Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 33, 19 August 1865 — Page 2

Page PDF (1.55 MB)

This text was transcribed by:  Kawehi Housman
This work is dedicated to:  Ke Kula ʻo Nāwhahīokalaniʻōpuʻu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

"Ae, he maikai loa aku keia wahi, he pona ke kou, he ulu niu, he wahi hoi nana alii e hoolauna ai i ka heenalu."

            A lohe keia i ka hua heenalu, makemake loa iho la keia, no ka mea, o kana puni no hoi ia o ka heenau. Olelo aku la keia na hoa hele, E hele loa no hoi na kakou i ka makaikai, o ka ike ia aku ka hoi oia whai a olua e olelo mai nei. Wahi hoi a na hoa hele: Aia no hoi pahaia i kou manao, ina no oe e manao ae oe e hele loa kakou a hiki ilaila ua pono no, no ka mea,  o oe no ka hoi ka mea nana ka huakai, a he ukali wale mai no hoi ka maua mamuli o ka olelo a ko kane ia maua.

            Hele mai la lakou nei a komo i ka ulu niu o Kawehewehe. Ike mai la ka poe kamaaina i ko ia nei wahine maikai, a hookipa mai la i ka ai a me ka ia, a lu i ka nui na lakou nei.

            Ninau mai la ka poe kamaaina, Mahea mai nei oukou? A e hele ana hoi i hea? Ma Ewa mai nei makou, no uka nae hoi o Lihue, a no ka makemake hoi i ka makaikai hele mai nei, eia ka hoi he wahi maikai loa keia. Olelo hou mai la no na kamaaina, O kahi walea o kekahi wahi, aia o ka ulu kou o Kahaloa, o ka nana i ka heenalu a na ʻ lii, me ke alii nui o Kalamakua. Olioli keia i ka heenalu, a  olelo aku la i kona mau hoa e hele, a hele aku la no  @ki lakou.

            Komo aku la lakou iloko o ka ulu kou o Kahaloa, nana aku la i ka heenalu mai o na ʻ lii. Olelo aku la hoi keia i ka poe kamaaina, He mea loa a wale no paha ka papaheenalu ke nonoi aku? Ka! He akamai no ka oe i ka heenalu? He mea akamai ole hoi kekahi ke loaa ka papa. Pela aku o Kelea.

            A lohe hoi na kamaaina no keia mau olelo a Kelea, he mea haohao nui loa ia ia lakou, no ka mea, ua maa ko Lihue i ke kaha i ka mookilau, a me ka hakai popolo, a o ka heenalu hoi, aole i ike ko laila keiki ia mea. A no ko lakou manao no hoi, ua hanauia no la o Kelea ma Lihue, aole lakou i ike no Maui mai.

            Ua olelo mai no hoi na kamaaina, he me loaa wale no ka papa. Ma keia mea, nonoi aku la na kamaaina i papa a no ka ike mai no hoi paha kekahi i ka wahine maikai kekahi haawi ana mai

LILO O KELEA IA KALAMAKUA.

            I ka loaa ana mai o ka papa, hele aku la keia a ka ae kai kuakuai iho la keia i kona mau kapuai wawae me ke one, no ka ulaula i ka lepo o Ewa, i makamakaia ke nana aku.

(Aole i pau)                

 

Minamina i ka la Sabati

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:

         Eia ka mea hai aku ia oe. Aia ma Honouliuli i Ewa, he haunaele nui ma ka Poaono, no ka ahiaina i  kukuluia e J.W.K. he hula, a me ka inu rama, ona na wahine a me na kane. Aole o kana mai, aka, ua hiki no ia. Eia ka mea kaumaha o kuu ike ana i ka ona ma ka la Sabati ae. He hula a me inu rama, hula ka hula, inu ka rama, hookupu kekahi poe i ka dala no ka hula, hapawalu, hapaha, a pela wale aku. A o kekahi hoaloha o keia pepa he makamaka ia no kakou, oia kekahi malaila, a oia ke kakauolelo nui ma ia la. Makauole keia poe i ka la Sabati, a oia ka la 29 o Iulai, ka la hoi a Iehoba i hoike mai ai i ka Iseraela i ka wa ia Mose.

         Eia no ia hoike ana. E hoomanao i ka la Sabati, a e hoano ia la, a pela aku, auwe ka poe kamaniha ka poe keiki kipi i ka la nui hoano o ka Mea Mana Loa, auwe oukou e ko Honouliuli poe, ka poe naau hoomaloka a me ka makauole, ko oukou hoolilo ana i kona la Sabati i la Hoano no ke Diapolo a i Haiau hoi no na Kaimanio, auwe! minamina ole, a makau ole no hoi keia poe kanaka i keia la, i ko lakou lawe ana ae a hoolilo iho i la lealea no lakou. He keu a ke kalohe,a me ka makau ole i na maka o ke Akua.

         Aka, ina oukou e paio mai i keia, aia no malaila he hoike pololei loa no keia kakau ana, oia hoi o Mrs Kapahukoa, ka mea i ao aku ia oukou e hooki i na hana uhauha i ka la o ke Akua, aka, helei mai la o Zepilino i ka maka. E na makamaka o Ewa, pehea oukou i keia wa, ua hiamoe paha ea? Ina he oiaio keia kakau ana, a me ka ike ana o keia a opiopio, oiai aia no i kona makuakane ka mana nui hookolokolo ma na Kanawai o ke ao nei, a e pilikia ai oukou no ko oukou uhai ana i ke Kanawai o ka aina. Ina he oiaio keia, aohe nao ai  i ka paapaa. Me ka mahalo.

 MRS. WILIA MALIHINIHELE.         

Makaho, Honolulu, Auk. 8, 1865

 

         Ua hookohuia e ka Mea Hanohano D. Kalakaua, ka Hope Kiaaina o ka Mokupuni o Oahu, o Wm. Jarrett Esq, i Luna Pa Aupuni Holoholona Helehewa no ka Apana o Waianae.

         Keena Kiaaina, Honolulu, Aug. 7, 1865.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU AUGATE 19, 1865.

I na Makamaka o Keena Kuokoa:

 

         Aloha oukou. Ua kakauia kela palapala aʻu ma Lahaina. Mahope o ia kakau ana, ua hapai mai au i koʻu hale lewa a i Maui Hikina, a eia au i keia wa ma Makawao, ma ka aoao akau o Haleakala, mauna hiwahiwa, alii o na mauna o Maui nei. He kanaha paha mile mai Lahaina a hiki ai nei, ke holo mai ma ke alanui o Waikapu, me Wailuku, a ua make ia mau mike he kanaha iaʻu iloho o ka hora eono, maluna o ka lio o kekahi makamaka oʻu ma Lahaina, oia o Kanaina.

         Aole maikai loa ke alanui ma na pali o Aalaloloa, e like me ka mea a Hakuole i palapalaʻku ai ia oukou. Ma kau whau he maikai io no, aka he hapa uuku wale no ia. O ka nui o ia alanui aole i hana hou ia, a ma kau wahi he ino launa ole ke alanui. Aka, ke hanaia nei, a mamuli paha maikai. Ina he manao ko Oahu poe e holo i Maui Hikina, eia ka pono mai haalele i ka moku a hiki i Kamaalaea; malaila lele iuka, he maikai wale no na alanui e holo ai iuka o Kula, a i Makawao, a me ke alanui e holo ana i Waikapu, a hiki loaʻku i Waihee. Ua oluolu au i ka launa maikai ana me kekahi o ko kakou poe kamaaina o Honolulu maanei, pela no hoi ma Lahaina.

         Ua uhi paa ia ko Maui nei poe i ka eehia no ka make mainoino loa ana o kekahi haole, o Lipine. Ua lohe wale au, ua hoolaha ia ka maloko o kahi Au Okoa o Honolulu, ka paa ana o ka poe nana i pepehi. Aole oiaio o ia hoolaha ana. Aole no hoi i akaka ke kumu o ka make ana o ua haole la. Ke olelo nei kekahi poe, ua kauo ia paha e kona lio, no ka hihia ana o ka wawae i loho o ke kaula keehi, a make. A ke manao nei kekahi poe ua pepehi maoli ia ua haole la a make no kona dala; no ka mea, ua ike ia he dala kana i ka hoi ana mai Lahaina nui i ike ia. Ua hele o Lipine i Lahaina. A i kekahi poalima, oia ka la ehiki o Iulai iho nei, hoomaka oia e hoi mai i kona hale ponoi ma Maui Hikina. I kona halele ana i a Lahaina, ua ike ia oia ua ona. Maluna o ka pali o Aalaloloa, ike ia oia ua ona. Maluna o ka pali o Aalaloloa, ike ia oia e kekahi kanakam o Uwilama kona inoa, he hapa haole, a he keiki na Uwilana Mu o Waikapu, i make aku nui. A malalo mai o ka pali, ma ke alanui e holo ana i Kalepolepo, ua ike hou ia oia e kekahi wahine. O ka ike ola hope loa ia ana no ia o Lipine. I ke ahiahi o ke kekahi la ae, oia ka poaona, hiki aku la kona lio i kona home ma Kula. Ike mai la ka ohana me na makamaka o Lipine i ka lio; ua huli ka noho malalo o ka opu, a ua mkou a lilo aku kekahi kaula keehi. Manao koke kona poe ua pilikia o Lipine, a hoomaka lakou me na kamaaina e imi iaia. Imi iho la lakou a ao ia po, a hala loa i kai. Ma ke ao ana ae, oia ka la Sabati, hele  ae la kekahi kanaka me na keiki liilii elua, he keiki kane me ke kaikamahine, mai Kalepolepo aku, e hele ana i Kamaalaea e imi lio.

         Ma kahakai ko lakou hele ana, A hiki aku la lakou i kahi i kapaia o "Kihei-pu-koa" malaila e hele ana ke kanaka me ke keikikane mamua, a mahope aku kahi kaikamahine. O laua nei mamua, aole i ike i keia mea e waiho ana ma ka pili-kai; ua ike nae kahi kaikamahine. A hea aku la oia, "Auwe! He haole la, ua make!!" Holo koke mai la ke kanaka e nana, a ike iho la oia o Lipine. A kii oia i kekahi poe, a hele mai la lakou e nana.

         I ka loaa ana o ke kino o Lipine, e waiho maikai ana ilune ke alo. E paa ana no na kamaa me ka lole wawae, a oia wale no kahi lole. Aole nae lole oluna, aole palule, aole palemai; e paa ana no nae kahi hainaka, ma ka ai.

         Olelo mai ka poe i ike kino, ua palupalu ke poo ma kahi e kokoke ana i na maka; a ua poholehole na poohiwe me na lima. Eleele loa no hoi na helehelena o ka maka, me he lanahu la, a ka ai hoi i luna ka eleele; a o ke kino holookoa a puni, malalo aku o ka ai, aole i eha. Oia iho la na mea i ikeia no ka make ana o Lipine. A o ka paa ana o na mea nana i pepehi, e like me ka mea hoolahaia ma ke "Au," he oiaio ole, he wahahee.

         Ke manao nei au, aia i Lahaina, iloko o ka Halekuai rama o Ailuene, ka mea nana i pepehi o Lipine, oia hoi, ua make oia i ka rama. Pela ka manao o kekahi poe he nui ma keia wahi. Ua ikeia oia, he kanaka inu i na mea ona. A he mea maa iaia, ina e inu a ona a wela, o ka wehe no ia i ka lole a holo iloko o ka wai. Aloha ino ka hope weliweli o ka inu rama! Eia no ma kahi kokoke i koʻu wahe e noho nei kekahi haole inu rama, a i kela la aku nei, ua ona loa oia a pupule. Holo kohana oia iwaho a ka hale me ka pahi ma kona lima, a hoana e hou i kela mea keia mea. Heaha la ke kumu o ka ae ia ana oia mau hana?

         E holo ana au i keia pule ma Waikapu, Wailuku, Waiehu, Waihee, e makaikai i na Wai-eha, a e hai aku no au ia oukou. Aole o kana mai o ka nui o ke ko o Makawao nei. Ke wili nei na wili-ko; aka, aole paha e pau koke ana. Olelo mai na kamaaina, aole makahiki mamua i hoomaikaiia lakou e like me keia, no ka ua; ua komo loa mai ka ua a iloko o ka makalii. O ke poko me ka peelua wale no ka enemi nui o ka poe mahi ai.

         Me ka mahalo.                                

H.H.P.

Maui Hikina, Augate 14, 1865.                                                    

 

Ka moku powa Kenadoa.

 

         Ua loaa mai ia kakou ka lono mai ka Moana Anu Akau mai, no ka hana i ku i ke aloha ole a ka moku powa Kenadoa i hooili iho ai maluna o na makamaka o kakou a me kakou pu hoi kekahi. O kona ahai ana ae ia ia iho mai ka pono kualike mai o kona aina makuahine, a hele ulala aku ma na kai makamaka ole, me ke kapapa aku i ka poe nawaliwali e au ana me ka hooikaika, i hooko ia ai ka  ka Baibala e i ana,  "Me ka hou o kou maka e ai ai oe i ka ai, a hiki i kou wa e hoi hou aku ai oe i ka lepo" me kona hookulu iho i na waimaka o ka poe i komohia iloko o ia noho inea ana. Oia hana ana ua hoohaahaa loa iho ia ia ia iho malalo o na kapuai wawae o ko Maikonisia poe, me ka hoopaa aku i kona inoa ma ka paia kua o ka buke a ke aloha ole. O keia Kenadoa, he moku no ia no na kipi i hanaia ma Beritania, a kokuaia hoi eia aupuni; a he mea maopopo no ia ia kakou, oia no ke kumu o ko lakou hooikaiha loa ana ma ka powa ana i na moku e holo ana malalo o ka malu o ka Hae o ke Aupuni Makuahine. Aka, ina na lohe hope mai nei o kakou, aole wale no o na moku Amerika kai hoopioia a haawiia i ai na ke ahi, aka, o ka moku kekahi o ko kakou makamaka o Kime Pelekane, ka moku hoi e holo ana malalo o ka Hae maluhia o Hawaii nei; eia nae, ua huikau ae no lakou la, a lilo kakou i opala. Nowai la keia hewa? Ke pane mai nei na aupuni naauao, "no Beritania no keia hewa." Iloko iho nei o ke kaua weliweli ma Amerika, ua polalawahi na hana a ke Aupuni Beritania, a ua kokua nui iho ia i na kipi. Ua oni iho nei ke poo o ke Kipi i na la i au wale aku nei, me ke kapeku ino o kona hiu, aka, ua keehi ia mai nei ua poo la a ua pepe, me he mea la he wananaia e ao aku ana ia Keoni Bulu (Beritania) e noho malie iho, mai hana wale aku. Aka, o ka moku Kenadoa, aole ia he moku manuwa maoli no ke  aupuni kipi, oiai aole ia he aupuni i keia manawa, aka, he moku powa kona ano. Aole loa ia i ike ia e holo ana ma na kai e kokoke aku ana i na mokupuni o ka Hema, aka, ua kaihi ae ia ia ia iho mamuli o ka uhane ino i komo iho iloko ona, a eia oia ke kapapa wale nei i na moku okohola, na moku hoi o na hoa kailiili o kakou i au aku nei, a ua ike maka iho nei kakou i ka hoihoiia ana mai, me ka hookoe ia mai no nae o ke ola. Ma ko lakou nanaina, me he mea la ua ai lakou i ka hua a ke kaumaha, a ua popolena lakou no ka hoopoinoiaʻna o ko lakou luhi, ka lakou mea hoi i manao nui iho ai e hoihoi mai a e lulu iho ma ko kakou mau kapakai. Uah mokumokuahua ka naau o na Kapena moku me na Ona, no keia poino i haulehia iho maluna o lakou. He mea maopopo, ua loaa io no ia lakou ka ukana luuluu, aole nae ia he poino e ulia wale ana ia lakou, a ia kakou hoi; aka, he leo uwalo no ia no na uhane daimonio i oili mai mai loko mai o na naau moonihoawa o ka poe powa. Ua hoohalike iho lakou ia lakou iho me Iuda, ka mea nana i kumakaia ko kakou Hoolapanai, aka, e hiki mai ana no nae ka wa e ulia wale ia ae ai lakou, a ike iho lakou i ka io o ka lakou hana. Auhea la ka lahui e ku nei i keia wa a mahalo mai i ka hana ino a ke kipi? Owai la hoi ke Aupuni i hui iho ma ia hana hookahi me ka i mai ua pono ke kipi ana, a ua pono ka powa ana? Me he mea la ke hoike akea mai nei o Beritania, oia kekahi i hui pu, a ke loke poliuliu mai nei hoi makou i ka leo mahalo o Farani. Ina i hanaia kekahi moku ma Beritania, a hoounaia ma na moana e hoopio a e puhi i ke ahi i na moku Amerika a me na moku Hawaii; eia ka ninau, aole anei i hui pu o Beritania ma ia mea? Na oukou no e noonoo, a na oukou no hai mai ka haina. Ina oukou e alawa iho ma ka moolelo o keia kaua mai nei, aole e ole ko oukou hoahewa no ka pilikna loa o ke Aupuni Beritania i ke Aupuni Kipi ma ke kokua nui ana aku i ua  poe manao ino la. Aka, ua haalele iho ke keiki aloha aina o Amerika i kana oopalau, a hopu iho i ka pu, a hele aku e mohai i kona mau iwi no kona aina, a ua hooko ia mai no kana mohai, a pela no i ulia wale ia mai nei ke kipi, a ke ike nei kakou i ka hoopena o ka lakou hana. Malia paha he wahi aho keia no lakou, no ka mea, ua make mai nei ke kumu, a mae e wale mai no na lau. Aka, e like me ka makou mea i hai mua aku nei, he moku powa ia, pela no ia e auwana hele wale nei ma na kai ana i manao ai ke poho ke hele.

         No laila, eia ka ninau, Auhea la na moku manuwa Amerika? Aole anei e hiki ia Aupuni ke hoouna i mau moku e hoopio ia ia? E ala mai oe e Wasinetona mai kou ilina mai, a e hooponopono iho i ke kai kupikipikio a ka powa e hoala nei, a e ao aku oe ia Keoni Bulu, me ke oli aku i keia mau hua mele,

"Puniho ino ka lae o Pipa,

Ahuwale ka ina-uli ka ina-ele,

Ka wana-ku ka wana-ikaika ole,

Ka hakakae a kau hiki i malama,

O na kakaka i na hauli poia e ke kai."

 

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI

         Puehu mai nei na moku Okohola i keia mau la. Ka hele ka eu nui o ka moana la kau ke-ano.

         HALEPULE MA WAIANAE:- Ke hoomakaia aei ka hana o ka Halepule hou ma Waianae, oiai ua apulu  ka Adamu kahiko, a he Adamu hou ka olelo ana.

         LA HANAU O NAPOLIONA.- O ka Poaua iho nei, o ka la hanauia o Napoliona ka Emepera o Farani. Ua welo ae na hae ma na pahu hae o ko kakou kaona nei, a ua hoomanaoia ma ka Halepule Katolika.

         AHAAINA LUAKINI MA WAIPIO, HAWAII.- I ka la 5 iho nei o Augate, ua kukuluia kekahi wahi ahaaina luakini ma Waipio. He mau haiolelo kekahi me ka paio, a ua lohe mai nei makou ua maikai ka lakou hana ana.

         KULA ALII KAHEHUNA.- Ua hoomaka iho nei ke Kula Alii ma Kahehuna i ka Poakahi i hala iho nei, malalo o ka lakou kumu hou, a ua lohe mai makou he kumu noiauia me ka oluolu.

         KULA KAIKAMAHINE MA WAIALUA.- Ke hoomakaukauia nei na lako o ke kula kaikamahine ma Waialua. Ke kuaiia nei na papa, a ke hoounaia nei, a ua holo ka hana i ka nanaʻku.

         KA LA HOIHOI EA MA WAIMEA, HAWAII. - Ua lohe mai nei makou ua hoomanaoia ka La Hoihoi Ea ma Waimea, Hawaii, a ua halawai ka laila poe ma ka Halepule ma Imiola, a malaila ka lakou wahi i hoomanao ai. O Kealoha ka mea haiolelo, a ua mahaloia no.

         AHAHUI MANAOLANA.- Ua ahaaina iho nei ka Hui ma Kaumakapili i ka poaha iho nei, a ua nui no ka poe i konoia e haiolelo. Ua maikai no ka lakou ahaaina ana, a ua maikai no ko lakou nipuu ana iho a lilo i hookahi.

         Ua kauleo iaʻe na haumana Kula Sabati a pau ma Kawaihao, e naue ae i ka hoolewa o Lusia Muolo i naue aku nei, mai ka poe kiekie oia kula a i ka poe haahaa, mai ka nioniolo a i ke unu, no ka mea, he lala no oia no ia kula; aia nae a lohe ia ka wa hoolewa.

         MENEMENE WALE.- I ka Poakolu iho nei ua ili iho maluna o makou ka ukana kaumaha oia ka pakele makunehune ana o ke ola o ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo i hulihia ke kaa mawaho mai o ka pa kupapau o Kawaihao.

         MAU MANU HOU- Ma ke ku ana mai nei o ka moku Dennis Brundit, ua ike iho makou i na manu haole (sky lark.) Ua lohe mai makou na ka Lunakanawai o ka Aha Hoomalu ua mau manu la.

         PANE I KA BIHOPA.- Ua paa iho nei ka buke a Alekanedero opio  oia hoi ka olelo pane ana i ka Bihopa, oiai ua hoolaha mua iho nei ka bihopa i kana. Eia ua mau buke la ma kahi o Wini, a e kuaiia ana he hapalua no ka buke hookahi. Na ka poe naauao e nana iho i ko laua mea i hewa.

         INU OHIA MA KIPU.- Ua lohe mai nei hoi makou, he inu ohia ka mea nui ma Kipu, a ke hele nui nei na kane a me na wahine malaila, me ka ona mau i na la a pau. Ua laweia kekahi mau hihia o ia ano imua o ka Lunakanawai Apana, a ua polohuku.

         PILIKIA KA UAPO MA WAIALUA.- Aia hoi ma ka uapo ma Waialua kekahi pilikia nui i ikeia, oia hoi ka hemo ana o kekahi papa o ua uapo la ma ka muliwai. He pilikia nui keia, ina e hele kekahi kanaka i ka po, aole e ole kona poholo, pela me ka lio. E pono i ke Aupuni ke hana koke i keia wah ino.

         POHAKU KELEAWE.- I ka pili o ke awakea o ka Poalua, ua lawe mai ko makou makamaka kuio Kaiaino i kahi mau pohaku keleawe, mailuna mai o kahi moku kalepa e ku nei ma Ainahou, ua hai pono ia mai ia makou, no hoi ia keleawe. Eia ma ko makou keena nei kahi oia mau pohaku.

         MINAMINA.- Ua loaa mai nei ia makou kekahi palapala mai a S. Kupihe mai o Kawainui, Hilo, e hai mai ana i kona minamina i na keiki ma ka pa hana o Onomea e lalau hele wale ana ma ka hale wili-ko, oiai ua kepaia lakou e ko lakou mau makua ma Honolulu nei, a hele pu aku me na keiki malaila. O kona manao e hele ua poe keiki la  i ke kula.

         PAKELE MAI MAKE.- I ke ahiahi Poaono iho nei, kuia iho la kekahi luahine me ka lio o kekahi kanaka opiopio, a hina aku la ua luahine la ilalo. No ka lio ka hewa, no ka mea, he akea wale aku no ke alanui, eia nae, ua holo mai ia ma ke kae o ke alanui, a malaila kahi i kuiaʻi a ua luahine la, a maihiia ka ili o ka lae, a e-ha ka lima. Eia nae, ua pukalahiu ua wahi kanaka la, aole i ike hou ia aku kona mau maka.

         I ka Poaono i hala aku nei oia hoi ka la 12 o keia malama, ma ke awakea oia la, ua pohi maluia ke akaakai ma Waikikikai e kekahi wahi keiki uuku loa, a i ke ahiahi o ua la nei; ua nui loa mai ka uwahi, a ua ane pilikia ke ola o na haole ma ia la. No laila, ua imiia ka mea nana ke ahi aole i loaa, nolaila, ke papaiaʻku nei ka poe a pau e noho ana malaila, mai hana hou i keia me ino malaila o pilikia ka mea nana ke ahi e like keia.

         APIKI NO HOI.- I keia mau la iho nei, ua ikeia na haole i pio mai nei e hele ana ma ke alanui me ka puolo lole a kuai aku ia hai e like me ka lakou kumukuai e hai aku ai. Ua haawiia mai ia lole ia lakou no ko lakou nele, eia nae, ke kuaiia nei. Eia kekahi, ua kii malu aku kekahi haole i ka lole o kekahi a kuai aku, a ikeia i ke kii ana mai a ka mea nona ka lole. He keu no a ka apiki, i haawiia mai hoi ia lakou no ko lakou hune, eia ka hoi ke kuni hou aku.

         PILIKIA NA KAUPAKUEA.- Ua poloaiia mai nei makou e S.W. Hoomanawanui o Kaupakuea, i ka pilikia i loaa i na kanaka o laila, oia hoi ka loaa ana i ka maia hele aku e hoopii o ka peku mai la no ia i ke kamaa. Eia kekahi o ka hana a ke kanaka a po ka la me ka pau ole o ka uku pau. Eia kekahi o ka hakī o na mea paahana elima dala ka uku, a o ka hana me ka ikaika a po ka la. Pela iho la ka hana ana malaila.

         Alia nae makou e hooiaio i keia, oiai aole makou i lohe i ka kekahi aoao, nolaila, ke kanalua nei mkou i ka oiaio o ia mea.

         LOHE WALE:- Ua lohe wale iho nei makou no kakahi kanaka ma Kau. Ua mahuka oia mai Puna mai; mai ke kepa ana ia  Kaina, a kepa hou ia Kale o Kau. Kii ia oia e na makai e hoi i Puna, i kona haku mua. I ka hoi ana a kokoke i Puna, makai ae o ka lua Pele, a i ke kokoke ana i kekahi pali, holokiki aku la ia a lele i ka pali, a ua pepe liilii kona kino. Pela ko makou lohe wale mai. Auhea na makamaka o ke Kuaokoa ma Kau. Nokeaha ko oukou mea i kakau ole mai ai no keia mea, i lohe pono makou.

         NAUE AKU LA I KAHI MAU.- I ke ahiahi Poakahi o kela pule aku nei, kii ia mai la ke ola o Mrs. Lucy Muolo Moehonua a laweiaʻku la e kona mea nana i hana i ko kakou wahi mau e naue aku ai. Ua waiho iho ia he kane a he kaikunane ma keia aoao o ka luakupapau me na hoaʻloha hoi o keia ao mauleule wale. Ke noho nei kona hoapili ke kane me ka u me ke kaumaha a me ka luuluu no ka mea kaumaha he wahine i lawe kohana ia ku nei me ka makaukau ole, aka, o ko ke Akua makemake no ke hookoia.

         HAULE I KE KOWALI.- Ua poloaiaia mai nei e S. Makuaole o Manoa, Oahu, i ka haule ana o kekahi kanaka mai ke kowali iho. I ka wa a na mea ka e holo ana i o a ianei, hapai ae la ua Puepue nei i kekahi olelo kaena, "heaha la ia? He kau paha no ka nuki o iwa o Paliuli i ka makani? Mahope iho o ia olelo hooioi ana, ike iaʻku la kona kino e koheoheo ana mailuna iho o ke kowali. I kona wa i kiiiaʻku ai e waiho mai ana me ke ano make, o ke poo keia, ua hele ka pili mua, a ke kau la no ke alina maemaewa maluna ona.

         NO KA POE MARE HOOPUNIPUNI;- Ua poloai ia mai nei makou e J Kahiamoe o Onomea, Hilo, Hawaii, i ka nui launa ole o ka poe mare hoopunipuni ma Onomea. He poe kumakahiki keia kepaia ma Honolulu nei, a hoounaia ma ia wahi, a ke hookohu la lakou malaila. I ka wa i ninau ia mai ai e ka Haku Hana; "He mau wahine no ka oukou?" O ka ae aku la no ia me ka i aku he mau wahine mare. Mahope iho i ko lakou wa e kue ai, alaila, hoike ia ae ua noa la a lakou, oi ole hookuke ia e ka haole.

         He AHAAINA LULU DALA MA NAWILIWILI; Ua hai ia mai nei makou e S. K. Hapuku o Niumalu, Kauai, i ka malama ia ana o ka ahaaina lulu dala ma Nawiliwili. Ua akoakoa ae na hoahanau a me ka poe i kahea ia. O ka nui o na dala loaa ma ia lulu dala ana, he 66.00. I ka la Sabati mai, ua haawina hou mai kekahi poe i ka lakou mau dala $4.00, hui he $70.00. Mamua aku ua lulu mua no, a o ka loaa ma ia lulu ana he $38.75, a o ka huina pau oa he 108.75.

         HANA KU I KE ALOHA;- I ka Poalua iho nei i ka wa a kekahi haole e hololio ana, a puiwa iho la kona lio, a haule iho la oia ilalo, a maule iho la, aka, ua kii koke aku kekahi kanaka e hapai iaia ma ka hale o kekahi haole, malaila oia i hanaia ai a ola. I kona wa i pohala ae ai, haawi mai la oia i na dala elua me ka hapalua i ua kanaka la, aka, ua waiho aku ia, oiai aole oia manao e kokua no ka uku ia mai. Nolaila, ua komo iho ka malamalama iloko o keia kanaka a he kumuao noia no kekahi poe o kakou e noho nei iloko o ka Pouli.

         KA LA HOIHOI EA MA KOHALA AKAU HAWAII.- Ua haiia mai nei makou e S. Kahookano o Kohala, Hawaii, i ka hoomanaoiaʻna o ka la 21 o Iulai i hala iho nei a me ke kukulaiaʻna o kekahi ma ahaaina malaila. E like me ke aloha i komo iho iloko o ka puuwai aloha aina o na manao Hawaii e kuekaa nei maanei, pela no lakou i kuupau ae ai i ko lakou mau waihona ikumu e hoomanaoiaʻi ia la hanohano o kakou. Ua malama iho ana ma ko kakou kulanakauhale alii nei. Aole wale o na kanaka Hawaii kai hookupu iho no ua ahaaina la, aka, o na haole no kekahi, oia hoi o Rev. E Bona, o Mika Wright, a me J. Willifong, me he mea la, ua aie nui na kanaka i na haole no ko lakou lokomaikai.

         ANAI KA HALEKOI A KA PAHUKEAʻ;-  Ua poloai ia mai makou e W.R. Nawaiki o Lahainaluna i ka hiki ana ae o na Luna Helu malaila, a ua auhau ia na keiki ma ka poe kupono a i ka poe kuponoole, eia ka lakou huaolelo ke lohe aku i ka wa a ka Luna kanaka e pane mai ai: " Ke olelo mai nei ka haole ka haole ua kupono no i ka auhau, a o kona auhau ia iho la no ia. Aolole hoi oia wale no, o ka auhau ia ana o ka poe i hiki ole aku. Iloko no o na lumi kekahi poe kahi i moo ai no ka nawaliwali mai, a o ko lakou mau kino?" Alaila, hai aku la makou he uuku no, heopiopio, aole nae ia i hoolohe mai o ka ulele koke iho la noia iluna o ka pepa, pela iho la ka heluʻna ma Lahainaluna.

         HEMOLELE KE SABATI.- Ua kau aku ka ihiihi o ka la Sabati ma na kuaaina o kakou nei. Ma Honolulu nei, aole malama pono loa ia o na la Sabati, ua uhakiia ke knawai o ke Akua a o ka aina hoi. I kekahi la Sabati,  aia hoi e kinikini hua ana ke keiki a kekahi wahine. Puka aku la ka makuahine iwhao a ike aku la i kana keiki e panapana hua ana, kahea aku la ia, "e kuu keike. he la Sabati  keia, mai panapana hua oe mawaho nei ma ke alanui, e hoi oe mahoke o ka pa malaila oe e panapana ai." Ia wa ninau mai kahi keiki "mamua wale mai nei no ka la Sabati, aohe ka he la Sabati hope?" Aole i ekemu hou mai kona makuahine, aka, ua kii aku ia i kano Baibala a ike iho la i ka hemolele o ke Sabati.

         KA MEA MAHALOIA UA NAUE AKE LA.- Ua paleo ia mai nei makou e A.W.B. Nahakualii, ko makou hoa o ka iu o ka la o ke kaona nei. Oiai oia ma Ewa i kela Poalua aku nei a hoi mai no. Ua kaikai @ mai oia i ka puolo a ka hoeha puuwai, a me ke kaumaha, a i ko makou papaaina. Oia hoi ka make ana mai nei o J.M Kalanipoo La na kanawai Apana o Koolauloa a me Wailua. Ua apo ia oia e na lima menemene ʻole o ka make; a ua hele aku oia ma kahi hiki ole ke auaʻku. He hoa kaana oia no ka poe Hanohano, hoa haihai olelo no ua hana ike ole ia, he hale hookipa no na makahiki, amia ka poe haahaa a hiki aku i ka poe e noho ana ma kahi Kiekie.

MEA HOU KE ALO ALII.

         Ua hiki mai ka lohe i o makou nei i ka Poakahi iho nei ua maikai no ke ola o ka Mea Ilihia e noho mai la i Molokai. Ua hoouana mai ia ia ke Kiaaina ia J. O. Dominis i Honolulu nei maluna o kahi mokuhao o Kapena Hainamu, a ua hoi aku nei no ua Kiaaina la maluna no ua whai moku la.

         Ua maikai loa ke ola o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, aia no ia ma Papakanene kahi i noho ai ma kona home mau.

         Ua maikai no ke ola o ke Kama H. K Kapakuahalii, a me ka alii opio Alber Kunuiakea. Aia no lakou ma Luakaha kahi i hooluolu ai ia lakou iho.

         Ua hoi mai nei ka Mea Kiekie W.C. Lunalilo mai kana huakaihele mai, a ua nohenohea no ke nanaʻku.

         Ua lohe wale mai nei makou ua pae oluolu ae ke Aliiwahine Mrs. L. K. Dominia me kona kaikaina alii Likelike ma ka Lai Ulu o Lele, a eia lakou ke noho nei malaila.

         Ua holo aku nei ke alii wahine kanemake Mrs. A. A. Haalelea i ka ua Kanilehua o Hilo maluna o ka moku Kapena Hainamu.

         Ua naue ae ke Kiaaina o Oahu nei me ke alii D. Kalakaua. me Col. H. Prendergase, me Col. C. Kapaakea, me ka Mea hanohano W.P Kamakau, me Kapena J.M. Kapena me Kapena Kahoohuli a me Lutanele Ka a me Kahananui ma ka halepule katolika. Malaila no hoi na Kanikela o na aupuni e.

         Ua lohe mai makou ua hiki aku ka Mea wahine Emma i Kinetona ma Iamaika i ka la 24 o Iune, a i ka la 29 mai hiki aku ia ma Sana Toma (St. Thomas) me he mea la ua hiki aku ia i na la mua o Iulai iho mea i Beritania.

 

NO NA PALAPALA.

         O kau palapala e kamohai o Hilo, Hawaii, nona ke poo " Ke Ki Gula e hemo ai o na ninau a  A. Kalauli." ua hoomaeia ma ka papa.

         Ua loaa mai kau palapala e S.M. Hiapo o Kona, Hawaii, nona ke poo "Hoomaloka maoli na makua," ua kapaeia makou a hiki i ka wa kupono.

         O kau palapala e J.D. Enosa o Kaupakuae, Hilo, Hawaii, ua loaa mai ia makou. Aole nae makou e pai ana, no ka mea ua pili loa kau e pane mai nei i ka hoian ia hai. Ina ua ike oe i ka pono ole o ko oukou noho ana, e hele aku oukou e hooponopono mai, oiai aole he mana i hawaiia mai ia makou.

 

AHA HOOMALU.

         Aug. 11, Maalo (koa) aihue kamea, ka hookuuia ma ke ano nol ploe eqqui, eia keu kona hookuu ia na me ke koa no nae o ka mana i ka Aha e hookolokolo hou iaia.

         Aug. 14, Charles Williams, hoeha a Goodwin, Hoopaiia 825.00 me 81.25 kuina.

         Aug. 15, Mauliola, aihue, he hihia keia i hoopaiia ma Maui noia hewa hookahi ma.

         Aole i liuliu iho nei kona hoohema ia na a o kona iahue hou iho nei no ia, a ua hoopaiia oia elua makahiki hou e nana a; ma ka hana oolea, me ka 820, a me na dala ekolu o ke hoina.