Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 14, 6 April 1867 — Ia loane Kaimiola. [ARTICLE]

Ia loane Kaimiola.

PUAKOLIKO MA.NUA KAIIEHUNA, ) Maraki. 22, 1567. ) i Ua poluluhi ia au e ka moe uhnne, a me 1 ke kuluhio ana ia'u i newalani, o kela aina ! anouno, a me ka maluhia. Ua ka hewa; paha au a ua moe hewa, a i ole nu ; alaila,; ua palulu iei o J. Kaimiola e ka aina eehia. ; 0 J. Kaimiola, oia ke kanoka o ka Helu ) akahi o ke Aupuni Hawaii, i komo iloko o 1 na moolelo hohonu o na Aupuni Kristiano, | a me na moolelo kahiko o «a Ekalesia. E | kuu aku oe i ke kailoa, ilaila aku ke aho-; lau, he kai paenea īa au e pii aku In, e hi*: hia nuanei ke aho i ka pukoa, a moku hewu ' 1 ke keke, a minamina au i ka moku o ko ■ aho kaakolu. Ile wahi kupaoi iki no hoi ko'u e pili ana no'u iho ; aole i pili no ke kauaka hemnlele a .1. Kaimiola ; he inoa maikai ko Kapena ! Kuke, a ua hapala wale aku a'u ia ia. Eia paha ko'u wahi kinaunau, ua lik? au me he kahunapule la ka hoopili ana ia mau ku- i niu, oia kekahi mau kumu i hahau mai ai | ke Akua ia ia. I na pela, nUila, ua pono i ka o J. Kaimiola makawelawela ana no Kapenn Kuke. Aka, i na he makawelnwela , kuhihewa loa ko J. Kaimiola, alaila, ua pololei ke kakau moolelo. Aole no paha o J. Kaimiola i heluhelu i ka moolelo o Ka-1 peim Kuke. Ma ka moolelo o Katnehameha i. Helu 12. & 13. & 14. ; 1. Ina e puunaue kakou, a kaupaona ma ' ke ana kaulike, e lilo o Kapena Kuke i hoaaloha e iike me kau e hai mai nei, •' oiai, o kona makemake ka noho like me na kanaka , 0 keia pae aina." Alnih, ua hihia mua o Kapena Kuke i ka pepehi kanakn, no ko mea, oia ka Lunn nui o kona inau moku, a ua loaa kona palapala hookohu mpi ke Au-: puni Beritania nmi. He mana ko Knpena Kuke ke hoomalu i na knnaka malalo iho ona. Aole nnei pela ke knnawai o na moku mannwa o Beritania ? O ka uku kupono anei in o ke kanakn hao wale, a lalau wale ī ka hao ; o ke kipu, a o ka pepehi a make, ua kupono nnei ia i ke ano Kristinno, n hoa'loha ? Mai iilo o Knpena Kuke, i na ! 1 hoopna ia i ka hao, a hoihoi in imua o ka Moi o Kaeo, nlaila, he hnn'loha, a he kana-; ka Kristiano. 2. Ua lawe o Kapena Kuke i na wnhine , elua, o ke kaikamahine a ka Moi o Kauai, o Lelumahoalani, a o kekahi wahine alii o Hawea, he kaikamohine o Huwea no ka ohamTnlii o Maui, aka, mi Kauai kahi i hanai in'i, oia h'oi ka makuahine o Kekaihaakulou kn wnhine a Kaumualii ka HīoT o : KaunTT r ieelenlii o na wahine i loaa i ka pala, o na inoa i kapaia 'ku, o ka pala i ka wa i loaa mua mni ni i ka wa o Kapena Kuke, he pala, he palakio, he pihi. He inoa hou ke kaokao mni ka poe khuka mai,e kuhikuhi ana no kn pala mni ke kaokao.' Eia ka Pakui no Hawea. i " Eia Hawea—ka wahine— 1 Pihi nui a La-ho-o-ho-o-na— ; ; He pihi nui no nae— j i Noi—noi—koli —ihi-ihi-ma-I He pihi nui no nae— i ; iNee—nee —mai aha-nha-ana— ! | Eia Hawea—ka wahine— j ; Pihi nui a U—hu—uhu—mi—" I I , =. 1 i Aole no nae o Kapeua Kuke i īuakau ia j j ia iho, no ka mea, he kanaka oia ua mare ; i ka wahine o kona Aupuni iho, a ua hoo : hiki ia imua o ke Akua kiekie no ka mare| I paa. Aole paha oia i kakau i kona mooielo; I no ka lawe ana i nawahine elua nana ma \ } Kauai. Ua hilahila paha oia i kana wahi- \ ; ne niare. ; Ua makau no ka wahine i ka haole i ka ( la mua o ke ku ana ma Knuai o Kapena f Kuke, a ua naholo na wahioe ppee no ka \ makau, he oiaio no ia. Aka, i ka liuliu i ana o ko Kapena Kuke ku ana ma Kauai,' alaila, ua pau ka makau, a ine ka uluma-' hiehie ana no ke ano e o ko lakou helehele-1 na, a ua pau ko lakou kuhihewa he ano i nkua, a ua maopopo in lakou, he iahui haole. >

kekMM. ua ike :a ka iahui haole, o ki hiri r. ii 011 poe : h:U r.>a; nu ni moku ;j:ar.ir.vt. 3 r.\ kiiepa. he foe oi akj o k-t a m- ka hiUhila o'*\ ua iī\* k'- \ poe me na ho'ohoion* » •: ie : ka iakoo man h 11*1 nehip»'. Eit k»'*-«h-. r.o ? i;'i ?n-\i kt paia. .i me ka pīhi i ka w.i e k'i nna o Ka~-?na Kuke. a; \ ?. r!i' ; v.v3 ! ? ik:i 0 Kap*?m Kuke Kauu aku. a'.aila. hu m?i I i ka ptU i na wahin?. Pe 4 o;eio a Kahuiunuukaaumoku ke karom.thine a Kuonu ke kahuna nujjc> Jfv3rni. ota hoi ka wahme ■■ punak ; .irv, \ ?ke no ?u >a H. i ka A. D. 1 S'>6 kor«a make ana. I;e po? ike maka lak<> ! ; :i Knp;nt Kuke. AUita. ke in*mn» nei au a • U.> no e paa i!v-ko o k i rnoo!e!o ponoi o Kapen* Kuke. nn kn waihonn pahpaia o ke Aupuni ma Bt?ri;an:a, he kanalua no nao au i\r\ kekahi n;au mea o ka lakou moolelo, ua hoik-? I ikou m 1 k? fakou pono 1 iho. Ke manao nei au o l<a mooielo a kekahi kanaka ku i ka w.\ no Amerika Huipuiu maluna 0 nt m'>k;: 0 K*pena Kuke, 1 oia palia ka oi no. ua iohe au ii Rev. S. Dibl)le. aia jt:l kana m io'e'.o ua loaa ka pa- ! la i na wahine ma Kealakekua. Ke olelo mai uei o J. Knimioh, owau kn ka makamua o ke kak iu moolelo, i kukuni aku ia Kapena Kuke, a i hapal.i wale aku i kn inoa maikai o Kapena Kuke. oia hoi o' ! Lono. ; | (Ja hala loa ko J. Kniintoia manao ana , » pela. oiai ai oia he kanaka ike hohonu 1 ka | i olele Beritani.i. I i I kn A. D. IS3S paha o D «vktt Malo me ; ! kekahi poe haumana o ke komo akahi ana o\ | Lahainaluna, a me kekahi kumn o ke Ku- : |lanui —Ua olelo la ma ka lakou monlelo no I Kapena Kuke : nana no i hoolaha mai ka 1 1 paia. ; | 1 ka A. D. IS-11 piha, ua unuhi 0 Kev. ! S. Dihble i ka mooielo Hawaii ma ka oleio ; : Beritania, a ua koino no ka moolelo 0 Kai pena Kukea me ka mai pala 1 hoolaha ia j i mai ai. ! | I ka A. D. ISl5— Ua unuhi no ka Luna ! j nui 0 ka Polunesia i ka mooleio Hawaii ma ! ; OIIMO Beritania, a me ka mook io 0 Kapenn ' ! Kuke. | i 1 ka A. D. IS57—Ua hoopuka ae o Rev. | ; Poltiio ke kumu o Lahainaluna e noho la ! ma Waiohinu i Kau —I !<a monlf!o Hnwnii, 1 ; aia ma ka anao oS <ic 40 o kani Buke moo-' , lelo Hawaii. .Al.i ko'u manao, mai loko' : mai o laiia kou kumumanao i kukulu ai, a i ua hoopiliwi aku au i ka aoao Misionari i| ! ko'u kakau moolelo Hawaii aua no !ca hoo-; laha ana mai o Kapena Kuke i ka mai p:ila j ma Hawaii nei, j ; Ke manao nei \u. ua hiki no ia'u ke noo-; i noo, a ke kapae, aole 0 Knpena Kuke i hoo- j , laha mai i ka mai pala, i na aoie au i lohe | ; pono 1 ko'u poe kupuna, o Kaneakuhoowaha | - he kupunakane 110 ia no'u, oia no ka mea i ! halawai mna me Kapena Kuke, a me Kuo-j hu a me Ki'ikiki. a he poe ike maka lakou i j ; na hana a Kapena Kuke. A he poe hooike; oiaio lakou no ko'u kakau moolelo ana —Ua | lohe noauia Kamokihalani a me Kapo ke i kaikamahine a Lelemahoalani ka*"wahinej "ālii a Kapeiīa' Kuke 1 moe ai i Kauai, ua j . make oia ma Oahu nei i ka A. D IS'M. i ; Ua lohe ponouoau ia ia i ka lawe ana o| ■ Kapena Kuke ia Lelemnhoalani i wahinej nan:i, a me Hawea, a me k: laha ana mai 0 j ka mai pala mai a Kapena Kuke mai. ! Eia kekahi, ma ko'u manao wile ana, mai pepehi ia ka Moi Kalaniopuu e Kapena Kuke nia ; ina paha e kakali lakou, n o ka hoihoi ole ia'ku o ka wanpn, alaila, e nepe- ; hi hoomaiuoino Inkon ia Kalaniopuu. E noonoo kakou ia Kaiimu kela alii i kipu ia j a inake. Heaha ka h?wa o Kalimu i kipu j ia'iainake? Ua noonoo pono anei na'iii a me na kanaka o na moku 0 Kapena Kuke. a he poe kanaka i\oi no ke Aupuni Karisti;ino. O ka pepehi kanaka me ka hookahe koko ka uku kupono 0 ka waapa. Me ke koi oie aku i ka uku kupono o ka waapa ina ka waiwai. a i ole ia ma ka hookolokolo pono ana i ka mea nana i nihue. 0 ke kino o ka Moi o ke aupuui ka lawe- ! hala, a me ka paahao. <He keu no o ka i hookano. I ka wa i uluaoa ai ma ka puu pahoehoe ma Awiii i Kaawaloa ; o ua Kapeua Kuke nei no ka i leie mua i ka huhu, a unuhi ae ; la i na pu panapana, a kipu mai la i ka poe makee alii e aumeume ana ia Kalaniopuu e ! hoihoi i uka. i Ina e noonoo kakou i ka moolelo o Ka-[ pena Kuke, mai ka mua a hope; aole i loaa ! ia'u kona inoa hemolele a me kona inoa mai-1 ' kai. Ina e kukulu ia i Kia hoomanao no j ■ Kalanimanookahoowaha no kona pepehi ana 1 j i ke kupueu kolohe o Kapena Kuke, i na ua I j oi ka pono loa. j ' I ko'u manao ana i na kanaka 0 ke Au-i i puni Beritania Nui i hiki mai 1 Hawaii nei, |o lakou ke keu o ka poe hana ino. Koe wa<le no ko Vanekouva moku—lna e noonoo | kakou i ka moolelo 0 ka moku Beritania 0 1 Elenora ka inoa, ua ku mai oia ina Oiowa- j ! lu i Maui i ka malama o Feb., i ka A. D. : 1790. Ua make na kanaka he haneri a i keu i kapaia ka lolopahu, mamuli o kahi lapana laau waapa, aole i hookupono ka hoo- ; pai i ka poe 1 hewa, nka, ua hili hewa ka ; huhu i k*a poe i lawe aku i ka puaa. i ka ; moa. i ka unla, i ka maia, a ua pu lakou i ; kipu powa ia. ? i ka A. D. 1527 paha, ua ku kekahi mo- } ku okohola Beritania ma Lahaina, 0 Kape- | na Ka!ata ke alii moku, ua hoohaunaele na ikanaka o ka moku ma kahi 0 Hoapili ma, j aka, ua hnhu ke kapena, a kipu aku la ia f Lahainn. » Auwe! Auwe!! Ke Aupuni kaulana i ! ka poe Karistiano, he auakee nae ka hana. | S. M. Ka.hakau. ;

Aī'-'ONA ( Febescart. S. 1567. S i!sv. L. 11. Kcuk.<; Aloha oe « Luna 0k i i'j;• ī ll;r,v:ii. No ko'u ike an» « u 1 keii ra ?Wu e ho?o ae ana a ku ma ka mokupuni o Kahum, aiiahu. noUui pa apala le iku au. e h»ki ana paha, e o\e ana paha . \o ko maua noho ana,no ktia tnsu makakahiki ehik.i ma keia knhawai. Ca malama maika. mai no ke Akua i kana mau w*u» hunahuna knuwa nei, aohe no he mai nui ma ko'u kino, a pela no ke ola o ka'u wahine. nohe no he pihkia nui. No ka ke Akua hana ma keia kihapai. Aole no i uiha ka manao no ka hana a ke Akua, no ka paakiki o na kanaka ma na mea kahiko a na kupuna o hkou. O na haomana hele mai i ke kula he uuku noia. Aoie he manao m»i o keia lahu» ma ia mea.aka ona haumana i hoomau mai. ua loaa no la iakou ka heluhelu ma kn olelo a ke Akua. a pule pu me lakou, he umi ha lakou a keu ae. A o lakou no ke hele mau mai i na ia Salx\ti a hoopaanaau ma ka oielo a ke Akna, a me na kanawni, me ka U1: Aka. oka heoiaio loa ana, aia no ia i ka inea mana loa, ina e kokua mai kona Lihane Hemolele. O na hana ino i keia kahawai he inea nui no ia. Kia o ka hula he mea makemake nui loa la na Ukou. Eia lakou e hana ana 1 mau kahua hula hou makaaU nui lakou 1 maia mea ina inanawa a pau. Eia keia mau mea iuo, o ke kaua, eia no ke kaua nei, j me na kahawai e aku, a me lakou iho, i ka ! mahina o Dek. 20, IS6G. Ua pepehi aku ; ko ,, i nlii i kahi kanaka a make Km. Ake ; kaua ia nei oia e na kanaka e pio ana paha? ao!e paha ? () kahi eki mai aia hiki iko ( maua haie el.olu paha kau!ahao. Ao ka aoao kue mai i ko n.aua alii he eono paha kauiahao. ona poka 1 ki ia mai inaluna mai noia o makou e !< le mai ai; a o makou pīpili aku ma na oa pohaku e neho ai. a pau ae ka wa e kaua ai, alaila hole aku makou, i ma kahi kupono e he!e ai. Ao'e no i akaka ! ka wa e pau ai ke kaua ana. Ua ole!o mai ! nae na aiii kue inai i ko maua aln, mai ma- ' kau oe i.o keia kaua, uo ki mea na makou I ka makou, aole no e kau aku maluna o olua, ' maluna no o ke alii o olua keia iioino. ao!e nae i maopono ka hope o keia ha>ia ino he 1 maikai paha aole paha ? 1 A no keia kaua. ua kauoha a'ku au ia | J. W. Kaiwi e kii mai i ke kaikamahine a i laua, ua lawe aku laua i ke kaikamahine i | ka ia 1 o lanuari ISO7. a ke nolio nei ma- ; ua e kali ana ika hope o keia hana. lCia j hua ino o ka inu raina ota ka moa ino j i waena o lakou e noho nei : Ua like lakou ; me na pupule. I Aoko J. Kekela n>a kahawai, oko maua, | oia na kahawai e kaua ia nei, o ka Hoki, n | me na Miula elua na pau i ka ai ia e na kai naka o Puamau. Oia na holoholnna oJ. j Kekela i pau i ka pepehi ia e im knnaka o j Pnamau. Ahe nui no ke kaua ma na waj hi e ae a pau o keia inokupuni : S Ao na pilikia ma ke kino, ke noho nei no j makou me ka hoomanawanui, e aahu ana i j kahi kapa maoli o na kamaaina i ka po, i j hookahi ka pilikia pu ana me ko ke Akua J poe kanaka. j Ma na Palapala ko mokou Inuna mau j mai me na hoa e ae. hookahi o inakou launa j ana me J. Kekela ma a launa pu makou me ! ko laua ohana, he ola maikai no laua a me na keiki. A i ka mahina o Nov. 6, 1806, ua okoakoa aku makou i.ia Puamau, o J. W. Kaiwi me A. Kaukau no Fatuhiva o wau me J. Kekela no Hivaoa, o G. W. Laioha no Uahuna ; a oS. Kauwealoha ko | makou mea aole i hui mai. I hui makou I no na mea e ponoai no ka noho ana i keia mau mokupuni a hana i ka ke Akua hana. a ine ka pono ke hoi aku i Hawaii; Aua kuko nui no makou noia mea, aole nae i holo loa ka manao ma ka hai aku, e noho hootna* nawanui no i ka ke Akua hana, Aina kuai, ua kuai au i ko maua wahi e noho nei, i paipai ia mai e ko'u inau hoa e kuai, elua apana i kuai ia e a'u, o ke kuai o ka apana ine ko maua hnle e noho nei. O Wa nu» o ke kuai ana, he kanaiwa elala $90. A he apana aina hanai holoholona a me kahi e ku ai ona moku, he nui kona kuai ana he kanalima dala 550.00. Oia na inea i lnlu wale ia aku i kamakani: Ake kuai nui nei na kumu Pope ia Hivaoa nei, nolaila ka nui o ka'u mea i kuai ai, no ka hoopii o na j kumu pope i ke kuai ainn. j Akahi a ola mai ka maua keiki hou, ike i kolu o ka hanau ana o. ka'u wahine, he kei- | kane o Samuela Hapuku ka inoa. Me ke j aloha nui i na haipule o ke Akua e noho ana j mai Hawaii a Niihau ma ka inoa o lesu ! Kristo, ko kakou Haku. Amene. j Na Z. Happku.