua hoopauia ua makai la, a ua koho hou ia he mea e ma kona wahi. No ko makou manao, o kuhihewa ko makou poe makamaka, a hele wale aku iluna o ko hai aina, e haehae ai i na Olelo Hoolaha a ka poe mea aina, nolaila, ko makou kau leo ana 'ku i na makamaka a pau e launa mai ana me ke Kuokoa. Mai hana pela, no ka mea, aohe mea mana e haehae i na Olelo Hoolaha a pau, i kauia e ka poe mea aina, ma ko lakou wahi ponoi iho. Nolaila, e aho e hoo-

manao.

 

NA MEA HOU O HAWAII NEI.

                O na lima o kakou, ke kauwa o ka lani i haawi mai ai ia kakou i mea nana e huli i na mea e pono ai keia ola ana.

 

                He waiwai ko ke dala, e like me ka manawa, o ka mea e hanaino i ka pomaikai o kekahi o ia mau mea, aole no oia e hoopomaikaiia ma kekahi.

 

                He mea mau iloko o na hakaka a pau, ka hewa like no o na aoao a elua. Pela ka paea a me ke kila, no laua a elua ka huna ahi e a ai, a i na iluna o ka laau e palukuia'i, aole loa e a iki ana ke ahi.

 

                He Kudala nui ma ka Poakolu ae nei, ka la 22 o keia malama, ma ka hale kuai o Hackfeld & Co. (Kale Olelo e ma,) o H. W. Severana ka Luna Kudala, e aho e hele mai ka poe e makemake ana e loaa makepono na waiwai, no ka mea, he nui wale na mea e kuaiia 'na ia la malaila. Mai poina, a ka Poakolu la 22 o keia malama.

 

                KE GULA O NUKILANI.—He 15,000 ka nui o na kanaka i haalele iho ia Auseteralia, a holo aku i Nukilani i ka eli gula. Ua loaa ke gula mua i kekahi kanaka kamaaina no o ia wahi, aole me ka oo a me ke kiwikua, ke kohiia ana, aka, me ka lima wale no ka ohi ana, he nui loa ka poe e holo mau nei ilaila e imi ai i keia mea melemele ma kamae.

 

                I ke ku ana mai nei o ka moku "Early Bird," ua loaa ia makou ma ka lokomaikai o Rev. Mr. Malone kekahi kahuna Katolika i holo eemoku mai nei, kekahi o na Nupepa o Kikine mai o ka la 9 o Novemaba 1861. Aohe mea ano hou, eia nae, ua nui ke aloha ia o ka poe i hele pu me Burke, e huli i kahi i ike ole ia o Ausateralia, ua pau ka poe nui o ia poe i ka make, a elua wale no mea i hoi ola mai, he nui ka hoomanawanui ana o ia poe i ka pololi, ke anu, a me na pilikia e ae he nui wale. Aloha ina lakou.

 

                PAU I KE AHI O KA UILA.—Ua lohe mai makou ma ke kau ino o ka la Sabati ka la 5 o keia malama, ua pau kekahi hale pili i ke ahi o ka uila ma Makawao; Elua wahine maloko o ka hale i ka wa i pa ai ke ahi o ka uila i ka hale, a ua hemo no laua mawaho me ka poino ole. Aole o kanamai ka ino o Maui a puni ma ia kakahiaka, a he nui launa ole ka ua i haule mai ma ka aina.

 

                AHAAINA ALOHA IA KAPENA PATY. — No ke ku ana o ka moku Cometa, iloko a na la he umi me na hora keu, ia ia i holo aku nei, mai anei aku no Kapalakiko, me ka hikiwawe loa. Nolaila, ua hui na eemoku i holo aku nei, e hoomakaukau i Ahaaina ma kekahi Hotele o Kapalakiko, a ua hele o Kapena Paty (Pete,) malaila. He nui na 'Lii Manuwa Rukini i hui mai ma ia ahaaina. I hanaia keia Ahaaina, i mea e hoike ana i ka mahalo o na eemoku a pau ia Kapena Paty, no kona akamai a me kona makaala i ka holo-moku.

 

                LAIKI. — Ke oluolu nei makou i ka hai aku i ka lehulehu i ko makou ike ana i ka hiki ana mai nei o na kaapipi laiki, o ka hua mua ana i kanuia e ke 'lii, ka mea Kiekie Prince Lota Kamehamena, a me Kauka S. P. Ford ma Moanalua. Hookahi a elua paha haneri Eku laiki a laua e ulu nei, aole i oo.

                Ua lohe mai makou i ka nui o na kanaka maoli, a me na haole i hoomakaukau e kanu i ka laiki ma keia mau Mokupuni a pau, a nolaila, e pakela ae ana paha ka nui o ka laiki mamua o ka mea i manaoia i ka hoomaka ana e kanu ia mea. O na mea hana e mahiai ai, o na mea no a na kanaka e mahiai nei i ka lakou loi kalo, a nolaila, aohe kanalua i koe no ka hooulu ana i keia mau waiwai maikai ma keia mau Pae Aina.

 

                HOOLOHE PONO. — "E Keoni e hele ana au i ka pule, a ina e ua mai ana, alaila, lawe ae oe i mamalu no'u i ka halepule. Aia no nae a ike oe e ua pololei iho ana ilalo, alaila oe imi ae ia'u, me ka mamalu."

                Hele aku ka mea nana i kauoha mai o Keoni, a ua io mai, aka, ma ko Keoni manao ana, aole keia o ka ua a kona haku i kauoha'i, nolaila, aole oia i lawe i ka mamalu. Oiai e ku ana oia ma ka puka o ka hale, e makaikai ana i ka ua, ike aku la ia i kona haku e hoi mai ana, ua hele a pulu wale i ka ua, me ka helehelena inaina, a hiki mai pane koke mai la. No ke aha oe i lawe ole ae nei i ka mamalu?"

                Pane aku o Keoni, "No ka mea, aole i pololei ka ua ana iho ilalo nei, aka, he kamoe ka haule ana o ka ua, nolaila, maopopo ia'u, aole ia o ke ano o ka ua au i kauoha mai ai ia'u."

 

                HANA AKAMAI MAOLI. — Ua hana o Elebine a me Onila, I wahi pahu kii na makou, e like ke ano me ke aniani kahiko, he koa ka laau, a ua akamai loa ka hana ana. A he mea ano nui no hoi ke kii i hookomoia maloko. O William Shakspeare (Wiliama Hoonaueue Ihe,) maloko, a me ka poe nana i hana keaka na kaao ana i kakau ai. He kanaka kaulana o Hoonaueue Ihe no Enelani, nana i kakau na kaao no na Hale Keaka; a ua hooholo na kanaka a pau o na aina naauao i ka maikai loa, o kana mau mea i kakau ai mamua o na mea e ae a pau, oia ano i hanaia ma ka honua nei, i ka like o na mea ana i haku ai, me he mea la he kanaka maoli no. A nolaila, ua lilo oia, he kanaka kaulana, a he kanaka nui hoi. O keia kii a makou, he hookahi kapuai wale no ka loihi, a he umi iniha, wale no ka laula. Aka, he 95 ka nui o na kii o ka poe kaulana no ka hana ana i na kaao ma na aina naauao a pau maloko. O ke kii kekahi o Kate Hayes, kela wahine kaulana i hiki mai ma Honolulu nei mamua, a i make mai nei. Ua paiia ke kii ma Enelani, aka, o ka pahu kahi i waiho ai, ma Honolulu nei, akamai loa ka hana ana. E mahaloia ka hana akamai o Hawaii nei.

 

Na Palapala

Wehe i ka maka o Hawaii.

E ke Kuokoa, ke Kilohana o Hawaii nei:

                ALOHA NUI KAUA. — Ina o Hawaii kekahi mea i manao e lilo i Lunamakaainana no Honolulu nei, alaila, ke olelo nei au, e hoomaikaiia ka inoa o ka Mea Mana Loa, no ka hoole ana i ke kimo o keia kanaka hupo, (a malia nae paha he pupule,) iloko o ka Aha Kau Kanawai o keia Aupuni.

                O ke kumu o ko'u manao paa he hupo, a he pupule paha ko Hawaii i olelo mai nei, ma ka aoao manuahi o Ka Hoku o ka Pakipika, o ka la 16 o keia mahina, o ka nana ana i na olelo ana penei:

                "Eia ka mea pololei, ina peia ka noonoo o ka mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, Lota Kamehameha, a me ka mea Hanohano, M. Kekuanaoa, alaila, e noonoo i ka mea kupono, e like me ka nui o na makaainana, ina nae ua oi na haole o keia Apana imua o na kanaka maoli, alaila, ekolu haole, a ma ua oi ka nui o na kanaka maoli imua o na haole, alaila, eia ka pono, i elua haole, a i elua hoi kanaka."

                Ina oe he kanaka ike iki i ka a o ke akamai, a me ka heluhelu, ina la ua ike oe i ka mana ole o ka mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, a me ka mea Hanohano, ke Kiaaina o keia Mokupuni, i ka hoololi ae ma ko laua makemake iho, i elua haole, a i elua kanaka maoli; no keaha la oe e hele mai nei imua o ka lehulehu e kamailio hupo ai, me he mea la, he kanaka hehena me kahi kapa ole ma ke kino? Ke hooliloia nei oe he mea kupanaha e akaakaaia'ku ai, me he holoholona nu hou ano e la. No ka hilihewa lalau loa o kau mau olelo, aohe wahi mea a pilipili iki aku i kau wahi lihi uuku loa o ka naauao. Aole anei oe i ike ma ke Kumukanawai o ka aina, ka pale-kaua o ko ka Moi a me ko kona mau makaainana pono, i ka poe i aeia e lilo i Luna nana e hoopuka i ka manao o na makaainana, imua o ka Aha kau Kanawai o keia Aupuni? Ke manao nei au, aole io no oe e ike.

                Ke hai aku nei au ia oe, ina e makemake ka poe makaainana o keia Aupuni, e koho i poe ili keokeo wale no, mai Hawaii a Niihau, ua pono no; a ina o ka makemake o na makaainana, e kohoia na kanaka maoli, mai Hawaii a Niihau, oia iho la. Ke hoohiki nae ua poe ili keokeo la i kupa Hawaii, a i ole ia, o ka poe ili keokeo i hanau ma Hawaii nei. Nolaila, e wehe i kou mau maka, e koi oe i kekahi e hai mai ia oe i ka Buke i kakauia'i ke Kumukanawai o keia Aupuni, i hemo ai ka alu e uhi la i ko maka. Eia hou keia mau olelo naaupo loa, a ua Hawaii nei :

                "Malama paha o ka olelo Hawaii wale no kona poeko, aole paha ona ike i ko makou poopoo, a noho ana, a pilikia, no ka mea, ua huki kona waiwai ia ia iluna e like me kona makua haole, he mau halelaau, aina, holoholona, a mea e ae ; aole paha ia e kamailio ana me makou no ka noa o ka nahelehele o ka aina, ina e hookuu wale makou i na lio o makou na mea hookupu dala i ke Aupuni, a me na kahakai ona, kahi a na makaainana e kii aku ai i na limu, papai, a me na mea e ae ; aole paha e ae mai ana na luna haole e kuka no ko makou mau pono iloko o ka poe waiwai e noho nei."

                He keu keia o na olelo hupo nui wale, i na ka paha e komo o Hawaii i Luna Makaainana, i na la paha ua hooholo kela i Kanawai, e haawi ana i ka poe palaualelo a pau i ka mana e kii wale aku i ke dala e waiho ana ma ka pakeke o ka poe waiwai? A ia poe no hoi i huli ai me ka hou o ko lakou mau lae, a o ka haawi mai ka paha ka pono i ka poe i palaualelo i ka wa e kau ana ka la o ka imi ana i ka waiwai, a me na mea e oluolu ai keia ola ana. Aka, malia paha o oe kekahi o ka poe o loko o ia puulu, a nolaila kou manao ana, he mea pono ke komo wale aku i ko hai hale, a me ko hai pakeke, a e lawe mai nau, oia ka ka pono i kau ike, Ea! ua hulihia io paha ke ana kau malie o kou manao la? aloha ino.

                Eia hoi ka pakeu o ka pupule loa, o ke noi aku i ka mea kiekie, a me ka mea Hanohano, e koho i elua haole, a i elua kanaka maoli ma Honolulu nei, a me he mea la o laua ka Ahaolelo. Me ka i iho o ka manao ia o na makaainana o Honolulu nei, alaila, kakau iho la no i kona inoa wale no; o Hawaii ka paha ka inoa o na kanaka a pau o keia apana? E! auhea oe, e ao mua no i ka hale a pau ka hemahema, alaila, hele e kamailio imua o ka lehulehu, a laa ke kuhihewa ia he holoholona ano e la, a lilo i mea akaaka na kamalii liilii, aloha ino!

                Ua koiia mai au e pane aku ia oe e na manao aloha, a nolaila, i na au i ike i kou wahi i noho ai, i na la ua hele au e kamailio pu me oe ma kahi malu, aka, ke ike ole nei au i kou home, nolaila, ka hoolaha ana me ka minamina nui imua o ka lehulehu i kou hupo, a ano pupule. Ua pono no ko huna ana i kou inoa, a me ke kapa iho ia oe o Hawaii; ke minamina nei au i ke kaheia o ka inoa o kahi nona mai ka mamo alii o keia Aupuni maluna o keia kanaka hupo.

                I na ua ike oe i kau wahi lihi uuku o ka mea i kapaia he hilahila, alaila, e pono oe e kakau ia mea ma kou lae, i lilo ai ia i mea nana e kaohi aku i kau mau pane mahaoi hupo. Ke nonoi aku nei au i ka lehulehu e kala mai ia'u, no ke kamailio pu ana me keia kanaka, ma na kowa o ka Nupepa; a e waiho aku i na hewa a pau o ia hana ana, ma ka ipuka o ko'u manao aloha.

WAIOLAMA.

Honolulu. Ian. 17, 1862.

 

HIMENI

NO KA MAKAHIKI HOU.

1. Aloha makahiki hou,

Na kanaka mai o a o,

Ka Moi, na'lii, na Kuhina,

Makua me na kamalii.

 

2. Ka makahiki i pau ae nei,

Ua makamae a pomaikai,

Ua hala nae, a nalo no,

Ua pau na la, a me na po.

 

3. Na inoa oia wa, ua pau,

Na pono hoi, auhea lakou ?

Ua nalo pu, ua hala no,

Eia ka makahiki hou.

 

4. I keia la, pehea kakou ?

I keia makahiki hou,

Hoomaikai, a hoohiki ae,

E kupaa ma ka inuwai.

 

5. I keia makahiki hou,

E imi i ka naauao,

E hookanaka maoli no,

E waiho i na hewa a pau.

 

6. E pomaikai Hawaii nei,

E ola loa ka Moi,

E malu pono, malu mau,

Na mokupuni o kakou.

 

7. E oli aku no kakou,

I keia makahiki hou,

I ka makua, nani mau,

Ka Haku, Iehova no.

Na N. KAIOLALO.

Waialua, Ianuari 8, 1862.

 

He wahi kaao.

                E oluolu paha oe e hai i ko'u wahi kanaenae mauliawa, imua o na kaikamahine maka nohea o kuu one hanau, a me na keiki kane maka palupalu o Honolulu, a me na hoa uhaiaholo o ka naauao, e noho mai la i ka iu o ka la welawela o Lahainaluna, a me o'u hoa e alo mai la i na makani paio o Honolulu, a me o'u mau hoa e noho mai la i ke one kani o Nonohili, a me ka pahapaha o Polihale. Me oukou ko'u wahi kanaenae mauliawa.

                Eia ua wahi kaao la. " O kekahi alii e noho ana me Keanu i Puna, a makemake iho la oia e hana i hale nona, a hoouna aku la ia i kona poe kanaka, e pii i ke oki laau,. A i ko lakou pii ana a hiki ma kahi o ka laau oki aku kekahi kanaka, i kapaia kona inoa o Kuhihewa, a i ka hina ana o ka laau, ua kekee loa ua laau nei ana i ike ai he pololei. Pela mau kona hana ana a hoea keia ma ka aina i kapaia o Paliuli, nana ae la ia i ka aina mao a maanei; he wahi maikai e ulu ana na mea ai he nui loa, maia, kalo, &c.

                Ia ia e hoolai ana i ka nana mao a maanei, lohe aku keia i ke kani hone mai a ka moa, iluna o ka laau, noonoo iho la ua kanaka nei, he kanaka no ka ko keia aina. Hoomaka aku la keia e hele iwaena o na maia, a me na kalo, e uhi paapu ana ma ua aina nei. A ike ae la keia i ka pala kahuki o ka maia luna, lalau ae la keia, a ai ihola, no ka mea, ua pololi, hele hou aku la keia, aole liuliu, ike aku la keia i kekahi hale e ku mai ana, a aku la keia ma ka puka o ka hale, aia ho elua wale no kanaka, he elemakule a he luahine.

                Ninau mai la ka elemakule ia ia nei, "Mai hea mai oe?" Hai aku la keia, "Mai kai mai nei au." Ninau hou mai ka elemakule ia ia nei, "I pii mai nei oe i ke aha?" Hai aku la ia, "I pii mai nei au i ka laau hale, aua hiki iho nei au i keia aina maikai." Ninau aku la hoi keia i ka elemakule, "Owai koonei haku aina?" Hai mai la ia, "O Mailelaulii, ka mea nona ka aina," aia i hea kona hale? Hai mai laua, "Aia iluna i ka lani" Alaila, pau ae la ka lakou olelo ana.

                Olelo mai la na elemakule ia ia nei, " E komo maloko ;" alaila, komo aku la keia, ninau mai na elemakula ia ia nei, " Aohe ou pololi?" Hai aku la keia, "He pololi no." Ai iho la keia a maona, alaila, hoomaka keia e hoi i kai, i kahi o ke alii, a hoea keia iwaho o ka ululaau, i nana aku ka hana e a mai ana ka imu ; e olo ana ka pihe no ua keiki nei. A hiki keia i kauhale, haiia mai no kona make, olelo aku keia imua o ke alii, no na mea ana i ike ai, no kona pii ana i ka laau hale. A hoapono mai la ke alii ia ia, aole e make, ua pau, me ke aloha ia oukou a pau loa.

                Aia no ia aina mauka loa iloko o ka ululaau i kapaia o Panaewa, ua hele wale a ohu i ka hala a me ka lehua, e kipu ana i ka ua noe hau anu o Kaala.

C. WAAKAUHONUA.

Hilo, Dek. 1861.

 

                E like me ke noi o ka nui o ka poe lawe i ke Kuokoa, e hoopukaia'ku oia ma ka POAONO o kela pule keia pule. Aole ma ka Poakahi e like me ka olelo i hai mua ia.

 

He manao wehewehe.

Aloha ke Kuokoa:—

                Ua lana mai ko'u wahi manao, i keia wa e hoopuka aku, no ko'u ike ana i kekahi mau manao iloko o ka "Hoku o ka Pakipika," ma na Helu i hala iho nei, ua ike au i kekahi mau manao, o ka poe akamai, noonoo no hoi, luaole no hoi, ka holo o ka naauao o ka ili ulaula, he kanaha kumamakahi wale no makahiki, o ka unuhi mai la no ia o ka ike o kanaka Hawaii. Loaa keia mau Nupepa elua, ke Kuokoa a me ka Pakipika, lealea ka maka i ka nana, lelele ka oili i ka olioli, i ka nui o ka momona, oia ka hoa kuwili o ka po, me he ipo la e kii mai ana, i ka manao e kaili aku, i ka nui o ka makemake, hia-a ka po ke hoi mai, i ka hiki ana mai, e ake ka manao e ike koke aku ia laua, o ka hoea ana mai, alaila, olu iho la ka manao.

                Iloko o na mau helu mua i hoikeia ae la maluna, kanalua mai ana ka manao ; aole nae e kanalua loa, he wahi luliluli iki nae, a ku nana, aole nae he mea ia e pau ai ka makemake. E ninau mai paha auanei oukou, "Heaha la ka mea i kanalua ai kou manao?"

                E hai aku no au i ke akea, eia no ia, o ka olelo o kekahi poe i oi aku ke akamai i ka poe kumu he poe puni dala.

                Eia ka ninau, i ka makahiki 1820, hiki mai la na kumu i Kailua, ua lohe anei lakou ia Opukahaia he lua dala i Kailua, i Honolulu, i Waimea i Kauai? oia anei ke kumu o ko lakou holo ana mai i Hawaii nei? e olelo nei ka poe kue, he poe puni dala na kumu.

                Ke pane aku nei au ia oe, aole, aole au i ike i ke dala i ko lakou wa i hiki mai ai i Kailua ; aole no au i lohe, i holo mai lakou no ka puni waiwai. Aole no au i ike he mau hale kuai i Kailua, Kaawaloa, a pau wale keia poe aina.

                Eia ka'u lohe mua, ua lohe ko Amerika ia Opukahaia, he aina hoomanakii keia, he aina ilihune, oia ke kumu o keia poe o ka hele ana mai, oia ke kumu i ike ai keia lahui i ka naauao.

                Oia ka'u mea i ike no keia poe Kumu, e pane mai paha oe, he hoopilimeaai kou? Eia ka'u, aole ia o ka hoopilimeaai, aole au me lakou e noho nei, aole au i ai pu me lakou, he hale okoa no ko'u, na'u no ka'u e hana ; ua ike no oe i ke ano o ka hoopilimeaai, noloila, he makehewa ka wehewehe nui ma ia mea.

                E nana ae kakou ia Kakina, i kona noho ana i Kailua. I noho anei ia i kela wahi no ka puni dala? He aha la ke kumu o kona noho ana ma Hawaii nei a hiki i keia la? eia, no ke aloha i na uhane o keia lahui. Oia ke ano mau o keia poe, he poe aloha hoomanawanui i na ino. Aole anei oe i ike ia Binamu a me Rikeke ma, i Lahaina?

                Eia ka'u pane ia oe e ka hoahanau, mai hookaumaha i kou manao ia mea, ua ike oe ma ka palapala Hemolele, o kana poe kauwa, oia no kona kii onohi.

L. KAAPA.

Hilo, Dek. 19, 1861.

 

Ahahui Mahiai o Waialua.

I ka Nupepa Kuokoa; Me ka mahalo.

                Ua kauoha ia au e na Komite ekolu o ka Ahahui Mahiai o Waialua, me na hoa pu oia Aha, e hoouna i ka Moolelo o ka la 31 o Iulai, 1861 i hala aku nei, me ke Kumukanawai pu ma ka Hae Hawaii, i hala aku nei. Ua hoouna no au; aole nae i paiia a hiki i kona make ana. Ua hoouna au ma ka Nupepa o ka Hoku o ka Pakipika, mamuli o ka makemake o kekahi mau hoa, a ua ae no au, ua hookoia no. No ka ike ole o kekahi mau hoa oia Aha, ua noi mai lakou e hoouna hou ma ka Nupepa Kuokoa, no ka mea, aole lakou i lawe i ka Hoku o ka Pakipika, ua ae no au. Nolaila, he mea pono ke hookomo ia Kumukanawai e like me ko lakou makemake ; no ka mea, kekahi no ia o kou mau makamaka. Eia iho malalo nei ke Kumukanawai i oleloia maluna.

 

Na Kanawai

O KO WAIALUA AHAHUI MAHIAI.

                Pauku 1. O ka inoa o keia Ahahui, " Ahahui Mahiai o Waialua."

                Pauku 2. Eia ka hana a keia Ahahui, o ka paipai a me ke kokua i ka mahiai o kela ano keia ano, a me na hana e pono ai na kanaka, a e nui ai hoi na mea hou i hoouluia a e hanaia ma ka Apana o Waialua.

                Pauku 3. Eia na luna o keia Ahahui, he Lunhoomalu, he hope Lunahoomalu, he Puuku, he kakau palapala, he Kakauolelo, a he mau Komite o na mea ekolu e hooponopono. E kohoia lakou a pau ma ka balota ana, no ka makahiki hookahi, aole nae i pau ka lakou hana a kohoia ko lakou pani hakahaka.

                Pauku 4. O keia poe luna i haiia ma ka Pauku 3, e kapaia lakou ka poe hooponopono hui, a i na halawai elima, o lakou no ka hana o keia Ahahui, ua pono ka lakou hana i hooholo ai.